Lögberg - 28.06.1951, Page 1

64. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 28. JÚNÍ, 1951
1
NÚMER 26
íslenzku byggðarlögin vestan Manitobavatns
veita kenslustólsmólinu einhuga fylgi
Eins og skýrt hefir verið frá, var séra Egill H. Fáfnis, forseti
lúterska Kirkjufélagsins, nýlega sæmdur riddarakrossi
fálkaorðunnar, og fór afhending orðunnar fram á lýðveldis-
hátíðinni að Mountain, þ. 18. júní. I því sambandi var mynd
þessi tekin, og sýnir það, er dr. Richard Beck, vararæðis-
maður íslands 1 N. Dakota, óskar séra Agli til hamingju,
eftir að hafa afhent honum heiðursmerkið.
Lýðveldishátíðin að Mountain, N. Dak.
Eins og skýrt hefir verið frá í
tveimur síðustu blöðunum ís-
lenzku* eru nú íslenzku byggð-
irnar hver af annari að taka ís-
lenzka háskólastólsmálið upp á
arma sér, ekki einungis stærstu
og fjölmennustu eða elztu og
kunnustu byggðirnar, heldur og
fámennari og afskektari byggð-
irnar líka.
Mikið fagnaðarefni er það, að
geta skýrt frá því, að nú hafa
íslendingar við norðvestur
strönd Manitobavatns hafist
handa um að leggja fram sinn
skerf til þessa mikla menning-
armáls. Þessir íslendingar búa
í Reykjavík, Wapah, Lonely
Lake og Bay End. Þessar byggð-
ir liggja saman og eru þar alls
um 26 íslenzkar fjölskyldur.
Þótt þessi hópur sé ekki stór
að tölu þá er hann stórhuga.
Síðastliðinn laugardag, 23. júní,
boðuðu byggðarbúar til fundar
í hinu myndarlega samkomu-
húsi, Rancher’s Hall, sem þessar
fjórar byggðir reistu með sam-
eiginlegu átaki fyrir fáum árum.
Mr. J. Ragnar Johnson frá
Wapah skýrði frá tilgangi fund-
arins, sem var sá, að athugá
möguleika til þess, að íslending-
ar á þessu svæði yrðu stofnend-
ur að íslenzku kensludeildinni
við Manitobaháskóla með þús-
und dollara fjárframlagi eða
meira. Mælti hann vel og drengi-
lega með því máli, og kynti síð-
an fyrir fundarmönnum fjóra
gesti, er komnir voru frá Winni-
peg til að sitja fundinn fyrir
hönd framkvæmdarnefndarinn-
ar, þau W. J. Lindal, dómara og
Mrs. Lindal, og Einar Pál Jóns-
son, ritstjóra og Mrs. Jónsson.
Bauð Mr. Johnson gestunum að
taka til máls og það gerðu þeir
og útskýrðu þá hugsjón, sem að
baki liggur kenslustólsmálinu;
ennfremur gerði Lindal dómari
glögga grein fyrir því, á hvert
stig málið er komið og hve æski-
legt það væri að afla ekki ein-
ungis fjár til að koma því í
framkvæmd, heldur og góðvilja
allra íslendinga í garð þess.
Þá ræddi byggðarfólk málið
og kom fljótt í ljós mikill góð-
hugi og eining. Athyglisvert var
það, að fólk af öðrum þjóðflokk-
um, sem gift er íslendingum,
hafði ekki síður áhuga fyrir
þessu málefni en landarnir og
lögðu því gott til. Ákveðið var
að kjósa fimm manna nefnd í
málið og gefa henni heimild til
að bæta fleirum í hana. Þessir
voru kosnir:
J. Ragnar Johnson, frá Wapah,
formaður; Miss Margrét Sigurd-
son, frá Reykjavík, skrifari; Mrs.
Rúna Mailman, frá Bay End,
vara-skrifari; Mrs. Alfred Klein,
frá Lonely Lake, féhirðir; og
Mrs. Ingvar Kjartanson. frá
Reykjavík.
Nefndin ákvað að taka til
starfa sem fyrst og fundi var
slitið með því að allir sungu
Eldgamla ísafold.
----☆----
Stuti ferðasaga.
Ferðafélögunum frá Winnipeg
rnun lengi verða minnisstæð
þessi ferð; þeir voru í rauninni
að kanna ókunna stigu. Lagt var
af stað í blíðviðri stuttu eftir
klukkan 9 á laugardagsmorgun-
inn vestur til hins gamla og
söguríka sléttubæjar, Portage la
Prairie og þaðan norðvestur til
Neepawa, sem er snotur bær
með um 2500 íbúum. Síðan var
ekið í hánorður um 60 mílur til
Ste. Rose da Lac. Var fagur^ út-
sýni á þeirri leið, grænir akrar
til beggja handa og Riciing
hæðirnar í nokkurri fjarlægð 1
vestri. Ste. Rose er franskur
bær; hinn silfurmálaði turn ka-
þólsku kirkjunnar ber við him-
inn, en að öðru leyti er þorpið
fremur lákúrulegt. Nú var snúið
austur og ekið eftir ágætum möl-
bornum vegi með smávöxnum
poplarskógi og mýraflóum til
beggja handa. Þrír viltir dýra-
kálfar hlupu yfir brautina. Það
er einkennilega heillandi að
ferðast gegnum þennan frum-
skóg. Eftir 30 mílna akstur koma
í ljós heylönd og nú sjást mynd-
arleg bændabýli. Við erum kom-
in til Lonely Lake, um 225 míl-
ur frá Winnipeg. Við förum
fram hjá samkomuhúsinu og
rétt í því mætum við tveim bíl-
um og verður þar fagnaðar-
fundur, því þar eru komnir
kunningjar og vinir, þær syst-
urnar Regina og Margaret Sig-
urdson frá Winnipeg, sem eru
þar í heimsókn hjá bróður sín-
um, og Mr. og Mrs. J. Ragnar
Johnson, öll á leið til fundar-
staðarins og þar hittum við fyrir
Mr. og Mrs. Kristján Alfred,
sem áður höfðu átt heima í Win-
nipeg. Smám saman bættust
fleiri og fleiri í hópinn og tók
alt þetta fólk okkur opnum
örmum.
Að loknum fundi, er enn hald-
ið áfram norðaustur að vatríinu
áleiðis til Reykjavíkur og nú er
búsældarlegt um að litast; við
ökum meðfram afrétt þar sem
mörg hundruð gripir eru á beit.
Bændur eiga eða leigja þessa af-
rétt sameiginlega. — Á þessum
slóðum er aðallega lögð stund á
griparækt og eiga flestir bænd-
ur hátt á annað hundrað gripi
og þar yfir, þar að ^uki hafa þeir
um vetur afnot af vatninu til
fiskjar. —
,Við erum boðin í kveldverð hjá
Mr. og Mrs. Ingvar Kjartanson
póstmeistara í Reykjavík. Á
borð er borin rúllupylsa, hangið
kjöt, reyktur fiskur og margt
annað góðgæti og tökum við
heldur en ekki hraustlega til
matar. Hjá þeim hjónum dvelur
móðir Ingvars, frú Sigríður
Kjartansson, skýr kona og fram-
úrskarandi ungleg eftir aldri,
mun hún elzta íslenzka konan í
byggðinni. Var sérstaklega á-
nægjulegt að tala við hana.
Ekki máttum við fara án þess
að heilsa upp á öldung byggðar-
innar, Ingimund Ólafsson. Strax
eftir kveldverð kvöddum við
með þökkum Kjartansons fjöl-
skyldunni og fórum norður til
sonar Ingimundar og tengda-
dóttur Mr. og Mrs. Guðm. Ólafs-
son. Ingimundur var kátur og
hress og fylgist svo vel með öllu,
sem er að gerast í stjórnmálum
og öðrum málum, að unun var
að skrafa við hann. Nýtur hann
mikillar virðingar í byggð sinni.
í stofunni hékk fagurt málverk,
sem dóttir hjónanna hefir gert,
Lillian Ólafsson. Dáðumst við
mikið að því.
En nú var tími okkar orðinn
naumur. Við hefðum viljað
heimsækja Wapah og Bay End,
og allar íslenzku fjölskyldurnar
á þessum slóðum, en til þess
gafst enginn tími. Margir höfðu
þá um daginn boðið okkur gist-
ingu og þáðum við boð Mr. og
Mrs. Kristjáns Alfred að Lonely
Lake. Það heimili var á heim-
leiðinni.
Við fórum til baka suður
Reykjavíkur-tanga; eygðum að-
eins fyrstu landnámsjörðina —
Ingimundar Erlendssonar. Á
vatnsbakkanum, þar sem beygt
er vestur til Lonely Lake, býr
Jón Erlendsson, sonur Guðjóns
Erlendssonar landnámsmanns.
Þangað lítum við snöggvast inn
og heilsum upp á hann og konu
hans, sem er skólakennari byggð
arinnar, og bróður hans, Gústaf,
svo og hin fallegu börn þeirra,
sem öll eru að hlakka til að fara
á útiskemtun mikla 1 Ste. Rose
næsta dag.
Hjá Alfreds hjónum og hinum
gjörfulega syni þeirra, Stanley,
njótum við ágætrar hvíldar og
næsta morgun kveðjum við
þessar vingjarrílegu byggðir,
þessar lítt þekktu byggðir.
I þessum afskektu en fögru
byggðum stendur nú hagur
fólksins í miklum blóma. Öll
hemilin, sem við hemsóttum,
voru nýleg og falleg, búin nýj-
ustu þægindum og tækjum. Það
sem mest hefir háð fólkinu á
undanförnum árum hefir verið
einangrun og örðugar samgöng-
ur. En nú eftir 50 ár lánaðist það
loks, að fullgera akveginn frá
Ste. Rose svo fær væri yfirferðar
hvernig sem viðraði. Þessar
byggðir hafa ávalt þráð að sam-
tengjast íslenzku byggðunum
hinu megin vatnsins bæði vegna
þess að samgöngur með bílferju
eða brú, myndi veita þeim greið-
an aðgang að þjóðræknislegum
samkomum og auk þess stytta
veginn að Winnipeg-markaði fyr
ir framleiðslu þeirra um nálega
hundrað mílur. Mjósundið er að-
eins hálf míla á breidd, og ís-
lenzka fólkinu beggja megin við
sundið er það vafalaust áhuga-
mál að það verði með einhverj-
um hætti brúað.
Eins og í öllum frumbyggðum
íslendinga vestan hafs, áttu
fyrstu búendurnir við ramman
reip að draga; þeir voru, eins og
forfeður þeirra, af traustum, nor
rænum stofni komnir, er færðist
í ásmegin við eldraun hverja.
Og hvað gaéti hugsast fegurra
en það, að afkomendur þeirra
reistu því lifandi minnismerki,
er þeir unnu mest: íslenzkunni,
ísle’nzku bókmentunum og ís-
lenzkri sögu?
Margt manna víðsvegar úr Is-
lendingabyggðinni á þeim slóð-
um, og víðar að, sótti lýðveldis-
hátíðina að Mountain, N. Dak.,
þ. 18. júní, þrátt fyrir rigningar-
legt útlit fram að samkomubyrj-
un; en þá heiddi í lofti og varð
hið fegursta veður, er hélst þar
til samkomunni lauk.
Guðmundur J. Jónasson,
forseti þjóðræknisdeildarinnar
„Bárunnar“, er stóð að hátíða-
haldinu, setti samkomuna og las
upp frumort kvæði, er vel var
tekið; síðan kvaddi hann dr.
Richard Beck til þess að hafa
samkomustjórn með höndum.
Rak nú hver ræðan aðra, með
söng milli þeirra til tilbreyt-
ingar.
M. F. Björnsson, bæjarstjóri á
Mountain, bauð samkomugesti
velkomna í skemmtilega rímuðu
ávarpi. Bað samkomustjóri því-
næst hljóðs F. M. Einarsson rík-
isþingmanni, er, með hlýjum
orðum, kynnti hátíðargestum
ríkisstjórann í Norður-Dakota,
herra Norman Brunsdale, sem
sýnt hafði íslendingum þá vin-
semd og sæmd að sækja hátíð-
ina og flytja þar ræðu.
Mælti ríkisstjórinn fögrum
viðurkenningarorðum í garð Is-
lendinga og vottaði frumherjun-
um virðingu sína og þökk; en
annars fjallaði ræða hans um
þegnskyldur og þegnskap, og var
máli hans ágætlega fagnað.
Sem íslenzkur vararæðismað-
ur í Norður-Dakota flutti sam-
komustjóri síðan kveðju ríkis-
stjórnar íslands og heimaþjóðar-
innar, sem féll að vonum í frjóan
jarðveg hjá tilheyrendum.
Eins og tilkynnt hafði verið,
fór fram á samkomunni afhend-
ing fálkaorðunnar íslenzku, sem
forseti Islands, herra Sveinn
Björnsson, hafði stuttu áður
sæmt séra Egil H. Fáfnis, sókn-
arprest í N. Dakota og forseta
Kirkjufélagsins lúterska. En
áður en sú athöfn færi fram, af-
henti frú Bertha Beck, með
nokkrum velvöldum orðum, frú
Ellen Fáfnis fagran blómvönd í
nafni íslenzku vararæðismanns-
skrifstofunnar.
Að því loknu ávarpaði vara-
ræðismaðurinn séra Egil, þakk-
aði honum, fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar íslenzku og heima-
þjóðarinnar, unnin störf í þágu
vestur-íslenzkra kirkjumála og
annarra menningarmála, árnaði
honum framtíðarheilla, og af-
henti honum síðan riddarakross
fálkaorðunnar, eftir að hafa les-
ið upp útnefningarskjalið, er
fyigdi.
Séra Egill þakkaði fögrum
orðum þann sóma, sem ríkis-
stjórnin íslenzka og heimaþjóðin
hafði sýnt honum með orðuveit-
ingunni, og flutti síðan snjalla
ræðu um efnið: „Hvers vegna
ég vil vera íslendingur“, og
færði mörg rök og sterk málstað
sínum til stuðnings.
Frú Hólmfríður F. Daníelson
frá Winnipeg, sem stödd var í
byggðinni á vegum þjóðræknis-
deildarinnar, hélt þvínæst góða
ræðu, er einkum fjallaði um
fræðslustarf hennar (íslenzka
söngkennslu) meðal barna og
unglinga, á vegum deildarinnar.
Milli ræðnanna skemmtu með
einsöng frú Morris Jónasson og
frú Sam Ólafsson, en með tví-
söng frú W. G. Halldórsson og
frú G. S. Goodman, en undirleik
önnuðust þær frú V. Ólafsson og
frú S. Samson. Einnig voru
sungnir íslenzkir og amerískir
ætt j arðarsöngvar.
Var ágætur rómur gerður að
ræðum og söng. En í samkomu-
lok buðu íslenzku söfnuðirnir
öllum hátíðargestum til kaffi-
drykkju í samkomuhúsi Moun-
tainbæjar, og var þar veitt ai:
mikilli rausn og með þeirri
prýði, sem íslenzkum konum er
eiginleg.
Mun óhætt mega segja, að há-
Gestir frá íslandi
Um miðja viku komu hingað
systkini, Dr. Sigurður Jónsson,
prófessor í lyfjafræði við New
England School of Pharmacy í
Boston, og Ragnhildur Jónsdótt-
ir, er starfar á skrifstofu í Min-
neapolis; þau eru ættuð úr Flat-
ey á Breiðafirði.
Dr. Sigurður stundaði nám við
ríkisháskólann í Delaware, og
hlaut þar doktorsgráðu í efna-
vísindum; þessi prúðu og glæsi-
legu systkini komu til borgar-
innar þeirra erinda, að heim-
sækja frænku sína frú Þórdísi
Fisher.
Síðastliðið laugardagskvöld
komu hingað frá höfuðborg ís-
lands, Þorbjörn Jónsson iðju-
höldur, ættaður úr Borgarfirði
hinum syðra, og frú hans Svan-
hildur Jóhannsdóttir, ættuð frá
Ólafsey í Breiðafirði. Þorbjörn
er bróðir frú Vilborgar konu
Peters Andersonar kaupmanns,
og dvelja þau hér fram eftir
sumri í gistivináttu þeirra hjóna.
Fimtugsafmæli
Síðastliðinn þriðjudag átti W.
J. Jóhannsson, leikhússtjóri í
Pine Falls hér í fylkinu fimtugs-
afmæli, og munu margir hugsa
hlýtt til hans í tilefni af þessum
merka æviáfanga.
W. J. Jóhannsson er fæddur
í Winnipeg, sonur hinna kunnu
merkishjóna Ásmundar P. Jó-
hannssonar byggingarmestara
og fyrri konu hans frú Sigríðar
Jónasdóttur; mentunar sinnar
naut hann í þessari borg, en hug-
ur hans hneigðist snemma inn
á svið viðskiptalífsins; hann er
kvæntur Kristínu, dóttur þeirra
Mr. og Mrs. J. J. Thorvardson,
sem lengi hafa verið búsett í
jessari borg, hinni mestu mynd-
arkonu; þau Walter og Kristín
eiga eina glæsilega, fulltíða
dóttur, Lorraine að nafni, sem
starfar í Winnipeg.
Walter J. Jóhannsson er skýr-
leiksmaður, drengur góður, og
manna vinfastastur eins og hann
á kyn til.
Lögberg óskar afmælisbarninu
langra lífdaga og framtíðar-
heilla.
Risavaxið fyrirtæki
Nýlega hefir tekið til starfa
risavaxið fyrirtæki í East St.
Paul skamt frá Winnipeg, ný
olíuhreinsunnarstöð, sem Im-
perial Oil hefir hrundið af stokk-
um; að koma þessu bákni á lagg-
ir, er veitir fjölda manns stöð-
uga atvinnu, hefir kostað 10
miljónir dollara; hráolíunni er
veitt til verksmiðjunnar alla leið
frá Alberta; gert er ráð fyrir að
ársframleiðslan nemi um 50
miljónum dollara.
Frá Kóreu
Þó undanfarna daga hafi all-
mikið verið talað um vopnahlé
í Kóreu, eru þó daglega háðar
þar mannskæðar orustur, þar
sem veltur á ýmsu og viðhorfin
breytast á víxl frá degi til dags;
þó mun herjum sameinuðu þjóð-
anna hafa veitzt í flestum til-
fellum nokkru betur en komm-
únistum.
tíðin ha’fi verið hlutaðeigendum
til mikils sóma, enda var það
mál manna, að hún hefði um
allt verið hin ánægjulegasta.
í nafni okkar hjónanna þakka
ég úndirritaður ágætar viðtökur
og gestrisni, og aðrir aðkomu-
menn og konur taka vafalaust
einnig í sama streng.
Richard Beck
Ingibjörg Jónsson
Ungu prestshjónin í Seattle, Washington
Séra Eric H. Sigmar og frú Svafa Sigmar
Hér gefur að líta hin ungu og glæsilegu prestshjón Hallgríms-
safnaðar, er gefin voru saman í hjónaband þann 14. þ. m. Frá
brúðkaupinu var ítarlega skýrt í fyrri viku.