Lögberg - 10.07.1952, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. JÚLÍ, 1952
Kaflar á víð og dreif um daginn og veginn
Mestar jarðræktarframkvæmdir á s.l
ári í Árnes- og Rangárvallasýslum
Hestburður gefinn á mann
af fóðurkorni
ÞAÐ ER eitt umræðuefni, sem
er alltaf nærtækt á Islandi, og
það er veðrið, en hér hefir líka
afkoma þjóðarinnar á öllum öld-
um oltið á veðurfarinu og gerir
það enn. 1 mínu héraði, Austur-
Húnavatnssýslu, voru snjóalög
í vetur með meira móti og á-
freðasamt að auki, svo að jarð-
laust var lengi í sumum sveitum,
en á hvert mannsbarn í hérað-
inu koma að meðaltali þrjú
hross og þeim er ætlað að lifa að
mestu leyti á útigangi.
Sumir bændur fluttu heim til
sín heila bílfarma af kornmat til
fóðurs og hver bílfarmur kostar
8—10 þúsund krónur.
Ég gáði í ársskýrslu Lands-
bankans fyrir 1950 og sá þar, að
íslendingar fluttu þá inn 14000
smálestir af fóðurkorni á ári.
Það eru 140 þúsund hestburðir
og þetta var gjafakorn frá Banda
ríkjunum.
Einn hestburður á hvert
mannsbarn á öllu landinu!
Hugsið * þið ykkur, lesendur,
þessa hungurgöngu, — börnin,
sem varla geta vappað, gamal-
menni gangandi við hækjur og
alla aldursflokka þar á milli,
hvern og einn teymandi klyfj-
aðan hest af korni, sem við höf-
um ekki unnið fyrir heldur
fengið sem ölmusu. Og þó er
landbúnaðurinn traustasti at-
vinnuvegur hverrar þjóðar, þeg-
ar í harðbakka slær.
Við höfum marga hektara
gróðurhúsa og ræktum þar
skrautblóm, en flytjum samt inn
grænmeti og ávexti fyrir 20
milljónir króna. Auðvitað flytj-
um við inn kartöflur, 30—40
þúsund tunnur, en þriðji hlut-
inn af allri kartöfluframleiðslu
landsins er ræktaður í Reykja-
vík. Það er margt skrýtið, sem
lesa má út úr skýrslunum.
Færri kýr að tiltölu en fyrir
250 árum
Islendingar hafa alltaf lifað að
verulegu leyt; á mjólk og mjólk-
urafurðum, einkum smjöri. Ekki
er nú risið hærra en það, þrátt
fyrir aukna ræktun, að hér kem-
ur ekki nema ein mjólkurkýr á
hverja 4—5 manna fjölskyldu og
eru það hálfu færri kýr að til-
tölu við fólksfjölda heldur en
var um 1700, á dögum þeirra
frænda Meistara Jóns og Páls
lögmanns Vídalíns. Þá var þó að
auki alls staðar fært frá og
sauðamjólk mikið notuð.
öll mjólkurbú landsins fram-
leiða árlega ekki nema tæp tvö
kíló af smjöri á mann og annað
eins mun vera stro'kkað heima,
en aftur á móti eru búin til 14
kíló af smjörlíki á hvert manns-
barn og feitin í því víst aðallega
fengin sunnan frá Kyrrahafs-
eyjum. Þrátt fyrir það, hve
smjörframleiðslan er lítil, miðað
við viðbitsþörfina, þá er sagt, að
smjörið gangi ekki út, svo að
sennilega verði að nota eitthvað
af því sem úrgangsfeiti til sápu-
gerðar.
Kaupstaðabúar venjasí af
sveilamaí
Dreifingarkostnaður á inn-
lendum mat er víst áreiðanlega
hærri hér en í flestum öðrum
löndum og neytendum þykir
smjörið dýrt, sem vonlegt er,
því að margir kúabændur tíma
ekki heldur að gefa sínum eigin
börnum smjör. Það er nokkurn
veginn segin saga, að þar sem
stofnuð eru mjólkursamlög þar
hættir sveitafólkið að lifa á
mjólk.
Bændur eru oft þeir fyrstu,
til að gera mjólkurverkfall
vegna þess, að þeir halda, að
það borgi sig betur að kaupa
erlendan mat. Það er bágborin
búfræði og haldlítil hagfræði.
Börn margra sveitamanna,
sem flutzt hafa til Reykjavíkur,
læra aldrei átið á góðum ís-
lenzkum sveitamat, eins og ýms-
um tegundum sláturs, og yfir-
ÚTVARPSERINDI
eftir P. V. G. Kolka héraðslækni
Páll V. G. Kolka
leitt er eins og hundi sé boðin
heit kaka, ef íslendingum er boð-
inn ostur, þessi holli og góði
matur, sem er fastur liður í dag-
legu fæði sumra annarra þjóða.
í Bandaríkjunum sér maður
alls staðar auglýsingar frá hin-
um stóru sölufélögum um ágæti
þess matar, sem þau hafa á boð-
stólum, en hér er spillt fyrir
sölu mjólkur af seljendunum
sjálfum með því að amast við
sjálfsögðu heilbbrigðiseftirliti
um meðferð hennar.
íslendingar ællu að hafa
íslenzkan mat
Manneldisfræðin beinist á síð-
ustu árum mjög mikið að þýð-
ingu proteinanna eða eggja-
hvítuefnanna. Erfiðismaður þarf
auðvitað talsvert af kolvetnum,
sem eldsneyti handa aflvélum
líkamans, vöðvunum, en bæði
börn og roskið fólk þurfa að fá
protein í ríkum og fjölbreyttum
mæli, m. ö. o. mjólk, skyr, kjöt,
alls konar slátur, fisk, egg og
ost. Það er sumt gott við nátt-
úrulækningastefnuna, t. d. það,
að hún hefir á móti miklu sykur-
og hveitiáti, sem hvorttveggja
fer fram úr hófi hér á landi, en
annars er hún um of haldin af
sérvizku og móðursýki. Náttúr-
leg fæða íslendinga á íslandi
er íslenzkur matur, en ekki
Japanamatur, Indverjamatur eða
apamatur. Islendingar verða að
vera menn til að nota gæði síns
eigin lands, í stað þess að éta
náðarbrauð erlendrar þjóðar.
Við getum framleitt nógan
hollan og góðan mat handa þjóð-
inni, þótt hún verði hálf milljón
en það verður hún eftir eina öld,
ef allt fer skaplega. Við>eigum
að gera betur. Við eigum að geta
flutt út landbúnaðarafurðir * í.
talsvert stórum stíl.
Hægt að rækta nyljaskóg
Það má nú telja fullsannað,
að hægt sé að rækta í landinu
nytjaskóg og mestan þann trjá-
við, sem nota þarf. Að undir-
búningi þess máls er unnið af
dugnaði af Skógræktarfélagi ís-
lands, sem er ekki sjúkt af póli-
tískum klíkuskap, og vinnur
verk sitt á vísindalegan hátt
með því að rannsaka hverjar
trjátegundir eigi bezt við ís-
lenzkan jarðveg og veðurfar. —
Mikið af korni má einnig rækta
í landinu sjálfu, a. m. k bygg,
sem er ágætt til manneldis og
feður okkar á Norðurlöndum
lifðu á öldum saman, meðan
þeir voru að hverfa frá villi-
mennsku til menningar.
Fullkomin hagnýting véla
fæst ekki í kolbúskap
Hér getur enn dropið smjör
af hverju strái, svo að Kyrra-
hafsfeiti verði óþörf með öllu.
En stórstígar verklegar fram-
kvæmdir krefjast aukinnar vél-
tækni og véltæknin getur ekki
borið sig nema hjá stórum fyrir-
tækjrnn. Búin á íslandi þurfa
að stækka frá því sem er, hver
einstakur bóndi þarf að marg-
falda framleiðslu sína, ef hann
á að hafa efni á því, að láta vél-
arnar vinna fyrir sig. Það er
þessi einfaldi og augljósi sann-
leiki, sem á svo bágt með að
komast inn í kúpuna á sumum
landbúnaðarfrömuðum okkar.
Þess vegna vilja þeir færa byggð
ina saman, skipta flestum stórum
og góðum jörðum, sem væru
hentugar til búskapar í stórum
stíl, niður í svokölluð byggða-
hverfi, þar se mdugnaði og fram-
taki bóndans er settar skorður á
allar hliðar og hann sjálfur eins
og skepna á bás.
Fyrirmyndin er kotabúskap-
urinn á Jótlandsheiðum, þar
sem framkvæmd voru að vísu
stórvirki, en með ótrúlegum
þrældómi manns og hests. Vöðva
afl mannsins og hestsins er
undirstaða kotabúskaparins, en
fullkomin hagnýting vélarinnar
fæst aðeins með stórbúskap.
Sem betur fer hafa ýmsir bænda
synir farið til Bandaríkjanna til
verklegs náms á síðustu árum
og þeir munu flytja með sér
heim aftur skilning á því, að
kotabúskapurinn er fortíðar-
fyrirbrigði, sem við þurfum að
losna við. Það sá að vísu Einar
Benediktsson og söng um fyrir
rúmum 50 árum í Aldamóta-
ljóðum sínum, þótt ýmsir trúi
því ekki enn.
Aldrei þægilegl að lifa norður
við heimskautsbaug
Ég hef fyrir mitt leyti sann-
færst um það á síðari árum, að
það á ekki að færa byggðina í
landinu saman. Það á ekki að
skipta góðum jörðum, sem eru
vel fallnar til ræktunar, heldur
að margfalda þar bústofninn og
skapa þar atvinnuskilyrði fyrir
unga fólkið frá einyrkjabýlun-
um, svo að það þurfi ekki að
flykkjast burt úr sveitunum til
atvinnuleitar. Við þurfum heil-
brigð búrekstrarfélög og vís-
indalega búmenntaða stórbænda
stétt, rótfasta og stolta af óðul-
um sínum.
I mörgum dalabyggðum, sem
nú heldur við eyði, má reka stór
fjárbú, eins og rekin eru á Jökul-
dal og Hólsfjöllum, og það er
engin frágangssök að flytja
þangað þúsundir hesta af heyi,
ef ræktunarskilyrðin þar eru
þröng. Það þarf ekki að flytja
allt fólkið á slægjulöndin til bú-
setu. íslenzkir bændur hafa al-
drei legið við á engjunum allt
árið.
Lífsþægindin, sem allir lýð-
skrumarar hrópa stöðugt á, eru
að vísu góð, svo langt sem þau
ná, en þau eru ekki eins nauð-
synleg,og af er látið og þau geta
orðið of dýr. Ég hef starfað um
30 ár meðal norðlenzkra bænda
og meðal sjómanna í einni ill-
viðrasömustu verstöð landsins
og mér sýnist fólkið þar ekkert
vansælla en hitt, sem býr við
meiri þægindi.
Það hefir aldrei verið neitt
sérstaklega þægilegt að lifa
norður við heimsskautsbaug, en
við verðum að taka því eins og
það er, ef við ætlum að vera
íslendingar og sjálfstæð þjóð,
en ekki aðeins alifénaður hjá
einhverju stórveldinu. Til þess
þarf að innræta upprennandi
kynslóð þau sannindi, að drengi
leg barátta við erfiðleika sé eft-
irsóknarverðari en það að flat-
maga í þægindum og að stæling
hugarfarsins sé sízt minna virði
en stæling líkamans.
Veðmálaæðið útbreiddur
sj úkdómur
Ég heyrði utan að mér í Út-
varpinu eitthvað um löggild-
ingu á íslenzkum getraunum og
hélt, að þetta ætti að verða sér-
staklega þjóðlegt fyrirtæki. Ég
varð því íjaeira en lítið hissa
þegar ég sá, að hér var um að
ræða veðmál um það, hvort
Blackstone ynni Brimstone eða
Brimstone ynni Blackstone þessa
vikuna á einhverjum knatt-
spyrnuvelli úti í Englandi.
Eru Islendingar orðnir svo
snauðir af áhugaefnum um sitt
eigið land og menningu, að þeir
standi í hópum hverja viku, gap-
andi af eftirvæntingu eftir úr-
slitum í jafn hversdagslegum
viðburði og knattspyrnuleikjum
í Englandi?
Veðmálaæðið og happagræðg-
in eru orðin útbreiddur sjúk-
dómur hér á landi. Það getur
að vísu verið gott að hafa happ-
drætti til þess að reisa fyrir Há-
skóla, eins og hér hefir verið
gert, eða fullkomin sjúkrahús,
eins og írar gera. En happdrætti
til annars en nauðsynlegustu
menningar- eða mannúðarmála
ætti auðvitað að banna. Hér
gengur þessi ósómi svo langt, að
pólitísk blöð reka happdrætti til
ágóða fyrir útgáfustarfsemi sína.
Lygin í landinu verður varla
hordauð, þótt henni sé ekki
haldið uppi með happdrætti.
J3ófafélögin í Bandaríkjunum
hafa svo sem séð þetta hentuga
ráð til að hafa fé út úr almenn-
ingi. Þau hafa komið upp
happdrættisvélum, svokölluðum
„slot-machines,“ á þúsundum
skemmtistaða og fjöldi manna,
einkum unglingar, eyða bæði
tíma og stórfé í að fóðra þessar
vélar með peningum í von um
vinning. „Slot-machines“ hafa
nú verið bannaðaðar í mörgum
ríkjum þar og gerðar upptækar,
svo að sennilega er hægt að fá
eitthvað af þeim gefins handa
íslendingum.
Ný viðfangsefni og
dægrastytting
Þeim fækkar í þessu landi,
sem kunna veruleg skil á lífi og
verkum Snorra Sturlusonar,
Skúla Magnússonar eða Einars
Benediktssonar, en aftur á móti
er hér að spretta upp ný tegund
fræðimennsku, sem er í því
fólgin að læra nöfnin á Holly-
woodleikurum, hnefaleikurum,
jazzleikurum og öðrum stundar-
fyrirbrigðum í skemmtanalífi
menntunarsnauðasta 1 ý ð s i n s
vestan hafs. Fjöldi tímarita og
blaðagreina er nú gefinn út um
þennan vísdóm og dagblöðin
birta jafnvel framhaldsreyfara í
myndum, sem eru sérstaklega
ætlaðir börnum, enda ber þar
mest á manndrápum og tauga-
æsandi glæpum.
Þessar myndir, svokallaðar
„comics“, telja ýmsir úppeldis-
fræðingar í Ameríku að eigi
sinn þátt í glæpum unglinga þar
í landi og vilja fá þær bannaðar.
Við lifum ekki aðeins á ölmusu
hjá velviljuðu stórveldi, heldur
stefnir menning okkar að því að
verða sníkjumenning, eins og
Bjarni frá Vogi orðaði það. Við
Fjórir af hverjum fimm bændum
landsins fengu jarðabótastyrk.
5402 jarðir í byggð.
Páll Zóphoníasson búnaðar-
málastjóri átti í gær við-
ræðufund með blaðamönn-
látum íslenzk ungmenni lepja
menningardreggjar Ameríkana
í stað þess að benda þeim á það,
sem er til fyrirmyndar hjá þess-
ari miklu menningarþjóð, dugn-
að hennar, verkhyggni og virð-
ingu hennar fyrir frelsi og rétti
einstaklingsins.
Frumskylda þjóðfélagsins
Frumskyldur hvers þjóðfélags
eru tvær. Önnur er sú að halda
uppi lögum og reglu, hin er að
sjá þeim farborða, sem ekki geta
það sjálfir, börnum, sjúklingum
og gamalmennum.
Ég sleppi því að tala um,
hvernig lögum og rétti er haldið
hér uppi, það yrði of langt mál,
en hitt fullyrði ég, að íslending-
ar vanrækja skyldur sínar gagn-
vart lítilmögnum þjóðfélagsins.
Hér hrifsar hinn ungi og hrausti
til sín, án þess að hugsa um
þann aldraða og veika.
Það er heimtað af ríkinu, að
það komi upp danssal í hverri
sveit, yfirbyggðri sundlaug í
annari hve^ri sveit, borgi með-
gjöf með atvinnuvegunum, múti
hraustu og velvinnandi fólki til
að rækta jörðina eða draga fisk
úr sjó. Þjóðfélagið hefir ráð á
þessu öllu, en það þykist ekki
geta byggt sjúkrahús, elliheim-
ili feða barnaheimili, þótt það
leggi drápstolla á hvern bita og
hverja flík munaðarleysingjans.
„Kjarabótakendirí"
Fyrir sex árum síðan voru
ýmsar helztu borgir Þýzkalands
í rústum, fjöldi verkfærra manna
voru fallnir í styrjöld, aðrir
fatlaðir, en milljónir af ekkjum
og munaðarleysingjum. Nú er
þessi stjórnsama og iðjusama
þjóð vel á vegi með að byggja
land sitt upp úr rústunum, en
íslendingar hafa verið á kjara-
bóta-„kenndiríi“ síðan hinni afla
sælu vertíð ófriðaráranna lauk.
Með allskonar óstjórn, svindli
og vinnusvikum hefir tekizt að
koma byggingarkostnaði í
Reykjavík upp í 800 krónur á
rúmmetra, þótt hægt sé nú með
góðri stjórn og vinnubrögðum
að byggja vönduð hús fyrir 500
krónur á rúmmetra. Ætli það
láti ekki nærri, að börnin okkar,
sem nú eru að stofna heimili,
borgi þriðja hlutann af húsa-
leigu sinni í syndagjöld fyrir
sviksemi eldri kynslóðarinnar?
Enn er heimtaður styttri
vinnudagur, minna erfiði, minni
fórufýsi og það verða barna-
börnin okkar, sem borga synda-
gjöldin fyrir það á sínum tíma.
íslendingar eru ekki ómenni
að eðlisfari, það sér maður á því,
hvernig allslausir landnemar
vestan hafs hafa komið börnum
sínum áfram. Það má ýmislegt
finna að amerísku stjórnarfari,
en það elur ekki ómennsku uppi
í mönnum eins og stjórnarfarið
hjá okkur hér heima.
—Mbl. 8. júní
um. Skýrði hann þar frá því,
að búið væri að reikna út
jarðabdtastyrki fyrir alla
landsbyggðina. — Samtals
verða greiddar um sex mill-
jónir króna í styrki og er það
um það bil fjórðungi meira
en í fyrra.
Meslar framkvæmdir
í Árnessýslu
Mestar eru jarðræktarfram-
kvæmdirnar í Árnessýslu, eða
um einn hektari á hvert byggt
býli. Þá kemur Rangárvalla-
sýsla, lítið eitt lægri, en líka með
um það bil einn hektar á býli.
I þessum sýslum báðum taka
9 af hverjum 10 bændum þátt í
jarðabótum. Þá koma nokkuð
margar sýslur, sem hafa að
meðaltali um hálfan hektara og
meira, þar sem um fjórðungur
bænda og meira vinna að jarða-
bótum á síðastliðnu ári.
Þessar sýslur eru Kjósarsýsla,
Norður-Þingeyjarsýsla, Skaga-
fjarðarsýsla, Borgarfjarðarsýsla
og Vestur-Skaftafellssýsla.
Allmargar sýslur eru svo með
jarðræktarframkvæmdir, sem
nema um einni dagsláttu á hvert
býli.
Yfir 5 þús. jarðir í byggð
Einna minnstar eru fram-
kvæmdirnar á Vesturlandi og
minnstar í Norður-Isafjarðar-
sýslu, þar sem jarðræktarfram-
kvæmdir eru ekki nema 1/6 úr
dagsláttu á hvert býli að meðal-
tali.
I yfirliti, sem búnaðarmála-
stjóri hefir gert og væntanlega
verður birt í heild í ágústhefti
Freys, kemur í Ijós, að við síð-
asta manntal voru 5402 jarðir í
byggð á íslandi. Á síðasta ári
voru jarðabótamennirnir 4255,
svo að langsamlega flestir bænd-
ur landsins standa í jarðabótum
á jörðum sínum.
Hverjar eru framkvæmdirnar?
Það kemur í ljós við athugun
á skýrslu búnaðarmálastjóra, að
langsamlega mestar jarðabætur
liggja í nýræktinni, að undan-
skyldum þó skurðgrefti með
stórvirkum gröfum, sem ekki
liggur fyrir yfirlit um frá síð-
asta ári.
Það er eftirtektarvert, að
þúfnasléttun er svo til úr sög-
unni, svo að eftir því eru nú
öll tún á íslandi orðin slétt.
Nýræktin á öllu landinu nam
árið 1951 2469 hektörum, en 2191
árið áður.
—TÍMINN, 13. júní
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
OVER THE PARTY LINE_BY M.T.S
^’T GUESS UUMB[RS
Sýnið nærgætni,
er þér notið hinn
sameiginlega
símþróð!
32-
I