Lögberg - 24.04.1952, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. APRÍL, 1952
LAngt í Burtu
frá
HEIMSKU MANNANNA
- •
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
Bathshebu kom ekki til hugar að maður-
inn, sen> að hún í hugsunarleysi hafði gletzt
við, væri að eðlisfari eins og vellandi hver.
Ef að hún hefði vitað það, þá hefði ásökun
hennar væri hræðileg og bletturinn, sem á
hana hafði fallið með þessu tiltæki, óafmáan-
legur. Ennfremur ef að hún sjálf hefði vitað
um vald það, sem að hún hafði yfir þessum
manni til góðs eða ills, þá hefði ábyrgðartil-
finning hennar gert hana skelkaða. Til ham-
ingju fyrir hana í svipinn, en til óhamingju
fyrir sálarró hennar í framtíðinni, þá hafði hún
ekki gjört sér grein fyrir hvaðamann Boldwood
hafði að geyma. Enginn vissi um það til hlýt-
ar; þó menn gætu getið sér til um skapeld hans,
sem óglögg merki mátti sjá um, þá hafði enginn
séð hann loga.
fioldwood gekk út að hesthúsdyrunum —
og leit út yfir sléttan akurinn. Fyrir utan fyrstu
girðinguna var limagarður og hinum meginn
vdð garðinn engjaland, sem að Bathsheba átti
Það var snemma vors — sá tími, þegar fé
er sleppt til beitar á engjarnar, áður en þeim
er lokað til grassprettu og sláttar. Vindurinn,
sem hafði verið á austan í nokkrar vikur, var
nú genginn til suðurs, og mið-vor komið allt í
einu þegar í vorbyrjun — sá tími þess, þegar
að við getum hugsað okkur að skógargyðjurnar
séu að vakna til vorsins. Allt í gróðurheimin-
um hreyfist og fer að vaxa, safinn að rísa,
þar til í djúpri þögn einmanalegu garðanna og
endalausu sáðlandanna, þar sem allt sýnist
vera hjálparlaust eftir bönd og greipar frosts-
ins, fer að, eða taka á með samtaka tilþrifum
og lyfta með samtaka afli, sem að afl lyfti-
trananna og togafl háværra borga er eins og
dvergaátak hjá.
Boldwood leit út yfir engjalandið í fjar-
lægð og sá þar þrjár persónur. Það voru ungfrú
Everdene, fjárhirðirinn Oak og Chainy Ball.
Þegar að Boldwood kom auga á Bathshebu birti
í huga hans, eins og þegar tunglsbirta lýsir
upp háan turn. Líkami mannsins er eins og
skel eða skuggsjá, sem að sál hans skín í gegn-
um eftir því hve dulur, opinskár eðá örgeðja
og einbeittur að hann er. Það var orðin breyt-
ing á ytri háttum Boldwoods frá hinni fyrri
ósveigjanlegu framkomu hans, og á andliti
hans mátti- sjá, að hann var farinn að veita
atvikum lífsins utan múrveggja þeirra, sem
hann hafði byrgt sig innan í, eftirtekt í fyrsta
skipti á ævinni, en þó með kvíða fyrir því, að
hinar einkennilegu eðlishneigðir hans kæmu í
ljós. Það er hin algenga reynsla karakter mik-
illa manna þegar þeir eru orðnir ástfangnir.
Að síðustu komst hann að niðurstöðu og hún
var sú, að fara yfir til þeirra og spyrja hana
sjálfa. Einveran og skortur á sameiginlegum
áhugamálum hafði sett mark sitt á hann eftir
öll þessi ár. Það hefir verið tekið fram, oftar
en einu sinni að ástamálin séu aðallega til-
finningamál og Boldwood var ímynd þess sann-
leika. Hann átti enga móðir, sem að hann gat
leitað til með vandamál hjarta síns, enga systir
til að hugsa um og unna, og engin sambönd til
að létta á huga sínum. í huga hans og hjarta
brann nú einlægur eldur ástarinnar. Hann kom
að hliðinu á girðingunni á engjabletti Bath-
shebu. Fyrir innan girðinguna heyrðist seið-
andi vatnsniður, en uppi í loftinu kliður læ-
virkjanna, sem að jarmur kindanna blandaðist
saman við. Ungfrúin og fjárhirðirinn voru að
venja lamb undir á, sem að misst hafði lamb
sitt — tvílembing. Gabríel hafði flegið dauða
lambið, eins og vanalegt er, og var að festa
skinnið á undiralninginn, en Bathsheba hélt
opinni hurð á dálitlu skýli, þar sem ærin, er
misst hafði, og undiralningurinn áttu að vera,
þangað til að ærin tæki hann í sátt.
Bathsheba leit upp, þegar ærin og lambið
voru komin inn, og sá Boldwood við hliðið,
þar sem að hann stóð undir limi á tré, sem var
í fullum blóma. Gabríel, sem hélt andliti henn-
ar í huga sér, eins og fögrum, en óvissum
apríldegi, og veitti hinum minstu svipbrigðum
hennar eftirtekt, sá undir eins að hún varð
fyrir einhverjum áhrifum utan að frá og að
hún roðnaði. Hann leit upp og sá Boldwood líka.
Hann setti þessar svipbreytingar undir eins í
huga sér í samband við bréfið, sem að Bold-
wood hafði sýnt honum. Gabríel grunaði hana
um einhverja óaðgætni í þessu efni, sem að
hún hefði gert sig seka í, en á hvern hátt vissi
hann ekki.
Boldwood var sér meðvitandi um þennan.
einkennilega hugsanaleik, og það að þau vissu
um nærveru hans, og niðurstaða hans varð sú,
að hann með þessari heimsókn væri að opin-
bera of mikið af tilfinningum sínum. Hann var
enn á brautinni og með því að halda áfram
vonaðist hann eftir því, að hvorugt þeirra
mundi taka eftir að hann hefði ætlað sér í
fyrstunni að fara inn til þeirra. Hann fór fram
hjá með yfirgnæfandi tilfinningu um vanþekk-
ingifteimni og efasemdum. Máske að í atburð-
um hennar hafi verið einhver vottur um að
hún hefði viljað finna hann — máske ekki —
hann gat ekki lesið hugsanir og hugrenningar
konunnar. Brennipunkturinn í óvissu hugar-
fræði hans virtist fela í sér hina kærustu mein-
ingu, sem leitaði villandi framrásar. Hver
hreyfing, tillit, orð og áherzla, fól í sér leyndar-
dóm gagnstæðan því, sem að hann var vanur
og sem að hann hafði aldrei þurft að ráða fram
úr, þar til nú.
En Bathsheba var ekki blinduð af þeirri
ímyndun að Boldwood bóndi hefði aðeins geng-
ið þar fram hjá í vissum erindum, eða þá á
skemmtitúr. Hún athugaði málið frá ýmsum
hliðum og hún var ekki í neinum vafa um, að
það hefði verið hún sjálf, sem að dró Boldwood
þangað. Hún var óróleg, því lítill neisti, kveikt- >
ur í hugsunarleysi, getur valdið miklu báli.
Bathsheba var enginn giftingarbraskari, og
ekki heldur sú tegund kvenna, sem að gamni
sínu leikur sér að ástarhug manna, og gagnrýn-
andi, eftir að virða fyrir sér verulegt daður-
kvendi, hefði verið hissa á, hversu Bathsheba
gæti verið ólík slíkum konum, en samt svo lík
því, sem búist er við að daðurskonur séu.
Bathsheba ásetti sér, að hún skyldi aldrei
framar með augnaráði eða atviki raska lífsró
þessa manns. En ásetningur til þess að koma í
veg fyrir ógæfu er sjaldan tekinn fyrri en að
hún er orðin svo róttæk, að undan henni verður
ekki komist.
XIX. KAPÍTULI
Boldwood heimsótti Bathshebu að síðustu.
En hún var þá ekki heima. „Auðvitað ekki“,
sagði hann. Þegar að hann var að hugsa um
Bathshebu þá gleymdi hann að taka það með
í reikninginn að hún væri búkona, sem stjórn-
aði stóru kornræktarbúi eins umfangs miklu
og hans eigin, og að hún væri eins líkleg til að
vera úti við eins og heima hjá sér um þetta
leyti árs. Þessi, og aðrar slíkar yfirsjónir voru
eðlilegar fyrir Boldwood, og ennþá eðlilegri
þegar tekið er tillit til kringumstæðnanna. Hin
mikla undiralda ástamálanna og hugardýrkun
voru hér til staðar: að sjá hana í fjarlægð og
skortur á félagslegu sambandi við hana — hug-
myndaþekking en viðræðu ókunnugleiki. Hinir
minniháttar eiginleikar voru eins og faldir;
smámunirnir, sem geta verið svo þýðingarmikl-
ir í lífi alls þess er lifir og hrærist, voru faldir
af tilviljun bæði fyrir elskhuganum og þeim,
sem að hann elskaði sökum þess, að þau höfðu
ekkert samneyti — hittust ekki einu sinni, og
Boldwood kom naumast til hugar, að hún hefði
við neina svekkjandi heimiliserfiðleika að
stríða, eða að hún, eins og allir aðrir, væri háð
algengum athöfnum, þegar að hún var í mestri
f jarsýn, var hún mest töfrandi fyrir ímyndunar-
aflið. Á þennan hátt myndaðist nokkurs konar
gyðjutilbeiðsla í huga hans, þar sem að hún
liíði og hrærðist í sjóndeildarhring hans, óró-
leg eins og hann sjálfur.
Það var síðast í maí, að Boldwood bóndi á-
setti sér að láta enga smámuni aftra sér lengur
eða efasemd. Hann var nú orðinn vanur því
að vera ástfanginn; ástamálin ógnuðu honum
nú minna, jafnvel þegar þau kvöldu hann mest,
og honum fannst að hann væri undir það búinn
að láta til skarar skríða. Þegar að hann spurði
eftir Bathshebu heima hjá henni, var honum
sagt að hún væri úti í gjárgerði þar sem verið
væri að baða fé, og þangað fór hann að leita
að henni. *
Baðkerið var grafið niður í flöt á engja-
bletti í landareign Bathshebu og byggt upp al-
veg kringlótt með múrsteini, og var barmafullt
af silfurtæru vatni. Þessi baðpollur hefir hlotið
að vera sjáanlegur fuglum loftsins á flugi sínu,
þar sem að á hann glitraði eins og spegilgler,
er endurspeglar himinblámann í fjarlægð'eins
og „Cyclobs“-auga í greinu andliti. Grasið í
kringum pollinn, á þessum tíma árs, bar minni-
háttar mynd, sem ekki var þó auðvelt að
gleyma. Það mátti nærri því sjá það drekka i
sig vökvann úr jörðinni, með berum augum.
í kringum þessa baðlaug gat að líta margresi
engjalandsins, þar sem að hvert blóm, sem ekki
var sóley, var baldursbrá. Áin leið fram þögul
eins og skugginn, vaxandi störin og stargresið
myndaði mjúkan garð meðfram rökum bökk-
um hennar. I norðurátt frá enginu voru tré
með nýútsprungnum laufum, mjúkum og safa-
miklum, sem að sólin hafði ekki enn náð til
að stæla eða sverta — gul lauf við hliðina á
grænum og græn við hliðma á gulum. Frá út-
jöðrum þessara gróðurhnappa heyrðust hávær
hljóð gaukanna.
Boldwood gekk hugsandi ofan hallann og
horfði niður á skóna á fótum sér, sem gult
sáldur frá sóleyjunum hafði koparlitað á hinn
smekklegasta hátt. Kvísl frá aðalánni rann í
gegnum baðlaugina. Við laugina voru: Oak fjár-
hirðir, Jan Coggan, Moon, Poorgrass, Cain Ball
og nokkrir aðrir, allir saman rennandi votir frá
hvirfli til ilja, og Bathsheba stóð þar hjá í
nýjum reiðfötum — þeim fallegustu, sem að
hún hafði nokkurn tíma átt, og hafði smeygt
beizlistaum hestsins upp á handlegg sér. Flösk-
ur með eplavíni stóðu og lágu hér og þar á
flötinni í kring. Coggan og Mathew Moon ýttu
fénu út í laugina, þar sem að Gabríel stóð með
verkfæri sem var eins og hækja í laginu og
þrýsti fénu á kaf ofan í vatnið, einnig notaði
hann þetta verkfæri til þess að hjálpa fénu
upp úr lauginni, þegar það varð of þungt á
sér og ætlaði að sökkva. Fénu var ýtt út í
laugina á móti straumnum og varð einnig að
fara á sama hátt út úr henni, svo að öll óhrein-
indi gætu runnið út á bak við það. Við útgöng-
una voru þeir Cainy, Bill og Joseph, en þeir
hjálpuðu fénu til að komast út og voru þeir
ver leiknir að því er vosbúðina snerti en allir
aðrir. Vatnið rann í lækjum úr fötum þeirra.
Boldwood kom til þeirra og bauð Bathshebu
góðan dag svo fálátlega, að hún hélt að hann
hefði komið þangað til þess að sjá hvernig að
böðunin gengi, en hefði alls ekki átt von á að
mæta henni þar; og í tilbót hélt hún, að hann
væri nokkuð þungur á brúnina og augnaráð
hans hvikult. Hún fór undir eins í burtu með
fram ánni, og eftir að hún var komin ærinn
kipp, varð hún þess vör, að hann kom á eftir
henni, og var hún þá ekki í neinum vafa um
hvert erindi hans mundi vera. Án þess að hika
eða líta við hélt hún áfram í gegnum sefið, en
Baldwood sýndist nú vera full alvara og hélt
áfram á eftir henni unz að þau voru komin
fyrir bugðu, sem þar var á ánni, en heyrðu
samt enn hláturinn 1 mönnunum og skvampið
í lauginni á bak við sig.
„Ungfrú Everdene!“ sagði Boldwood.
Bathsheba, sem skalf eins og hrísla, sneri
sér við og sagði: „Góðan daginn!“ Rómur hans
var svo gjörólíkur því, sem að hún hafði vonast
eftir í byrjun. Hann var lágur en áherzlumik-
ill og áherzlan lögð á meiningarþunga orðanna,
en val þeirra hins vegar af handahófi. Þögnin
er oft máttugt í að sýna sig eins og sjálfstæða
sálartilveru, sem reikar um án hinna ytri um-
búða sinna, og það er þá, sem að hún er áhrifa-
meiri en orðin sjálf. Á sama hátt geta fá orð
opinberað meira heldur en heil ræða. Boldwood
sagði allt, sem að honum bjó í hugo í þessum
tveimur orðum. Eins og imyndunin eykst við
að komast að raum um það, sem að hún hélt að
væri vagnhjólaskrölt, var í raun réttri þrumu-
gnýr, þannig fór innfalls hugboði Bathshebu.
„Mig brestur nærri hug til að hugsa“, sagði
Boldwood alvarlega. „Ég hefi komið til þess að
tala við þig vafningalaust. Líf mitt hefir ekki
verið jsjálfs mín eign síðan að ég sá þig, ungfrú
Everdene. — Ég kom til þess að biðja þig um
að verða konan mín.“
Bathsheba reyndi að halda jafnvægissvip
á andliti sínu, og allár þær hreyfingar, sem á
því urðu, voru að láta aftur varirnar, sem áður
höfðu verið lítið eitt opnar.
„Ég er nú fjöutíu og eins árs gamall,“ hélt
Boldwood áfram. „Ég hefi alltaf verið talinn
ákveðinn einlífsmaður, og ég var það. Mér datt
hjónaband aldrei í hug á yngri árum mínum, og
ég hefi heldur aldrei hugsað neitt um það síðan
ég varð eldri. En við breytumst öll og breyting-
in á mér í þessu sambandi varð þegar að ég
sá þig. Ég hefi fundið meira og meira til þess,
að núverandi lifnaðarhættir mínir eru mér ekki
hollir. En um fram allt annað, vil ég fá þig
fyrir eiginkonu.“
„Mér finnst, hr. Boldwood, að þó að ég
vxrði þig mikið, að þá geti ég ekki — tilfinn-
ingar mínar séu ekki þær, að ég geti tekið boði
þínu“, stamaði hún út úr sér.
Þetta, að launa vegsemd með vegsemd virt-
ist leysa málfæri Boldwoods úr hafti, sem að
hann áður hafði haldið því í.
„Lífið er mér byrði án þín“, sagði hann
lágt. „Ég vil fá þig — ég vil fá þig til þess að
geta sagt aftur og aftur að ég elski þig!“
Bathsheba svaraði ekki og hesturinn, sem
að hún hélt enn í tauminn á virtist svo hrif-
inn að hann leit upp og hætti að bíta grasið.
„Ég vona, að þér þyki nógu mikið til mín
koma til þess að hlusta á það, sem að ég hefi
að segja!“ •
Bathshebu datt í hug í svipinn, þegar að
hún heyrði þetta, að spyrja hann að hvers
vegna að hann vonaði það, en þá mintist hún
þess, að það var aldeilis ekki ósanngjörn krafa
frá Boldwoods hálfu, heldur væri það alvarleg
ígrundun byggð á undirferlislegum forsendum,
sem að hún sjálf hefði gefið tilefni til.
„Ég vildi að ég gæti talað fagurlega til
þín“, hélt Boldwood áfram í óþvingaðri róm,
„og fært tilfinningar mínar, sem eru róttækar,
í glæsilegri búning, en ég hefi hvorki lærdóms-
gáfu né elju á að læra slíkt. Ég vil fá þig fyrir
eiginkonu og í því efni er mér svo mikil al-
vara, að allt annað er mér einskisvert; en frá
þessu hefði ég aldrei sagt, ef mér hefði ekki
verið gefxn ástæða til að vona.“
„Bréfið aftur! Ó, þetta bréf!“ sagði Bath-
sheba við sjálfa sig, en minntist ekki einu orði
á það við hann.
„Ef að þú getur unnað mér, þá segðu mér
það, ungfrú Everdene. Ef ekki — þá segðu
ekki nei!“
„Hr. Boldwood, það hryggir mig en ég verð
að segja, að ég er svo hissa, að ég veit ekki
hvernig að ég á að svara þér svo sæmandi og
virðulegt sé — en ég get aðeins sagt þér frá til-
finningum mínum — ég meina meining minni:
að ég er hrædd um, að ég geti ekki gifst þér
þrátt fyrir alla þá virðingu, sem að ég ber fyrir
þér. Þú ert of veglegur til þess, að ég geti verið
hæfileg kona handa þér, herra.“
„En, ungfrú Everdene!“
„Ég — ég vissi ekki. — Ég veit, að ég hefði
aldrei átt að láta mig dreyma um að senda
þetta bréf — fyrirgefðu mér herra — það var
fyrirlitlegt tiltæki, sem að engin kona ineð
nokkra sjálfsvirðingu hefði átt að láta henda
sig. Ef að þú aðeins villt fyrirgefa það hugsun-
ar leysi mitt, þá skal ég lofa að gera slíkt
aldrei . . . .“
„Nei, nei, nei! Segðu ekki hugsunarleysi!
Láttu mig halda, að það hafi verið eitthvað
meira — að það hafi»verið eitthvert spámann-
legt innfall — byrjunin á hlýhug til mín. Þú
kvelur mig með því að segja, að það hafi verið
hugsunarleysi. — Ég hugsaði aldrei um það frá
því sjónarmiði, og ég fæ ekki afborið það. Ó,
ég vildi að ég vissi hvernig að ég ætti að fara
að því að vinna ást þína, en það gjöri ég ekki —
ég get aðeins spurt þig að, hvort þú sért mín
nú þegar. Ef að þú ert það ekki, og að það sé
ekki satt, að þú hafir komið ósjálfrátt til mín,
eins og að ég hefi komið til þín, þá get ég ekki
sagt neitt meira.“
„Ég hefi ekki fellt ást til þín, hr. Bold-
wood — það verð ég vissulega að segja.“ Hún
brosti ofurlítið, þegar að hún sagði þetta, svo
að sá í snjóhvítar tennurnar og á fagurmynd-
aðar varirnar, sem að minnst hefir verið á, er
minntu á kaldlyndi, sem kom þó í beina mót-
sögn við hið hýra augnaráð hennar.
„En þú gjörir samt svo vel að hugsa um
það — á vingjarnlegan og einlægan hátt —
hugsa um hvort að þú getir ekki aðhyllst mig
fyrir eiginmann! Ég óttast að ég sé orðinn of
gamall fyrir þig, en trúðu mér, ég skal sýna
þér meiri umönnun heldur en að margir yngri
menn mundu gera— menn, sem eru á aldur við
þig. Ég skal vernda þig og bera umönnun fyrir
þér af öllum mínum mætti — svo sannarlega
skal ég gjöra það! Þú skalt ekki þurfa að ergja
þig yfir neinu — engum heimilisáhyggjum, svo
að þú getur lifað þægilegu og hægu lífi, ungfrú
Everdene. Ég skal fá mér mann til að veita
mjólkurbúinu forstöðu — ég get vel staðið mig
við það. Þú skalt ekki einu sinni þurfa að líta
út úr húsdyrunum á meðan á heyönnunum
stendur, eða að hugsa um veðrið á meðan á
kornuppskeru stendur. Ég hefi t^kið nokkurs
konar ástfóstri við keyrsluvagninn vegna þess,
að það er sami vagninn, sem að faðir minn og
móðir áttu, en ef að þú fellir þig ekki við hann,
þá skal ég selja hann og þú skalt fá létti-hesta-
vagn handa sjálfri þér. Ég get ekki sagt hvað
langt að þú ert hafin yfir allar aðrar hugsanir
og efni veraldarinnar í huga mér — það veit
enginn — guð einn veit hvað mikið þú meinar
til mín!“
Bathsheba var ung og viðkvæm og hún
fann til einlægrar meðaumkvunar með þessum
eðlisríka manni, sem að talaði svo blátt áfram.
„Segðu það ekki: gerðu það ekki! Ég þoli
ekki að heyra meira um tilfinningar þínar, þar
sem að ég í þessu efni er tilfinningalaus. Svo
er ég hrædd um, að þeir veiti okkur eftir-
tekt, hr. Boldwood. Viltu láta mál þetta liggja
eins og komið er? Ég get ekki hugsað í sam-
hengi. Ég vissi ekki að þú ætlaðir að tala um
þetta við mig. ó, ég er óþokki að hafa valdið
þér slíks sársauka!“ Hún var bæði skelkuð og
óróleg út af ákafa hans.
„Segðu þá að þú neitir mér ekki algjör-
lega. Gefðu mér ofurlitla von.“
get ekki gjört neitt. Ég get engu
svarað.“
„Ég má tala við þig aftur um þetta?“
„Já.“
„Ég má hugsa um þig?“
„Já, ég býst við að þú megir hugsa um mig.“.
„Og vonast eftir að fá þig?“
„Nei — gerðu þér enga von! Við skulum
fara.“