Lögberg - 07.04.1949, Blaðsíða 1

PHONE 21 374

vtvt°5
A \>U»
U ,clcttT'
a D’>"y
,Vt»Vie'

A Complete
Cleaning
Institution
PHONE 21 374
x tisvu^
A Complete
Cleaning
Institution
■62. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 7. APRIL, 1949
NÚMER 14
ísland fær 16 1/4 miljón
króna Marshallaðstoð
Efnahagssamvinnustofnunin í
Washington samþykkti þann 10.
marz að veita Islandi framlag án
endurgjalds, að upphæð 2Vi
milljón dollara, eða sem sam-
svarar kr. 16.250.000,00.
Tilkynning um þetta framlag
barst ríkisstjórninni daginn eftir,
föstudaginn 11. marz, segir í frétt
frá utanríkisráðuneytinu.
Mgbl. 16. marz
ÁTTRÆÐ KVENHETJA
Síðastliðinn sunnudag átti
Elízabet Polson ekkja Agústs
Polsonar verzlunarmanns, 652
Goulding Street hér í borginni
áttræðisafmæli; lætur hún í engu
á sjá þrátt fyrir fjölgandi ár, er
sístarfandi og tekur þátt í mann-
félagsmálum eins og í ekkert
hefði skorist.
í tilefni af afmælinu var gest-
kvæmt á heimili frú Elízabetar
á sunnudaginn og mikið um
mannfagnað, er börn hennar og
tengdabörn höfðu stofnað til;
var þetta vel til fallið og fagur-
lega gert, því þar, sem frú Elíza-
bet á í hlut, er mikil og merk
kona á ferð.
Mesti leiðangur er sendur
hefir verið til djúhafs-
rannsókna
Verður gerður út
af Dönnum 1950
Danir ráðgera að senda stærsta
leiðangur, sem gerður hefir ver-
ið út til rannsókna á miklu haf-
dýpi, til athugana í Kyrrahafi og
víðar 1950. Gert er ráð fyrir, að
þessar rannsóknir standi í tvö
ár og kosti fjórar miljónir króna.
Kostnaður greiðist af Zoolegisk
Museum og danska sjóhernum
og fleiri aðilum.
Undirbúningur að þessum
mikla leiðangri er þegar hafinn
og Danir hafa keypt tæki til
rannsóknanna í Svíþjóð. Meðal
annars er það vinda mikil, 15
kílómetra langir stál vírar, hita-
mælar og margt fleira. Einnig
hafa verið keyptar í Bandaríkj-
unum smásjár fyrir ellefu þús-
und krónur danskar.
Það er ætlunin, að rannsókn-
irnar fari fram á meira dýpi en
áður hefir verið kannað. Sænsk-
ur leiðangur, sem fór til rann-
sókna í úthöfunum, komst á 7000
—8000 metra dýpi. En að þessu
sinni er ætlunin að komast niður
í 10000 metra dýpi. Einkum á að
rannsaka fiskilíf á miklu dýpi,
og búast menn við að finna þar
fiskitegundir, sem enginn hefir
áður vitað, að til væru.
Farið verður frá Kaupmana-
höfn til Vestur-India, suður með
vesturströnd Suður-Ameríku og
yfir sunnanvert Kyrrahaf suður
til Ástralíu og Nýja-Sjálands,
meðfram Sundaeyjum, yfir að
austurströnd Afríku og fyrir
Góðrarvonarhöfða.
Þetta verður einn hinn dýrasti
rannsóknarleiðangur, sem gerð-
ur hefir verið út frá Danmörku,
er búist er við stuðningi frá sjóð-
um í Ameríku.
Formaður undirbúningsnefnd-
arinnar er forstjóri Austur-
Indíafélagsins danska, Axel
prins, en aðrir nefndarmenn eru
Vedel sjóliðsforingi, August
Krogh prófessor og R. Sparck
Prófessor. Tíminn, 2. marz.
MR. OG MRS. B. EGGERTSON
Þann 28. marz síðastliðinn áttu þau merkishjónin Barney
Eggertson kaupmaður að Vogar og frú Ingibjörg Eggertsson,
aldarfjórðungs hjónabandsafmæli, og var þessa merka
áfanga í lífi þeirra minst á heimilinu með ánægjulegum
mannfagnaði tveimur dögum áður, laugardagskvöldið hinn
26. marz; einungis nánustu ættingjar, eitthvað um 30 að tölu,
tóku húsráð áminst kvöld og sögðu fyrir verkum; ríkti þarna
í öllu hin fegursta eining sem svo jafnan hefir einkent heim-
ili Eggertson-hjónanna; mikið var um ræðuhöld, söng og
dans, auk þess sem silfurbrúðhjónunum voru afhentar ýmiss-
ar verðmætar minjagjafir og frú Ingibjörg sæmd blómum.
Heimili silfurbrúðhjónanna er alment rómað fyrir
góðvild og höfðingsskap, enda hefir gestrisni hjartans tíðum
ráðið þar ríkjum.
Þau Barney og Ingibjörg eru glæsilegir héraðshöfðingj-
ar, sem gott er að eiga að vinum.
♦ -f ♦ ♦ ♦ ♦
VIÐ SILFURBRÚÐKAUP
B. Eggertsonar kaupmanns og frú Ingibjargar við Vogar í
Manitoba, 28. niarz, 1919, — SílfurbrflSgumlnn er ættaður úr
landnámi Helga Magra, en silfurbrúðurin frá Sleðbrjðt í
Norður-Múlasýslu.
Að unnast á íslandsvísu,
er eldforn og bráðný ment;
þá fræðigrein iðka flestir,
þó fœsturd sé mikið kent.
En ríkari námi nokkru,
er næmleiki konu og manns,
er lífsþroskans leita saman
í landnámi gróandans.
Frá bernsku sem heilsteypt hetja
hann hélt sér við Ásatrú,
og sætti sig ei við annað
en austlenzka hefðarfrú.
Til Kristness hún kappann sótti,
þó kynni að blóta á laun;
hún fann þar sinn æviástmög,
sem aldrei blés í kaun.
Frá bœnum ykkar slær bjarma,
sem blessar hvert mannfélag.
Um heimilið jafnan heiðríkt,
en heiðskírast þó í dag.
Það óðal er enn að fegrast,
sem ósk ykkar vængi gaf,
því íslenzk er uppistaðan
og ástúðin fyrirvaf.
EINAR P. JÓNSSON
Háskólafréttir um kenslustól í íslenzku
HÁSKÓLINN í SASKATOON
Skrifstofa forseta Saskatoon, Sask.
Dr. P. H. T. Thorlakson, 11 janúar 1949
St. Marys and Vaughan Street, —-
Winnipeg, Manitoba.
Kæri Dr. Thorlakson:
“Ég finn hjá mér hvöt til að samfagna íslendingum vegna
löngunar þeirra til að varðveita menningarerfðir sínar í Canada;
það er ekki einasta að þeir sjálfir auðgist af slíku, heldur verðum
við öll auðugri líka.
A tl an ts h af ss áttm ál i n n
undirskrifaður
Síðastliðinn mánudag gerðust
þau sögufrægu tíðindi, að í höf-
uðborg Bandaríkjanna var und-
-irskrifaður hinn svo nefndi
Atlantshafssáttmáli, eða varnar-
bandalag, sem 12 þjóðir standa
að; var þetta eins og vænta
mátti, vegleg athöfn og virðuleg,
er barst á öldum ljósvakans vítt
um heim; frá ákvæðum sáttmál-
ans hefir áður verið skýrt hér í
blaðinu.
Eftirgreindar þjóðir standa að
áminstu varnarbandalagi:
ítalía, Luxemborg, Danmörk,
Portugal, N o r e g u r, Island,
Belgía, Frakkland, Holland.
Bretland, Bandaríkin og Canada.
Af hálfu hutaðeingandi banda-
lagsþjóða undirskrifuðu sáttmál-
ann utanríkisráðherrar þeirra og
sendiherrar; fyrir hönd íslands
staðfestu sáttmálann með undir-
skrift sinni þeir Bjarni Bene-
diktsson utanríkisráðherra og
Thor Thors sendiherra.
Við áminsta athöfn flutti
Truman forseti ræðu.
“DRÁPUNNAR VERÐUR”
Hinn jötunefldi og djúpspaki
blaðavíkingur, G u n n a r B.
Björnsson skattstjóri Minnesota-
ríkis, hefir verið valinn í flokk
100 hinna mikilhæfustu manna
þess ríkis fyrir árið 1948, en til-
kynning um þetta efni var fyrir
skömmu gerð heyrinkunn.
Það var hið yngra viðskipta-
ráð ríkisins, er frumkvæði átti
að þessu sérstæða vali mikil-
menna.
Um Gunnar B. Björnsson má
það með fullum rétti segja, að
hann fyrir sakir mannkosta og
atgerfis, væri sæmdar þessarar
maklega verður, því hahn á fáa
sína líka þó víðar yrði leitað en
í Minnesotaríkinu.
VESTUR-ÍSLENDINGAR
ÞAKKA HEIMBOÐIÐ
Þjóðræknisfélaginu hefur bor-
ist skeyti frá þeim Vilhjálmi
Stefánssyni landkönnuði og Guð-
mundi Grímssyni dómara, þar
sem hvor um sig þakka fyrir boð
félagsins um að koma til Islands
í sumar. — Báðir ætla að þiggja
boðið.
Þjóðræknisfélagið bauð þess-
um kunnu Vestur-lslendingum
að koma og vera gestir félagsins
á tímabilinu frá 1.—14. júli í
sumar. Mgbl. 9.<marz
Þær tungur, sem talaðar eru í
Canada, eru óbrotið og tíðum lítt
íhugað vitni þeirrar staðreyndar,
að flest okkar, að undanskildum
frummönnum landsins, erum
hingað komin annarsstaðar frá
og í flestum tilfellum fyrir að-
eins nokkrum mannsöldrum. Við
erum öll börn forfeðra, sem áttu
rætur annarsstaðar en hér, og
það væri flónskulegt, óheilbrigt
og í rauninni ókleift, að slíta
okkur frá þeirri gömlu menn-
ingu, sem innibindur fæðingar-
rétt okkar.
Til allrar hamingju er engin
ástæða til árekstra milli and-
legrar hollustu. Trúnaður okkar
við Canada og velferð þjóðar-
innar, styrkist fremur en veik-
ist við ljósan skilning á ættar-
tengslum við lönd forfeðra okk-
ar. Eru til nokkrir einlægari
Canadamenn en hinir frönsku-
mælandi íbúar Quebecfylkis? Og
hverjir hafa lagt meira fram-
lag til canadískrar menningar,
en þeir, sem jafnt og þétt mæla
á keltnesku, eða háskozku í Cape
Breton, víðsvegar um Nova
Scotia og Prince Edward Island?
Um keppinauta í beþn efnum
yrði naumast að ræða, aðra en
íslendinga. Á herðum háskóla
þessa lands hvílir sérstök ábyrgð
varðandi viðhald menningar-
erfða okkar. Hvað væri enskan
án enskra bókmenta og án ensk-
rar sögu? Hvað væri franskan án
franskra gullaldar bókmenta?
Hið sama er að segja um þýsk-
una, sænskuna, og íslenzkuna.
Islendingar hafa verið frjósam-
ir í sköpun eins hins elzta forms
bókmenta og samræmt það í
sögu og ljóði; við yrðum óendan-
lega snauðari án slíkra fjársjóða
í okkar nýja landi, og fólki af
íslenzkum uppruna í þessu landi
ber eigi aðeins réttur til, heldur
einnig skylda að vernda og út-
breiða slík verðmæti sjálfs síns
vegna og okkur öllum til gagns.
Sú er yfirveguð sannfæring
mín, að skynsamlegasta aðferð-
in til að ná áminstu markmiði,
sé falin í stofnun háskólastóls í
íslenzku. Og verði viturlegrar
fyrirhyggju gætt varðandi val
prófessorsins í íslenzku, ætti
hann að geta varið tíma sínum
og starfskröftum öllum í þágu
áminstrar fræðslu, auk þess sem
honum gæfist kostur á að móta
hugarfar æskunnar á því skeiði,
sem hún er móttækilegust fyrir
áhrif. Virðingarfylzt,
JAMES S. THOMSON
Forseti Saskatchewan háskólans
G. S. THORvALDSON, M.L.A.
BER FRAM ÁKÆRUR
Á ÞINGI
G. S. Thorvaldson, K.C., einn
af íhaldsflokksþingmönnum
Winnipegborgar í fylkisþinginu í
Manitoba, hefir borið fram á
fylkisþingi ákærur tíu liðum
gegn lögreglustjórn borgarinn-
ar; hélt Mr. Thorvaldson því
fram, að sér væri kunnugt um,
að menn, sem teknir hefðu verið
úr umferð og sakaðir um ölvun,
hefðu eigi átt þess kost að setja
sig í samband við heimili sín,
og í öðrum tilfellum hefðu ýmsir
sætt óvægilegri meðferð; út af
ákærum þessum sló oftar en einu
sinni í harða brýnu milli Mr.
Thorvaldsonar annarsvegar og
dómsmálaráðherrans hins vegar;
nú hefir dómsmálaráðherrann
fyrirskipað rannsókn í málinu.
Prófessor Kemp Malone íslenzkur fálka-riddari
Alþingi samþykkir Atlants-
hafsáttmálann með 37
atkv. gegn 13
Að því er blaðið New York
Times skýrir frá þann 30. marz,
s.l. samþykti Alþingi þátttöku
íslands í Atlantshafssáttmálan-
um með 37 atkvæðum gegn 13.
Tveir þingmenn greiddu eigi
atkvæði. Gegn sáttmálanum
greiddu atkvæði kommúnistarn-
ir 10, 2 alþýðuflokksmenn og
einn úr hópi framsóknarmanna;
blaðið getur þess einnig, að af
hálfu kommúnista hafi alvar-
legar óspektir átt sér stað í
Reykjavík meðan á atkvæða-
greiðslunni stóð, steinum hafi
verið hent inn um þinghús-
glugga, og gluggar brotnir í húsi
sjálfstæðisflokksins; nokkrir lög-
reglumenn og borgarar sættu
meiðslum; svo mikið kvað að
óspektunum, að lögreglan varð
að nota táragas.
Samkoma Laugardagskólans
Þjóðræknisfélagsins verður hald-
in í Sambandskirkjunni á Bann-
ing Street laugardagskveldið 30.
apríl.
Börnin og kennararnir eru að
æfa fjölbreyttta skemtun: söng-
va, smáleiki og framsögn.
öll börn, sem sótt hafa skól-
ann á árinu eru beðin að koma —
og koma stundvíslega alla laug-
ardaganna, sem eftir eru.
Almenningur er beðinn að
hafa samkomuna í huga, hún
verður nánar auglýst síðar.
-f
VESTUR-ÍSLENZKAR BÆKUR
Margt af því, sem gefið var út
hér á fyrri árum virðist nú al-
gjörlega horfið. Mig langar til áð
vita hvort nokkur meðal Vestur-
íslendinga á “Nauðsynlega hug-
vekju” eftir Dr. Jón Bjarnason
og Ljóðmæli eftir Harald Sigur-
geirsson. Ef þeir sem ættu væru
fúsir til að selja, vildi ég biðja
þá að láta mig vita og tiltaka
verð.
R. MARTEINSSON
800 Lipton St., Wpg.
Prófessor Kemp Malone er maður, sem færri íslendingar
þekkja en vera ætti, því hann hefur unnið íslenzkum fræðum ó-
metanlegt gagn vestan hafs. Hann var einn af brautryðjendum
í íslenzkri hljóðfræði. Hann hefur þaullesið fornaldarsögur og
Eddukvæði og ritað um þessar sagnir margar ritgerðir og bækur
í sambandi við fornensku hetjukvæðin, sem verið hafa aðalvið-
fangsefni hans. Allt þetta hefur hann ritað af lærdómi og skarp-
skyggni, sem minnir á beztu fulltrúa íslenzkra fræða eins og Björn
M. Ólsen. Loks hefur hann mjög látið sér annt um viðgang hins
íslenzka bókasafns í háskólabókasafni Johns Hopkins háskólans
og stuðlað að því að íslenzkukennslu væri haldið uppi við skólann.
Það virtist mjög vel til fallið,
að íslendingar minntust Malones
að einhverju á sextugs-afmæli
hans, sem var 14. mars síðastlið-
inn. Forseti Islands, Sveinn
Björnsson, var svo góður að út-
nefna Malone til fálka-riddara
17. júní í sumar. En Malone var
ekki tilkynnt þetta fyrrr en á
afmælisdaginn. Af því að hann
var ekki heima, heldur í fyrir-
lestraferð vestur í Oxford, Missi-
sippi, þá sendi undirritaður hon-
um eftirfarandi skeyti um út-
nefningu hans:
“Sem íslenzkum vararæðis-
Imanni er mér ánægja og heiður
'að láta þig vita, að forseti ís-
lands hefur gert þig að “verray
parfit, gentil Knight” af Fálka-
orðu Islands, fyrir tillög þín,
bein og óbein til íslenzkra fræða.
“Quod felix faustumque sit!”
Loks mæltist undirritaður til
þess við Thor Thors, sendiherra
í Washington, að hann kæmi yfir
til Baltimore til þess að afhenda
Malone orðuna. Var það gert við
miðdegisverð, gefinn til heðurs
Malone í Johns Hopkins Club
kvöldið 28 mars. Voru þar í boði,
auk heiðursgestanna Prófessor
og frú Malone og sendiherrans
og frúar hans, forseti skólans,
> Dr. Detlev W. Bronk með sína
frú og nokkrir nánustu vinir
þeirra Malone-hjóna. Sendiherr-
ann ávarpaði Malone og mæltist
mjög vel, eins og hans var von
og vísa. Afhendi hann honum
orðuna, en frú Malone festi hana
á bónda sinn og Malone þakkaði.
Forseti skólans, sem er af dönsk-
um ættum, talaði þá nokkur orð
og lýsti ánægju sinni yfir veit-
ingu orðunnar, ekki aðeins
vegna þess að Prófessor Malone
ætti hana fyllilega skilið, heldur
einnig af því að slík vináttuhót
hlytu að treysta sambandið milli
landanna.
Að kvöldið varð svo ánægju-
legt var ekki sízt að þakka komu
sendiherrahjónanna, og eiga þau
miklar þakkir skilið fvrir ómak-
ið.
Þeim sem kynnu að vilja vita
nánari deili á Prófessor Kemp
Malone get ég vísað til greinar
minnar í nýkomnu Tímariti
Þjóðræknisfélags Islendinga.
STEFÁN EINARSSON
Johns Hopkins University