Lögberg - 06.03.1952, Qupperneq 8

8
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. MARZ, 1952
Úr borg og bygð
COOK BOOK
Matreiðslubók, sem Dorcasfé-
lag Fyrsta lúterska safnaðar lét
undirbúa og gaf út; þegar þess
er gætt, hve bókin er frábærlega
vönduð að efni og ytri frágangi,
er það undrunarefni hve ódýr
hún er; kostar aðeins $1.50 að
viðbættu 15 centa burðargjaldi.
Pantanir, ásamt andvirði,
sendist:
Mrs. R. G. Pollock,
708 Banning St.
Winnipeg,
Sími 36 603
Miss Ruth BárdaL
5 — 54 Donald St.
Winnipeg.
Sími 929 037
☆
KVÖLDVAKA
sem Snæbjörn Jónsson, bók-
sali í Reykjavík, gefur út, fimm
eintök, fást til kaups á skrifstofu
Columbia Press Ltd. — Þetta er
misserisrit, afar vandað að frá-
gangi og efnisvali. Árgangurinn,
2 hefti, kostar $2.00. Peningar
fylgi pöntun.
Séra Valdimar J. Eylanda.
Heimili 686 Banning Street. Sími
30 744.
Guðsþjónustur á hverjurr
sunnudegi:
Á ensku kl. 11 f. h.
Á íslenzku kl. 7 e. h.
☆
Lúierska kirkjan í Selkirk
Sunnud. 9. marz.
Ensk messa kl. 11 árd.
Sunnudagaskóli kl. 12
íslenzk messa kl. 7 síðd.
Fólk boðið velkomið.
S. Ólafsson
Gimli Lutheran Ladies Aid
Launch Organ Memorial Fund
The following letter has been
circulated by the Lutheran Lad-
ies Aid Society of Gimli, in an
effort to raise money to purchase
an organ.
Dear Friend,
When a neighbor or a loved
one is called away by death,
most of us feel a strong desire to
express our sympathy with a
floral tribute or memorial gift.
Frequently it is difficult to se-
cure flowers at short notice, or
perhaps we feel that we want a
more lasting tribute, whether it
is large or small.
With this in mind, the Luther-
an Ladies Aid Society Framsokn
established an organ memorial
fund. When a gift is made to this
fund in someone’s memory, a
memorial indicating that you
have remembered their loved
one in this way, is sent to the
bereaved family. And the name
of the one mémorialized is re-
corded and will be written into
a permanent scroll which will
be read out at the time of the
organ’s dedication.
Perhaps there is a friend or
loved one, long departed, whom
you would like to include in this
memorial scroll. It appears to be
wise to secure'the organ as soon
as possible, and this letter is
written with the hope that every
friend of the Gimli Lutheran
Church will make a memorial
gift either to someone in particu-
lar or to the Pioneer Founders of
the congregation in general. It is
perfectly proper also thus to
memorialize some non-resident
friend and especially some form-
er citizen of this community.
We sincerely hope that a gen-
erous and wide support of this
appeal will make it possible to
install the much needed organ
during this season. And what
could be a more fitting memorial
tfian an instrument of beautiful
sacred music? It would be a
splendid thing too if every per-
son in our congregation during
its histofy—and who has been
called Home—would be repre-
sented on the Memorial Scroll
when the organ is dedicated.
Cheques or cash—we don’t
care as long as it’s negotiable
currency—
Cheques or cash may be
mailed or turned over to Mrs.
Anna Josephson, Treasurer of
this fund, Gimli, Manitoba.
GIMLI LVTHERAN SHURCH
ORGAN MEMORIAL FUND
In memory of :
Mrs. Guðríður Thordarson, do-
nated by the Gimli Lutheran
Sunday School, $10.00; Mr. Jul-
ius Björn Johnson, by Mrs. Lau-
rence Stevens, $5.00; Mrs. Pet-
rina Gottskalkson, by Gimli Lu-
theran Ladies Aid, $5.00; Mrs.
Sigríður Tergeson, by Mr. G. B.
Magnusson, $5.00; Mrs. Guðríð-
ur Thordarson, by Mr. G. B.
Magnusson, $5.00; Miss Solveig
Thompson, by Gimli Lutheran
Ladies Aid, $5.00; Mr. and Mrs.
Arni Gottskálson, by Mr. and
Mrs. W. J. Arnason, Olof, Anna
and Elin, $8.00; Clifford I. Thor
kelson, by G. B. Magnusson, 5.00;
Clifford A. Thorkelson, by Gimli
Lutheran Sunday School, $5.00;
Clifford I. Thorkelson, by Dr.
and Mrs. George Johnson, $5.00;
Th. Kardal, by Dr. and Mrs. Geo.
Johnson, $5.00; Mr. Julius
Björn Johnson, by Mr. and Mrs.
J. B. Johnson, $5.00; Johann G.
Johnson^ by Gimli Lutheran Sun
day School, $5.00; Mrs. Maria
Borgfjord, by Mr. and Mrs. Dick
Howard, $2.00; Mr. Julius B.
Johnson, by Mr. and Mrs. Oli N.
Kardal, $13.00; Mr. Björn B.
Johnson, by Mr. and Mrs. Oli N.
Kardal, $13.00; Rev. Carl Olson,
by Gimli Lutheran Ladies Aid,
$5.00; Rev. Johann Bjarnason,
by Gimli Lutheran Ladies Aid,
$5.00; Margaret Thorvardarson,
by Mrs. Clarke, Lára and Jorunn
Thordarson, $5.00; Mrs. Thor-
björg Paulson, by Mr. and Mrs.
Elli Norfason, $5.00; Mrs. Guð-
veig Egillson, by Harold Bjarna-
son, $5.00; Mrs. Guðveig Egill-
son, by Barney Egillson, $5.00;
Rev. and Mrs. B. B. Jonsson, by
Margret Scribner, $10.00; John
Fisher, by Mrs. E. Howard, $2.00;
Andres Marvin Erlendson, by
Mr. G. B. Magnusson, $5.00;
Guðríður Thordarson and Sigur-
björg Bilsland, by Sigurður Thor
darson, Laura and Joey, Mr. and
Mrs. H. Clarke and Kenneth,
$30.00; Andres Marvin Erlend-
son, by Mr. and Mrs. J. H. Joseph
son, $5.00.
Anna Josephson, Sec. Treas.
Fræðsluvika
2-8
marz
Hentugur fími til að
• Heiinsækja skólann
• Aðstoða kennarana
• Veita skólaráftlnu fu111i 111* i
• Styðja að fræðslu útbreiðslu
• Afla þér upplýsinxa um mikilvægi
víðtækari mentunar
Þeita er þitt áhugamál — Þínir peningar — Framtíð barns þíns
Frá þjóðfundi . . .
Framhald af bls. 5
Að svo búnu hvetur hann Is-
lendinga til að vera á verði og
sýnir þeim, hvernig farið getur,
ef þeir láta Dani ráða fyrir sig
í þessum efnum. Síðan víkur
hann að réttindum íslands, byrj-
ar á gamla sáttmála og rekur
síðan samband vort og skipti við
Noregskonunga og síðar Dana-
konunga af frábærri þekkingu
og skarpskyggni, sýnir, hvernig
vér höfum staðið á hinum fornu
réttindum vorum gegnum þykkt
og þunnt, og þau væru sá grund-
völlur, er vér yrðum að reisa
kröfur vorar á og laga sam-
kvæmt þörfum nýrra tíma. En
Jón hefir ekki einu sinni lokið
grein sinni, þegar spá hans í
upphafi hennar hefur rætzt:
konungur hefur orðið að taka
sér nýtt ráðuneyti og afsala sér
einveldinu að fullu. Efnt skal til
stjórnlagaþings og ný stjórnar-
skrá samin. En hver verður
hlutur íslendinga á þessu nýja
þingi? Því getur Jón ekki svar-
að, en hvetur þjóðina enn sem
fyrr að vera á verði og láta vilja
sinn ótvírætt í ljós.
Með vorskipum 1848 bárust
þær fregnir til íslands, að kon-
ungur mundi sjálfur skipa 5 ís-
lendinga til að sitja stjórnlaga-
þing það, er kjósa skyldi í Dan-
mörku. Á fundi, sem haldinn var
í Reykjavík 11. júlí, vair samin
bænarskrá til konungs þess
efnis, að landsmenn fengi sjálf-
ir að kjósa 4 af þessum fulltrú-
um á hið danska stjórnlagaþirrg.
Voru það einkum háttsettir em-
bættismenn, er stóðu að fundi
þessum og bænarskránni.
En stuttu síðar hófst önnur
hreyfing, að undirlagi trúnaðar-
manna Jóns Sigurðssonar, og
gekk hún í þá átt, að hin nýja
stjórnarskipan yrði lögð fyrir
þjóðþing innan lands, skipuð
kjörnum fulltrúum landsmanna.
Hinn 5. ágúst var haldinn
Þingvallafundur, fámennur að
vísu, en í ályktun hans var þess
farið á leit, að innlent þing fengi
að fjalla um málið, en síðan var
safnað undirskriftum um land
allt í, anda Þingvallasamþykkt-
arinnar, og rituðu undir bænar-
skrána hálft þriðja þúsund
manns.
Var bænarskránni síðan kom-
ið á framfæri með þeim árangri,
að konungur svaraði í bréfi 23.
sept. 1848. Segir hann þar m. a.,
að það sé ekki tilgangur sinn,
„að aðalákvarðanir þær, sem
þurfa kynni til að ákveða stöðu
íslands í ríkinu að lögum, eftir
landsins frábrugðna ásigkomu-
lagi, skuli verða lögleiddar að
fullu og öllu, fyrr en eftir að
íslendingar hafa látið álit sitt
um það í ljósi á þingi sér, sem
þeir eiga í landinu sjálfu, og
skal það, sem þörf gjörist um
þetta efni, verða lagt fyrir al-
þing á næsta lögskipuðum
fundi.“
Var þetta bréf konungs stór-
merkur áfangi og í rauninni
réttargrundvöllur Þjóðfundar ís-
lendinga í Reykjavík 1851.
Á alþingi 1849 var gengið frá
kosningalögum fyrir fundinn,
og staðfesti konungur þau um
haustið. Var í þeim ákveðið, að
þjóðfundinn skyldu sitja 40 þjóð-
kjörnir og 6 konungkjörnir full-
trúar.
Islendingar höfðu vænzt þess,
að þjóðfundurinn yrði haldinn
1850, og voru fulltrúar kosnir í
maí það ár. En þá kom konungs-
bréf, sem kvaddi þjóðfundinn
saman 4. júlí 1851. Vakti þetta
að vonum gremju. En Danir áttu
fullt í fangi heima vegna upp-
reisnar í hertogadæmunum og
vildu hafa vaðið fyrir neðan sig
í skiptum sínum við íslendinga.
Átti það og eftir að koma betur
á daginn. Þingvallafundur var
haldinn 10.—11. ágúst 1850 og
þar samið ávarp til íslendinga
um réttarstöðu þá, er þjóðfund-
urinn skyldi krefjast íslandi til.
handa, og aðalnefnd kosin til
að sjá um frekari aðgerðir, en
drög lögð að stofnun smærri
nefnda víðs vegar um land.
Efnt var til útgáfu Undirbún-
ingsblaðs undir þjóðfundinn, þar
sem birtar skyldu tillögur hinna
ýmsu nefnda. Kom blað þetta út
1850 og 1851 og var um margt
mjög merkilegt. En árið 1848
hafði fyrsta blaðið, Þjóðólfur,
verið gefið út á íslandi, og lét
það þjóðmálin mjög til sín taka.
Urðu þessi blöð mjög til að
kynna þjóðinni málstað hennar
hverju sinni og skapa sterkt al-
menningsálit.
Um þessar mundir var Trampe
greifi stiftamtmaður á íslandi.
Virtist hann í fyrstu ætla að
reynast Islendingum vel, en
brást þeim algjörlega, þegar
fram í sótti. I fyrsta lagi ritaði
hann innanríkisráðherra Dana
bréf í marz 1851 og bað hann að
senda herskip til íslands og her-
menn. Jafnfr^mt skrifaði hann,
öllum sýslumönnum og báðum
amtmönnum bréf og bauð þeim
að koma i veg fyrir, að menn
kæmu saman til álitsgerðar um
stjórnskipunarmál landsins í
umdæmum þeirra, þar eð hann
teldi slíkar samkomur bæði
skaðlegar og ólögmætar. Þegar
því efnt var til Þingvallafundar
sumarið 1851, ætlaði hann að
banna fundinn. En Hannes pró-
fastur Stephenáen að Innra-
Hólmi fékk með festu sinni
komið á fundinum, og varð
hann mjög fjölmennur.
Greip Trampe greifi þá loks til
þess örþrifaráðs að hefta prent-
frelsi íslendinga og lét banna
prentun bæði Undirbúnings-
blaðsins og Þjóðólfs. Var því
varla von á góðu, þegar til sjálfs
þjóðfundarins kom.
Þjóðfundurinn var settur
laugardaginn 5. júlí í hátíðasal
lærða skólans. 37 þjóðkjörnir
fulltrúar sóttu fundinn (3 vant-
aði) og 6 konungkjörnir. Voru
fulltrúarnir langflestir embætt-
ismenn. Stjórnin lagði þrjú mál
fyrir fundinn, um stjórnskipun-
arlögin, þ. e. stöðu íslands í fyr-
irkomulagi ríkisins, um verzlun
og um kosningar til alþingis.
Þjóðfundurinn fékk einungis
afgreitt eitt þessara mála, verzl-
unarmálið, en hin tvö komust í
gegnum 1. umræðu og nefnd, en
þá var honum slitið af Trampe
konungsfulltrúa í byrjun 16.
fundar.
Á 9. fundi, 21. júlí, hófst 1.
umræða og nefndarkosning í
málinu um réttarstöðu íslands
Daginn eftir skrifaði Trampe
greifi forseta fundarins bréf, og
kvaðst vona, að fundinum yrði
lokið 9. ágúst. Mátti þar þegar
renna grun í, hvað hann ætlaði
sér.
Lítum nú sem snöggvast á
frumvarpið. Það hefst á þessa
leið:
Grundvallarlög Danmerkur-
ríkis frá 5. júní 1849, sem tengd
eru við lög þessi, skulu vera gild
á íslandi. Sem sé, ísland er þeg-
ar í 1. grein innlimað Danmerk-
urríki. Síðan koma mörg á-
kvæði um, hvernig meðferð
einstakra mála skuli háttað, sem
of langt yrði upp að telja hér.
Loks skyldu íslendingar senda
4 fulltrúa á þjóðþing Dana og 2
á Landsþingið.
íslendingar urðu, svo sem að
líkum lét, fyrir miklum von-
brigðum, því að frumvarp þetta
stangaðist í flestum greinum
við það, sem þeir höfðu hugsað
sér. Enda létu hinir þjóðkjörnu
fulltrúar þegar í ljós þá skoðun
sína, að frumvarp þetta gæti
einungis verið sett fram til at-
hugunar. En þar var Trampe
greifi á öðru máli og brýndi
fyrir fundarmönnum að halda
sér í álitsgerðum sínum innan
þeirra takmarka, er frumvarpið
hlaut að setja. I nefnd þeirri, er
skipuð var til að athuga málið,
áttu sæti níu menn, og lauk hún
störfum 4. ágúst. En 7. ágúst kom
frumvarp hennar og álit í hend-
ur þjóðfundarmanna.
Segir í 1. kafla frumvarpsins,
að ísland hafi konung og kon-
ungserfðir saman með Dan-
mörku, en hitt sé samkomulags-
atriði, hvaða málefni önnur
skuli vera sameiginleg. ísland
skal eiga erindreka af sinni
hálfu hjá konungi. Skal hann
vera íslenzkur maður og eiga
setu og atkvæði í ríkisráðinu,
ems og aðrir ráðgjafar konungs.
í þeim málum, sem kunna að
verða sameiginleg og ísland
varða. Island skal taka jafnan
þátt í löggjöf um hin sameigin-
legu mál að tiltölu við aðra
hluta konungsveldisins. Greiðir
það kostnað til hinna sameigin-
legu mála eftir fólksfjölda og
efnahag, með samþykki alþing-
is. I öllum öðrum málum, er ís-
land varða, hefir það löggjafar-
vald ásamt konungi, en íslenzkir
ráðgjafar skulu fara með æðstu
stjórnarathöfn í landinu og bera
ábyrgð fyrir konungi og alþingi.
Frumvarp nefndarinnar var allt
byggt á þeim grundvelli, að ís-
lenzka þjóðin hefði hið fyllsta
jafnrétti í stjórnmálalegum efn-
um við aðra aðalhluta Dana-
veldis, með fullu fjárforræði og
sérstakri stjórnarskipun.
En þetta frumvarp stjórnar-
nefndarinnar kom aldrqi til um-
ræðu. Trampe greifi sléit þjóð-
fundinum áður en til hennar
kæmi. Hafði hann 9. ágúst kvatt
sér hljóðs í fundarbyrjun, ávít-
að fundarmenn fyrir slæleg
vinnubrögð og talið þess enga
von, að málunum yrði ráðið til
lykta. Lauk hann ræðu sinni á
þennan veg samkvæmt frásögn
þjóðfundartíðindanna:
„Til að baka landi þessu fleiri
óþarfaútgjöld en orðið er finn
ég alls enga ástæðu, og mun ég
því samkvæmt þeim myndug-
leika, sem vor allra mildasti
konungur hefir gefið mér til
þess og sem ég hef lagt fyrir
fundinn, nú þegar enda fund
þennan. Og lýsi ég þá yfir í
nafni konungs (Jan Sig.: Má
ég biðja mér hljóðs til að for-
svara aðgerðir nefndarinnar og
þingsins? Forseti: Nei!) að fund-
inum er slitið.“
Jón Sigurðsson: Þá mótmæli
ég þessari aðferð.
Konungsfulltrúi (um leið og
hann og forseti gengu úr sæt-
um sínum): Ég vona, að þing-
menn hafi heyrt, að ég hefi slit-
ið fundinum í nafni konungs.
Jón Sigurðsson: Og ég mót-
mæli í nafni konungs og þjóð-
arinnar þessari aðferð, og ég á-
skil þinginu rétt til að klaga til
konungs vors yfir lögleysu
þeirri, sem hér er höfð í frammi!
Þá risu upp þingmenn og sögðu
flestir í einu hljóði: Vér mót-
mælum allir!
Á meðan þessu fór fram, þok-
uðust þeir konungsfulltrúi og
forseti út úr þingsalnum, en er
þeir voru komnir út, kallaði
einn þingmanna: Lengi lifi kon-
ungur vor Friðrekur hinn sjö-
undi, og tóku þingmenn undir
í einu hljóði.
Síðan var gengið af fundi.
Þjóðfundinum var nú lokið,
en sjálfstæðisbarátta íslendinga
hélt áfram. Á þjóðfundinum
höfðu þeir gert eindregnari
kröfur um réttindi sín en nokkru
sinni áður, og þeir voru ráðnir
í að hætta ekki fyrr en þeim
yrði fullnægt.
1874 veitti konungur Islend-
ingum stjórnarskrá, og 19Q4
fengu þeir sérstakan ráðherra,
er búsettur skyldi á íslandi.
Hvorttveggja var stórt spor í
rétta átt. íslendingar hlutu æ
meiri ráð yfir málum sínum og
gátu beitt sér fyrir margs konar
framkvæmdum til almennings
heilla og þjóðþrifa.
1918 varð Island frjálst og
fullvalda ríki í konungssam-
bandi einu við Dani, er losnaði
að fullu við stofnun lýðveldis á
íslandi 17. júní 1944.
Þau rúmu 100 ár, sem nú eru
liðin frá þjóðfundinum, eru í
senn merkileg og lærdómsrík.
Þau sýna oss, hverju fámenn
þjóð fær áorkað, oft við hin
ströngustu kjör, ef hún aðeins
vill og er trú hugsjónum sínum,
hvað sem á dynur. Því er oss
hollt að minnast þjóðfundarins
og þeirra manna, er þar gengu
fram fyrir skjöldu. I bjartsýni
þeirra og trú á hinn íslenzka
málstað var sá sigur fólginn, er
síðar var unninn. Þess vegna
hljótum* vér ávallt að blessa
minningu þeirra.
Hi-Sugar
New Hybrid Tomato
Sugar content so
high they taste like
grapes, eaten raw.
Golf ball size, flery
red, firm, perfect
form, quite early. A
table sensation for
pickles, preserves,
garnishing, salads,
desserts, etc. Makes
big heavy bearing
plants growing up
to six feet across,
or can be staked.
Single piants often
yield a bushel of
ripe fruit. A dis-
tinctly n e w and
unusual garden de-
light. Pkt. of 35
seeds, 35c postpaid.
FBEE—Our blg 1952
Seed and Nursery
Factors Governing
Malting Quality
The factors responsible for malting quality in barley are
region, weather, variety seed, diseases, cultural practices,
harvesting and threshing.
In Manitoba malting barley may be produced in all areas
in some years, but certain regions consistently produce barley
with higher extract. These are the southern slopes of the
Riding Mountain, Portage Plains, Red River Valley and
Northern Manitoba.
The weather is the most important factor. It should be
cool and moist during the growing period with slow ripening
weather and a bright dry harvest. Certain varieties have
been developed for malting. In Manitoba these are Montcalm
and O.A.C.21. Since uniform germination is important the
seed must be pure as to variety and free from weed seeds.
Seed borne diseases such as the smuts, affect the malting
quality. Therefore, seed should either be free from disease
or treated with mercuric compoimds.
To insure good quality, good cultural practices must be
used such as early seeding, on well prepared land. If weeds
develop treating with 2,4-D is essential. The crop should be
allowed to become ripe before it is cut; the swath properly
made, wide enough to make a rounded top with the heads
exposed and laying well up on the stubble. It must be left
in the swath until the grain is dried to at least 14.8% moisture.
The cylinder speed and concave clearance must be carefully
adjusted several times during the day to properly thresh the
grain, remove the awns and not peel or crack the kernels.
If conditions are favorable and the grower uses good
judgment malting barley that grades high will result and be
a profitable crop for the farmer, grain handling organization,
maltster and the ultimate user.
For further information write to
BARLEY IMPROVEMENT INSTITUTE
206 Grain Exchange Building, Winnipeg.
Seventh in series of advertisements. Clip for scrap book.
This space contributed. by
THE DREWRYS LIMITED
MD-307