Lögberg - 23.03.1950, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 23. MARZ, 1950
5
AH ( ( lUÍI
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
KJÖR KVENNA f INDÓNESÍU, FYRR OG NÚ
Fyrir íjokkrum mánuðum öðl-
aðist Indónesía sjálfstæði sitt;
að þjóðin, sem byggir Austur-
Indlandseyjarnar náði því tak-
marki, mun ekki sízt að þakka
þeim miklu breytingum til batn-
aðar, sem orðið hafa á síðustu
árum, á kjörum kvenna þar í
landi. Staða konunnar í þjóðfé-
laginu, er oft notuð sem mæli-
kvarði á menningu þjóða; þann-
ig var það talinn órækur vottur
um menningarlega afturför
Þýzkalands og Italíu undir
stjórn einræðisherranna Hitlers
og Mussolini, þegar þeir rændu
konur þeim réttindum í félags-
lífinu sem þær höfðu öðlast og
töldu þær eingöngu hæfar til að
gegna húsmóðurstöðunni og til
að ala sem flest börn, það átti
að vera þeirra aðalhlutverk í
„Þúsund ára ríkinu".
Indónesíukonur á barnsskeiði
Ekki er lengra en sextíu ár
síðan að farið var með konur í
Indónesíu, sem ómálga börn;
foreldrarnir, og þá sérstaklega
faðirin, réði algerlega giftingu
dóttur sinnar. Þegar hún var
fimtán ára var hún talin full-
tíða og átti þá að vera búið að
ráðstafa giftingu hennar. Það
var álitin skömm fyrir fjölskyld-
una, ef dóttirin var ekki gift
áður en hún náði sextán ára
aldri. Við hana var alls ekki
ráðgast. Henni var valinn mað-
ur úr fjölskyldu, er foreldrun-
um var vel við eða sem þau voru
skuldug við. Þótt hann ætti
konu og eitt eða tvö börn, var
slíkt ekki talið til fyrirstöðu, út-
gjöld hans voru ekki svo mikil
að hann gæti ekki séð fyrir ann-
ari konu.
Enginn er kominn til að út-
mála tilfinningar hinnar ungu
níjgiftu konu þegar hún fyrst
hitti fyrstu konu mannsins síns;
hún reynir að sætta sig við það,
með þeirri hugsun að þetta sé
ekkert óvenjulegt. Átti ekki fað-
ir hennar þrjár konur og móðir
hennar kom sér vel við þær? Jú,
hún verður að sætta sig möglun-
arlaust við hinar aldagömlu
venjur. Og svo eignast hún eitt,
tvö og þrjú börn og lítur eftir
þeim með eins mikilli umhyggju
og móðir hennar gerði. Hún
væntir lítils stuðnings frá manni
sínum; hann er nú önnum kaf-
inn að undirbúa sig fyrir þriðju
giftingu sína. O, jæja, hún kærir
sig ekki neitt um það lengur;
hún hefir börnin sín.
Henni hefir verið kennt að
konan sé fædd til þess að fórna.
Hún leggur fram alla sína
krafta í þágu heimilisins og
stundum líf sitt til að fæða barn.
Tilfinningar sínar verður hún að
hæla niður, nái önnur kona ást-
um manns hennar. Það er skylda
hennar að semja sig að hinum
aldagömlu og helgu venjum
þjóðar sinnar. Hún dirfist ekki
að raska þeim.
Vakning
Fyrir 60 árum síðan heyrðust
fyrst óljósar raddir í heimi Indó-
nesíu kvenna. Það var eins og
slegið hefði verið á fínan streng,
er aðeins hinar næmustu konur
gátu heyrt og skilið en svo smá-
hækkuðu raddirnar. — R. A.
Katíni, dóttir ríkisstjórans í
Mið-Java, ritaði bók, Úr myrkr-
inu iil ljóssins, þar sem hún
benti á ýms atriði í þjóðlífinu,
er að hennar skoðun, gæti ekki
samræmst við óskir og framþró-
un nokkurar rétthugsandi
mannveru. Hún mintist með
varkárum orðum á að aukin
mentun væri konum nauðsynleg
til þess að hjónabandið þyrfti
ekki að vera þeirra eina takmark
í lífinu. Með mikilli varfærni
benti hún á ranglæti giftinga á
barnsaldri og óréttlæti hjúskap-
arlífsins og fjölkvænisins.
Rödd hennar fann hljóm-
grunn í hjörtum margra en
mjög fáar dirfðust að láta skoð-
anir sínar opinberlega í ljósi.
Það var margt sem stóð í vegi
fyrir umbótum: mótþrói karl-
manna og tómlæti kvenna.
Það var ekki fyrr en árið 1908
að nokkuð losaðist um hlekk-
ina. Stúlkur fengu þá aðgöngu
að skólum; þá sannaðist að þær
voru jafn móttækilegar fyrir
mentun og drengir. Þær urðu
kennarar, efnafræðingar, hjúkr-
unarkonur og skrifstofustúlkur
og fáeinar stunduðu læknis-
fræði og lögfræði. Enginn setti
þeim stólinn fyrir dyrnar, þó
varð eldra fólkið stundum nokk-
uð undrandi yfir þessu tiltæki.
F relsishreyf ing
Árið 1920 komst þessi kven-
frelsis hreyfing á strik. Ýms fé-
lög voru stofnuð í þeim tilgangi
að bæta ástandið, fyrst meðal
fárra, en þau náðu brátt víð-
tækari áhrifum í þjóðlífinu. Það
var svo margt sem kallaði að.
Augu fólksins voru loks að opn-
ast fyrir svo mörgu, sem var á-
fátt í þjóðfélaginu. Það varð að
berjast gegn hinni almennu van-
þekkingu og mentunarleysi. Al-
menningur var smám saman að
komast á þá skoðun að fjölkvæni
og giftingar á barnsaldri væru
ómannúðlegar. Það þurfti að
skipuleggja styrkveitingar til
öreigafólks, veita fleiri stúlkum
kenslu í ýmsum atvinnugrein-
um svo þær gætu séð fyrir sér
sjálfar, veita fólkinu fræðslu
hjúkrun barna og mæðra því
dánartala ungbarna var afskap-
lega há, og reyna að koma í veg
fyrir þrælkunarvinnu meðal
barna og kvenna.
Verkefnið var stórt og ekki
mögulegt fyrir konur að leysa
það af hendi aðstoðarlaust; önn-
ur félög skárust í leikinn og
stjórnarvöldin veittu þeim stuðn
ing, þegar hægt var að koma
því við. Og umbætur á kjörum
kvenna voru hraðstígar. En þó
var það ekki fyrr en 1930 að kon-
ur í Indónesíu fóru, að nokkru
ráði, að gefa sig að stjórnmál-
um. Margar gengu í félög póli-
tískra flokka og mynduðu slík
félög sjálfar. Markmið þeirra
var sjálfstæði Indónesíu. Þær
höfðu ekki enn atkvæðisrétt í
stjórnmálum, en þær börðust
fyrir jafnrétti og reyndu jafn-
framt að kveikja djúpa ætt-
jarðarást í brjóstum kvenna.
Indónesíukonur komnar
af barnsskeiði
Innrás Japana var þung
reynsla fyrir Indónesíu-þjóðina
og hún komst brátt að raun um
að loforð. Japana um að veita
þjóðinni hið langþráða sjálf-
stæði sitt voru aðeins orðin tóm.
En þjóðin tapaði aldrei trausti
sínu áGuði og trúnni á það að
Hann myndi leiða hana út úr
þrengingunum. — Þúsundir
kvenna mistu menn sína og þús-
undir stúlkna hurfu og spurðist
aldrei til þeirra síðan. Þjóðin
leið ósegjanlegar hörmungar. En
sjálfstæðisþráin styrktist enn
meir og gagntók þjóðina. Og
þegar ógæfan virtist komin á
hástig féll atomsprengjan á Jap-
an og þjóðin varð frjáls.
Á meðan á hernáminu stóð
tóku konur fullan þátt í viðnámi
þjóðarinnar, hjúkruðu særðum,
matreiddu fyrir hermennina,
stigu upp á ræðupalla og töluðu
kjark í fólkið hvöttu það til að
stefna stöðugt að því marki, að
þjóðin yrði sjálfstæð og frjáls.
Konur Indónesíu höfðu öðlast
sjálfstraust.
Smám saman komst á friður
og kyrð í landinu, en hin djúpa
frelsisþrá sljákkaði ekki. Þá þrá
má ekki lasta. Hver getur áfellst
mæður í Indónesíu fyrir það að
vilja fá börnum sínum í hendur
frjálst land?
Konur 1 Indónesíu fóru til
baka til heimila sinna í borg og
byggð og tóku upp sín fyrri
störf, en þær voru breyttar, þær
höfðu þroskast — þær voru
komnar af barnsskeiði.
Indónesíu stúlkan er ekki
lengur eiginkona á barnsaldrei,
sem fer að öllu eins og móðir
hennar, stígur inn í framtíðina
með undirgefni og fetar ná-
kvæmlega í fótspor móður sinn-
ar. Hún er nú farin að hugsa
fyrir sjálfa sig og veit um sinn
eiginn einstaklingsrétt. Hún líð-
ur það ekki lengur að maður
hennar taki sér tvær eða þrjár
konur. Geri hann það, segir hún
skilið við hann og sér fyrir sér
sjálf.
Og karlmaðurinn lítur ekki
lengur niður á konuna; hann er
búinn að komast að þeirri niður-
stöðu að hún er ómissandi —
jafnvel í alþjóðamálum.
ÓLAFÍA JÓHANNSDÓTTIR,
„móðir hinna munaðarlausu“.
SIG. JÚL, JÖHANNESSON, þýddi
Þegar Ólafía fór heim til ís-
lands aftur, lagði hún leið sína
yfir England og Færeyjar. Hún
byrjaði nú með öllum lífs og sál-
ar kröftum að reisa þá stofnun,
sem hún hafði í huga: Hún barð-
ist fyrir atkvæðis- og kjörgeng-
isrétti kvenna, ríkisháskóla,
Hvítabandsstarfsemi o. fl. Hún
ferðaðist um allt ísland þvert og
endilagt, eftir hálfófærum veg-
um og yfir hættuleg vatnsföll,
ýmist á sjó eða landi, ýmist á
bátum eða hestum — stundum
jafnvel fótgangandi yfir fjöll og
firnindi.
Ilið óeigingjarna starf Ólafíu
Jóhannsdóttur í þarfir Hvíta-
bandsins, varð til þess að hún
átti viðburðaríkar ferðir til Eng-
lands og Norður Ameríku: Hún
hafði þegar áunnið sér aðdáun
fyrir sín miklu mannkærleika
störf; og um aldamótin varð hún
að fara aftur til Noregs, og nú
lá leiðin til Bergen; þar hélt hún
marga fyrirlestra, sem fólkið
streymdi að úr öllum áttum.
Leiðin lá norður, en þegar hún
kom til Þrándheims, leit svo út
sem starfi hennar væri lokið:
Hún hafði áður þjáðst af alvar-
legum sjúkdómi, sem þó hafði
batnað í bráðina,»en tók sig nú
upp aftur; og í marzmánuði 1904
var hún flutt á St. Elizabetar
spítalann. Læknarnir hugðu
henni ekki líf; veikin var talin
ólæknandi.
Ólafía var svo árum skifti í
Þrándheimshéraði, og átti oftast
heima hjá vinafólki sínu hjá
vatni, sem Ytter heitir. Það var
þar og þá, sem hún átti við hina
mestu andlegu baráttu að stríða.
Hún var líkamlega veik, og
þjökuð á ýmsan hátt svo árum
skifti. Mannfélagsmálin voru
henni erfið gáta. En að síðustu
komst hún að þeirri niðurstöðu,
eftir langt og sársaukaríkt sálar-
stríð, að sá væri ekki einn sekur,
sem gerði ilt, heldur væri
hann alveg eins sekur, sem
vanrækti að gera gott. Það
var á meðan hún dvaldi þarna,
sem henni kom það til hugar að
leita hjálpar til þess að bæta
kjör hinna aumustu og umkomu
lausustu í mannfélaginu. Um
þetta leyti þýddi hún enska bók
á íslenzku. Bókina átti að selja
fyrir afarlágt verð — eða gefa
hana. Hún var í tvenns konar
bandi: Sumt í skrautlegu bandj
og dýru en sumt í einföldu bandi
og ódýru. Það lýsir hugarfari
Ólafíu betur en margt annað, að
hún mælti svo fyrir að fátæk-
asta fólkið skyldi fá þær bækur,
sem voru í skrautbandinu — og
fá þær gefins. Hinum efnaðri og
auðugu skyldi sú bókin sýnd og
seld, sem miður var vönduð, því
hún sagði að það væri svo sjald-
an, sem fátæklingarnir eignuð-
ust nokkuð fallegt til þess að
horfa á.
Miklar framkvæmdir á vegum
ríkisins hafnar ■ Reykjavík
Um jólaleytið 1908 er Ólafía
komin til ósló. Henni finnst nú
sem hún sé orðin vinnufær, og
býður þjónustu sína í þarfir
Hvítabandsins. Með því byrjar
sá kafli af lífsstarfi hennar, sem
um alla framtíð sést skráður
með gullnu letri í félagsmála-
sögu þjóðar vorrar.
Ásamt öðrum störfum átti hún
að vinna meðal svokallaðra „fall
inna“ kvenna, bæði á meðan þær
lágu á ríkisspítalanum og einnig
eftir að þær fóru þaðan.
Ólafía settist að við þrönga og
óhreina götu í fátækra hverfi.
Þær götur voru leifar frá mið-
öldunum; eru þar skólpræsi eft-
ir miðjum götunum. Þetta var í
því hverfi bæjarins, þar sem
lögreglan þurfti aldrei að kvarta
yfir því, að ekki væri nóg að
gera. Önnur góð og kærleiksrík
kona hafði áður tekið sér þar
bústað. Þarna dvöldu þessar
tvær góðu konur meðal þeirra,
sem útskúfaðir voru frá mann-
félaginu og allsleysið þrengdi
að með öllum sínum hörmung-
um og miskunarleysi. Ólafía,
sem þjáðist af innvortis sjúk-
dómi, mátti tæplega annarar
fæðu neyta en hafraseyðis; en
hin konan, systir Bagger, var
sagt að lifði aðeins á hrísgrjón-
um. Matreiðslufærin voru líka
býsna frumleg. Ólafía bjó þau
til sjálf — hún varð aldrei ráða-
laus.
En hvernig gekk það með
heilsuna undir þessum óheil-
næmu kringumstæðum? Bezt er
að láta hana segja frá því sjálfa:
„Það er alveg ótrúlegt", sagði
hún: „hvernig loftið í Osló bætti
mér heilsuna — og sérstaklega í
úthverfinu". En hún viðurkendi
það samt að hún hefði þjáðst
býsna mikið, og það oft svo mjög
að hún hefði átt erfitt með að
sinna störfum sínum.
Á döfinni er bygging
drykkjumannahælis
að Úlfarsá.
Ríkisframkvæmdir í bygging-
armálum hafa á liðnu ári verið
áþekkar og árið 1948, en efnis-
skortur nokkuð tafið fram-
kvæmdir.
Unnið hefir verið að 10 sjúkra-
húsum og tilheyrandi bygging-
um, 6 prestssetrum, 2 kirkjum,
2 menntaskólum, 3 gagnfræða-
skólum, 4 héraðsskólum 14
barnaskólum og félagsheimilum,
9 sundlaugum, allmörgum verka
mannabústöðum, 1 skrifstofu-
húsi, Þjóðleikhúsinu, 2 elliheim-
ilum, 3 íbúðarhúsum fyrir opin-
bera starfsmenn (aðra en presta)
3 póst- og símahúsum og 1 vís-
indastofnun.
Auk þessa hefir svo teikni-
stofa Húsameistara ríkisins lát-
ið vinna að hverskonar aðgerð-
um, viðhaldi og eftirliti með
ýmsum byggingum og bygginga
framkvæmdum utanbæjar þ. a.
m. á 17 prestsseturhúsum.
Þær opinberar byggingarfram
kvæmdir, sem ríkið hafði með
höndum hér í Rvík og grennd
og teiknistofa húsameistara rík-
isins hafði á sinni könnu var við-
og hláturinn því dýrslegri og
hærri sem orðin voru ósæmi-
legri. Inni í skálanum sá hún
drukkna menn og ölvaðar kon-
ur. Þetta fólk sá Ólafía þar sem
hún stóð — það steinþagnaði —
sagði ekki eitt einasta orð
nokkra stund. Loksins sagði einn
af mönnunum: „Ó, þetta er bara
hún, við þurfum ekki að vera
hrædd við hana — hún er alveg
eins og við — alveg einá^og hún
væri ein af okkur“. Ólafía sagði
að þetta væri bezta viðurkenn-
ing, sem hún hefði nokkru sinni
bygging Kleppsspítala, breyt-
ingu eldhússins á Vífilsstöðum,
byrjun á byggingu blóðbanka,
byrjun á byggingu fávitahælis
í Kópavogi og fullnaðarupp-
drættir gerðir að þvottahúsi fyr-
ir ríkisspítalana. Tvö prestsetur
hafa verið byggð, annað í Laug-
arnessókn, en hitt í Nessókn, og
auk þess lokið við Laugarnes-
kirkju.
Af skólabyggingum hefir ver-
ið unnið að tillöguuppdráttum,
að stækkun eða aukningu
Menntaskólans á gömlu lóðinni
og nágrenni, og auk þess hefir
Gagnfræðaskóli Austurbæjar
verið fullgerður að mestu leyti.
Uppdrættir hafa verið gerðir
að nýjum verkamannabústöðum,
nokkru stærri og rishærri en
þeir sem áður hafa verið byggð-
ir. Þá hefir Arnarhvoll verið
fullgerður og unnið að innrétt-
ingum Þjóðleikhússins.
Gerður hefir verið uppdráttur
að byggingu drykkjumannahæl-
is að Úlfarsá og breytingu á
eldri húsum þar.
Framkvæmd hefir verið breyt-
ing á afgreiðslusal Landssíma-
stöðvarinnar hér, og gerðir upp-
drættir að stækkun útvarpsstöð
varinnar á Vatnsendahæð. Loks
hafa nokkurar endurbætur ver-
ið gerðar að Keldum í Mosfells-
sveit, en enn er eftir að setja
fengið á æfi sinni. Fólkið sem
var kallað „göturuslið“ þekti
hana vel. Eftir því sem kunnug-
ir sögðu, lokaði hún aldrei her-
bergisdyrunum sínum. Hinir alls
lausu, sem þangað komu, fengu
ekki einungis saðning og svöl-
un, heldur einnig húsaskjól um
nætur, eins lengi og rúm og
kringumstæður leyfði. Stundum
hafði hún uppbúið „gestarúm“
fyrir utan dyrnar, og það var
algengt að hún léði sitt eigið
rúm, en svæfi sjálf á stóli.
(Framhald)
þar upp brennsluhús o. fl.
—Vísir, 10. febr.
Ein þeirra kvenna, sem henni
voru kunnugastar — biskups-
frú Petra Fleischer, kemst þann-
ig að orði: „Það var ein hugsun
og ein ósk, sem alt hennar líf
snerist um: Það var að geta bæði
þjónað guði og mönnum. Ég
mætti henni í fátækrahverfinu
í Osló. Þar er hún eins og líkn-
andi engill meðal hinna allra
lægstu og aumustu. Hún er þar
hjá mönnum og konum, sem
tæplega geta staðið, svo mjög
voru þessir aumingjar undir á-
fengisáhrifum. Hún var þar hjá
götudrósum og drukknum mönn
um; hjá sjúkum og syrgjandi, í
stuttu máli hjá öllum þeim, sem
hún náði td, og fallið höfðu í
ræningjahendur og enga björg
sér gátu veitt. Systir Ólafía rétti
þeim öllum sterka og styrkjandi
hönd. Með aðstoð guðs og góðra
manna reisti hún þá á fætur.
Vér sjáum hana þar sem hún
gengur fram og aftur með gleði-
bjarma á andlitinu, en sálina
fulla af sorg. Hún gengur frá
einum til annars við líknarstörf-
in í sínum einfalda en fagra ís-
lenzka búningi með litlu skott-
húfuna á höfðinu. Hún heim-
sækir heimili fátæklinganna,
sjúkrahúsin og fangelsin. Hún
fer inn í drykkjustofurnar, verk-
smiðjurnar og sultarkompur
hinna atvinnulausu. Hún fer nið-
ur í kjallarana og upp á hana-
bjálkaloftin. Hversu dimt sem
var á þessum sóðalegu stöðum
og hversu brattir og illfærir
sem stigarnir voru, þá fór hún
hiklaust inn upp og niður í all-
ar þessar svokölluðu vistarver-
ur; hún skoðaði þar alt og rann-
sakaði. Aðalatriðið fyrir hana
var það að reyna að flytja hugg-
un þeim hryggu, líkn hinum
líðandi og leiða þá á réttan veg,
sem viltir voru .
Það var einhverju sinni að
kveldi dags, að hún stóð í dyr-
unum á drykkjustofu. Sterka
svælu af steinolíuljósum, tóbaki
og brennivíni lagði á móti henni
innan frá drykkjuskálanum
Hún heyrði menn tala saman og
hlæja. Samtalið var viðurstygð
SEE THE
"TOASTMASTER"
Something .on the
“wish” list of every bride
and hostess! A deluxe
streamlined model that
takes the work out of
toasting bread — it is
fully automatic and fully
guaranteed. Features
built-in c r u m b tray.
Each,
32.00
Electrical Section, Seventh Floor, Donald
<*T. EATON C<2«™»
DEHORN YOUR CATTLE
and avoid The Marketing Penalty
Plan Dehorning Campaign^ — Caustic Young Calves
Consult Your Agricultural Representative or write to
THE LIVE STOCK BRANCH
TREAT ALL CATTLE FOR WARBLES
Get Warble Fly Powder through your Municipal Office
Get Started on this job now —
IT WILL PAY DIVIDENDS
CONTROL CONTAGIOUS ABORTION
By Vaccinating Calves 4 to 8 months of age with Strain 19.
Vaccination must be done by
A REGISTERED VETERINARIAN
IMPROVE THE QUALITY OF YOUR CATTLE
By Using a Pure Bred Bull
Department provides 20% of Purchase Price.
Maximum grant not to exceed $80.00. Policy
available to owners of Grade Herds.
AUCTION SALES
WINTER FAIR BUILDING, BRANDON
BRED SOW SALE
WEDNESDAY, APRIL 5th — 1:00 p.m.
PURE BRED BULLS AND FEMALES
TIIURSDAY, APRIL 6th — 12:00 noon
Sales under ouspices of the
SWINE and CATTLE BREEDER’S ASSOCIATIONS
For fu'ther particulars apply to the
LIVE STOCK BRANCH, Department of Agriculture,
Legislative Building, Winnipkg, Manitoba.