Lögberg - 17.07.1952, Side 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. JÚLÍ, 1952
LANGT í BURTU
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Og þar voru stór og mikil hús, og fleira
fólk alla vikuna, heldur en er á gangi við
Weatherbury-klúbbinn á hvítasunnunni og ég
fór í skrautlegar kirkjur og kapellur. Prestur-
inn bað innilega. Já, hann kraup niður og rétti
upp hendurnar saman greiptar og lét blika á
hringinn heilaga á hendi sér, sem að hann hafði
unnið sér inn með því að biðja svo vel! Ó, já,
ég vildi að ég ætti þar heima.“
„Vesalingurinn hann séra Thirdy okkar
getur ekki fengið skildinga til að kaupa slíkan
hring,“ sagði Matthew Moon hugsandi, — „og
þó er hann eins góður maður og nokkur sem
á jörðinni hefir gengið. Ég held, að vesalings
Thirdy hafi engan hring, ekki einu sinni tin-
eða koparhring, eins og að hringur mundi þó
prýða hann í prédikunarstólnum, sem er lýstur
upp með vaxkertaljósum, á skuggalegum eftir-
miðdögum. En það er ómögulegt fyrir vesalings
manninn. Að hugsa sér hve misjöfn kjör manna
geta verið.“
„Máske að hann sé þannig gjörður að það
geri honum ekkert til,“ sagði Gabríel önugur.
„Þetta er nóg af svo góðu. Haltu áfram, Cain —
undir eins!“
„Ó, — og prestarnir eru farnir að hafa
yfirvararskegg og sumir eru alskeggjaðir,“ hélt
ferðamaðurinn áfram'— „og þeir líta út eins
og Móse og Aron og láta okkur, fólkið í söfn-
uðinum, halda að við séum öll ísraelsbörn.“
„Það er hin rétta tilfinning, drengur,“ sagði
Joseph Poorgrass.
„Og það eru tvennskonar trúarbrögð, sem
hafa náð hjá þjóðirmi — hákirkjutrú og há-
kapellutrú. Og ég sagði við sjálfan mig að ég
skyldi vera sanngjarn; svo að ég fór til hákirkj-
unnar fyrir miðjan daginn, en hákapellunnar
eftir nónið.“
„Rétt og sanngjarnt drengur,“ sagði Joseph
Poorgrass.
„Jæja, í hákirkjunni biðjast þeir fyrir
syngjandi og tilbiðja alla liti regnbogans, en í
hákapellunni biðjast þeir fyrir og tilbiðja pré-
dikandi. — Og svo sá ég ekki ungfrú Everdene
meir.“
,j3ví sagðurðu það ekki áður?“ spurði
Gabríel, sem að varð fyrir miklum vonbrigðum.
„Ó,“ sagði Matthew Moon; „hún nagar sig
einhverntíma í handarbökin, ef að hún verður
of vingjarnleg við þennan mann.“
„Hún er ekki vinsamleg við hann,“ sagði
Gabríel fyrirlitlega.
„Hún veit betur,“ sagði Coggan. „Húsmóðir
okkar hefir of mikið vit undir svarta hárinu
sínu, til þess að gjöra slíka heimsku.“
„Þú veist, að hann er ekki ósiðaður og illa
upplýstur maður, því að hann fékk gott upp-
eldi,“ sagði Matthew hálfhikandi. „Það var að-
eins óstöðuglyndi hans, sem olli því að hann
varð hermaður, og stúlkur hænast oft að þeim,
sem breyskir og ófyrirleitnir eru.“
„Heyrðu Cain Ball,“ sagði Gabríel óþolin-
móðlega; „getur þú lagt eið út á í sínu ægileg-
asta formi, að konan sem þú sást, hafi verið
ungfrú Everdene?“
„Cam Ball, þú ert ekki lengur hvítvoðung-
ur eða tátubarn," sagði Joseph í þeim rómi,
sem kringumstæðurnar kröfðust; „og þú veist
hvað eiður meinar. Hann er ægileg staðfesting
á því, sem að þú segir og innsiglar með blóð-
steini þínum, og spámaðurinn Matteus segir
okkur, að falli hann á einhvern, þá verði sá
hinn sami sundurmarinn. Getur þú nú frammi
fyrir öllu þessu vinnufólki svarið, að það sem
þú hefir sagt sé satt, eins og að fjárhirðirinn
hefir beðið þig um?“
„Nei, herra Oak!“ sagði Cain og leit frá
einum til annars óttasleginn út af hinni and-
legu afstöðu sinni. „Ég get sagt að það sé satt,
en að það sé fjandi satt, vil ég ekki segja, ef
að það er það, sem þið meinið.“
„Cain, Cain, hvernig dirfist þú?“ spurði
Joseph alvarlega. „Þú ert beðinn að sverja
heilagan eið og þú sverð eins og illa innrættur
Shimei frá Gera, sem að kom bölvandi. Ungi
maður, svei!“
„Nei, það er ekki satt! Það eruð þið, sem
viljið koma vesalings dreng til að glata sál
sinni, Josep Poorgrass — það er það, sem að
það er!“ sagði Cain og fór að gráta. „Það sem
ég meina er það, að í almennum sannleika, þá
var það ungfrú Everdene og Sergeant Tray,
sem að ég sá, en í hræðilegum — svo hjálpi mér
Guð — sannleika, sem að þið viljið hafa, þá
gátu það hafa verið einhverjir aðrir!“
„Það er ekki hægt að komast eftir því
hvað er rétt eða rangt í þessu“, sagði Gabríel
og gekk til vinnu sinnar.
„Cain Ball, þú ert eins og illa hnoðað
brauðdeig!" stundi Joseph Poorgrass.
Svo tóku allir til vinnu aftur. Gabríel
sýndi ekki á sér neina gleði, og það sást ekki
heldur að hann væri í óvanalega þungu skapi.
En Coggan fór nærri um hvernig að honum
leið, og þegar að þeir voru tveir einir sagði
hann: —
„Taktu þetta ekki nærri þér, Gabríel. —
Hvaða mismun gerir það hvers heitmey hún
verður, úr því að þú gast ekki fengið hana
sjálfur?"
„Það er einmitt það, sem að ég var að segja
við sjálfan mig,“ sagði Gabríel.
XXXIV. KAPÍTULI
Þetta sama kveld, eftir að farið var að
skyggja, stóð Gabríel við kálgarðshliðið hjá
Coggan og horfði yfir landið fagra áður en að
hann fór að hátta.
Það kom vagn hægt og hljóðlega eftir gras-
röndinni meðfram veginum. í vagninum voru
tvær konur að tala saman. Oak heyrði undir
eins að það voru Bathsheba og Liddy. Vagninn
kom gegnt Oak, og fór fram hjá. Það var létti-
vagn ungfrú Everdene og í honum sátu Liddy
og húsmóðir hennar. Liddy var að spyrja
frétta frá Bath, en húsmóðir hennar svaraði
spurningum hennar dauflega, og það var eins
og hún væri annars hugar. Bæði Bathsheba og
hrossið virtust vera ferðlúin.
Fögnuður Oaks yfir því, að húsmóðir hans
var komin heim heilu og höldnu yfirskyggði
allt annað í huga hans. Hann beið, þar sem hann
var þar til að dagsbrún var jöfn í austri og
vestri og hinir óframfærnu hérar fóru að læð-
ast um hæðirnar. Gabríel hafði máske verið þar
hálfum klukkutíma lengur, þegar að maður
gekk fram hjá honum.
„Gott kveld, Gabríel,“ sagði maðurinn, sem
var Boldwood.
„Gott kveld, herrasagði Gabríel.
Boldwood bar fljótt úr augsýn eftir braut-
inni og Oak gekk til hvílu litlu síðar.
Boldwood bóndi hélt áfram í áttina heim
til ungfrú Everdene. Hann gekk heim að húsi
hennar og sá ljós í setustofunni. Gluggatjaldið
var ekki dregið fyrir gluggann og hann sá
Bathshebu sitja í stofunni og vera að lesa bréf
eða skjöl. Hún sneri baki við honum. Bold-
wood gekk til dyranna, drap á þær og beið.
Boldwood hafði ekki farið fet að heiman
frá sér eftir að hann mætti Bathshebu á vegin-
um til Yalbury. Einn og þögull hafði hann ver-
ið heima hjá sér og hugsað um hina órann-
sakanlegu vegi kvenfólksins, og í huga sér
hafði hann dæmt þær allar eftir tilviljunaraf-
stöðu þeirrar einu konu, sem að hann hafði
verulega kynnst. Hugur hans hafði smátt og
smátt mildast, og var það ástæðan fyrir þessari
næturferð hans. Hann var kominn til þess að
biðja afsökunnar, og biðja Bathshebu fyrir-
gefningar á ofsa sínum nú undir eins og hann
frétti að hún væri komin heim úr kynnisferð
sinni til Liddy, því að hann vissi ekkert um
ferð hennar til Bath.
Liddy kom til dyranna. Boldwood spurði
eftir ungfrú Everdene. Framkoma Liddy var
eitthvað einkennileg, en eftir því tók Boldwood
ekki. Hún fór inn og skildi við hann þar sem
að hann stóð; og á meðan að hún var inni voru
gluggatjöldin dregin fyrir gluggana í setustof-
unni þar sem að Bathsheba var. Boldwood leist
illa á það. Liddy kom út aftur og sagði:
„Húsmóðir mín getur ekki veitt þér mót-
töku, herra.“
Boldwood fór undir eins. Það var sjáan-
legt, að um fyrirgefningu var ekki að ræða —
um það gat ekki verið að villast. Hann hafði
séð hana, sem að honum var í senn mesta yndi
og angist, í sama herberginu, sem að hann hafði
verið með henni í sem einkagestur hennar litlu
fyr þá um sumarið, en nú neitaði hún honum
um inngöngu í það.
Boldwood var ekki í neinum flýti að kom-
ast heim til sín. Klukkan var tíu að minsta
kosti þegar að hann gekk í gegnum lægri part-
inn af Weatherbury og heyrði póstvagninn
koma inn í bæinn, sem að gekk á milli Weather-
bury og bæjar, sem var nokkru norðar. Vagn
þann átti og keyrði maður, sem heima átti í
Weatherbury og stansaði vagninn við heimili
eða hús þessa manns. Ljós, sem var framan á
vagninum, sýndi að fyrsti maðurinn, sem að
út úr honum kom var í rauðri treyju með
gylltum hnöppum. — „ó,“ sagði Boldwood við
sjálfan sig; „hann er kominn til að finna hana.“
Tray fór inn í hús ökumannsins, en þar
hafði hann búið á meðan að hann dvaldi í síð-
ustu heimsókn sinni til æskustöðvanna.
Boldwood tók skyndilega ákvörðun. Hann
flýtti sér heim til sín. Eftir tíu mínútur var
hann kominn til baka og lét sem að hann ætl-
aði að heimsækja Tray hjá póstmanninum. En
þegar að hann var að ganga upp að húsinu,
voru dyrnar opnaðar og einhver kom út í þær
og sagði: „Góða nótt“ til þeirra, sem að inni
voru, það var Tray. Boldwood þótti einkenni-
legt að hann skyldi vera að kveðja, þar sem
hann var nýkominn. En hann gekk samt til
hans. Tray sýndist halda á ferðatösku í hend-
inni, sem að hann hafði haft með sér. Og hann
virtist vera á förum aftur þá um kveldið.
Tray gekk upp hæðina og flýtti sér. Bold-
wood fór í veg fyrir hann:
„Sergeant Tray?“
„Já, ég er Sergeant Tray.“
„Nýkominn úr norðurhéruðunum, spái ég?“
„Nýkominn frá Bath.“
„Ég er William Boldwood.“
„Er það svo?“
Málhreimurinn, sem að þetta var sagt í,
var allt sem þurfti til þess að espa Boldwood:
„Ég þarf að tala orð eða tvö við þig,“ sagði
hann.
„Um hvað?“
„Um konuna, sem býr í húsinu þarna fyrir
handan — og um konu, sem að þú hefir mis-
boðið.“
„Ósvífni þín er furðuleg," sagði Tray og
fór af stað.
„Heyrðu mér,“ sagði Boldwood, sem stóð
fyrir framan Tray. „Hvort sem að þú furðar
þig á því eða ekki þá verðurðu nú samt að
tala við mig.“
Tray fann, að Boldwood var bláköld al-
vara; hann leit á Boldwood og sá að hann var
kraftalega vaxinn og að hann hélt á barefli í
hendinni. Hann vissi að klukkan var yfir tíu.
Það sýndist ekki vera skynsamlegt að reita
Boldwood til reiði. „Nú, jæja, ég skal með
ánægju hlusta á þig,“ sagði Tray og setti ferða-
tösku sína niður; „en talaðu ekki hátt, því að
það geta einhverjir heyrt til okkar -frá húsun-
um í kring.“
„Jæja þá — ég veit allmikið um samband
þitt við Fanny Robin. Ég má segja þér líka, að
ég er eini maðurinn í þorpinu, að undanteknum
honum Gabríel Oak, sem veit um það. Þú ættir
að giftast henni.“
„Ég býst við að ég ætti að gjöra það. Satt
að segja þá vil ég gjöra það, en get það ekki.“
„Hvers vegna?“
Ógætilegt svar var komið fram á varirnar
á Tray, en hann sá að sér og sagði: „Ég er fá-
tækur.“ Hann hafði breytt um málróm, sem
áður hafði verið kæruleysislegur, en hafði nú
hreim bragðarefsins.
Hugur Boldwoods var ekki í því ástandi,
að hann tæki eftir málrómsbreytingu. Hann
hélt áfram: „Ég má eins vel vera berorður við
þig; og skildu það, að ég ætla mér ekki að ræða
við þig um það hvað sé rétt eða rangt, ekki
heldur kvenlegan heiður eða vanheiður, né
heldur láta í ljósi álit mitt um breytni þína.
Ég hefi ásett mér að eiga kaup við þig.“
„Er það svo?“ sagði Tray. „Við skulum
setjast niður.“ Það lá gamalt tré við girðinguna,
sem var rétt á móti þeim, og þeir settust á það.
„Ég var trúlofaður ungfrú Everdene,“ sagði
Boldwood, „en þú komst og.......“
„Ekki trúlofaður,“ sagði Tray.
„Svo gott sem trúlofaður.“
„Ef að ég hefði ekki komið til sögunnar, þá
hefði hún máske trúlofast þér.“
„Svei þessu máske!“
„Hefði þá.“
„Ef að þú hefðir ekki komið á vettvang,
þá hefði ég áreiðanlega — já, áreiðanlega verið
trúlofaður henni nú. Ef að þú hefðir ekki séð
hana, þá værir þú máske giftur Fanny. Það
er of mikið millibil á milli ykkar, ungfrú Ever-
dene og þín, mannfélagslega, til þess að þessi
Amors-áleitni þín við hana geti nokkurn tíma
endað á giftingu. Svo að alt sem að ég fer
fram á er það, að þú ónáðir hana ekki framar.
Gifstu Fanny. Ég skal sjá um, að þú skaðist
ekki á því.“
„Hvernig?“
„Ég skal borga þér v^l nú þegar, og ákveða
henni vissa upphæð, og ég skal sjá um að þú
líðir aldrei skort. Ég skal gjöra skýrari grein
fyrir þessu: Bathsheba er aðeins að leika sér
við þig, þú ert of fátækur fyrir hana, eins og
að ég sagði þér, svo að þú skalt hætta að
hugsa um hefðargiftingu, sem að aldrei getur
orðið, en framkvæma þá almennari, sem að
þú getur gjört strax á morgun. Taktu tösku
þína, snúðu við, farðu í burtu frá Weather-
bury í kveld, og þú skalt taka fimmtíu pund
með þér. Fanny skal fá fimmtíu pund til að
búa sig undir giftinguna, þegar að þú segir mér
hvar hún á heima, og svo fimm hundruð pund
á giftingardaginn.“
Þegar að Boldwood gjörði þessi boð var
hann sér þess meðvitandi, og það mátti heyra
það á mæli hans, hve aðstaða hans, áform hans
og aðferð voru máttvana. Hann hafði breytt til
frá hinni fyrri ákveðnu, hugprúðu aðstöðu
sinni, þegar að hann hefði fordæmt og fyrir-
litið fyrirætlanir þær, sem að hann var nú að
framkvæma. Við sjáum nýtt afl vakið hjá ást-
föngnum manni, sem ekki var hjá honum að
finna á meðan að hann var óháður; en það er
vídd útsýnisins hjá óháða manninum, sem að
ekki er að finna hjá þeim ástfangna. Þar sem
mikil hlutdrægni er, þar er og mikil þröng-
sýni, og ástin, þó að hún sé aukin tilfinning,
dregur hún samt úr sjálfstæði manna. Bold-
wood sýndi það greinilega; hann vissi ekkert
um kringumstæður Fanny Robins, eða hvar
hún var; hann vissi ekkert um tækifæri eða
möguleika Tray, en þetta var það, sem að hann
sagði.
„Mér líkar bezt við Fanny,“ sagði Tray;
„og ef það er eins og að þú segir, að óhugsan-
legt sé, að ég fái ungfrú Everdene, þá er það
hagur fyrir mig að taka á móti peningunum frá
þér og giftast Fanny. En hún er aðeins vinnu-
kona.“
„Fástu ekki um það — gengur þú að boði
mínu?“
„Já, ég geri það.“
„Ó!“ sagði Boldwood hressari í huga. „Ó,
Tray, ef að þér fellur bezt við hana, því varst
þú þá að troða þér inn hérna til þess að spilla
gæfu minni?“
„Ég ann Fanny mest núna,“ sagði Tray.
„En Bath .... ungfrú Everdene kveikti í mér
og tók pláss Fanny um tíma. Það er allt búið
núna.“
„Hví ætti það að vera búið nú — svo fljótt?
Og til hvers varstu þá að koma svona fljótt?“
„Til þess eru gildar ástæður. — Fimmtíu
pund út í hönd, sagðurðu!“
„Já, ég sagði það,“ sagði Boldwood, „og
hérna eru þau — fimmtíu pund í gulli.“ Og
hann fékk Tray dálítinn pakka.
„Þú virðist hafa haft þetta allt undirbúið,
og þú virðist hafa gengið að því sem sjálfsögðu,
að ég mundi taka á móti þessu,1' sagði Tray og
rétti hendina eítir pakkanum.
„Ég hélt að það gæti skeð, að þú mundir
taka við þeim,“ sagði Boldwood.
„Þú hefir aðeins orð mín fyrir því, að ég
standi við samningana, en ég hefi að minnsta
kosti fimmtíu pund.“
„Ég hefi hugsað um það, og ég held, að ef
ég get vakið heiðurstilfinningu þína, þá sé
mér óhætt að reiða mig á hyggjuvit þitt með
að þú hrindir ekki frá þér voninni um fimm
hundruð pundin og afla þér með því biturs
fjandmanns, sem annars er viljugur til að vera
þér mjög hagkvæmur vinur.“
„Þey — hlustaðu!" sagði Tray lágt.
Það heyrðist létt fótatak á veginum rétt
fyrir ofan þá.
„Hamingjan góða — það er hún,“ hélt Tray
áfram. „Ég verð að fara og mæta henni.“
„Hún hver?“
„Bathsheba.“
„Bathsheba — úti ein um þetta leyti næt-
ur!“ sagði Boldwood steinhissa og stóð á fætur.
„Því þarft þú að mæta henni?“
„Hún átti von á mér í kveld — og ég verð
að fara og tala við hana og kveðja hana sam-
kvæmt samningum okkar.“
„Ég sé enga ástæðu fyrir þig til að tala við
liana.“
,fÞað getur ekki gert neitt illt — og ef að
ég gjöri það ekki, þá verður hún að ráfa hér
um til að leita að mér. Þú skalt heyra hvert
orð, sem að ég segi við hana. Það hjálpar þér
til að komast í mjúkinn hjá henni, þegar að ég
er farinn.“
„Það er háðhreimur í orðum þínum.“
„Ó, nei. Og mundu eftir því, að af að hún
veit ekki hvað af mér verður, þá verð ég henni
minnisstæðari, heldur en ef að ég segi henni
beint út, að ég hafi komið til þess að segja
skilið við hana.“
„Viltu halda þér aðeins við það atriði? —
Get ég fengið að heyra hvert orð, sem að þú
segir?“
„Hvert orð. Sittu nú hérna kyrr og haltu
á töskunni minni og vittu hvað þú heyrir.“
Fótatakið létta færðist nær og þagnaði við
og við eins og að sá, sem á ferðinni var, væri
að hlusta. Tray blístriði tvisvar sinnum.
„Það er þá komið svona,“ tautaði Boldwood
órólegur.
„Þú lofaðist til að þegja,“ sagði Tray.
„Ég lofa því aftur.“
Tray gekk áfram.
„Frank, elskan, er það þú?“ Það var Bath-
sheba, sem talaði.
„Ó, Guð minn!“ sagði Boldwood.
„Já,“ sagði Tray.
„En hvað þú ert seinn,“ hélt hún áfram
blíðlega. „Komstu með póstvagninum? Ég var
að hlusta og heyrði hann koma inn í bæinn
fyrir nokkuð löngu síðan, og ég var nærri orðin
vonlaus um að þú kæmir, Frank.“
l