Lögberg - 17.07.1952, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. JÚLI, 1952
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Söguríkur viðburður
Það var gæfa fyrir Bandaríkin, og í rauninni gæfa
fyrir mannkynið í heild, að nýafstaðið flokksþing Re-
publicana, sem haldið var í Chicago, skyldi velja Dwight
Eisenhower að forsetaefni sínu, því enginn gengur þess
dulinn hvernig háttað sé afstöðu hans til alþjóðamála
í heild; hann er víðsýnn heimsborgari, sem litið getur
á viðhorf meginmála af sjónarhóli hins reynda manns,
sem er gagnkunnugur afstöðu flestra þjóða til stríðs
og friðar, en undir því er velferð mannkynsins komin,
hver stefna verði í þeim efnum tekin.
Skammsýni Republicana og einangrunarstefna
þeirra varð þjóðbandalaginu gamla að falli og átti, að
minsta kosti óbeinlínis, sinn þátt í því, að hrinda seinna
heimsstríðinu af stokkunum með því að verða þrándur
í götu alþjóðasamvinnu og vilja sem minst mök við
aðrar þjóðir eiga; keppinautur Eisenhowers til forseta-
kjörs, Robert A. Taft, var um langt skeið, og er enn,
ákveðinn merkisberi einangrunarstefnunnar og telur
Bandaríkjunum það að mestu óviðkomandi .hvernig
til hagi um stjórnarfarslega og efnahagslega afkomu
þjóðanna, sem Vestur-Evrópu byggja; geti þær ekki
af eigin ramleik séð sjálfum sér farborða, sé lítt hugs-
anlegt, að Bandaríkin fái þar að nokkru verulegu leyti
bætt úr þótt ausið sé þangað stórfé, auk mannafla og
vopnabirgða; til allrar hamingju fyrir Bandaríkin og
aðrar frelsisunnandi þjóðir heims, áttu miðaldahugs-
anir Senator Tafts litlu fylgi að fagna á flokksþinginu,
en í stað þeirra aðhyltist flokksþingið á breiðuni grund-
velli hugsjónir drengilegrar samvinnu hvar, sem þess
var þörf; með þetta fyrir augum lánaðist Eisenhower
og aðdáendum hans, að leiða hinn sögufræga Republic-
anaflokk út úr íhalds- og einangrunarþokunni, að
minnsta kosti meðan á flokksþinginu stóð, og nú bendir
jafnframt margt til þess, að Eisenhower lánist einnig
að leiða flokkinn út úr hinni pólitísku eyðimörk, er til
nóvemberkosninganna kemur, og væri þá vel ef svo
tækist til.
Með Eisenhower við stýri þarf ekkert að óttast um
varnir Vestur-Evrópu frá því, sem nú er, og hið sama
er um Norður-Atlantshafsbandalagið að segja, það
verður heldur ekki í neinni hættu statt; varðandi stefnu
hinnar amerísku þjóðar í utanríkismálunum, ber þeim
Eisenhower og Acheson lítið á milli, og þeim er það í
rauninni báðum jafn ljóst, að hin gamla og úrelta
einangrunarstefna hafi nú að fullu og öllu sungið sitt
síðasta vers; enda var slík afstaða með öllu ósamboðin
slíkri forustuþjóð sem Bandaríkjaþjóðin ómótmælan-
lega er.
Að því er utanríkismálin áhrærir gerði flokksþing
Republicana svolátandi yfirlýsingu:
„Varðandi Vestur-Evrópu er það ásetningur vor,
að beita þar hinum vinsamlegu áhrifum vorum án
valdboðs í stjórnarfarslegum eða afkomulegum efnum,
er tafið geti fyrir því að þessi mikilvægu ríki skili sér
sjálf á réttan kjöl; vér munum gera alt, er í voru valdi
stendur til að stuðla að sameiginlegu öryggi Vestur-
Evrópu þjóðanna svo að þær eigi hægra um vik að
verjast yfirgangi Rússa og leppríkja þeirra.
Sú er þaulhugsuð stefna vor, að sú vanræksla, sem
við hefir gengist varðandi Asíuþjóðir, megi ekki lengur
verða liðin með því að einmitt á þeim vettvangi hefir
Stalín byggt sigurvonir sínar yfir hinum vestrænu
þjóðum. Vér viljum að það verði deginum ljósara, að
oss kemur ekki til hugar að fórna austrinu fyrir stund-
arhagnað í vestrinu.
Stefna vor varðandi viðskipti við aðrar þjóðir skal
mótast af því, að stuðla að hagkvæmum verzlunar-
samböndum þjóða á milli hvar svo sem til næst; og vér
leggjum á það mikla áherzlu, að komið verði í veg fyrir
óheilbrigðar viðskiptaaðferðir, og rutt verði úr götu
óréttlátum hömlum gegn útflutningsvöru vorri, óþörf-
um gjaldeyrisreglugerðum, því engum gerræðis álykt-
unum viljum vér nokkru sinni hlíta. Vér viljum að gagn-
kvæmir viðskiptasamningar séu þannig grundvallaðir,
að þeir tryggi að fullu rekstur stofnana vorra heima
fyrir jafnframt því sem kaupgjald verkalýðs vors sé
verndað gegn ósanngjarnri innfiutningssamkepni.“
Republicanar heita hinu unga ísraelsríki allri
hugsanlegri aðstoð, og tjást þess albúnir, ef þeir kom-
ist til valda, að vinna að því sem framast megi verða,
að binda enda á þá raunalegu misklíð, er um iangt
skeið hefir staðið æskilegri þróun ísraelsmanna og
Araba fyrir þrifum.
Afstöðu Eisenhowers til utanríkismálanna- hefir
þegar verið fagnað vítt um heim; hún er ljós og ákveð-
in; hitt er vitanlega sérmál Bandaríkjanna hvaða
stefna er tekin á vettvangi innanríkismálanna.
íslandsferð G. F. Jónassonar
Framhald af bls. 1
Fiskiúígerðin
— Þú hefir sjálfsagt kynnt
þér fiskiútgerðina?
— Ekki eins vel og ég hefði
óskað. Það var verið að gera út
fiskimenn; ég skoðaði togara og
þeir eru vandaðir. Ég ætlaði að
fara til Akraness og hitta Har-
ald Böðvarssön, en hann er einn
af mestu útgerðarmönnum
landsins, en vegna þess að ferðir
þangað á bát eru óhentugar síðan
Laxfoss féll úr sögunni, varð
ekki úr því að við færum, en
ég talaði við Harald yfir síma;
hann var þá að láta frysta um
50 tonn af fiski á dag. Ég sá
líka hvalskurð í Hvalfirði. Þar
var verið að brytja niður 83
feta langan hval. Hann var svo
langur og sver, að mennirnir,
sem voru að vinna við hann, litu
út eins og flugur; hann var
miklu stærri en hvalveiðiskipið.
Hvalurinn er drepinn með
sprengju og síðan dælt inn í
hann lofti þar til hánn flýtur
upp og svo er hann dreginn til
lands; stundum hafa þessi litlu
hvalveiðiskip tvo hvali í togi, ef
vel gengur, sinn við hvora hlið
skipsins.
Skipin
Mér varð oft gengið niður að
höfninni, sagði Mr. Jónasson,
þar var mikið um að vera, mig
furðaði á hve umsetningin var
mikil fyrir svona fámennt þjóð-
félag, þar voru stundum mörg
skip í einu, og skip að koma og
fara. Eimskipafélagið á nú 8
millilandaskip og tvö eru í smíð-
um, og Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga, öflugasta verzlunar
félag lan,dsins, á þrjú skip og tvö
í smíðum. Ekki veit ég hvort
þörf er á svona mörgum skipum
eða hvort þessi tvö félag draga
ekki aðeins vöruflutninga hvort
frá öðru. Mér var sagt, að Sam-
bandið hefði orðið að fá stórlán
í útlöndum til þeirra skipa, er
það hefir nú í smíðum; annars
er erfitt að átta sig á gangi þess-
ara mála á stuttri viðdvöl. Þarna
voru og Bandaríkjaskip að af-
ferma vörur.
Alhafnamenn
— Ég kom í ýmsar verksmiðj-
ur í Reykjavík, þar er nýbúið að
setja á stofn netaverksmiðju,
sem Björn Benediktsson veitir
forstöðu og er það mjög þarft
fyrirtæki í þessu fiskiveiða-
landi og mun veita mikla at-
vinnu. Þá skoðaði ég bræðslu-
stöð, sem framleiðir þorskalýsi,
er Tryggvi Ólafsson stofnaði, og
ýms önnur fyrirtæki, er sýna
mikla framtakssemi. Ég hitti og
Kristján Einarsson, framkvæmd-
arstjóra Sameinuðu Saltfisks-
sölunnar, og sagði hann að sala á
saltfiskinum væri góð.
Gestrisni íslendinga
Þessir menn sýndu mér mikla
gestrisni, er ég var í boðum
hjá þeim, ýmist á Hótel Borg
eða heimilum þeirra. Tryggvi
ólafsson og frú buðu okkur
hjónunum tvívegis í rausnarleg
boð á hinu myndarlega og rík-
mannlega heimili þeirra hjóna.
Árni G. Eggertson kynnti mig
bréflega Hallgrími Benedikts-
syni, formanni í stjórn Eim-
skipafélagsins, en hann er jafn-
framt formaður bæjarráðs, og
tók hann mér frábærlega vel,
bauð mér í veizlu um borð í
Goðafossi ásamt Gretti Eggert-
son og mönnum úr stjórnar-
nefnd félagsins, og var það
skemmtileg stund. Seinna vorum
við hjónin bæði í boði á heimili
Hallgríms og frúar hans. Hall-
grímur Benediktsson er afar
hæfur maður og glæsilegur í
sjón, enda sagði konan mín
seinna, að hann myndi sóma sér
vel sem forseti Islands, ef til
þess kæmi.
Það er ekki ofsögum sagt af
gestrisni íslendinga og þeir
kunna að taka á móti gestum og
hafa ánægju af því; þeir eiga og
margir hverjir mjög falleg og
myndarleg heimili. Þjóðræknis-
félagið í Reykjavík hélt okkur
og nokkrum öðrum Vestur-ls-
lendingum veizlu; er biskupinn
forseti þess félags, en fram-
kvæmdarstjóri er Ófeigur Ófeigs
son læknir og hafði hann veizlu-
stjórn með höndum. —
Við ferðuðumst með biskups-
hjónunum til Þingvalla, Geysis
og Gullfoss og annara frægra
staða í umhverfinu og við dáð-
umst að hinni einkennilegu
fegurð landsins. — Landið er
vissulega fagurt, en það er ekki
að sama skapi arðvænlegt á að
líta, hugsaði ég á mína cana-
dísku vísu — hvaða not hefir
fólk af öllum þessum fjöllum og
fossum? En við skemmtum okk-
ur vel á ferðalaginu. Og eitt
kveldið fórum við ásamt biskups
hjónunum til Eyrarbakka í
heimsókn til Guðmundar Daní-
elssonar rithöfundar; hann er
kennari þar í þorpinu, auk þess
hefir hann nú gefið út fjórtándu
bókina sína. Hann býr í fallegu
tvílyftu húsi; það var mjög á-
nægjulegt að hitta hann aftur
og kynnast hinni ágætu konu
hans og fjölskyldu.
Ferð íil Norðurlands
— Hittir þú nokkuð af skyld-
fólki þínu á íslandi?
— Já, það held ég nú. Ég er
ættaður úr Skagafirði; afi minn
var Jónas Jónsson læknir í
Hróarsdal. Hann var þrígiftur og
átti að minsta kosti 20 börn og
þau og afkomendur þeirra munu
vera hingað og þangað um land-
ið; ég hitti frændur og frænkur
í Reykjavík, er tóku mér mjög
vel. Þar býr föðurbróðir minn,
Gísli Jónasson, og sýndi hann
okkur mikla alúð og gestrisrti.
Konan mín á líka frændfólk
í Reykjavík, er tók okkur opnum
örmum, þar hitti hún föður-
systur sína Antoníu Jónsdóttur
Kröyer skáldkonu og mann
hennar og sonu þeirra tvo, Ás-
geir og Ólaf og fjölskyldur
þeirra, og nutum við hjartanlegs
móttökufagnar á heimilum
þeirra.
Daginn eftir þjóðhátíðina
fengum við hjónin okkur bíl og
bílstjóra og lögðum af stað til
Norðurlands. Ásgeir Kröyer og
kona hans, frú Helga, slógust í
för með okkur og jók það ekki
lítið ánægju ferðalagsins, því
þau sögðu okkur nöfn á bæjum
og skýrðu fyrir okkur sögustaði.
Vegirnir voru miklu betri en ég
hafði búist við; þeir eru fremur
mjóir en allir mölbornir og má
segja að þeir séu allgóðir.
Við ókum fram hjá nýjum
reisulegum bændabýlum, hvít-
máluðum steinsteypuhúsum með
rauðum þökum; hvergi sáust ó-
máluð timburhús eins og hér ber
oft fyrir augu þegar ekið er út í
landsbyggðina. Húsin báru næst-
um hin litlu grænu tún og
engjar ofurliði, að mér fannst.
Mig furðaði á því hvernig þau
gætu gefið nóg af sér til að reisa
slík býli og þar að auk útvega
hin nýjustu búnaðartæki, er
flestir bændur höfðu með hönd-
um. Við sáum ekki sauðkind á
allri leiðinni norður fyrr en við
vorum komin miðja vegu frá
Reykjavík til Akureyrar.
I mörg ár hefir verið mikið
útstreymi fólks úr sveitunum til
sjávarþorpanna og Reykjavíkur,
en eftir því, sem biskupinn
sagði mér, er nú byrjuð hreyf-
ing í hina áttina. Margt ungt
fólk flytur nú út í sveit og reisir
á ný bú, sem áður voru komin í
eyði, og er það góðs viti.
1 Hróarsdal er þríbýli; þar búa
þrír hálfbræður föður míns,
Jónasar K. Jónassonar; þeir eru
miklu yngri en ég. Þeir voru
önnum kafnir við að koma sér
upp myndarlegu steinsteypuhúsi
við hliðina á gamla bænum.
Annan hálfbróður föður míns
hitti ég þar í sveit og kom þá
fyrir atvik, sem okkur hjónun-
um þótti dálítið broslegt. Þegar
við ókum í hlað spurði ég mann
þar — auðvitað á hreinni vestur-
íslenzku: Lifir Leó Jónasson
hér? Hann leit á mig stórum
augum. — Já, hann lifir enn,
vildurðu fá að tala við hann? —
Okkur Vestur-lslendingum hætt-
ir við að nota orðið, lifir, í stað-
inn fyrir, býr, og það lætur
kynlega í eyrum landa okkar á
íslandi.
Við komum í Glaumbæ, en
þar dvaldi faðir minn um all-
langt skeið. Ríkið hefir nú tekið
að sér að varðveita þennan forn-
fræga torfbæ og nota hann fyrir
forngripasafn og býr umsjónar-
maðurinn í bænum.
í höfuðslað Norðurlands
Nú ókum við eins og leið lá
til Akureyrar. Heldur fannst
okkur kuldaleg aðkoman á
Norðurlandi og muna menn
ekki aðra eins kulda- og snjóatíð
þar á þessum tíma árs. Fyrstu
nótt okkar þar, 20. júní, var all-
mikið frost. Við dvöldum á
Akureyri í 4 daga og ætluðum
þaðan til Vopnafjarðar; þaðan
er konan mín ættuð, en það var
ekki viðlit að komast þangað því
vegirnir voru snjótepptir og
opnuðust ekki fyrr en í lok
mánaðarins, en þá var Gríms-
staðavegurinn ruddur með jarð-
ýtu — Bulldoser.
Akureyri er snotur bær. Ég
s k o ð a ð i vefnaðarverkstæðið
„Gefjun.“ Ég hygg, að það verk-
stæði sé mikilsvirði fyrir bæinn
og þjóðina. Það veitir ekki ein-
ungis mikla atvinnu, heldur
framleiðir það ágæta vefnaðar-
vöru. Ég spurðist fyrir um það
hvort ekki hefði verið reynt að
selja eitthvað af þeirri vöru til
Canada, en svo var ekki. Áfast
við „Gefjun“ er skóverkstæði,
sem einnig veitir mikla atvinnu;
bæði þessi fyrirtæki eru rekin
af Kaupfélagi Eyfirðinga.
Ferð okkar til Akureyrar var
einkum farin í því augnamiði að
heimsækja vin okkar, séra Pétur
Sigurgeirsson, son biskupshjón-
anna, og fjölskyldu hans. Hann
er aðstoðarprestur séra Friðriks
Rafnars vígslubiskups á Akur-
eyri. Pétur er nú giftur ágætis-
konu og eiga þau þrjú indæl og
efnileg börn; sóknin hefir nýlega
byggt þeim fallegt tvílyft stein-
steypuhús og una þau sér vel á
Akureyri og eru vinsæl mjög.
Við áttum yndislegum viðtökum
að fagna á heimili þeirra og séra
Pétur fylgdi okkur um byggðir
Eyjafjarðar.
Við skoðuðum hina fögru
kirkju Akureyrar og er hún með
fegurstu kirkjum landsins. Ég
hefi aldrei séð eins margar
kirkjur að tiltölu miðað við
mannfjölda eins og á íslandi og
það er líka athyglisvert hve vel
þær eru hirtar; í þeim sést
hvergi ryk og því síður vottur
um niðurníðslu; þetta er þjóð-
inni til sóma. Ég hitti nokkra
kunningja á Akureyri, svo sem
Björgvin Guðmundsson tónskáld
og fleiri og viðtökurnar þar voru
hlýjar eins og annars staðar.
Til Reykjavíkur og heim
Nú snerum við aftur tii
Reykjavíkur og ég fór að hugsa
til heimferðarinnar, en konan
mín ætlaði að verða eftir, því
ekki gat hún hugsað til að koma
til íslands án þess að sjá Vopna-
fjörð.
Annan frænda á konan mín í
Reykjavík, sem ég hefi ekki
áður minst á, en það er Björn
Pálsson flugmaður; þau eru
bræðrabörn. Við nutum ánægju-
legra stunda á hinu myndarlega
heimili Björns og konu hans, er
alla skapaða hluti vildu gera
okkur til ánægju. Þau eiga þrjár
fallegar ljóshærðar, ungar dæt-
ur, sem mér þótti gaman að sjá,
því þær mintu mig á dætur okk-
ar hjónanna þegar þær voru
litlar.
Björn á tvær sjúkraflugvélar
og flytur sjúklinga úr öllum
landshlutum til sjúkrahúsa;
hann lendir flugvél sinni oft þar
sem enginn er flugvöllur, og var
okkur sagt að hann væri einn
af hæfustu og vinsælustu flug-
mönnum landsins.
Eitt kveld, er við vorum
heima hjá þeim hjónum, hringdi
landsíminn um miðnætti og var
Björn beðinn að sækja mann,
sem orðið hafði fyrir slysi; sagði
Björn að það myndi vera
klukkustundar flug þangað.
Björn sagði, að hann ætti eig-
inlega að heimsækja föður sinn
á Vopnafirði í sunflir og taka þá
frænku sína með sér. Ég fékk
bréf frá henni í morgun og segir
hún að enn sé fremur kalt þar,
og að hún muni sennilega fljúga
austur til Vopnafjarðar með
frænda sínum. —
Þegar ég lagði af stað frá ís-
landi var skýjað loft og slæmt
veður, en eftir því sem vestar
og sunnar dró batnaði í veðri
og þegar við flugum suður með
strönd Labrador var gott
skyggni; þá sá ég einkennilega
sjón, mér sýndust mörg hvít
skip vera á sjónum, en þetta
voru ísjakar með mjallhvíta kolla
og í kringum hvern jaka voru
skærir grænir hringir; það ein-
kennilegasta var, að sumir jak-
arnir virtust vera á hraðri ferð
eins og hraðskreið skip með hvít-
fyssandi röst að baki. Svo flug-
um við yfir Boston og aðrar
borgir við sjávarsíðuna og til
New York og næsti áfangi var
Winnipeg.
Ég hafði mikla ánægju af
ferðinni; hinar ástúðlegu við-
tökur vina okkar á íslandi verða
mér ógleymanlegar; fólkið, sem
ég kynntist, var vingjarnlegt,
frjálslegt og skemmtilegt; því
virtist yfirleitt líða vel, og
landið er „fagurt og frítt.“ Ég
sá mikið eftir, að mér láðist að
taka með mér hreyfimyndavél,
en ég geri það næst, því að ég
vænti þess, að þetta verði ekki
í síðasta sinn, sem við heim-
sækjum ísland.
—I. J.
Ný Ijóðabók
Falleg og vönduð ný ljóðabók
eftir Davíð Björnsson bóksala,
fæst nú í Björnssons Book
Store, 702 Sargent Ave., Winni-
peg. Bókin er prentuð hjá The
Columbia Press Ltd., og kostar
óbundin $2.50, en í afarvönduðu
bandi $4.50. Pantið bókina sem
fyrst, því upplag er lítið.
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business Traimng Immediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV ', wTNNIPEG