Lögberg - 09.03.1950, Side 7

7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 9. MARZ, 1950
NÝÁRSRÆÐA FORSETA ÍSLANDS:
„íslenzka moldin hefir beSið
í Þúsund ór að vel væri
með hana farið"
„Nú er kostur á þekkingu vísindanna og
góðri tækni til þess að gera þetta vel“
Er ég renni huganum yfir árið, sem nu er liðið, árið 1949 vil
ég fyrst nota tækifærið til þess að endurtaka þakkir mínar fyrir
það traust, sem mér hefir verið sýnt, er ég á árinu var endurkjör-
inn forseti um nýtt kjörtímabil, án atkvæðagreiðslu.
Á árinu var Alþingi rofið og
efnt til nýrra kosninga rúmu
misseri áður en lokið var kjör-
tímabilinu. Þjóðinni gafst tæki-
færi til þess að gefa nýkjörnum
alþingismönnum nýtt umboð til
þeirra ábyrgðarmiklu starfa sem
á Alþingi hvíla. Þrátt fyrir orð
og umæli, sem falla í blöðum og
á fundum við undirbúning slíkra
kosninga — og sum þeirra fela
því miður ekki í sér skýringar á
málunum og rök fyrir réttum
málstað— þá gefst þó sérstakt
tækifæri, við undirbúning Al-
þingiskosninga, til þess að varpa
ljósi á áhugamálin og vandamál-
in frá fleiri hliðum en einni.
Hugsandi menn fá með því betra
tækifæri en oft ella til þess að
mynda sér rökstudda skoðun um
velferðarmál þjóðarinnar. Sú
skoðun, sem hver einstakur kjós-
andi myndar sér með hugsun og
nokkurri fyrirhöfn ætti að vera
meira virði en ef menn ganga
beint af augum í tröllatrú á það,
að fyrirhafnarminnst sé að láta
aðra menn, hérlenda eða er-
lenda, hugsa fyrir sig. Að vísu
hvílir það á forystumönnum á
stjórnmálasviðinu að halda mál-
um vakandi og benda á færar
leiðir. En algert frelsi kjósend-
anna til þess að velja og hafna á
vissu árabili, er traustur grund-
völlur undir sönnu lýðræði. Og
þrátt fyrir ýmsa annamarka á
lýðræðisstjórn, eins og vér bú-
um við, virðist ekkert stjórnar-
fyrirkomulag betra eða örugg-
ara um almenn mannréttindi og
um réttindi og skyldur einstakra
þjóðfélagsborgara en þetta lýð-
ræði.
Mörgum hefir orðið tíðrætt
um árferðið 1949. Haustið var að
vísu gott. En veturinn var harð-
ari og lengri en um mörg ár
undanfarið; sumarið votviðra-
samt, hér sunnan lands og vest-
an í öllu falli. Síldveiðin norð-
an lands brást ennþá einu sinni.
Ótti fyrir verðfalli á framleið-
sluafurðum til útflutnings. Er
þar við bætist verðbólga og dýr-
tíð, og svo það, sem mönnum er
nú tamt að nefna vöntun á jafn-
vægi í fjármálum og efnahags-
málum þjóðarinnar. Leiðir af
þessu að minningarnar um liðna
árið verða ekki eins glæsilegar
og margir mujidu óska.
Vér vitum og öll, að framund-
an eru fyrir oss íslendinga eins
og aðrar þjóðir, átök sem mikið
veltur á hvernig oss tekst um.
Meiri framleiðsla, aukin vinna á
því sviði, meiri sparnaður ein-
staklinga og þess opinbera. Slík
orð má heyra úr öllum áttum um
Oiá heyra úr öllum áttum um
skilyrði þess að koma málum
svo að öryggi skapist um afkomu
1 framtíðinni. Eg hygg að fyrir
°ss liggi að ganga líkar brautir.
Og ég vona það og óska að vér
reynumst'ekki eftirbátar annara
Þjóða um að koma skipulagi á
efnahagsmál vor og fjármál inn
á við og út á við.
Það er verkefni stjórnar og
Þings að finna leiðirnar, og mun
ég ekki fara út í þá sálma.
En við þetta tækifæri á ég sér-
staka ósk. Hún er sú, að land-
búnaðurinn megi skipa þann
sess, sem oss er nauðsynlegt að
hann geri í því upp byggingar-
starfi, sem er framundan.
Fyrir 40 árum var ég í klefa
með brezkum manni í járnbraut-
arlest í Englandi. Við tókum tal
saman og bar ýmislegt á góma.
ann lagði m.a. fyrir mig þessa
spurningu: Hvern teljið þér
vera aðalatvinnuveg brezku
þjoðarinnar, þann sem flest fólk
vinnur við og hefir afkomu sína
, • ES gat upp á fleiru en einu.
eg væri ekki sá fyrsti útlending-
ur, sem flaskaði á þessu. Nei,
Hann hristi höfuðið; en sagði að
það er landbúnaðurinn, sem
veitir flestu fólki atvinnu í Bret-
landi og er aðalmáttarstoðin.
Þetta kom þá dálítið flatt upp á
mig, því mér var kunnugt um
að Bretar fluttu inn mikið af
landbúnaðarafurðum. Síðan hefi
ég veitt því athygli, að í lang-
flestum menningarlöndum er
landbúnaðurinn aðalstoð þjóð-
félagbyggingarinnar, bæði í
þeim löndum, sem eru sjálfum
sér nóg eða meira en það um
landbúnaðarafurðir, og í þeim
sem þurfa að kaupa slíkar vörur
frá öðrum löndum. Sennilega á
þetta við um menningarlandið
ísland eins og önnur lönd, þótt
áður hafi verið talið af sumum
að land vort væri á mörkum, þar
sem hægt væri að rækta jörðina
með hagnaði og reka arðvæn-
Iegan landbúnað.
Atvikin hafa skipað því svo að
ég hefi búið í sveit síðustu 8 ár-
in og haft búskap fyrir augum
daglega, þótt ég reki ekki sjálf-
ur búið á Bessastöðum eða
stjórni því. Þetta hefir ósjálfrátt
rifjað ýmislegt upp fyrir mér um
það, sem ég hafði fengið nasa-
sjón af í öðrum löndum, m.a. er
ég dvaldi langdvölum í því
mikla landbúnaðarlandi, Dan-
mörku.
Með mínum leikmannsaugum
séð, fer því fjarri að mér finnist
skilyrðin svo miklu verri hér til
reksturs búskapar en í Dan-
mörku, sem ég hafði haldið og
og hefi heyrt marga halda. Auð-
vitað er munur vegna hnatt-
stöðu, lengdar sumarsins o.fl.
En ég hugsa að mörgum skját-
list, ef þeir halda að danski
bóndinn þurfi að hafa miklu
minna fyrir lífinu en sá íslenzki.
Og þó á hann að ganga að miklu
meiri þekkingu um danskan
landbúnað, vísindalegri þekk-
ingu og annari, en íslenzku
bændurnir eiga um íslenzkan
landbúnað. Danmörk hefir um
aldaraðir verið velræktaðland,
og er skilað svo að segja full-
ræktuðu af forfeðrunum í hend-
ur núlifandi bændakyslóð. En
núlifandi bændakynslóð á ís-
landi hefir tekið við sínu landi
svo að segja óræktuðu.
Góður vinur minn, sem þá var
einn af fremstu vísindamönnum
Dana um rannsóknir á gróður-
mold, ferðaðist til íslands fyrir*
20 árum. Hann athugaði gróður-
moldina, tók sýnishorn af henni
frá ýmsum stöðum hér sunnan-
lands og komst fljótt að þeirri
niðurstöðu að íslenzka gróður-
moldin væri engu síðri en gróð-
urmold er yfirleitt í Danmörku.
Eins og aðrir tók hann eftir
vöntun á þekkingu hér bæði um
ræktun og annan búrekstur.
Um líkt leyti kyntist ég dálít-
ið brezkum manni, sem þá
stjórnaði gagnmerkri búnaðar-
tilraunastöð í Bretlandi, Rot-
hamstead. Eg lagði fyrir hann
spurningu um efni, sem margir
voru þá í vafa um. Eg spurði
hann hvort hægt mundi að
rækta korn á íslandi með góðum
árangri. Mér er minnisstætt
hverju hann svaraði. Svarið var:
Auðvitað er hægt að rækta korn
á íslandi, ef valdar eru réttar
tegundir. Það er aðeins peninga-
spursmál, hvort það borgar sig
eða ekki, hvOrt of dýrt verður
að búa jörðina undir ræktun og
veita henni þann áburð, sem hún
þarf. 1 ágústmánuði síðastliðn-
um rakst ég í ensku blaði á frá-
sögn, um ræða þess sama manns
við setningu árlegs fundar í
„The British Association for
Advancement of Science,“ en
hann var þá forseti þessa merka
vísindafélags. í ræðunni sagði
hann m.a.: „Það er von um að
hægt sé að auka mikið matvæla-
framleiðslu landbúnaðarins, ef
lítt ræktuð lönd eru ræktuð bet-
ur, ef betur er borið á, ef bættar
eru framkvæmdir um kynbætur
búfjár og fóðurjurta, ef betra
eftirlit er haft með heilbrigði bú-
fjár og fóðurjurta.“ Hann sagði
ennfremur: „Því eru engin tak-
mörk sett, hve mikið er hægt að
gera með framförum vísindanna
á þessu sviði.“ Eg vil undirstrika
tvennt í þessum tilfærðu um-
mælum. Hann talar um að gera
betur en áður hefir verið gert.
Hann leggur áherzlu á vísinda-
legan grundvöll þess, sem gert
er.
Ummæli embættismanns í
landbúnaðarráðuneytinu í Wash
ington, sem kom hér í sumar og
ferðaðist allvíða um landið
hnigu í líka átt. Þessi maður var
mjög sérfróður, hafði farið til
ýmsra landa og rannsakað þar
| gróðurskilyrði. í Norðurálfunni
þekkti hann þetta af eigin sjón
á Norðurlöndum, í Stóra Bret-
landi og í Irlandi. Honum leizt
að mörgu leyti vel á ræktunar-
skilyrði hér. Meðal þess sem
hann sagði var þetta. Þið hafið
tvenns konar gróðurmold á Is-
landi, steinefnamold (mineral
soil) þ. e. móa, mela og sanda og
jurtaefnamold (bog soil) þ. e.
mýrar og mýrlendi. Steinefna-
moldin er mun betur fallin til
ræktunar. Ræktunin sjálf oft
ódýrari og næringargildi jurta
yfirleitt meira í slíkum jarðvegi.
Við vitum öll hvílík óraflæmi
af móum, melum og söndum eru
óræktuð hér á landi. Og það er
hörmung að hugsa sér hve mikið
af þessari gróðurmold hefir fok-
ið burtu og er enn að fjúka. Von-
andi verður hindrað, að þessi
góða gróðurmold verði vindin-
um að bráð hér eftir.
Af hverju er ég að tala um
þetta? Af því ég hefi, síðan ég
varð sveitamaður, fengið vax-
andi trú á því, að landbúnaður-
inn eigi áfram að vera öndvegis-
atvinnuvegur á Islandi. En til
þess að svo megi verða þarf ýms-
ar gagngerðar breytingar frá því
sem áður var og er ennþá, um-
fram það sem þegar hefir kom-
izt í framkvæmd. Ef vér setjum
oss það mark, sem ég hygg ekki
vera neinar öfgar, að minnsta
kosti allvíða í landinu, að hér
verði landbúnaður rekinn svo,
að afurðir hans séu ekki ein-
göngu samkeppnisfærar við af-
urðir annara landa innanlands,
án verndartolla eða innflutnings
hafta og án rekstrarstyrkja,
heldur einnig til útflutnings, þá
tel ég markið rétt sett. Leiðin að
því er aukin og betri ræktun,
byggð á vísindalegum grund-
velli, ræktun gróðurmoldar,
ræktun og kynbætur
nytjajurta, ræktun beitilanda,
ræktun og kynbætur
húsdýra, útrýming hvers konar
illgressis, lækning og útrýming
húsdýra- og jurtasjúkdóma. Auk
þess þarf að batna þekking á vél-
um og verkfærum, meðferð
þeirra, viðhaldi og viðgerðum.
„Rómaborg var ekki byggð á
einum degi,“ segir gamalt mál-
tæki. Sú breyting, sem þarf í ís-
lenzkum landbúnaði verður ekki
á einu ári eða fáum árum.
Sumir munu telja það of mikla
bjartsýni, að hér sé hægt að reka
svo hagnýtan nýtízkubúskap,
sem ég á við. Eg hefi minnzt á
álit merkra erlendra manna á
gæðum gróðurmoldarinnar og
hvað megi rækta hér, sem hefir
ekki verið ræktað hér áður eða
aðeins nýbyrjað á. Þá mun verða
nefnt af þeim svartsýnu, að veðr
áttan hér á landi sé erfiðari en
víða annars staðar. Það er rétt,
að veðráttan er erfið, en hún er
þó ekki mikið erfiðari en í sum-
um öðrum löndum, fyrir ýmsan
búrekstur. Og á sumu má sigr-
ast. Veturinn síðasti var harðari
og lengri en mörg ár undanfarin.
Sumarið óþurrkasamt, sífelldar
rigningar síðari hlutann allt
fram í október hér á Suðurlandi.
Samt var hlaðan full hér á Bessa
stöðum af þurru heyi; enda eru
Nú er sagt að menn geti kastað ellibelgnum
ÞEGAR á 18. öld höfðu menn
tekið eftir því að maðurinn er
skammlífari en dýrin, ef miðað
er við það, hvað hann er lengi
að vaxa. Þroskaaldur dýranna
er sex sinnum lengri en vaxtar-
tímabilið. Með sama hlutfalli
ætti maðurinn hæglega að geta
orðið 120 ára.
Fyrir aldamótin vann prófes-
sor Metchnikoff við Pasteur
stofnunina í París. Hann veitti
því athygli, að safinn í beinum
og brjóski réði miklu um það
hvernig menn eltust, og hann
var einhver bezta vörn líkam-
ans gegn smitun og hjálpaði til
að græða sár. Þá fór Metchni-
koff að hugsa um það, hvort ekki
gæti skeð að „serum“, sem gert
væri úr þessum safa gæti hjálp-
að líkamanum til þess að verj-
ast ellihrörnun. Gat slíkt serum
gert menn ónæma fyrir veik-
indum? Gat það lengt líf manna?
Metchnikoff lézt árið 1916 og
hafði þá ekki fengið þessum
spurningum svarað. En þá tók
rússneski vísindamaðurinn dr.
Bogomoletz við þar sem hann
hafði hætt, og fyrir allmörgum
árum kom frétt frá Moskva að
honum hefði tekist að framleiða
meðal, sem lengdi líf manna.
Rússar segjast hafa notað þetta
meðal mikið í seinni heimsstyrj-
öldinni og bjargað með því lífi
ótal hermanna, sem annars
mundu hafa látist af sárum.
ÞEGAR fyrsta fréttin kom
um þetta undralyf, varð uppi
fjöður og fit um allan heim, því
miklar tröllasögur gengu af á-
gæti þess. Það var sagt, að með
því væri hægt að lækna ýmis
vanheilindi, sem áður voru talin
ólæknandi, og svo hefði það þau
áhrif á menn að þeir yrðu ung-
ir í annað sinn. Amerískir vís-
indamenn fengu þetta meðal til
reynslu, en þeir þóttust ekki
geta skrifað undir það, sem um
það hafði verið sagt. Kulnaði þá
nokkuð áhugi manna fyrir þessu
meðali. En Bogomoletz hélt á-
fram rannsóknum sínum. —
Hann dó fyrir nokkru 74 ára
gamall, og ekki hafði honum
tekist að yngja sig upp með
þessu meðali. Sonur hans hefir
nú tekið við þar sem hann hætti.
Meðan þessu fór fram var
franskur vísindamaður, dr. Mic-
hel Bardach, að fást við rann-
sóknir á þessu sviði. Hann byrj-
aði þar sem Metchnikoff hafði
frá horfið. Hann vissi um til-
raunir Bogomoletz, en vegna
einangrunar Rússlands gátu þeir
ekki borið sig saman, og varð
því hvor um sig að vinna á eig-
in spýtur. Árangurinn af rann-
sóknum Baruchs hefir orðið
mjög svipaður og hjá Bogo-
moletz, en þó skilur nokkuð á
milli.
Rússneska meðalið er búið til
úr merg og beinsafa heilbrigðra
manna á meðan þeir eru lifandi.
En það er ekki hægt að ná því
nema því aðeins að mennirnir
séu að dauða komnir vegna
slyss. Segjast rússnesku vísinda
mennirnir ná þessu efni úr slös-
uðum mönnum svona sex stund-
um áður en þeir deyja. Safinn
er síðan hreinsaður og blandað-
ur með saltupplausn. Þessari
blöndu er því næst dælt í æðar
á hesti, sem blóðvökvinn (serum)
er síðan tekinn úr.
Franska meðalið er gert úr
miltis-safa, sem spýtt er í kanín-
ur og úr þeim svo blóðvökvi tek-
inn. Það tafði mjög fyrir vís-
indamönnunum, að þau lög giltu
í Frakklandi, að ekki mátti
kryfja lík fyr en sólarhring eft-
hér súgþurrkunartæki. Allar súr
heysgryfjur fullar. Bygg og hafr
ar fullþroskað, þótt seint yrði.
Kartöfluuppskeran ágæt. Eg
skýri hér frá staðreyndum, sem
dæmi, en er ekki að miklast af
því, enda er afraksturinn bústjór
anum en ekki mér að þakka.
Þótt veðráttan geti veíið þreyt-
andi er hún ekki sá Þráandur í
Götu, sem ekki megi taka fang-
brögðum, með von um nokkurn
árangur.
(Frh. á bls. 8)
ir látið. En eftir svo langan tíma
var miltis-safinn orðinn ónýtur.
En svo var þremur ágætum lækn
um í París veitt undanþága,
þannig að þeir mega taka miltis-
safa úr nýlátnum mönnum. En
þetta er þó ekki nóg til þess að
hægt sé að framleiða meðalið í
stórum stíl.
í Rússlandi er útflutnings-
bann á meðali Bogomoletz. En
það getur þó ekki komið í veg
fyrir að meðalinu sé smyglað í
stórum stíl til Vestur-Evrópu.
Með því móti hefir tekist að bera
saman árangurinn af því og hinu
franska meðali. — Reynslan hef-
ir sýnt að franska meðalið er
betra, en það getur máske staf-
að af því, að rússneska meðalið
hafi sætt óheppilegri meðferð á
sinni löngu smyglunarleið.
ÝMSAR ótrúlegar sögur ganga
af ágæti franska lyfsins, sem nú
er framleitt í Pasteur stofnun-
inni. Það er að vísu enn á
reynslustigi og fæst ekki keypt.
En menn, sem hafa gefið sig
fram til að láta gera tilraunjr á
sér, hafa sett París á annan
endann að undanförnu.
Sagt er frá ljósmyndasmið,
sem var orðinn heilsulaus af
kyrsetum og löngum vinnutíma.
Hann varð ungur í annað sinn
og gráu hærurnar hans breytt-
ust í hrafnsvart hár. Þá er sagt
frá aldraðri leikkonu, sem ekk-
ert komst fyrir gigt. Hún losn-
aði við gigtina eftir þrjár inn-
spýtingar og var eins og hún
hefði yngst um 20 ár. Þá er sagt
frá konu, sem komin var yfir
þann aldur að geta átt barn.
Hún fékk æskufegurð sína aftur
og innan hæfilegt tíma ól hún
manni sínum barn.
Þessar sögur hafa borist mann
frá manni, en vísindamennirn-
ir við Pasteur stofnunina eru
ekkert hrifnir af því. Þeir hafa
sjálfir ekki birt neinar opinber-
ar skýrslur um ágæti lyfsins, en
talið þennan fréttaburð óheppi-
legan, því að hann mundi verða
til þess að menn vænti sér miklu
meira af lyfinu heldur en rétt
er. Það er minsta kosti vitað, að
meðalið hefir ekki áhrif á alla.
Fyrir fram er heldur ekki neitt
hægt að segja um verkanir þess.
Það hefir brugðist jafnoft og
það hefir blessast.. Það verður
því ekki hægt að dæma um það
með fullri vissu fyr en eftir lang
an reynslutíma.
Á hinn bóginn verður því
ekki neitað, að í sumum tilfell-
um virðist það hafa yfirnáttúr-
leg áhrif. Með því hefir tekist að
lækna mörg þau vanheilindi,
sem aldrinum fylgja, og gerir
menn unglegri og stæltari, minn
isleysi læknast, menn verða hug
kvæmir og hraustir, og — það
sem merkilegast er ef til vill —
að gráhærðir menn fá sinn upp-
haflega háralit. Það stuðlar að
því að sár gróa fljótar en ella,
og gerir menn ónæmari fyrir
sjúkdómum. Það flýtir fyrir
bata sjúklinga og virðist lækna
þunglyndi og áhyggjur.
Það er mælt að Stalín hafi lát-
ið spýta þessu lyfi í sig með
reglubundnu millibili, síðan
1943. Ennfremur er sagt að ýms-
ir franskir stjórnmálamenn hafi
farið að dæmi hans. Hafa þeir
orðið að nota hið smyglaða rúss-
neska lyf. Það er að vísu nokkuð
dýrt, því hver innspýting mun
kosta um 100 dollara.
EINS og áður er sagt eru
frönsku vísindamennirnir ekk-
ert hrifnir af þeim tröllasögum,
sem fara af lyfinu. Þeir segja að
það sé enn á tilraunastigi og
verið geti að tilraunum með það
verði ekki lokið fyr en eftir
mörg ár, máske ekki fyr en kem
ur fram yfir næstu aldamót.
Þeir, sem nú eru komnir á efri
ár, mega því tæplega búast við
því, að þetta meðal verði þeim
til hjálpar gegn elli.
í yfirlýsingum sínum hafa vís-
indamenn Pasteur stofnunarinn-
ar ekki neitað því, að sögurnar
um lækningamátt lyfsins séu
réttar, en þeir segja, að fregnir
blaðanna um þetta séu „ótíma-
bærar og viðsjálar". Og vara-
forstjóri stofnunarinnar hefir
látið svo um mælt: „Það er ekki
hægt að tala um neinn ákveð-
inn árangur af tilraununum,
hversu vel sem þær hafa tekist
fram að þessu“.
Almenningur lítur á þetta
sem hógværð og varygð vís-
indamannanna, en þykist geta
lesið milli línanna, að þess verði
ekki ýkja langt að bíða, að menn
geti kastað ellibelgnum og hald-
ið heilsu og líkamsstælingu þang
að til þeir eru 120 ára.
(Úr „Parish Match“).
Lesbók Mbl.
HOUSEHOLDERS -
ATTENTION!
We can supply your fuel needs with all
the standard brands of coal and coke such
as Foothills, Drumheller, Black Nugget,
Briquettes, Saskatchewan Lignite, Zenith and
Winneco Coke.
Stoker Coals in Various Mixtures Our Specialty
MC fURDY CUPPLY pO., LTD.
J, BUILDERS' |J SUPPLIES AND COAL
Erin and Sargent Phone 37 251
Send your motors to—
BREEN’S
i
Specialized Service on
Johnson "Iron Horse" washing machine
motors.
Johnson "Utility" motors.
Johnson & Evinrude outboard motors.
Also Distributors jor
Johnson & Evinrude Parts
•
245 Main St. Winnipeg, Mon.
Phone 927 734