Lögberg - 05.07.1951, Page 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 5. JÚLÍ, 1951
7
„Heklu"-förin 1905—Fjörufíu óro minning
Eftir SNORRA SIGFÚSSON, skólastjóra
Dánarfregnir
Líklega hefir aldrei verið ann-
ar eins eða sannari vorhugur
með íslenzkri þjóð og upp úr
síðustu aldamótum, og þá alveg
sérstaklega meðal æskunnar í
landinu. Ungmennafélagshreyf-
ingin ber þessa vott. Hún her-
tók hugi æskunnar um land allt.
Einkunnarorð U. M. F. í. „ísland
allt“, voru heilög orð í munni
félaganna. Hópar stétta og
flokka sáust ekki. Þar var ein
hjörð: íslendingar. — Og stjórn-
frelsið, síminn o. fl. o. fl. fylla
hugina og skapa ótrúlega bjart-
sýni. Og satt hygg ég það, sem
sagt hefir verið, að ekki muni
á öðrum tíma hafa verið yndis-
legra að vera ungur en þá. Og
þó var heimur æskunnar, sem
hún ólst upp í, ótrúlega fátæk-
ur af vísindum og tækni og svo-
kölluðum þægindum. En það
kvartaði enginn um það. Það
var unnið í 12—16 klst. á dag
með gleði og trúmennsku, og
samt varð tími afgangs til fé-
lagsvinnu. Lífsgleðin var mikil
og birta framundan, — trú á
landið, þjóðina og framtíðina.
Já, þá var gaman að verá ung-
ur. Og einmitt hin fyrstu aldur
ár var hér á Akureyri starfandi
söngflokkurinn Hekla, sem nafn-
frægur varð af för sinni til Nor-
egs 1905. Þar voru samankomnir
ýmsir.hinir beztu söngkraftar,
sem völ var á hér, og stjórnand-
inn var Magnús Einarsson, org-
anisti við kirkjuna og aðalsöng-
kennari hér um langt skeið. —
Vitanlega voru hér góðir söng-
menn, sem ekki voru í Heklu,
t. d. Pétur og Friðrik Þorgríms-
synir o. fl., en margir voru þeir
ekki. Mun Hekla hafa orðið til
aldamótaárið, og vísir af henni
þó fyrr, en það ár var líka starf-
andi hér blandaður kór undir
stjórn M. E., sem Gígja hét og
hafði verið það all-lengi, og það
ár söng hún hér við hátíðahöld-
in á Oddeyrinni. — En úr alda-
mótunum verður Gígju ekki
vart, en Hekla tekur þá til að
„gjósa“ af miklum móði.
Út um sveitir fór mikið orð af
þessum flokkum M. E., og var
það heitasta ósk ýmissa „hljóð-
belgja“ að fá að heyra þá syngja.
Og það mun ýmsum hafa tekizt,
og voru þó mörg ljón á þeim
vegi. Akureyri var þá langt í
burtu, t. d. fyrir unglinga út 1
Svarfaðardal. Því til bæjarins
að vetri til varð ekki komizt
nema róandi, máske á 8—11 klst.,
eða gangandi, á skíðum, 12—16
klst. gang. Um annað varð ekki
talað. — Og svo var að fá sig
lausan frá vinnunni, tóskap og
gegningum, og það var ekki allt-
af auðgert, því þá þurftu ungl-
ingarnir að vinna, — vinna og
standa sig.
En Hekla söng og söng og dró
til sín söngþyrstar sálir. Og al-
drei held ég að ég hafi orðið
hrifnari en þá er ég heyrði hana
fyrst syngja hér í gamla leik-
húsinu, sem nú mun vera í eign
Péturs Lárussonar kaupmanns.
^að var 1902 um haustið. Og
rúmu ári síðar komst ég líka í
flokkinn. Og svo er það um
haustið 1904 að utanlandsför
kemur í hugann, bæði í gamni
°g alvöru, en þó mun þetta þá
hafa þótt slík fjarstæða, að varla
væri vogandi að hafa orð á því,
enda fór það svo leynt, að bær-
inn vissi ekkert um þessa fyrir-
ætlun fyrr en um sumarið 1905.
Við munum nú hafa gaman
af ýmsu frá þessum dásamlegu
dögum, þegar við héldum leyni-
fundinn niðri á Tanga og ætl-
uðum alveg að springa af spenn-
ingi, öllu rósamálinu, öllum
bollaleggingunum um fé og
frægð o. s. frv. Já, þá var nú
maður á Heklungunum, eins og
þeir voru þá kallaðir, og ekki
trútt um að sumir þeirra þættust
nokkuð! — En á leynifundinum
er förin ráðin, þó þannig, að
söngstjórinn skyldi fara utan
um sumarið og athuga þessa
möguleika í Noregi, og skyldi
svo hans úrskurði hlíta, er heim
kæmi.
Þessa för fór M. E. og afréð,
að flokkurinn færi utan um
haustið. Og um miðjan septem-
ber byrjuðu svo söngæfingar af
kappi, og mátti heita að æft
væri og sungið allan daginn.
Nú leizt mönnum ekki á blik-
una. Það dundu á M. E. úrtölur.
Þetta væri eintóm vitleysa. Al-
drei hefði nú annað eins heyrzt:
að ætla til útlanda til að syngja.
Hekla væri kannske nokkuð góð,
en þetta væri þó of mikið af því
góða. Og þetta gæti orðið landi
og þjóð til skammar. Og líklega
ætti að banna flokknum að fara.
— Um þetta var þannig talað
mjög víða, bæði í bænum og í
grendinni. En M. E. sat váð sinn
keip og æfði af kappi, enda mun
sr. Geir Sæmundsson, sem allra
manna bezt bar skyn á verðleika
Heklu, sízt af öllu hafa latt far-
arinnar. — Og svo voru saumuð
svört klæðisföt á hópinn, öll
með sama sniði, og húfur búnar
til, skyggnishúfur með hvítan
koll og blárri gjörð, og var harpa
saumuð í miðju, en „ísl. kór“
báðum megin við. Þá var og
prentað mikið af söngskrám og
textar þýddir á dönsku. Og svo
var allur hópurinn líftryggður
hjá „Standard“ og leiddur inn í
Góðtemplararegluna, e n d a
skyldi það tryggt, svo sem háegt
var, að Bakkus grandaði ekki
fararheill og hamingju!
Það þótti mikill viðburður hér
í bæ, er Hekla söng nokkuð af
söngskránni á Hótel Oddeyri
degi fyrir brottförina. Það varð
að syngja tvisvar eða þrisvar,
svo að allir kæmust að sem
vildu. Og nú voru menn orðnir
spenntir. Líklega tækist það.
Þeir væru býsna sprækir og
syngju bara vel. En flokkurinn
yrði líka að standa sig. Hann
yrði að vera bænum og landinu
til sóma.
Þegar lagt var af stað frá
Höpfnersbryggjunni einn morg-
uninn seint í október á hinu nýja
skipi Thorefélagsins, Kong Inge,
og sungið lag Lindblads, „Nú er
ferbúið fley“, var flokkurinn
kvaddur með velfarnaðaróskum
fjölda manns.
Sungið var í Húsavík og á
nokkrum stöðum á Austfjörðum,
alls staðar við mikla aðsókn og
mikið klapp og kapó!
Og svo var lagt á hafið, og
gekk ferðin vel. Síminn var þá
ekki kominn til íslands, og þess
vegna var ekki hægt að senda
boð á undan sér. Norðmenn
vissu að flokksins var von, blöð-
in höfðu getið þess um sumarið,
en hvenær um haustið vissu
menn ekki. Þess vegna komum
við óvörum til Bergen seint um
kvöld, réðumst til vistar á eitt
af betri gistihúsum borgarinn-
ar, Samby’s Hotel, og þóttust
margir þar komnir 1 paradís!
Þegar komið var svo út á göt-
urnar daginn eftir með hvítu
húfurnar, var heldur en ekki
uppi athyglin. Og blöðin höfðu
þá tal af söngstjóranum og gátu
um komu flokksins, er vakti
mikla athygli í borginni. En
raunar höfðu Norðmenn í ýmsu
óvenjulegu að snúast þetta ár,
eins og kunnugt er. Þeir höfðu
þá um sumarið slitið sig úr öll-
um tengslum við Svía, en áttu
nú eftir að ákveða sitt stjórnar-
form og stjórnarforseta, og fór
atkvæðagreiðslan fram um
stjórnarformið og konunginn
fyrripart nóvembermánaðar
þetta haust. En við þetta allt
var hugur þeirra fast bundinn,
sem vonlegt var.
Tíminn var því eigi sem heppi
legastur fyrir hinn erlenda
söngflokk, enda varð hann m. a.
af þessum ástæðum, að bíða
nokkra daga í Bergen áður en
heppilegur söngsalur fékkst. En
strax var byrjað að æfa, og var
einum helzta söngstjóra borgar-
innar boðið að hlusta á flokkinn.
\7irtist hann mjög ánægður með
sönginn, enda hefir hann máske
ekki búizt við miklu. En það
sannaðist, er opinber samsöngur
Heklu hófst og blöðin tóku að
dæma um sönginn, að flokkur-
inn hafði sigrað. Dómur blað-
anna var yfirleitt sá, að þessi
litli flokkur ætti mikinn radd-
styrk bg væri vel þjálfaður og
samræmi raddanna gott.
Einn félaginn þuldi nýlega
upp úr sér byrjunina á fyrsta
söngdómnum, og sýnir það bet-
ur en flest, í hvers konar jarð-
veg sá dómur féll. En sú byrjun
er svona:
Det var med spenningi og
inkje utan otta at me venta paa
fyrste. konserten deira, men
mann turva inkje meir en höyra
de fyrste strofarne, so var den
sorgen slökt.
Mátti því með sanni segja, að
flokknum væri ágætlega tekið.
Og þegar eftir fyrsta samsöng-
inn, sem endaði með ræðum og
húrrahrópum, byrjuðu boð og
veizluhöld. Varð nú hópurinn
brátt hinn hressasti, enda hafði
kvíðinn fyrir hinum fyrsta sam-
söng verið mikill, því allir
fundu til þungrar ábyrgðar, ef
illa færi.
Nokkrum sinnum var sungið
í Bergen, þá í Stafangri og
Haugasundi, alltaf við góða að-
sókn og ágætar undirtektir. Og
í Stafangri var okkur haldin
dýrlegasta veizlan, þar sem allt
stórmenni borgarinnar var sam-
ankomið. Þar munum við fyrst
hafa kynnzt svokölluðu „stand-
andi borðhaldi“. í Haugasundi
buðu ýmsir fyrirmenn bæjarins
okkur að búa hjá sér kostnaðar-
laust, og 1 veizlu sem þar var
haldin til heiðurs Heklu var til-
kynnt, að bæjarbúar ■ myndu
senda kórnum gjöf til íslands til
minningar um þessa fyrstu söng-
för. Kom sú gjöf sumarið eftir,
og var það hinn kunni Heklu-
fáni með áletrun. Er fáninn nú
í vörzlum Sambands norðlenzkra
karlakóra, sem nefnir sig Heklu
og afhentur því af Heklungum
að M. E. söngstjóra látnum. En
leysist það samband upp, mun
fáninn verða afhentur minja-
safni, ef til verður hér norðan-
lands.
Þótt kórinn fengi alls staðar
ágætar viðtökur, munu þær þó
hafa verið hjartanlegastar í
Vqss, en þangað fór hann frá
Björgvin og söng þar einu sinni.
Þar hélt Lars Eskeland, lýðhá-
skólastjóri, ræðu, sem erfitt
verður að gleyma. Og þegar ég
tveim árum síðar kom til Voss
í skóla, var Hekla enn í fersku
minni, og varð ég oft að syngja
sum lögin, sem einna mest höfðu
hrifið fólkið, t. d. Systkinin og
Kirkjuhvoll eftir Bj. Þorsteins-
son. Og ýmis fleiri lög varð ég
að kenna bæði á Voss og Storð,
en frá kennaraskólanum þar
höfðu nokkrir farið til Bergen
til að hlusta á kórinn.
Síðar heyrði ég í'Bergen haft
eftir Lars Söros söngstjóra, að
H e k 1 a hefði sungið „Ólaf
Tryggvason“ betur en norskir
kórar almennt. En hvað sem um
það er, fannst mér jafnan er ég
söng þetta lag með Norðmönn-
um, að Hekla hefði haft á því
ágæt tök, og skilningur íslenzka
söngstjórans á því sízt lakari en
þeirra.
Eftir viðtökurnar á vestur-
ströndinni hefði vafalaust verið
óhætt fyrir flokkinn að halda
til Oslóar, enda höfðu blöð þar
búist við því. En úr því varð nú
ekki, enda var það 1 raun og
veru aldrei tilætlunin. Jafnframt
trufluðu einnig margs konar
fyrirhuguð hátíðahöld í sam-
bandi við væntanlega komu kon-
ungsins til landsins allar slíkar
áætlanir, og gerði allt áfram-
hald í raun og veru ómögulegt.
Þó var um það nokkuð deilt í
flokknum. Og vildu sumir halda
enn lengra en til Oslóar. En til
þess vantaði einkum allan undir-
búning, því það var þá þegar
komið í ljós, að ferðalög og uppi-
hald tók á budduna, svo að sýnt
var, að förin yrði ekki nein
gróðaför. Hefði nú á tímum
vafalaust verið sótt um styrk til
bæjar og ríkis til slíkrar farar,
en það hefði verið þýðingarlaust
þá. Sjálfir urðu meðlimir kórs-
ins því að bera allan kostnað, og
þess vegna var allt reynt að
spara, m. a. það, að hafa sér-
stakan framkvæmdarstjóra, sem
var án efa mjög nauðsynlegt. —
Það varð því ofan á að halda
heim frá Bergen. Með því varð
með vissu vitað, að flokk-
urinn ók heim heilum vagni.
Þessi litli hópur frá hinurn norð-
lenzka höfuðstað hafði brotið ís-
inn, sungið fyrstur íslenzkra
kóra á erlendum vettvangi, og
haft sæmdir af. Þetta var og
verður aðalatriðið. Þess vegna
héldu flestir eða allir glaðir
heim, þrátt fyrir allt. — Og
Magnús Einarsson hafði unnið
þrekvirki.
Heim var svo haldið með
gamla Agli, litlum eimkugg, sem
O. Wathne átti, og margir eldri
menn munu kannast við. Sú för
gekk seint og sögulega, því að
skipið hreppti aftakaveður í hafi
og laskaðist, enda var það 10
daga til Austfjarða, og þótti
mörgum nóg um. Var þó sungið
í Þórshöfn á Færeyjum við
mikla hrifningu bæjarbúa. Og
líklega hafa sjaldan sárþjáðir
farþegar fagnað landtöku meir
en Heklungar í þetta sinn, því
bæði hafði sjóveikin og sjó-
hræðslan þjakað þá flesta. —
En Austfirðingar tóku þeim
tveim höndum og slógu Seyð-
firðingar upp dansleik þeim til
heiðurs.
Og einn hálfgerðan stórhríð-
armorgun rétt fyrir jólin, kast-
aði Egill gamli akkerum á Akur-
eyrarhöfn, og þótti ófrýnilegur
á s ý n d u m vegna klaka og
skemmda, er hann hafði hlotið
í skammdegishríðum og stórsjó
Enginn sími gat þá flutt fregn
um það, að Hekla væri með.
Þess vegna komum við á óvart.
En í grárri morgunskímunni
fylkti Hekla liði á þiljum uppi
og söng af miklum krafti hina
alkunnu vísu Jóns Ólafssonar:
Guð minn, þökk sé þér, þú að
fylgdir mér aftur hingað heim,
hér vil ég þreyja, o. s. frv. —
Og er ómar söngsins bárust upp
í bæinn vissu menn, hvers kyns
var: Hekla var komin heim. —
En á bátum varð að fara í land,
og þótti mönnum það óvirðuleg-
ur endir á glæsilegri og skemmti
legri för.
Og gott var að vera kominn
heim.
Eftir því sem bezt verður vit-
að, eru nú, eftir 40 ár, fallnir í
valinn: einn úr 1. tenór, þrír úr
2. tenór, þrír úr 1. bassa, og
söngstjórinn, alls 8 menn. Fjór-
tán munu vera á lífi. En hvað
skyldu margir lifa 50 ára af-
mælið?
En hvort sem þeir verða marg-
ir eða fáir, sem minnast þess af-
mælis, þá hefir Magnús Einars-
son skráð nafn sitt og Heklu á
spjöld sögunnar með hinni fyrstu
söngför, sem varð honum og
landinu til sóma.
Jóhann Brandson var fæddur
á Seyðisfirði á íslandi þ. 5. júní
1897. Hann dó 2. júní s.l., þá 53
ára gamall.
Foreldrar Jóhanns voru hjón-
in Jón Brandson og Þorgerður
Árnadóttir, bæði frá Vestmanna-
eyjum.
Jóhann kom til Ameríku með
foreldrum sínum árið 1904, sjö
ára gamall. Hann var*hjá þeim
á heimili þeirra á Siglunesi,
Manitoba, þar til hann innritað-
ist í herinn 1917 og fór til Frakk-
lands.
Foreldrar hans fluttu til Lund-
ar, Man. Faðir hans dó 1942, en
móðir hans, öldruð, á enn heima
í litla húsinu sínu í bænum.
Systkini hans eru: Sigurður, til
heimilis á Lundar; Valgeir, í
Selkirk og Mrs. S. Stubb í Win-
nipeg.
Jóhann giftist þ. 29. marz 1926
Kristínu Reykdal, dóttur Sigríð-
ar og Jóns H. Reykdal, sem
lengi áttu heima við Lundar,
þau eignuðust þrjár stúlkur og
einn dreng: Jóhanna, Mrs. K.
Simkin; Oddný, Mrs. J. Perkins;
og Gloria, allar í Winnipeg; og
Kenneth John, heima hjá móður
sinni. Börnin ætluðu að halda
upp á 25 ára giftingarafmæli for-
eldra sinna í vor, en frestuðu
því vegna veikinda föður síns.
Jóhann stundaði ýms störf;
hann var fiskimaður, trésmiður,
en lengst af bóndi og undi bezt
hag sínum í faðmi náttúrunnar.
Jóhann var ástríkur eiginmaður
og elskulegur faðir. Við munum
svo vel eftir litlu börnunum
þeirra, fyrir mörgum árum síð-
an, full af fjöri og barnsgleði
léku þau sér í kringum heimilið.
Nú eru þessi börn fullorðin,
prúðmannleg og kurteis, alt í
fari þeirra vitnar um góða for-
eldra og elskuríkt heimilislíf.
Jóhann heit. var borinn til
hvílu frá Lútersku kirkjunni s.l.
6. júní. Séra Jóhann Fredriksson
jarðsöng.
----☆-----
Guðjón Árnason var fæddur
í Argyle-bygðinni í Manitoba þ
8. júní 1889. Hann varð bráð-
kvaddur á heimili sínu í Lang-
ruth þ. 15. júní s.l. 62 ára gamall.
Hann var sonur hjónanna Mar-
grétar og Páls Árnasonar frá
Minna-Mosfelli í Grímsnesi.
Faðir Guðjóns dó þ. 17. janúar
1912 og móðir hans 15. des. 1930.
Hann átti sex systkini, tvö á lífi,
Pál^ bónda við Langruth og Mrs.
Guðmann Bjarnason við Glad-
stone, Manitoba.
Guðjón heitinn var einhleyp-
ur. Hann var duglegur og for-
sjáll bóndi og bjó myndarlegu
búi sjö mílur norðvestur *af
Langruth. Guðjón var fremur
fáskiptinn, þó félagslyndur- og
kom sér vel.
Jarðarförin fór fram frá Lút-
ersku kirkjunni í Langruth þ.
19. júní s.l. að miklum mann-
fjölda viðstöddum. Séra Jóhann
Fredriksson jarðsöng.
----•☆•---
Sigurður Johnson Mýrdal var
fæddur á Kothól á Álftanesi þ.
13. nóv. 1856. Hann dó á heimili
sínu þ. 19. júní s.l. 95 ára gamall.
Sigurður heitinn giftist heima
á íslandi Sigríði Guðmundsdótt-
ur frá Jarðlaugsstöum. Sigurð-
ur dó þann 8. marz 1950.
Þau hjónin komu til Ameríku
árið 1900 og settust fyrst að í
Winnipeg. Haustið 1904 tóku þau
sér land í Grunnavatnsbygðinni
í Manitoba og bjuggu þar í tvö
ár. Árið 1906 fluttu þau sig til
Vestfold, Man. og bjuggu þar í
16 ár. Þau brugðu búi 1922 og
fluttu til Kára Byrons tengda-
sonar síns og önnu dóttur sinn-
ar og voru hjá þeim til æviloka.
Sigríður og Sigurður eignuð-
ust fjögur börn, þrjár stúlkur og
einn dreng: Mrs. K. Byron á
Lundar; Mrs. W. Bradley, Win-
nipeg; Mrs. F. Masson, Winni-
peg, og Hallur í Vancouver, B.C.,
12 barnabörn og 7 barnabarna-
börn.
Sigurður heitinn var sérstak-
lega hraustur maður á yngri ár-
um. Hann stundaði sjó á ára-
bátum í mörg ár. Það þurfti
karlmensku og dug að sækja út
á Svið og suður með nesjum um
hávetur, á opnum bátum, og
lenda í hafnleysum, oft í aftaka-
veðrum. Sigurður var stálminn-
ugur alt undir það síðasta og
kunni frá mörgu fróðlegu og
skemtilegu að segja frá bernsku
árum. Það var gaman að hlýða
á hanri og fylgjast með endur-
minningum gamla mannsins frá
fornum æskustöðvum. Það var
siður gamalla sjómanna heima
að lesa bæn þegar farið var úr
vör. Sigurður hélt þessum sið til
dauðadags og las húslestur eins
lengi og hann gat. Hann elskaði
gömlu sálmana. Nú seinustu ár-
in, blindur og örvasa, var hann í
huganum ýmist á æskustöðvun-
um, þar sem gleði unglingsins
blasti við honum, eða í framtíð-
arlandi eilífðarinnar, þar sem
hann þráði samfundi ástvina,
sem á undan hafa farið.
Fyrir rúmu ári síðan sat ég
við sæng konunnar hans sál. Hún
gat aðeins hvíslað. Ég beygði mig
að eyra hennar til að heyra það,
sem hún vildi segja. Hún vissi
nú að hún var að kveðja og
segir: „Ég er að fara heim. —
Ég óttast ekkert, en þykir slæmt
að geta ekki tekið blessaðan
manninn minn með mér“. Nú
hefir Drottinn svarað bæn henn-
ar og hjartans þrá og elsku vin-
urinn hennar er nú kominn
heim.
„Hví er þá sál mín með gleðibrag
ég á þegar eilífa lífið“.
Sigurður heitinn var borinn
til hvíldar frá Lútersku kirkj-
unni á Lundar þ. 21. júní s.l. og
jarðsunginn við hlið konu sinnar
í Lundar-grafreit af séra Jó-
hanni Fredriksson.
Jóhann Fredriksson
Matreiðslubók
Dorcasfélag Fyrsta lúterska
safnaðar hefir nú til sölu splunk-
urnýja matreiðslubók, er það
hefir safnað til og gefið út; bók
þessi ef með svipuðum hætti og
hinar fyrri, vinsælu matreiðslu-
bækur, er Kvenfélög safnaðar-
ins stóðu að; þetta er afar falleg
bók með fjölda gamalla og nýrra
uppskrifta, sqm koma sér vel á
hvaða heimili, sem er.
Matreiðslubók þessi kostar
$1.50 að viðbættu 10 centa burð-
argjaldi.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér serr. fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir tsm
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnír
að snúa sér til mfn.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
BARUGATA 22 REYKJAVIK
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year. •
Commence Your Business TraintngImmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV WINNIPEG