Lögberg - 10.07.1952, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. JÚLÍ, 1952
5

AI1L6AHAL
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
ÁVARP
Fjallkonunnar að Hnausum 1. júlí 1952
Flutt af frú ÓLÖFU ODDLEIFSSON
en tímanleg gæði, og hélt sög-
unni vakandi þótt fokið virtist
í flest skjól. Til þess að láta
þessar vonir rætast fluttu afar
yðar og ömmur, feður yðar og
mæður til þessa lands. Þeir leit-
uðu hér að andlegum verðmæt-
um, sem þeir trúðu og vonuðu,
að mundu í fyllra mæli falla
yður í skaut.
Á þessari stund horfum vér
eigi aðeins á hinn sterka kveld-
roða er hvílir yfir fortíð yðar.
Lítið einnig með mér á morgun-
roðann yfir vona landinu. ísland
er lýðveldi á ný. Á hverjum bæ
sefur eigi aðeins hetja, heldur
lifir þar og býr fólk með traust-
ar hendur og hugprúð hjörtu,
er gengur vonglatt út í baráttu
daganna, fólk, sem elskar landið
af því, að það er landið þeirra,
virðir lögin, því að það hefir
sett þau sjálft. Konur og menn,
sem yrkja, eins og til forna, or-
☆ ☆
ustuljóð og ástarljóð og sálma
um háar og göfugar hugsjónir.
Sama er að segja um yður,
börn mín, er þetta land byggið.
Þið hafið með orðum, ljóðum og
verkum sýnt ást yðar til mín.
Einnig þér elskið hinar sömu
hugsjónir og forfeður yðar mátu
svo mjög. Einnig þér hafið sam-
ið yðar sögu og eigið yðar hetjur,
sem lifa munu í minningunum.
Afl og hugrekki og alt hið góða,
er prýddi forfeður yðar, birtist
einnig í fari yðar. Virðingin fyr-
ir verðmætum íslenzkrar þjóðar
lifir einnig með yður. Þeim arfi
viljið þér ekki glata. Dýrasta
perlan í þeim arfi er tungan.
Hana hafa forfeðurnir geymt,
hetjurnar talað og skáldin,
mennirnir, sem elska orð, fágað
og auðgað. Með dæmafárri fórn-
fýsi og trú hafið þér nú reist
viðhaldi hennar hillingamið,
ekki í móðu framtíðarinnar,
heldur á bjargföstum grunni
raunveruleikans í yðar eigin
samtíð. Á ég þar við deild ís-
lenzkunnar og íslenzkra fræða,
er þér hafið nú stofnað við há-
skóla þessa fylkis. Með því hafið
þér tryggt festina, sem dísin brá
til forna á norður vegu, og bað
að æ héldi.
Að svo mæltu kveð ég yður
með þeirri bæn, að lands vors
guð verndi yður og blessi, gefi
hverri góðri hugsjón yðar sigur
og leiði yður um vegu framtíð-
arinnar að þeim orðstír, sem
aldrei deyr.
Address of Miss Canada, at Hnausa July 1st 1952
By MISS ALMA MARTIN
Merkur íslendingur lótinn
sem allra bezt. Það var því á-
nægjulegt að koma á heimili
skipið stendur í framstofu heim-
ilisins öllum til sýnis sem þang-
að koma.
Hann var vinmargur og öllum
Islendingum, sem hann þekktu,
þótti mjög vænt um hann, Einar
vantaði heldur aldrei þar sem
landarnir komu saman.
Einar var gestrisinn og höfð-
mgi heim að sækja, enda átti
hann myndarkonu hina mestu,
sem var honum mjög samtaka i
allri lífsbaráttunni, og þá einnig
í því að láta gestum sínum líða
þeirra, þar var oft mjög margt
um manninn og glatt var þar á
hjalla. *
Með Einari Magnúsi Einars-
syni hefir því til grafar gengið
merkur Islendingur og drengur
góður, sem lengi mun lifa í hug-
um þeirra, er hann þekktu.
Hann var jarðsunginn þann 9.
júní 1951 frá útfararstofu West-
ford & Beck, Bellingham, að
viðstöddu mörgu fólki. Hérlend-
ur prestur jarðsöng. Blessuð sé
minning þessa merka manns.
G. P. J.
Fullkomin heilzugæzla við
barnaskólana í Reykjavík
íslenzkar konur og menn:
Ennþá einu sinni kemur Fjall-
konan fram fyrir yður hér á
Iðavöllum til að ávarpa yður
nokkrum orðum og flytja yður
kveðju frá ættlandinu; frá ætt-
ingjum og vinum, fjöllum og
dölum, fjörðum og heiðum flyt
ég yður kveðju og þá ósk, að
þessi stund, sem þér hafið helgað
minningu minni megi verða
heillastund góðra minninga, og
einnig gædd björtum vonum um
það, sem ennþá er ekki fram
komið.
Endur fyrir löngu átti ég
sonu og dætur, sem trúðu á for-
lagadísir , sem greiddu gullna
þræði og fólu enda þeirra í austri
og vestri. Sú skáldlega mynd á
við þau ættar- og trygðabönd,
sem ennþá tengja börn mín
heima á hinni eldgömlu ísa-
fold við þau, sem numið hafa
sér bygðir og ból í Vínlandi
hinu góða.
Það er sú trausta festi, er ég
óska og vona að æ haldi. Styrk-
ur þessarar taugar er stund sem
þessi. Hún er helguð sögu barna
minna og vonum þeirra; hún
tengir trygða- og vináttubönd.
Svo fjölgar ástum sem fundum.
Stundir helgaðar mætum minn-
ingum eru unaðsstundir. Þið
rennið með mér huganum heim
til fornra stöðva og heyrið aldn-
ar róma raddirnar, og sjáið svipi
fornaldar reika um láð og svalan
sæ í gullnum sólsetursbjarma
hins liðna. Svipir þessir, þótt
fornir séu og fjarlægir, hverfa
þó aldrei með öllu inn í nótt
gleymskunnar, því að á meðan
leið þeirra lá um þetta jarðneska
líf, öðluðust þeir fyrir hug-
sjónir sínar og baráttu þann orð-
stír, sem aldrei deyr. Hugsjón
þeirra var sú, að frelsið væri
hið eftirsóknarverðasta. Til að
öðlast það yfirgáfu þeir ættjörð
sína og óðul, ættingja og vini,
og settust að í eyðilandi. Þeim
skildist, að þótt þeir hefðu
þannig öðlast frelsið, var það
ekki nóg. Þeir urðu að tryggja
það með stofnun lýðveldis og
vituflegum lögum. Þeir bundu
brátt tryggð við landið. Þótt
þeir væru harðúðugir og bar-
áttan væri oft hörð fengu þeir
smátt og smátt ást á landinu
sínu, því að þeir fundu til þess,
að það var landið þeirra, eign
þeirra. Þeir tóku það ekki að
léni frá neinum konungi, lutu
hvorki reifurum né harðstjór-
um. Þeir virtu lögin, það voru
lögin, er þeir höfðu sjálfir sett.
Þeir elskuðu baráttuna og
hættuna, sem henni fylgdi. Hún
var efni í frægðina. Hugur
þeirra var svo þrunginn af að-
dáun fyrir baráttunni, að mælt
mál dugði ekki til að lýsa til-
finningum þeirra. Þær brutust
út í ljóðum, stuðlamálum, sem
minning gat geymt og kynslóð-
irnar varðveitt. Orustuljóð, sem
hvöttu æskuna til frama og
dáða. Fegurð landsins náði
smám saman sama haldi á hug-
um barna minna, og birtist í
ljóðum ástar og aðdáunar, svo
að engin móðir á jafn mörg
skáldbörn og ég að tiltölu. Þessi
börn mín elska ég mest. Þið
eigið þeim mest að þakka. Án
þeirra starfs væru stundir minn-
inganna fáskrúðugri og sagan
full af kölnum blettum, þar sem
ekkert grær. Á hverjum bæ
.sefur hetja, þar sofa forfeður
yðar og mæður, fólk, sem í gegn
um örðugleika aldanna, gleymdi
aldrei hugsjón forfeðranna um
frelsi og sjálfstæði, sem mat
andleg verðmæti langt um meir
I would like to express my
appreciation for the honor which
has been conferred upon me of
representing the youth of Can-
ada, not a particular group of
any one kind but all the younger
generations. For no matter in
what part of the world our fore-
fathers were born, we are all
Canadian, all eager not only to
take advantage of what this
country can offer us but also to
make some contribution to this
land of our parent’s adoption.
People speak of ethnic groups
—of racial prejudice. Actually,
there are no such things. A little
child can teach us all a lesson
in this respect for he knows no
barrier of racial background. As
little children we accumulate
friends or enemies according
only to one another’s present
actions. Only through parents do
we come to look down on them
because they are different from
our own.
As a teacher, I myself, feel,
as only natural that perhaps the
Frá Seattle
Þessi borg, Seattle, er í mikl-
um uppgangi. Innan fárra ára
verða hér miljón íbúar. Þótt
byggingarefni og verkalaun séu
afarhá er haldið áfram að
byggja. t norðurhluta bæjarins
er meiri eftirspurn eftir íveru-
húsum og byggingarlóðum en
annars staðar og eru þar hart-
nær allar lóðir uppseldar. Nú er
sól og sumar og nú eru þjóð-
garðarnir hér í Seattle óspart
notaðir fyrir skógargildi —
(Picnic’s). Það er hvíld og unun
að geta setið í forsælu trjánna
og dáðst að blómaskrúði og
ýmsum trjátegundum, sem þar
eru ræktaðar. Já, Seattle-borg er
óviðjafnanleg fyrir fegurð, út-
sýn og loftslag.
Þá er að minnast á Islendinga-
daginn, sem haldinn verður
sunnudaginn 3. ágúst rí.k. að
Silver Lake, eins og undanfarin
ár. Nefndin er nú í óðaönn að
undirbúa hátíðahaldið. Skemti-
skrá verður hin bezta. Við vor-
um svo heppin að geta náð í
hinn velkunna unga prófessor,
Finnboga Guðmundsson, sem
mun flytja ræðu bæði á ensku
og íslenzku. Eftir því sem hann
hefir kynnt sig síðan hann kom
hingað vestur, mun enginn verða
greatest melting pot of our di-
verse background is our educa-
tional system. In our schools and
colleges the best of all that our
fathers have brought can further
the culture of Canada. As an
example I might mention the
recent addition to our University
of the Chair in Icelandic which
will provide for students an op-
portunity to study one of the
oldest histories of the modern
world. Too, our schools offer to
all of us the same benefits. Yes,
to all, for those of us who are
not financially able, are bursar-
ies and scholarships.
The only thing that is neces-
sary on our part is the determi-
nation to take advantage of that
which is within our reach. Each
of us must realize that our
country is what we make it. If
each of us strive to become a
worthy citizen within his own
home, his Own community, and
his own country, our country
will remain a unified free land.
fyrir vonbrigðum, sem á hann
hlustar.
Með öðru á skemtiskránni
kemur fram á sjónarsviðið kona,
sem táknar Fjallkonuna, hún er
ein af glæsilegustu og fegurstu
konum hér um slóðir og mun —
Allra bragna brúna ljós,
bálast henni móti.
Ennfremur höfum við ágæta
söngmenn á skemtiskrá; íþróttir
af ýmsu tagi fara fram og svo
verður stíginn dans að kvöldinu.
Veitið athygli auglýsingum
vorum í íslenzku bjöðunum, sem
munu birtast þar bráðlega. —
Sjáumst að Silver Lake, Seattle,
sunnudaginn 3. ágúst n.k.
J. J. M.
Matreiðslubók, sem Dorcasfé-
lag Fyrsta lúterska safnaðar lét
undirbúa og gaf út; þegar þess
er gætt, hve bókin er frábærlega
vönduð að efni og ytri frágangi,
er það undrunarefni hve ódýr
hún er; kostar aðeins $1.50 að
viðbættu 15 centa burðargjaldi.
P a n t a n i r, ásamt andvirði,
sendist:
Mrs. R. G. Pollock,
708 Banning St.
Winnipeg.
Miss Ruth BárdaL
5 — 54 Donald St.
Winnipeg,
Ég hefi verið beðinn að skrifa
nokkur minningarorð um merk-
an Islending, sem lézt í Belling-
ham síðastliðið ár, hann var
Einar Magnús Einarsson. Einar
lézt á sjúkrahúsi í Bellingham,
miðvikudaginn 6. júní 1951,
rúmlega 82 ára gamall. Hann
var fæddur að Steinholti í
Reykjavík 4. febrúar 1869, sonur
þeirra hjóna Magnúsar Einars-
sonar og Sigríðar Guðmunds-
dóttur, sem bjuggu að Stein-
holti, En þau fluttust til Vestur-
heims árið 1886. Einar Magnús
var þá aðeins 17 ára gamall,
myndarmaður hinn mesti, dugrí-
aðarlegur og hneigðist strax á
ungaaldri til sjómennsku, enda
leit út fyrir að sá ungi maður
ætlaði að helga sér það lífsstarf,
því um tvítugsaldur hóf hann
nám við Sjómannaskóla Reykja-
víkur (Stýrimannaskólann) og
árið 1896 útskrifaðist hann úr
þeim skóla með hæstu einkunn,
og árið 1897 fékk hann skip-
stjóraskírteini og veittist þá
fullur réttur til þess að vera
skipstjóri við innanlandssigling-
ar; skírteinin eru skrifuð bæði á
íslenzku og dönsku.
En margt fer öðruvísi en ætl-
að er, því útþráin í huga þessa
unga og hrausta manns varð
honum yfirsterkari, og árið 1900
sagði hann skilið við alla ís-
lenzka sjómennsku og sigldi til
Vesturheims og nam ekki staðar
fyrr en hann var komin alla
leið til Spanish Fork, Utah. Þar
staðnæmdist hann um tíma, og
það sama ár kvæntist hann heit-
mey sinni, ungfrú Margréti
Sigurðardóttur frá Reykjavík,
sem einnig kom frá Islandi það
sama ár. Þessi ungu hjón dvöldu
í Utah um tveggja ára tímabil,
en snemma á árinu 1903 fluttust
þau til íslenzku byggðarinnar í
Blaine, Wash., reistu sér þar bú
og bjuggu þar til ársins 1916,
en þá fluttu þau til Bellingham
og höfðu þar ávalt heimili eftir
það.
Þeim Einari og Margréti varð
8 barna auðið; eina stúlku misstu
þau í æsku, hún hét Jósefína
Fjóla, dó árið 1929" þá 11 ára
gömul, mesti myndar unglingur.
Hin 7, sem lifa föður sinn, eru 3
drengir og 4 stúlkur, þau eru
„hér talin eftir aldursröð: Guð-
munda Jóna, Magnús Christian,
Sigríður Jóhanna, Einar, Thora,
Ausberg og Margrét Sóley. Öll
eru börnin sérstaklega myndar-
leg og vel gefin, gjörvuleg að
vallarsýn og fallegt fólk, góð-
menni og vellátin af öllum, sem
þau þekkja.
Þessi mörgu ár, sem Einar á-
samt sinni ágætu konu bjó í
Blaine og Bellingham, þá gaf
hann sig sérstaklega óskiptan að
íslenzkum félagsmálum; Einar
var þar mjög ákveðinn og oftast
nær í fremstu röð, hann var í
mörg ár skrifari lestrarfélagsins
„Kári“ og átti mikinn þátt í
framförum þess félagsskapar og
reyndist hann þar, sem annars
staðar, trúr til dauðadags.
Einar var gáfumaður í orðsins
fyllstu merkingu, hann var líka
afar vel lesinn maður og fylgd-
ist vel með bæði íslenzkum og
enskum bókmenntum, enda líka
vel heima í enskri tungu og tal-
aði fallega ensku. Hann var með
afbrigðum söngelskur maður og
var ávalt reiðubúinn til að taka
lagið hvar sem var, þó ekkert
hljóðfæri væri til staðar. Hann
var maður vel máli .farinn og
gagnorður, lagði á góð ráð í fé-
lagsmálum og fylgdi þeim með
dugnaði til franjkvæmda. Hann
var líka óspar á að styrkja ís-
lenzkan félagsskap með fjár-
framlögum, oft af litlum efnum,
og lét þar aldrei hallast á sinn
hluta.
Einar var listrænn maður, til
dæmis smíðaði hann „líkön“ af
bæði stórum og smáum segl-
skipum með rá og reiða. Eitt af
slíkum skipum smíðaði hann
nokkru fyrir andlátið og gaf það
Elliheimilinu „Stafholt“ í Blaine;
Um 85% nemenda njóta fim-
leikakennslu og 84,5% fullnaðar
prófsbarna Ijúka sundprófi.
Hagfræðingur Reykjavíkur-
bæjar, dr. Björn Björnsson,
hefur samið ítarlega greinar
gerð um h e i 1 s ugæzlu í
barnaskólum bæjarins.
Greinargerð þessi mun birtast
í árbókum Reykjavíkur 1945 —
1950 ,sem nú eru í prentun og
fara hér á eftir helztu atriðin úr
henni:
Heilbrigðiseftirliti og heilsu-
gæzlu eru í aðalratriðum hagað
eins við alla barnaskóla Reykja-
víkur, samkvæmt erindsbréfi
skólalæknanna frá bæjarstjórn.
Við hvern skóla starfar skóla-
læknir og fastráðin hjúkrunar-
kona, sem hafa með höndum
eftirlit með heilsufari barnanna,
þrifnaði og döfnun, svo og
hollustu háttum í skólunum.
I byrjun hvers skólaárs eru
öll börnin berklaprófuð og þau,
sem reynast jákvæð send til
frekari rannsóknar í Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur. Kenn-
arar og starfsfólk skólanna er og
berklaskoðað. Þá fer einnig
fram almenn heilbrigðisskoðun
barnanna, og ef eitthvað athuga
vert kemur þá (eða síðar á skóla
'árinu) í ljós við heilsufar þeirra,
er þeim börnum vísað til frekari
athugunar hjá heimilislæknum
eða sérfræðingum ef þess gerist
þörf. Þau börn sem reynast með
óþrif (lús), en það má nú heita
úr sögunni, eru aflúsuðuð og
heimilunum veitt aðstoð við
nauðsynlega hreinsun. Almennt
hreinlæti barnanna er athugað
og reynt að bæta úr því, sem
ábótavant reynist. Öllum mæðr-
um (eða forráðamönnum) 7 ára
barna er stefnt til viðtals og upp-
lýsinga leitað hjá þeim um
heilsufar barnanna, hvaða far-
sóttir þau hafa fengið, hvort
þau taka lýsi heima eða óskað
sé eftir, að þau fái það í skól-
anum, heimili barnanna (stærð
og tegund íbúðar) systkini, tölu
heimilismanna o. fl.
Öll börn skólanna eru mæld
og vegin haust og vor (og stund-
um einnig um áramót) og þann-
ig fylgzt með hæðar- og þyngd-
arframförum þeirra. Ef fram-
förum einhverra barna virðist
ábótavant, eru þau athuguð
sérstaklega.
Lýsi fá öll börn (ókeypis) í
skólanum, nema vitað sé að þau
taki það heima eða þoli ekki
lýsisgjöf. Öll þau börn, sem
skólalæknir telur hafa þörf fyrir
ljósböð, njóta þeirra í skólan-
um, svo og önnur börn, ef óskað
er, eftir því sem ástæður leyfa.
Eru ljósastofur í öllum skólum,
og tók sú fyrsta til starfa í
Laugarnesskóla 1935, en hafa
síðan smá bætzt við og síðast 1
Melaskóla á öndverðu ári 1947.
Við alla skólana eru leikfimi-
salir eða sérstök leikfimihús, á
samt heitum og köldum böðum,
og stunda öll börn leikfimi, sem
til þess eru fær. Börn með
hryggskekkju eru send í sjúkra-
leikfimi og þá undanþegin ann-
arri leikfimi á meðan, en þeim
börnum hefir ört fækkað á
undanförnum árum, miðað við
heildartölu barnanna. Sérstakir
baðverðir starfa við skólaböðin
og hafa eftirlit með því að börn-
in notfæri sér þau. Öll börn’
skólanna njóta sundkennslu frá
9 ára aldri og ljúka tilskildu
sundprófi. Á undanförnum ár-
um hafa um 85% af nemendum
barnaskólanna notið fimleika-
kennslu. Á árunum 1945—’50
voru að meðaltali um 52% nem-
endanna við sundnám og 84.5%
fullnaðarprófsbarna luku sund-
prófi.
Heimavist fyrir veikluð börn
hefir verið rekin við Laugarnes-
skólann síðan haustið 1935 og
rúmar nú 23 börn. Dvelja börnin
þar frá októberbyrjun og til maí-
loka, drengir og stúlkur á víxl
hvort ár.
Tannskoðun og tannaðgerðir
er fastur liður í heilsugæzlu
skólanna, en framkvæmd þess
er og hefir verið nokkuð á reiki.
Tannlækningastofur eru við alla
barnaskólana og starfar við
hvern skóla tannlæknir ásamt
aðstoðarstúlku.
Um nokkurra ára skeið hefir
verið unnið að rannsóknum á
andlegum þroska skólabarna
bæjarins, fyrst af Sigurði
Thorlaciusi, skólastjóra, en nú
undanfarin þrjú skólaár á veg-
um Matthíasar Jónassonar upp-
eldisfræðings, og hefir hann
gert athugun á eirístökum nem-
endum skólans, eftir beiðni
skólastjóra eða fræðslufulltrúa.
Hefir einn af föstum kennur-
um við barnaskóla bæjarins
starfað hjá honum að þessum
athugunum, sem annars eru
reknar af ríkinu.
—VÍSIR, 16. maí
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVÍK