Lögberg - 05.01.1950, Side 1

PHONE 21374
i\Vte4
%***%!. *">* •
A Complete
Cleaning
Instilution
;ot<\
S A Complete
Cleaning
Institution
64. ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 5. JANÚAR, 1950
NÚMER 1
Lögberg árnar Islendingum vestanhafs og austan góðs og gæfuríks nýárs
Vínsæl og
útbreidd Ijóð
Jólakvæði eftir dr. Richard
Beck birtust um nýafstáðnar há
tíðar í mörgum víðlesnum tíma-
ritum og blöðum í Bandaríkjun-
um. .
Kvæði hans „The Dream of
Peace“ (Friðardraumurinn) var
litprentað á forsíðu jólaheftis
„The National Good Templar“,
málgagns amerískra Goodtempl-
ara, sem gefið er út í Minne-
apolis; einnig birt í jólaheftum
„The North Dakota Teacher“,
sem gefið er út í Bismarck af
hálfu hins fjölmenna Kennara-
félags ríkisins, og „Sons of Nor-
way“, málgagni Þjóðræknisfé-
laga Norðmanna í Bandaríkjun-
um og Canada, sem prentað er
í Minneapolis.
Einnig var umrætt kvæði
prentað í jólablöðum eftirfarandi
norsk-amerískra viku blaða:
„Nordisk Tidende“, Brooklyn,
N.Y., „Duluth Skandinav“,
Duluth, Minnesota, „Normand-
en“, Fargo, N. Dakota, og í jóla-
blaði sænsk-ameríska vikublaðs-
ins „Svenska Posten“, Seattle,
Wash. Ennfermur í þessum
Minnesota-blöðum: „Minneota
Mascot“, „Northfield News“ og
Times Region“, Roseau.
Annað jólakvæði dr. Becks,
„The Bells of Peace“ (Friðar-
klukkurnar), sem birtist á sín-
um tíma í „Lögbergi“, var skraut
prentað á forsíðu jólaheftis
„Lutheran Herald“ í Minne-
apolis, málgagni Norsk-lútersku
kirkjunnar í Vesturheimi (The
Evangelical Lutheran Church).
Loks var nýort jólakvæði
hans, „Christmas Reverie“ (Jóla
sýn), birt á ritstjórnarsíðu
„Grand Forks Herald“, en þar
höfðu ofannefnd kvæði einnig
áður verið prentuð.
Málshöfðun út af óeirð
unum við Alþingishúsið
25 menn kœrðir fyrir brot á
hegningarlögum og lögreglu-
samþykkt Reykjavíkur.
Dómsmálaráðuneytið hefir fal
ið sakadómaranum í Reykjavík
að höfða mál á hendur 24 mönn-
um fyrir brot á 11., 12. og 13.
grein hegningarlaganna og lög-
reglusamþykkt Reykjavíkur, í
sambandi við óeirðirnar við Al-
þingishúsið 30. marz s.l.
VlSIR, 26. nóv.
Gengur í þjónustu
W. L. Mackenzie King
F. A. McGregor, sem sagði upp
stöðu sinni fyrir nokkru vegna
þess að skýrsla sú, er hann af-
henti dómsmálaráðherra Can-
ada viðvíkjandi hveitimylnu-
eigendum var ekki birt á lög-
boðnum tíma, hefir nú gengið í
þjónustu Rt. Hon. W. L. Mac-
kenzie King og mun aðstoða
hinn fyrrverandi forsætisráð-
herra við að semja ævisögu hans.
Mr. McGregor var ritari Mr.
Kings um langt skeið áður en
hann var skipaður Combines
Administrator 1925. Þeir hafa
jafnan verið miklir vinir og haft
mikið saman að sælda.
Svíar gætu ekki verið hlutlausir
Yfirmaður sænska hersins talar um „þriðju heimsstyrjöldina“
\ og stöðu Svíþjóðar
STOKKHÓLMUR, 26. nóv. — Yfirmaður sænska hersins skýrði
frá því í dag, að litlar líkur séu fyrir því, að Svíum takist að vernda
hlutleysi sitt, ef til þriðju heimstyrjaldarinnar kemur.
Hershöfðinginn sagði, að Vest
urveldin mundu verða að senda
herflugvélar sínar yfir sænskt
landssvæði. Löndin austan járn-
tjalds mundu svo leggja áherzlu
á algert athafnafrelsi í Eystra-
salti, til þess að tryggja kafbát-
um sínum öruggar hafnir.
Hershöfðinginn telur, að Sví-
ar muni ekki geta varist innrás-
arher til lengdar, hversu góðum
vopnum sem þeir hafi á að skipa.
Curling-kappar
frá Arborg
í nýlegri viðureign við Cur-
ling kappa frá Oakville, Man.,
gengu hetjur Árborgar sigrandi
af hólmi, og taka þess vegna þátt
í miðskóla Curiing samkeppni
fyrir allt landið, sem fram fer í
Quebecborg í febrúarmánuði
næstkomandi; einn af hetjum
Árborgar er David Einarsson,
sonur þeirra Mr. og Mrs. G. O.
Einarsson þar í bænum.
Minnisvarði Markúsar á
Sjómannaskólalóðinni
FUNDUR haldinn í Skipstjóra-
og stýrimannafélaginu Aldan 26.
nóv. 1949 samþykkti að leggja
fram kr. 3000,00 — þrjú þúsund
krónur — til sjóðstofnunar í til-
efni af 100 ára afmæli Markúsar
Finnboga Bjarnasonar, fyrsta
skólastjóra Stýrimannaskólans.
Sjóður þessi skal ávaxtaður og
aukinn,' þar til hann nægir til
þess að reisa veglegan minnis-
varða af Markúsi á lóð Sjómanna
skólans.
Fundurinn felur félagsstjórn-
inni að ganga frá skipulagsskrá
fyrir sjóðinn og ákveða stjórn
hans.
Ennfremur er félagsstjórninni
falið að leita til sjómannafélaga
og einstaklinga um fjárframlög
til sjóðsins, þar til hin væntan-
lega sjóðstjórn hefir tekið við
honum.
Upphafsmaður þessa máls er
Páll Halldórsson fyrrum skóla-
stjóri Stýrimannaskólans. —
Hreyfði hann því fyrst í sam-
sæti því er Stýrimannaskólinn
hélt gömlum nemendum Mark-
úsar, á 100 ára afmæli hans 23.
nóv. síðastl., en þá gáfu þeir skól
anum brjóstlíkan af Markúsi,
eins og Mbl. hefir skýrt frá.
Mbl. 6. des.
Þjóðvinafélagsal-
manakið og
Andvari komið út
Út eru komnar tvær nýjar
félagsbækur frá Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafé-
lagsins. Bækurnar eru Almanak
Þjóðvinafélagsins um árið 1950
og Andvari.
Efni almanaksins er, auk daga
talsins, svo sem hér segir: Vil-
hjálmur Þ. Gíslason skólastjóri
skrifar um skáldin Alexander
Pushkin og August Strindberg.
Þá er í ritinu árbók íslands 1948
eftir Ólaf Hansson menntaskóla-
kennara, ritgerð eftir Þorbjörn
Sigurgeirsson eðlisfræðing, er
nefnist „Úr þróunarsögu atom-
vísindanna“ — og einnig kaflar
úr hagskýrslum íslands, eftir
Þorstein Þorsteinsson hagstofu-
stjóra. — Nokkrar myndir eru í
ritinu.
Andvari, tímarit Hins íslenzka
Þjóðvinafélags. flytur að þessu
sinni ritgerð um Magnús Sig-
urðsson bankastjóra eftir Eirík
Einarsson alþingismann og
grein, sem nefnist „Örgumleiði,
gerpir, Arnljótarson" eftir Barða
Guðmundsson þjóðskjalavörð.
Ennfremur skrifa í ritið Hákon
Bjarnason skógreæktarstjóri um
framtíð skóræktar á íslandi,
Bergsteinn Skúlason um lunda
og kofnafar, og Þorkell Jóhann-
esson prófessor um alþýðu-
menntun og skólamál á íslandi
á 18. öld.
•
Félagsbækur Menningarsjóðs
og Þjóðvinafélagsins fyrir þetta
ár eru nú allar komnar út „Sög-
ur frá Bretlandi“, Ljóðmæli
Kristjáns Jónssonar og Noregur
(Lönd og lýðir I.). Allar þessar
fimm bækur fá félagsmenn fyr-
ir 30 kr. árgjald.
VÍSIR, 1. des.
Ritsafn um hrak-
ninga og heiðavegi
Pálmi Hannesson og Jón
Eyþórsson annast efni-
svalið
Nýlega er komið út á vegu'hn
Norðra fyrsta bindi af ritsafni,
er nefnist: Hrakningar og heiða-
vegir. Efnið er valið af þeim
Pálma Hannessyni og Jóni Ey-
þórssyni, en Jón Eyþórsson hef-
ir búið ritið til prentunar.
í formálsorðum fyrir ritsafni
þessu segja þeir Pálmi og Jón
á þessa leið:
„Nokkur ár eru liðin síðan
okkur kom til hugar að safna
saman í eina bók fornum leiðar-
lýsingum frá heiðum og öræf-
um íslands, ásamt sögnum urri
svaðilfarir og slysaferðir, sem
þangað hafa verið farnar. Átti
safn þetta í senn að vera heim-
ildir um landfræðisögu Islands,
er sýndi þekkingu manna og
hugmyndir um heiðalönd og ör-
æfi á liðnum tímum, og jafn-
framt var því ætlað að halda til
haga minningu þeirra, sem hafa
þolað hrakninga á villigjörnum
heiðavegum og barist þar fyrir
lífi sínu, oft einmana og áttavilt-
ir. Sumir hafa borið þar beinin,
aðrir bjargast fyrir harðfengi og
seiglu — eða slembilukku eina“.
Aðalritgerðin í þessu fyrsta
bindi er Sprengisandsleið eftir
Einar E. Sæmundsen. Eftir
Pálma Hannesson eru fimm
stuttar ritgerðir, er nefnast
Villa á öræfum, Dirfskuför
Sturlu í Fljótshólum, Villa á Ey-
vindarstaðaheiði, Mannskaðinn
á Fjallabaksvegi, og Granahaug
ur og Granagil. Þá er ítarleg rit
gerð um Miðlandsöræfi íslands
eftir séra Sigurð Gunnarsson á
Rauði kross íslands hefir unnið
merkilegt starf á 25 árum
Tíu deildir starfandi, Reykjavíkurdeild stofnuð í tilefni af
25 ára afmælinu
í DAG á Rauði Kross Islands 25 ára afmæli, en hann var stofn-
aður 10. desember 1924. Tildrög stofnunar hans eru þau, að alþjóða-
samband Rauða krossins sendi hingað fulltrúa, danskan herlækni,
sem undirbjó stofnun Rauða kross félags hér; meðal annars sat
hann aðalfund Læknafélags Islands, sem háður var á Akureyri
það sumar. Forseti Islands, Sveinn Björnsson, beitti sér síðan fyrir
stofnuninni, og var hann kjörinn fyrsti formaður félagsins.
Nú eru alls starfandi 10 rauða
kross deildir víðs vegar á land-
inu, en þó merkilegt sé er engin
rauða kross deild starfandi í
Reykjavík önnur en rauða kross
félagið sjálft, sem jafnan hefir
verið fámennt. í tilefni afmælis-
ins verður gengist fyrir stofnun
rauða kross deildar hér næstu
daga og gerir félagið sér vonir
Reykt svínaket selt
til Bretlancls
Rt. Hon. J. G. Gardiner, til-
kynnti á þriðjudaginn að samn-
ingar hafi verið gerðir þess efn-
is að selja 60 miljónir punda af
reyktu svínaketi til Bretlands á
29 cent pundið; lágmarksverð er
32,5 cent og borgar stjórnin
mismuninn, sem mun nema
$2.100,000.
UNDSB0KASAFN
'82231
TslavjTs
OHirtstmas Íleíterte
By RICHARD BECK
The silent sky is eloquent with music,
The shining stars are clothed in brighter light,
The wintry, storm-swept plain is bathed in glory,
Earth mirrors Heaven’s face this Blessed Night.
The windows, candle-lit and wreathed with holly,
The fragrant trees, aglow with joyous light,
The gleaming city streets in festooned splendor,
All praise in unison this Holy Night.
The bells peal forth in raptured adoration,
The churches are ablaze with festive light.
Awake, O Man, and let the tidings glorious
Enflame your heart and soul this Christmas Night.
Hallormsstað. Jón Eyþórsson
skrifar um Kjalveg og Reyni
staðabræður. Aðrar ritgerðir
eru: Á átta sólarhringum yfir
Sprengisand eftir Ásgeir Jóns-
son frá Gottorp, Suður Kjöl 1755
eftir séra Jón Steingrímsson,
Válynd veður á Kili eftir Svein
Pálsson, Lýsing á Kjalvegi eftir
Sigurð Pálsson í Haukadal, Yfir
Héðinsskörð og Hjaltadalsheiði
eftir Kristin Guðlaugsson
Núpi, Suður heiðar eftir Sigurð
Jónsson frá Brun, og Segir fátt
af einum eftir Pál Guðmunds-
son á Hjálmsstöðum. Loks er
safn ritgerða, sem nefnist Úti-
legumannabyggðir og bygging-
ar þar til eftir Björn Gunnlaugs-
son, séra Hákon Espólín og séra
Sigurð Gunnarsson.
Þetta bindi er 270 bls. að stærð
og er frágangur hinn vandaðasti.
TÍMINN, 6. des.
Fjárlagafrumvarpið lagt fyrir Alþingi
Rekstrarútgjöld á nœsta ári eru áœtluð 266 miljónir króna
ar á fjárlagafrumvarpinu þess-
ar: Á rekstraryfirliti 241.2 milj.
kr.
Á sjóðsyfirliti 243,8 milj. kr.
Tekjurnar.
Aðaltekjuliðirnir eru þessir:
Skattar og tollar 191,9 milj. kr„
tekjur af rekstri ríkisstofnana
68,6 milj. kr„ tekjur af fasteign-
um ríkissjóðs 10 þús. kr„ tekjur
af bönkum og vaxtatekjur 1,5
milj. kr. og óvissar tekjur 1,5
milj. kr.
Gjöldin.
Hæstu gjaldaliðir eru þessir:
Til verklegra framkvæmda 36,1
milj. kr. (var á frumvarpinu í
fyrra 29,2 milj. kr.). Eru til vega
mála áætlaðar 24,3 milj. kr. Til
kennslumála 31,8 milj. kr. (í
Niðurgreiðsla á kjöti
Fjárlagafrumvarpið fyrir árið 1950 var lagt fram á Alþingi í
gær. Niðurstöðutölur á rekstraryfirliti eru þær að tekjurnar eru
áætlaðar 263,5 milj. kr„ en gjöldin 225,9 milj. kr. Rekstrarafgang-
ur er því áætlaður 37,7 milj. kr. — Á sjóðsyfirliti er greiðslujöfn-
uður áætlaður 4.5 milj. kr. Niðurstöðutölur þar eru 266,1 milj. kr
í fyrra voru niðurstöðutölurn-
fyrra 28,5 milj. kr.}, vegna al-
mannatrygginga 21,3 milj. kr
Til dýrtíðarráðstafana 33,5 milj
kr. Segir í greinargerðinni um
þennan útgjaldalið.
Til dýrtíðarráðstafana var
veitt á þessa árs fjárlögum 64
milj. kr„ en á næsta ári er ætlast
til að ekki verði varið nema 33,5
milj. kr. í þessu skyni. Er þá
eingöngu miðað við niðurgreiðsl
ur á neysluvörum innanlands, en
ekki uppbætur á útfluttan fisk,
eins og tíðkast hefir undanfarin
ár. Er það álit ráðuneytisins að
finna þurfi aðrar leiðir en
greiðslur úr ríkissjóði til þess að
tryggja hallalausan rekstur sjáv
arútvegsins á næsta ári. Fjár-
hæðin 33,5 milj. er miðuð við
reynslu þessa árs og má ætla að
þessi útgjöld skiptist þannig:
7 milj. kr.
Niðurgreiðsla til framleiðenda 6.5 _
Niðurgreiðsla á mjólk 5 5 __
Niðurgreiðsla á smjöri og tap á erlendu smjöri 8.5 _
Niðurgreiðsla á Smjörlíki 3 3
Niðurgreiðsla á saltfiski q.7 _
Niðurgreiðsla á kartöflum 2
Til landbúnaðarmála 22 milj.
kr. og til dómgæzlu, lögreglu-
stjórnar, kostnaðar við opinbert
Samtals 33.5 mil. kr.
eftirlit, skatta og tollheimtu o.
fl. 20,1 milj. kr.
Mbl. 1. desember
um þá afmælisgjöf frá almenn-
ingi, að margir taki þátt í þeirri
stofnun og gerist félagar.
Rauði kross íslands hefir starf
að mikið í þágu heilbrigðismál-
anna, þótt venjulega hafi verið
hljótt um starfsemi hans. Höfuð-
hlutverk hans hafa verið fyrsta
hjálp, þegar slys bera að hönd-
um, heilsuvernd og önnur að-
stoð á því sviði. Þegar á fyrsta
ári réði félagið til sín hjúkrun-
arkonu til starfa. Var hún meðal
annars send til Sandgerðis yfir
vetrarvertíðina, en þar var lækn
islaust og ekkert hjúkrunarskýli.
Hefir RKÍ æ síðan haft hjúkrun
arkonu starfandi þar á vetrar-
vertíðinni og sjúkraskýli var
reist þar árið 1939 á vegum fé-
lagsins. Hér í Reykjavík hefir
Rauði krossinn jafnan haft þrjár
til fjórar sjúkrabifreiðir á sín-
um vegum.
Sumardvöl barna í sveit er
eitt af þeim málum, sem Rauði
krossinn hefir mikið látið til sín
taka. Hófust afskipti hans af því
máli, er sótt var um fjárstyrk
til hans, handa barnaheimilinu
á Egilsstöðum árið 1932, og veitti
félagið heimilinu 2000 kr. styrk.
Á stríðsárunum þótti útlit fyrir
að flytja yrði öll börn úr bænum
með stuttum fyrirvara sökum
yfirvofandi loftárásarhættu. Var
þá skipuð sumardvalanefnd á
vegum Rauða krossins og var
Sheving Thorsteinsson, formað-
ur Rauða krossins, formaður
hennar. Nú á félagið í smíðum
vandað og stórt sumardvalar-
heimili að Laugarási í Biskups-
tungum, þar sem 120 börnum er
ætlað að geta dvalizt við full-
komnasta aðbúnað.
Á styrjaldarárunum voru gerð
ar hér margar varúðarráðstaf-
anir, sem Rauði krossinn ann-
aðist. M. a. voru gerð sjúkra-
herbergi með skurðarborðum,
tækjum og lyfjum í kjöllurum
víðs vegar í bænum. Stór tjöld
og sjúkrarúm höfð til reiðu, ef
árás yrði gerð á sjúkrahús, lyfja
birgðir fluttar til nærsveita og
grafnar þar í jörð og fleira slíkt
gert.
Þá annaðist Rauði krossinn
hér á þeim árum í sambandi við
rauða kross deildir erlendis og
alþjóðarauða krossinn í Sviss,
bréfasendingar til Islendinga
búsettra á styrjaldarsvæðunum,
hafði upp á íslendingum erlend-
is, og þegar eftir styrjöldina hóf
félagið skipulagða starfsemi til
hjálpar nauðstöddum íslending
um á meginlandi Evrópu.
þá hefir félagið annast fjár-
safnanir til að bæta úr neyð
styrjaldar og náttúruhamfara.
Var fyrst hafin fjársöfnun vegna
jarðskjálfta í Chile, skömmu
fyrir heimsstyrjöldina, til Finn-
lands 1939, Noregs og Danmerk-
ur eftir styrjöldina, fjársöfnun
til lýsisgjafa handa börnum í
Mið-Evrópu og að lokum til
barnahjálparinnar á vegum sam
einuðu þjóðanna og tókst sú söfn
un svo vel, að alheims athygli
vakti. — Alþb. 10. des.