Lögberg - 09.02.1950, Blaðsíða 4

Lögberg - 09.02.1950, Blaðsíða 4
4 WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 9. FEBRÚAR, 1950 Hosberg GefiB út hvern fimtudag af THE COLUMBIA PRESS LIMITED 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA Utanriskrift rits tjórana: EDITOR LÖGBERG, 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN. PHONE 21 804 Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd. 696 Sargent Avenue, Winpipeg, Manitoba, Canada. Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa Töfrar norðursins íslenzk kona, Mrs. S. Philbin, áður Miss S. Sigurðs- son í Árborg, en nú í Churchill, sendi Lögbergi einkar vandaðan, myndskreyttan bækling, sem nýkominn er út og gengur undir nafninu: „Churchill on Hudson Bay“. Er það kvenfélag í Churchill, sem frumkvæði átti að út- gáfu bæklingsins, og var það í siálfu sér hið þarfasta verk, því margir eru lítt fróðir um þá töfra, sem víð- flæmi norðvesturlandsins búa yfir; í bæklingnum er að finna markvissar, samanþjappaðar greinar, sem varpa ljósi á þá margháttuðu þróun, sem átt hefir sér stað í þessum norðlæga hafnarbæ, sem nú er búinn flestum nýtízku þægindum og er í örum vexti. Það liggur í augum uppi, að nokkuð sé nú öðruvísi umhorfs í norðrinu, en viðgekst á þeim tíma, er Karl konungur II. veitti nokkrum æfintýramönnum leyfi til vöruskipta við mynni Churchillár; þetta timburvígi var nefnt Fort Prince of Wales og var til margra ára hin norðlægasta verzlunarstöð Hudson’s Bay félagsins. Eins og nú hagar til er Churchill harla mikilvæg sigl- inga og vörumiðlarastöð að vestanverðu við Hudson’s- flóa. Þó útvarp og flugvélar haldi þessum íbúum norð- ursins í reglubundnum samgöngum við umheiminn, er þó enn mikil tilhlökkun, er fyrstu skipin koma að landi, engu síður en á íslandi í gamla daga þegar sást til fyrsta kaupskipsins. Árið 1947 nam umhlaðning vörutegunda á Chur- hillhöfn freklega þúsund smálestum; ekki er ósennilegt, að frumbyggjum norðurslóða myndi bregða í brún mætti þeir renna augum yfir Churchillbæ eins og hann nú blasir við sem ímynd tæknilegrar þróunar á alla vegu. Skóli var reistur í Churchill 1935 að tilhlutan mentamálaráðuneytis fylkisstjórnarinnar, og voru það aðallega sjálfboðaliðar, er að verkinu unnu; það ár sóttu skólann fjórtán börn; nú er skólinn að verða of lítill, því yfir níutíu börn sækja hann. Norðrið býr yfir ómótstæðilegu seiðmagni, sem ekki er auðvelt að lýsa; og víst er um það, að börn norðursins eru börn náttúr- unnar, sem unna útivist flestu öðru fremur og finna fullnægju í faðmi jarðar. Vegna aukinna samgangna við Churchill gafst hinum hvíta manni greiðari aðgang- ur að kynnum við hinn gáfaða og sérstæða Eskimóa kynþátt; um uppruna hans er eigi vitað með vissu, og hefir fræðimenn greint nokkuð á um það atriði, þótt honum óneitanlega svipi nokkuð mikið til Mongóla. Fyrir endur og löngu leitaði þessi farandlýður ís- hafsöræfanna suður á bóginn með það fyrir augum að afla sér hagkvæmari lífsskilyrða; slíkur leiðangur end- aði með skelfingu. Indíánar veittust að Eskimóum og gersigruðu þá á tiltölulega skömmum tíma, en af ósigri þeirra leiddi það, að þeir hröktust lengra og lengra norð- ur unz norðar varð naumast komist, og þar hófu þeir á nýjan leik hina ströngu lífsbaráttu sína; verkfæri og önnur áhöld höfðu Eskimóar af skornum skamti, og þau fáu, sem þeir komust yfir, voru gerð úr beinum og steinum; kofa sína, þar sem þeir höfðust við yfir hina löngu vetrarmánuði tegldu þeir til úr klakahellum og héldu sér þar furðanlega hlýjum; þeir veiddu sér dýr til matar, en notuðu skinn þeirra til fata og tjaldskýla á sumrum. Á þessu tímahili lifði Eskimóinn lífi steinaldar- mannsins, og vissi lítt hvað gerðist utan síns allra ná- lægasta umhverfis; en ekki leið á löngu eftir að hann komst í kynni við hinn hvíta mann, unz hann fékk byss- ur, stálhnífa, te og tóbak og ýmislegt fleira þar fram eftir götunum; þá fóru þeir að kynnast trúboðum, er veittu þeim tilsögn í frumatriðum kristinna fræða. Eskimóinn heldur sér næsta fast við sína frumstæðu lífnaðarháttu; hann hefir lítt af veðurblíðu að segja, því í raun og veru horfist hann í augu við kaldrifjaðan og óvæginn vetur tíu mánuði ársins; en öðru hvoru lýsa tindrandi norðurljósin upp íshafsnóttina svo að hún minnir á dagbjarta veröld. Þótt vetrarríki veiti Eskimóanum tíðum þungar bú- sifjar, lætur hann slíkt ekki á sig fá; hann ann fjöl- skyldu sinni hugástum, og nýtur í flestum tilfellum inni- haldsríkrar lífshamingju; hann er vinhollur og greið- vikinn hver, sem í hlut á; hann elskar land sitt út af lífinu, þótt það fari ekki altaf um hann mjúkum móðurhöndum; hann nýtur lífsins og hann hefir lært að lifa, þrátt fyrir erfiðar aðstæður og óblíð kjör; hann er hinn mikli æfintýramaður, sonur íshafsöræfanna, sem trúir á töfra norðursins. — Umhverfis Churchill er meiri blómgróður, en marg- ur maðurinn gerir sér í hugarlund; í júlímánuði stend- ur allur plöntugróður þar í mestum blóma; naumast leysir fyr snjó á vorin í Churchill, en fyrstu villiblómin teygja kolla sína mót degi og hækkandi sól; blómgróð- ur sá, sem norðrið elur, er harðger og lætur engan bil- bug á sér finna þótt svalviðri næði um hann á stund- um; í norðrinu heldur það velli, sem hæfast er; hitt verður úti. Á síðari árum hafa risið upp mikil mannvirki að | Churchill svo sem járnbrautarstöðin og kornhlaðan í Merkileg Ijóðabók: GENGIN SPOR Gengin spor, Ijóð eftir Guð- rúnu Árnadóttur frá Odds- stöðum. — Útgefandi: Minn ingarsjóður Hlöðvers Arnar Bjarnasonar. — Rvík 1949. Stöðugt eru einhverjir að senda frá sér ljóðakver, — marg ir, karlar og konur. Oft fá þess- ar sendingar kaldar kveðjur, enda eru þær ærið oft a. m. k. veigalitlar. Þó er það víst, að stundum eru kveðjurnar aðrar en vera bæri, því tíðast eru þetta alveg meinlausar bækur, en það verður ekki með sanni sagt um allar þær sögur, sem út koma og engri andúð mæta. Einkum er einhliða fordæming mjög var- hugaverð, þar sem í hlut eiga ungir höfundar. Þeim á að vísu að segja til syndanna, en það á að gera á þann hátt, að til leið- beiningar megi verða. Slíkt er greiði við ungan höfund. En hér kemur það kver, hið fyrsta frá hendi höfundar, sem ég ætla að hvergi muni fá kald- ar kveðjur. Tildrögin til útkomu þess eru með þeim hætti, að þau ein út af fyrir sig myndu girða fyrir það. En tildrögin eru þau, að móðir missir uppkominn einkason sinn, hinn mesta at- gerfis og efnismann, son, er hún hafði unnað hugástum, og hann móður sinni á sama hátt. Svo var þessi ungi maður vel látinn, að allir, sem hann þekktu, treg- uðu hið sviplega fráfall hans. í félagsskap jafnaldra sinna hafði hann starfað mikið, og hann hafði verið þeim ákaflega kær. Þegar hann hvarf, fundu þessir góðu drengir, að aldrei mundu þeir geta gleymt honum; og af því að þeir áttu hugsjón æsk- unnar, fannst þeim þeir verða að reisa honum þann minnis- varða, að hann skyldi enn mun- ast, þegar þeir væru ekki lengur til þess að halda minningu hans á lofti. Þeir stofnuðu sjóð til minningar um hann, og af litl- um efnum sínum (ungir menn ráða sjaldnast yfir miklu fé) hafa þeir síðan verið að efla þann sjóð og vakað yfir honum. Nærri má geta að slík tryggð og ástúð snart syrgjandi foreldra — foreldrana, sem staðið höfðu yfir gröf allra sinna jarðnesku vona og nú höfðu til einskis að horfa annars en endurfunda í nýrri veröld. Þá var það að móð- gjöf að geta ort, hugkvæmdist urinni, sem gefist hafði sú dýra að hún kunni að geta lagst á sveifina með þessum vinum son ar síns. Hún safnar saman ljóð- um sínum og lætur þeim í té handritið að þeir gefi kvæðin út sjóðnum til eflingar. Þetta eitt er, eins og ég sagði, nóg til þess, að um kaldar kveðj- ur mundi með engu móti geta verið að ræða. Þó að kverið væri svo lítilsiglt, að ekkert væri lofs vert hægt um innihald þess að segja, þá mundi hverjum sæ,mi- legum manni finnast, að það minnsta, sem hann gæti gert, væri að þegja. En það er nú öðru nær en að svo sé ástatt. Það vita nú allir bóklæsir menn fyrirfram, jafn- skjótt og þeir sjá nafn höfund- arins. Þegar Borgfizk Ijóð komu út fyrir réttum tveim árum, seldust þau svo, að þau voru ein af fremstu sölubókum ársins, og það var ekkert sem meiri at- hygli vakti en kvæði þau, er Guðrún Árnadóttir átti í þeim. Því kemur nú engum til hugar, að lítil bók frá hennar hendi sé með öllu ómerkileg, enda eru hér öll þau kvæði, sem áður komu í Borgfizkum Ijóðum, enda þótt eitt þeirra sé nú að finna sundurliðað innan um tvö önnur. Dýra gjöf, sagði ég. Það má nú segja, því vart mun dauð- legum manni gefast önnur gjöf dýrmætari en sú „vammi firða íþrótt“, sem gerir hann þess megnugan að leggja sjálfa sorg- ina fyrir fætur sér. Meira verð- ur ekki að gert, því engan yfir- gefur hún, sem hún hefir eitt sinn heimsótt; hún fylgir honum alla leið til grafar. En mikinn sál arstyrk þarf til þess að geta út- helt hjarta sínu í ljóðum, þegar það flakir sundur í sárum. Þetta hefir þó frá öllum öldum sum- um mönnum verið gefið. Davíð yrkir svo í sinni brennandi sorg, að jafnvel í flatneskjulegri þýð- ingu óbundins máls ganga orð hans okkur enn í dag til hjarta. Og Egill, ofurmennið sem bug- ast hafði, rís úr rekkju sinni nýr maður eftir að hafa létt á hjarta sínu í ljóði. Nei, þessi kona er ekki sú fyrsta, er svalað hefir sér við þann Mímisbrunn, og hún verður heldur ekki sú síð- asta. Því bæði munu sorgir og þessi íþrótt fylgja mannkyninu á leiðarenda. Þegar Borgfizk Ijóð komu út, skrifaði ég nokkrar línur um þau, og ég held að ég muni það rétt, að þá segði ég, að vöggu- kvæði Guðrúnar til þessa sonar hennar væri eitt hinna fegurstu í bókmentum okkar. Ég vissi ekki þá, fremur en hún, að því væri ólokið. Nú hefir hún lokið því með þessu erindi: Blundar þú vinur; í síðasta sinn sat ég við hvíluna þína. Strauk ég um höfuð þitt, köld var þín kinn, kringum þig, elskaði drengurinn minn, breiddi ég bænina mína. í Það skilst mér að vera hljóti góðum gott að sofa umvafinn í bæn móðurástarinnar. Þau eru fögur og hjartnæm sorgarljóð þessarar konu, og mun ég ekki að öðru leyti taka neitt upp úr þeim hér. Það er hentast að menn lesi þau í heild og samfelld. En nú mun hún búin að reyna það til fulls, hve gott það er, eins og hún hafði áður komist að orði. að geta kurlað kvöl í orð og kallað það sinn auð. Það segir sig sjálft, að ekki muni yrkisefni Guðrúnar vera tiltakanlega fjölbreytt eða lang- sótt, en þó er vitanlega minstur hluti bókarinnar til orðinn fyrir sonarmissinn. Hún kveður því um margt annað. En rétt er það sama hver yrkisefni hún velur, hún yrkir altaf af list — óskeik- ulli list, ef ég hefi vit úm að dæma. Og alls staðar sést, að það er stolt kona, sem kveður, kona sem aldrei mundi lúta að lágu. Svo á það líka að vera. Skammt mundi ljóðakveri þessu endast til framdráttar minn (sjálfsagt léttvægi) dóm- ur, enda mun það skamma hríð þarfnast hans. Ég ætla að fjöl- margir eigi eftir um það að dæma, sumir efalaust frammi fyrir almenningi, en þó marg- falt fleiri hið innra með sjálfum sér og í viðræðum við nánustu kunningja. Og það verða þeir dómarnir, sem drjúgast draga og lengst láta til sín segja. Minn dómur er stuttlega og einfald- lega sá, að kverið sé perla. Ekki er okkur gefið að vita fyrirfram um tölu hérvistardaga sjálfra okkar eða annara, en hitt vitum við, að enginn verður eldri en gamall. Enga spádómsgáfu þarf til þess að geta sagt það fyrir, að hversu háum aldri sem Guð- rún Árnadóttir kann að ná, þá lifir það hana þetta ljóðakver hennar. Sn. J. TÍMINN Færri sveitabæir fengu síma á þessu óri en næstu ár á undan Um næstu áramót verður kominn sími á rúmlega 29 þús. sveitabœi eða aðeins tæplega á annan hvem bæ. Landsímastjóri skýrði fréttamönnum frá helztu framkvæmdum á vegum Landsímans á þessu ári í gær. Minna var um nýlagnir en fyrr, vegna efnisskorts og lítilla fjárveitinga, og til fárra nýrra framkvæmda var stofnað á árinu, nema bæta við notendasíma. Helztu framkvæmdir bundnar efnispöntunum frá fyrri árum. Hins vegar var unnið mikið að viðhaldi og endurbótum, enda lék síð- asti vetur margar símalínur illa. Helztu framkvæmdir á árinu voru þessar: Notendasímni í sveitum. Á þessu ári hafa verið lagðir símar á 110 sveitabæi, en 50—70 bæir munu bætast við fyrir ára- mót, ef veður leyfir og efni kem- ur í tæka tíð. Eru þetta mun færri bæir en lagður hefir verið sími til árlega að undanförnu. Stafar það af örðugleikum á útvegun efnis, svo og af því, hve vorið var kalt og sumarvinna gat seint hafizt, en viðhald landsímalínanna varð að ganga á undan notendasímunum. Um næstu áramót verða meira en 2900 sveitabæir komnir í síma- samband, en það svarar til þess, að rúmur helmingur allra sveita bæja á landinu hafi fengið síma. Hér þarf því að taka betur á, ef duga skal. Landsímálínur. Lokið var við lagningu jarð- síma milli Eskifjarðar og Nes- kaupstaðar, en hún hófst 1946. Nýir sæsímar hafa verið lagðir í stað eldri sæsíma yfir firði á Barðaströnd, og til viðbótar yfir Steingrímsfjörð, Patreksfjörð og Mjóafjörð (Isafjarðardjúpi). Miklar endurbætur og viðgerð ir fóru fram á aðallínunum, sér- staklega á Vestur- og Norður- landi. Mun hafa verið skipt um 2000 staura í stað fúinna eða mikla, sem tekið getur til geymslu hálfa þriðju miljón mæla hveitis; hafskipabryggjan er 1,855 fet á lengd, og geta legið við hana fjögur skip í einu. Norðrið er í ör- um uppgangi, og auðsuppsprettur þess nálega ótæm- andi. brotinna, svo og um 700 km. af vír og mikinn fjölda einangrara. Símakerfi í kaupstöðum. í Reykjavík var haldið áfram að setja nýja notendur í sam- band við aukinn búnað sjálf- virku stöðvarinnar. Samskonar framkvæmdum var haldið áfram í Hafnarfirði. Nú bíða um 4000 nýir notend- ur eftir síma í Reykjavík og munu þeir verða að bíða lengi, því að ekkert efni til stækkunar sjálfvirku stöðvarinnar er í pöntun, en afhendingarfrestur er 2—3 ár, og svo þarf að byggja við símahúsið áður en stækkun er möguleg, en til þess hefir enn ekki fengizt fjárfestingarleyfi. Á Akureyri var haldið áfram að endurbæta og auka símakerf- ið vegna fyrirhugaðrar sjálf- virkrar stöðvar, og er því verki að miklu leyti lokið. Auk þess hefir verið endur- bætt línukerfið í Ólafsvík, Ólafs- firði og Dalvík. Fjölsímar. Fjölsímasambandi var komið á milli Selfoss og Vestmanna- eyja, Borðeyrar og Patreksfjarð ar, Borgarness og Stykkishólms. Sjálfvirk símastöð á Akureyri. Unnið hefir verið að uppsetn- ingu sjálfvirkrar stöðvar á Ak- ureyri. Voru stöðvartækin pönt- uð 1946. Gert er ráð fyrir, að stöðin geti tekið til starfa um mánaðamótni maí—júní 1950. Nýtt hús í Hrútafirði. Á þessu hausti hefir verið lok- ið við að steypa kjallara að nýju póst- og símahúsi í Hrútafirði. Hefir þessi framkvæmd lengi verið í undirbúningi. Ofanjarð- ar símalínurnar milli Reykja- víkur og Hrútafjarðar verða teknar niður, þegar húsið er kom ið upp og nauðsynleg tæki kom- in í það, og mun þá losna mikið efni. Loftskeytastöðin í Reykjavík. Nýr sendir var settur upp fyr- ir loftskeytastöðina í stað ann- ars, er brann í nóvember 1947. Stuttbylgjuþjónusta við skip er nú að hefjast á ný, en hún hafði legið niðri síðan í stríðsbyrjun. Stuttbylgjusamband við V estmannaeyjar. Gengið var frá samningum um kaup á ultra-stuttbylgjufjölsíma tækjum til að koma á 9 sam- böndum milli Vestmannaeyja og Selfoss, en þaðan liggur jarð- sími til Reykjavíkur. Er þetta fyrsti liður í fyrirhuguðu stutt- bylgjusambandi meðfram suð- urströnd landsins til Austfjarða. Aðaltækin koma ekki fyrr en seint á næsta ári, en ýmsan und- irbúning þarf að gera áður, með- al annars leggja síma og raf- taugar upp á Stóra Klif í Vest- mannaeyjum og reisa þar lítið, hús fyrir tækin, og er það verk nú að hefjast. Talstöðvar o. fl. Nýjar talstöðvar voru settar í 27 báta og um 50 ný viðtæki í stað gamalla og úreltra. Miðun- artæki hafa verið sett í 10 báta, en mun fjölga á næstunni. Tal- um. Ennfremur hafa verið leigð- stöðvar hafa einnig verið settar upp á nokkrum afskekktum bæj ar loftskeytastöðvar í skip, þar á meðal í 3 ný eimskip. Enn- fremur hafa veriðsettar upp tal- stöðvar á 7 verstöðvum til við- bótar því, sem áður var komið til öryggis- og neyðarþjónustu. Lætur landsíminn þessar stöðv- ar endurgjaldslaust í té. Talstöðvum og radíóvitum hef ir verið komið fyrir á ýmsum stöðum samkvæmt ósk flugráðs vegna innanlandsflugþjónust- unnar. Landsíminn hefir og sett upp 3 kw. talstöð á stuttbylgjum, sem fengin er að láni frá nokkr- ur erlendum flugfélögum, og hef ir haldið uppi tilraunarekstri á talsambandi við flugvélar í milli landaflugi samkvæmt tilmælum þessara flugfélaga. Tálsímasamband við útlönd. Sömu tækin og notuð hafa verið fyrir talsamband við Ame- ríku, voru á síðasta vori tekin í notkun fyrir talsambandið við Danmörku, og hafa bætt það verulega. í undirbúningi er að fjölga ultrastuttbylgju samböndum milli Gufuness og Keflavíkur- flugvallar samkvæmt ósk al- þjóðaflugþjónustunnar og verð- ur því ef til vill lokið fyrir ára- mót. TÍMINN, 18. des. Gráðugur þorskur. Maður nokkur í Noregi keypti sér stóran þorsk á bryggjunni og fór beint heim með hann til að láta hann í pottinn. En hvað skeður þegar hann slægði þorsk- inn? í maganum voru 5 gylltir hnappar af sjóliðsforingjabún- ingi og þetta varð til þess að þorskinum var hent beina leið í forina. Það er trú manna að mak ríllinn sé mannæta á styrjaldar- árúm, en þorskurinn hefir hing- að til ekki verið bendlaður við þann ósóma, og vonandi að hann verði það ekki, því það gæti spillt markaðnum. Líklega hefir það verið hégómagirni hjá þorsk inum, að hann gleypti gljáandi hnappana, því að fiskar eru ólm ir í það sem gljáir. JOHN J. ARKLIE Opr.nmetrutt and Optician (Eyes Examined) Phone 95 650 MITCHELL COPP LTD. PORTAGE AT HARGRAVE

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.