Lögberg - 28.06.1951, Blaðsíða 7

Lögberg - 28.06.1951, Blaðsíða 7
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 28. JÚNÍ, 1951 7 Alaska er ónumið land í Alaska er lalið að séu líísskilyrði fyrir 10 milljónir manna en þar eru nú læplega hundrað þúsundir. Alþjóðabankinn veitir íslandi 40 milljón króno lón til virkjana Sogs og Laxór Rætt um möguleika á láni til byggingar áburðar- og sements- verksmiðju og til landbúnaðar Eysteinn Jónsson fjármálaráðherra kom heim úr utanför vegna þessara mála í gærmorgun og skýrir lesendum Tímans frá við- ræðum og erindislokum í viðtali. Ég lagði af stað vestur um haf ásamt Jóni Árnasyni banka- stjóra hinn 17. maí s.l. og var förinni heitið til Washington til þess að ræða við forráðamenn Alþjóðabankans, sem þar hafa aðsetur sitt, sagði Eysteinn Jónsson, fjármálaráð- herra, er tíðindamaður blasins hitti hann að máli í gær, nýkominn heim. Hér birtist grein um Alaska eftir danskan blaðamann, Th. Gorgius, þar sem brugðið er upp mynd af víðáttu og ríkidæmi þessa mikla og að mestu óbyggða lands, sem hernaðarleg viðhorf hafa dregið augu margra að nú sem stendur. Varnir Banadríkjana og Alaska. Eisenhower segir aldrei margt, — og þess vegna er tekið eftir því, sem hann segir. Fáum dög- um eftir að hann sagði, að víg- búnaði Bandaríkjanna h e f ð i hrakað verulega kom tillaga hans um að efla varnir landsins. Þær voru í fjórum liðum. 1. Efla skyldi varnir Alaska °g flugvallanna miklu þar gegn árásum fallhlífasveita. 2. Koma skyldi upp föstum her í Alaska, vel æfðum og vel búnum og hafa þar radartæki svo þétt, að fylgjast mætti með flugferðum. 3. Loftherinn skyldi aukinn. 4. Koma skyldi upp sérstök- um vörnum gegn kafbátahern- aði. Með þessu var lögð ný og auk- in áherzla á þýðingu Alaska. Jafnt Norðurlöndum. Alaska er mikið land, 1,5 millj. km. Þetta land er því álíka stórt og Noregur, Svíþjóð og Finn- land með svo sem 10 Danmerk- ur til uppfyllingar. Það á vel við að jafna landinu við Noreg, Sví- þjóð og Finnland, því að það liggur á svipuðu breiddarstigi, 60—70 gráðu norðurbreiddar. Osló, Stokkhólmur og Helsing- fors eru á sextugasta breiddar- stigi en norðurendi Skand- inavíu teygir sig yfir 70. breidd- arbaug. En þar sem Noregur, Svíþjóð og Finnland hafa 11, 15 °g 10 íbúa á ferkílómetra hefir hver Alaskaíbúi til jafnaðar 19 ferkílómetra til að spóka sig á. Þessi mikli skagi er því eitthvert strjálbýlasta land jarðarinnar. Það eru um það bil 94 þúsund manns í Alaska. Það eru hvítir unenn, Indíánar, Eskimóar og Aleutar. Landfræðilega er AI- aska skagi, en stjórnfræðilega er það eyja, sem heyrir til Banda ríkjunum. Alaska er nýlenda Bandaríkj amanna og það þarf margt að breytast þar til eðli- lega má kalla það 49. fylki Banda ríkjanna. Landið. sem Rússar seldu. Ræðum ekki hér um það, hver fyrstur fann Alaska. Vel mætti það verða til að kveikja deilur um milliríkjamál. Rússneskur leiðangur, sem Daninn Vitus Bering stjórnaði kannaði strönd ina við St. Elias og lifnaðarhætti Aleuta 1741. Alaska hefir aldrei verið mik- ils metið land, nema þá í hern- aðarlegu tilliti. Rússland helg- aði sér þetta nýja land, en varnir þessa fjarlæga lands í annarri heimsálfu voru þá svt/’ óhægar, að keisarinn leysti sig frá þeim vanda með því að selja Banda- ríkjamönnum Alaska fyrir lítinn Pening. Kaupverðið var 7,2 millj. dollara. Rússar sjá áreiðanlega sárlega eftir þessari verzlun í dag. Bæði hafa flugsamgöngur raskað öllu mati á fjarlægðum, °g svo var verðið hlægilegt. Það vita Bandaríkjamenn a 11 r a ^anna bezt nú orðið. Árið 1867 toku þeir við landinu og síðan Jafa þeir grætt meira en tvo og dalfan milljarð dollara á því eða o50 sinnum meira en kaupverð- lnu nam. Gróða sinn hafa þeir engið í fiski, loðskinnum, málm um 0g timbri. Af Rússa hálfu hefir stundum verið rætt um að fá Alaska aft- ur. Ameríkumenn ljá ekki máls ? Hið mikla verðmæti lands lns verður mönnum alltaf betur °g betur ljóst. í heimsstyrjöld- lnni seinni óttuðust menn að Japanir kynnu að fá þá hug- ^ynd að hertaka Alaska til að §era þaðan loftárásir á iðnaðar- orgir Bandaríkjanna. Kæmi Þriðja heimsstyrjöldin g æ t u menn haft tillögur Eisenhowers til hliðsjónar. Fallbyssur, sem snúa að Kanada. Árið 1933 var allur herafli Bandaríkjanna í Alaska 245 menn. Þeir höfðu bækistöðvar í grennd við landamæri Kanada og af gömlum vana sneru fall- bys'sur þeirra hlaupum sínum að Kanada! Alaska hefir ekki enn orðið styrjaldarvettvangur. En tvennt var þó gert, sem verða mátti til öryggis og rauf einangrun lands ins. Lögð var akbraut frá Banda- ríkjunum til Alaska, svo að land ið væri ekki algjörlega komið upp á flutninga á sjó. Þúsund km. löng olíuleiðsla var lögð frá næstu olíulindum í Kanada. Sú leiðsla var þó misheppnuð og kom aldrei að notum. Sumir segja, að olíufélögin hafi ekki viljað missa atvinnu fyrir tank- skipin og þess vegna hafi þau fengið menn til að gera leiðsl- una sviksamlega. Nú hafa fundizt olíulindir 1 Norður-Alaska, og því þarf ekki langar leiðslur til að birgja land- ið upp. Þar eru líka mörg önn- ur ónytjuð náttúruauðæfi. Hing- að til hefir auður Alaska yfir- leitt verið fluttur úr landi og þeir, sem nutu gróðans festu hann í fjarlægu landi. Á þann hátt verður ekki lífvænlegt þjóð- félag byggt upp. Nú eru að verða straumhvörf í þessum efnum í sambandi við það, að landið verð ur vígbúið sem útvirki Ame- ríku. Framtíðarland. Lífsskilyrði eru góð í Alaska. Þar er ekki heimsskautaloftslag nema nyrzt í landinu. Þrír fjórðu hlutar landsins eru að veðráttu og náttúrufari jafn vel byggilegir hvítum mönnum og Svíþjóð eða Noregur. Ræktað land í Noregi et álíka mikið og tíundi hluti af ræktanlegu landi í Alaska. Auk þess eru þar beit- arlönd mikil fyrir hreindýr. Skógur er níutíu sinnum víð- áttumeiri þar en í Svíþjóð. Gull- vinnsla er þar mikil og kopar- námur miklar. Ekki er fyllilega kannað, hvort járnnámur eru þar, en þar er bæði kol og marm- ari. Laxveiði og selveiði er rek- in þar í stórum stíl. 1 stuttu máli er Alaska gott og auðugt land, sem bíður vinn- andi handa, svo að það verði nytjað. Árið 1937 var talað um það í fullri alvöru, að Alaska fengi að liggja sem ónumið land, eins konar ósnortinn náttúru- garður, sem Ameríkumenn gætu skroppið til endrum og eins í tómstundum sínum til að leika landnámsmenn meðan leyfið stæði. Draumaland flóllamanna í Evrópu. Það eru samt allt öðruvísi landnámsmenn, sem Alaska þarf á komandi árum og bíður eftir. öllum er nú ljóst að landið verð- ur að byggjast. Það er heldur ekki hægt að verja það, nema það sé byggt. En til þess að það byggist þarf innflutning í stór- um stíl. Og hvaðan eiga menn að koma? Frá Bandaríkjunum sjálfum? Það væri ekki að undra, þó að hinn gamli land- námshugur væri nú tekinn nokk uð að dofna. Frekar myndi ástæða til að snúa sér í aðra átt eins og sakir standa. Nú er talað um það, hvort heimilislausir flóttamenn í Evrópu geti ekki fengið hæli í Alaska. Er þá lífsþróttur þeirra manna brostinn? Geta þeir num- ið sér land? Yrðu þeir í raun- inni góðir frumbýlingar. Þessu svara sérfræðingarnir þannig, að beztu frumbýlingarnir séu alltaf þeir, sem ekki eigi neinar brýr að baki. Frá því sjónarmiði eru Evrópubúar þeir, sem hrakt ir hafa verið frá heimilum sín- um og staðfestu álitlegasta land- námsfólkið. Hvað er þá hægt að gera ráð fyrir að Alaska taki við mörg- um innflytjendum? Eflaust væri þar rúm fyrir fullar 10 milljónir íbúa. Sennilega vildi stjórn lands ins ekki opna það fyrir hverjum sem er. En heimilislausum millj- ónum Evrópumanna, sem hrekj- ast stað úr stað, mætti vel unna nýrra tækifæra í ósnortnu landi. Það væri hollt fyrir hina ungu kynslóð, sem annars virðast all- ar leiðir lokaðar, og það væri sannarlega heppilegt fyrir Ev- rópu, þar sem margs konar erf- iðleikar þrengja nú að. Með slíku móti yrði Alaska áreiðanlega fljótlega 49. fylkið í Bandaríkjunum. Þá væri lokið beinni nýlendustjórn frá Wash- ington. Alaska fengi þá heima- stjórn, eigin lög og eigin skatta til eigin mála. Alaska yrði sér- stakt menningarríki, með þeim kostum og göllum, sem því fyigja- Jóhann sál. Þorkelsson, dóm- kirkjuprestur, var ágætis mað- ur, glaðvær og fyndinn, sem títt er um slíka menn. — Eitt sinn, er hann kom úr kirkju, að lok- inni messu, mætti hann alþing- ismanni á götu og segir við hann: „Ég var að biðja fyrir Al- þingi!“ „Gott er nú það“, svaraði þingmaðurinn. „En mér finnst að þið prestarnir ættuð að biðja fyrir Alþingi oftar en á hátíðum og tyllidögum“. — „Er það nú orðið svo slæmt!“ svaraði prestur. — Prestar munu vera skyldir að lögum. til að biðja fyrir þjóð- inni, þjóðhöfðingja, þingi og ríkisstjórn af prédikunarstóli í hverri messu er þeir flytja. — Þá er og föst regla hér á landi, að þingmenn gangi í kirkju og hlýði messu og bænagjörð áður en þing er sett og störf þess hefjast. — Hvers vegna? Er hér um venju eina eða sið að ræða, eða hafa löggjafarnir trú á fyrir- bænum? Ætla verður að svo sé, enda hafa ætíð átt og eiga enn, sæti á þingi margir góðir og trú- hneigðir menn, sem raunveru- lega vilja njóta handleiðslu æðri máttarvalda, vilja þjóð sinni vel, vilja heill og heiður lands síns og að þegnarnir njóti jafnréttis og lífvænlegra kjara í hvívetna. Hinu er ekki að leyna, að fjöl- mörgum mun þykja lítt til ann- ars horfa í gerðum þingsins og margt óblítt orð fellur í þess garð. Telja jafnvel ýmsir, að virðing Alþingis hafi mjög rýrnað og traust þjóðarinnar á því sé á förum. Þá er og ríkisstjórn, hvernig sem skipuð er, jafnan mæld í sama mæli af æði mörgum. Er ekki að ástæðulausu, þó sú spurning hvarfli að: Er það í samræmi við þessa gremju- þrungnu hugi manna, að beðið sé fyrir þingi og stjórn í kirkjum landsins — eða er hjartalagið í þeirri mótsetningu við orðin, sem töluð eru, að þar leynist einlægur vilji til að biðja fyrir óvinum? — Hversu sem þessu kann að vera farið, er víst að mörgum er jafnan óljós sá vandi, sem fylgir lausn vandamála í ann- arra höndum. Sú er tíð, að krefj- ast mikils af öðrum. Kröfur og áróður er tímans tákn um þessar mundir. — Launakröfur eru jafnan mest áberandi og hávær- astar. Undir launum, þ. e., sem menn bera úr býtum fyrir starf, eru lífskjörin að mestu komin. Allir krefjast þfess, sem þeir telja jöfnuð og réttlæti. — Jöfn- uð og réttlæti vilja menn láta tryggja með lögum. Því enn er mönnum svo gjarnt til óréttar og ójafnaðar, að skorður verður við að reisa. — Reynt hefir ver- ið að skapa jöfnuð og réttlæti í launakjörum opinberra starfs- manna, hjúanna á ríkisheimil- inu, og gera þau ánægð. — Heim ili, sem ójöfnuður og misrétti ríkir á, er ekki líklegt til vel- farnaðar. En störf eru svo marg- vísleg, að erfitt verður alltaf að — Erindið vestur var aðallega tvíþætt. Annar þáttur þess var að semja við bankann um ríkis- lán til þess að standast kostnað 'í Evrópugjaldeyri við hinar nýju virkjanir Sogs og Laxár. Hinn þátturinn var að ræða við bankann um möguleika á meta hvenær óréttlátlega sé launað í sambandi við annað. Slík verður afstaða þings og stjórnar og niðurstaða kann að verða sú, að byggt verði á til- lögum og umsögnum ráðsmanna er sjálfur húsbóndinn hafi ekki aðstöðu til að meta og sannprófa. Geta launalög því orðið stað- festing misréttis og ójafnaðar, enda ein af þeim lögum, sem beinlínis skipa mönnum í hóp eftir þeim verðleikamælikvarða, sem þingi og stjórn sýnist að leggja á störf — og menn. — Slík lög verða ^sjaldan gömul áður en séðir verða ýmsir mis- brestir og endurskoðunar og umbóta talin þörf til þess að mis- rétti og ójöfnuður verði leiðrétt. Nýju launalögin eru ekki gömul. Þó mun þykja, sem sitthvað af nefndum göllum hafi í ljós kom- ið við þá nýbreytni núv. fjár- málaráðherra, að láta launaskrá fylgja fjárlögum. — Hvarvetna er þörfin til að bera mikið úr býtum til staðar. Launahæð þó hvergi einhlít til velfarnaðar. Hitt jafnvel meira um vert, að laun komi að hag- kvæmum notum. Fastlaunamenn eru að ýmsu tryggari í samfé- laginu og eigi má því gleyma, hve tvísýn afkoma hinna er oft, sem eiga laun síns erfiðis að miklu eða öllu undir gjafmildi náttúrunnar, duttlungum henn- ar, ríkjandi ástandi í umheim- inum og eiga allt á hættu er harðindi og óáran gengur yfir. Á hverju, sem gengur, er þó eitt, sem öllum þarf að vera ljóst í samanburði við það, sem hér er ádrepið, — og raunar í hvívetna, — og aldrei má gleym- ast, þ .e. hve rík skylda hvílir á hverjum einstaklingi til að vera góður þegn, — reynast traustur máttarviður í byggingu samfé- langsins, því og sjálfum sér til heilla og öryggis. Nú hefir verið ákveðinn alls- herjar bænadagur. Skal beðið fyrir heimsfriði í öllum kirkj- um landsins næstkomandi sunnu dag. „Er það nú orðið svo slæmt“ ástandið á jörðu, að allir sjái að fyrirbæna sé full þörf, oftar en á hátíðum og tylli- dögum?“ Almennur bænadagur fyrir friði á jörð á að verða göfgandi nýbreytni og trúræknir menn vænta vafalaust góðs árangurs. í sambandi við þetta má þó sízt gleymast þeim, sem mikið mæðir á um heillaríka afkomu einstaklings og þjóðfélags, að þjóðfélög eru heimili, sem skapa alþjóðaheild, eins og heimilin innan hvers einstaks þjóðfélags mynda þjóðarheildina, og hitt því síður, áð réttlæti, jöfnuður og friður þarf fyrst og fremst að ríkja í hverju þjóðfélagi, til þess að það geti orðið virðuleg- ur og áhrifaríkur aðili að heims- friði og átt sinn góða þátt í blessunarríkri framtíð alls mann kyns. Hinn almenni bænadagur gæti orðið þýðingarmikill. Sigurður Baldvinsson —TÍMINN, 28. april láni til þess að standast erlendan kostnað við sementsverksmiðju, kostnað í Evrópugjaldeyri við áburðarverksmiðju og um lán til landbúnaðarframkvæmda. — Er lánsþörf vegna verk- smiðjanna brýn nú þegar? Já, að nokkru leyti. Ef gert er ráð fyrir, að sementsverksmiðja yrði byggð árið 1953, þarf að vita á þessu ári hvar við stönd- um með fjármagn til fram- kvæmda, þar eð afhendingar- frestur á vélum til hennar er svo langur .Annars er hætta á að framkvæmdin tefjist. Um áburðarverksmiðjuna er það að segja, aðalkostnaðurinn við byggingu hennar greiðist í dollaragjaldeyri, og verður hann greiddur með Marshallframlagi, sem kunnugt er. En lítinn hluta hans þarf þó að greiða í Evrópugjaldeyri, og þurfti að athuga lánsmöguleika til þess. Lán til landbúnaðar- framkvæmda. Þá var það einnig erindi að ræða við Alþjóðabankann um möguleika á láni eða lánum til landbúnaðarframkvæmda, sum- part á þessu ári, ef horfið yrði að því ráði að taka þar fyrir- hugað lán nú að einhverju eða öllu leyti, og sumpart með tilliti til framtíðarinnar. Ýiarlegar viðræður. — Stóðu viðræðurnar lengi? — Samningar og viðtöl fóru fram um þessi mál frá því föstu- daginn 18. maí til föstudagsins 15. júní. Með mér unnu að þess- um málum þeir Jón Árnason, bankastjóri og Thor Thors, sendi herra. Ennfremur starfaði Pétur Eggerz, fulltrúi, oft með okkur og fleira starfsfólk sendiráðsins. Það er til marks um hve fljót- ar og góðar samgöngur eru nú orðnar, að við lögðum af stað vestur 17. maí, og um miðjan dag daginn eftir vorum við komnir á fund í Alþjóðabank- anum. Samningum um lántöku til virkjananna lokið. — Lauk samningum um lán- tökur til virkjananna? — Já, það mál hafði haft tölu- verðan undirbúning. Jón Árna- son hafði áður lagt fram láns- beiðni fyrir hönd ríkisstjórnar- innar og kynnt bankanum mál- ið. Síðan hafði bankinn látið sér- fræðinga sína athuga fram- kvæmdaáætlanir, svo sem hans er vandi og hafði tilkynnt, að samningar um lántökuna gætu hafizt. Þessum samningum lauk síð- an að fullu áður en ég fór frá Washington, en vegna formsat- riða, sem eftir var að koma í lag, voru lánsskjölin ekki undirrituð fyrr en í gær. — Hvað er lánið hátt? Það er 875 þús. sterlingspund eða tæplega 40 milj. ísl. króna og er það 5 mijl. kr. hærra en upphaflega var farið fram til virkjanarma. Lánið er til 22 ára, afborgunarlaust fyrstu fimm ár- in og vextir 4%%. Ýtarlegar viðræður um aðrar lánlökur. — En hvað leið viðræðunum um hin málin þrjú, lán til verk- smiðjanna og landbúnaðarfram- kvæmdanna? — Þau voru ýtarlega rædd við bankann. Eins og ég gat um áðan, lætur bankinn alltaf fara I fram rækilega sérfræðilega at- hugun á fyrirhuguðum fram- kvæmdum, sem sótt er um lán til frá bankanum. Sendir bank- inn fulltrúa sína ætíð til slíkra athugana, áður en ákvörðun er tekin. Nokkur athugun hafði farið fram af bankans hendi á áætlunum um sementsverk- smiðju og áburðarverksmiðju, en ekki til hlítar. Verður þeim athugunum nú hraðað. Landbúnaðarsérfræðingur kemur hingað. Jafnframt ákvað bankinn að senda sérfræðing í landbúnaðar- málum til íslands vegna óska frá okkur um lán af hendi Al- þjóðabankans til eflingar ís- lenzkum landbúnaði. Kemur hann til landsins í sumar, vænt- anlega nú fljótlega og er það hans hlutverk að kynna sér á sama hátt fyrirhugaðar fram- kvæmdir í landbúnaði hér hjá okkur, sem væntanlegum lánum £ að verja til, og aðrir sérfræð- ingar frá bankanum kynna sér virkjanirnar og væntanlegar verksmiðjubyggingar. Þ e g a r þessum athugunum er lokið verður umræðum um þessi mál haldið áfram við Alþjóðabank- ann og væntum við að það verði fyrir haustið. — Hvað álítur þú um fram- tíðarviðskipti við bankann? — Ég hefi trú á því, að sú lántaka, sém nú hefir endanlega verið gengið frá hjá Alþjóða- bankanum, verði upphaf meiri viðskipta milli íslands og bank- ans. Við þurfum á erlendum lán- um að halda til góðra fyrirtækja, sem auka framleiðsluna. Að sjálfsögðu ber að stilla lántökum í hóf og auka sparnaðinn til þess að fá innlent fjármagn til fram- kvæmda, en þótt við gerum það, verðum við á næstunni að leit- ast við að afla okkur nokkurs erlends lánsfjár til þess að greiða erlendan kostnað við arð- vænleg fyrirtæki svo sem fyrir- hugað er. 1 því sambandi ber okkur að minnast þess, hve lánstraustið er dýrmætt og því má ekki glata. Til þess að halda lástraustinu verður þjóðin að hafa fjármál sín í lagi — hvað sem það kostar. Til þess verður að ná jafnvægL í þjóðarbúskapnum og vinna bug á verðbólgunni. Auka fram- leiðsluna og gera hana fjölbreytt ari, .svo að öruggt sé að þjóðin geti af henni lifað án styrktar- fjár og geti einnig greitt vexti og afborganir af lánum þeim, sem tekin eru til framkvæmd- anna og um fram allt eyða ekki meiru en aflað er. Alþjóðabankinn mikilvæg stofnun í viðreisnarsamvinnu þjóðanna. — Er starfsemi Alþjóðabank- ans orðin mikil? — Já, mjög mikil og fer sí- fellt vaxandi. Hann hefir þegar veitt mörgum þjóðum lán til nauðsynlegra framkvæmda og viðreisnar og er vaxandi stofn- un. Aðilar að bankanum eru 48 þjóðir sem lagt hafa fram stofn- fé til hans, og eru starfsmenn og ráðamenn frá flestum þessara þjóða. —TÍMINN, 21. júní Á geðveikrahælinu. Vitfirringur: — Finnst þér ekki hræðilega leiðinlegt hérna, kunningi? Þetta sífelda tilbreyt- ingarleysi. Einn af órólegu deildinni: — Jú, það segi ég satt. Ef ég verð látinn vera hérna einum degi lengur, þá verð ég vitlaus. Rovatzos Flower Shop 253 Notre Damc Ave. WTNNTPEG MANITOBA Bus. Phone 27 989—Res Phone 36 151 Onr Specialtles: WEDDING CORSAGES COLONIAL BOUQUETS FUNERAL DESK3NS Miss i . ChrlstTe, Proprletresc Formerly with Robinson & Co „Er það nú orðið svo slæmt?"

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.