Lögberg - 04.09.1952, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. SEPTEMBER, 1952
Alþjóðaþing höfunda
— Frásögn íslenska fulltrúans —
Þingsetning og störf
Nýlega var aðalfundur alþjóða
sambands höfunda, þess er nefn-
ist „Confederation Internation-
ale des Sociétés d’Auteurs et
Compositeurs,“ haldinn í Amster
dam. Hollenzka „Stef“ bauð, en
í alþjóðasambandinu eru sam-
einuð „Stef“ allra landa, og voru
það mættir fulltrúar um 60 fél-
aga, alls nSerri því 200 höfundar
tóna eða orða, svo og útgefendur
og lögfræðingar, meðal þeirra
færustu sérfræðingar í þeim efn-
um frá helztu menningarlöndum
heims.
Þingið var sett með mikilli
viðhöfn í hátíðasal ráðhússins.
Tónskáldið Arthur Honegger,
forseti sambandsins, opnaði þing-
ið, en höfuðræðuna flutti dóms-
málaráðherra Hollands, og borg-
arstjórninn í Amsterdam bauð
gestina velkomna með sérstakri
ræðu. N o k k r i r sérfræðingar
fiuttu síðan þingsetningarræður
um sérmál höfundaréttar.
Næstu daga stóðu svo yfir
starfsfundir sambandsins í húsa-
kynnum „Alþjóðlegrar menning-
armiðstöðvar ríkisins," en stjórn-
ar- og nefndarfundum var að
mestu leyti lokið áður en þingið
var sett. Nú störfuðu hér á sér-
stökum fundum fyrst hver hinna
fjögurra deilda sambandsins fyr-
ir sig
1, ) Deild sýningarréttar leik-
húsa.
2, ) Deild flutningsréttar tón-
leika.
3. Deild vélrænna upptöku
réttinda.
4. ) Deild rithöfunda- og prent
réttinda.
Loks héldu allar deildirnar
sameiginlega fundi. 1 heila viku
var unnið að því að setja fram-
haldsreglur um meðferð höfunda
réttar og um gæzlu þeirra, að
samþykkja yfirlýsingar o. s. frv.
Alyktanir þessar og reglur eru
bindandi fyrir öll félögin, en
markið er að tryggja eigendum
höfundaréttar fullan hagnað af
sinni framleiðslu. Samþykktir
Handhæg ritvél
Vér getum útvegað yður rit-
vél, sem þér getið haldið á,
með letri yðar eigin tungu.
Samið um greiðslur
THOMAS & COMPANY
88 Adelaide Street West, Toronto
þessar hafa því ekki eingöngu á-
hrif á starfsemi félaganna inn-
byrðis, heldur einnig á ríkis-
stjórnir og lagasetningar flestra
menningarlanda, enda er æðsta
boðorð: að gæta þess að höfund-
arnir sjálfir, og ekki hagnýtend-
ur verka þeirra, njóti meirihluta
þess arðs, er inn kemur fyrir þau.
í lok þingsins var samþykkt að
senda fréttastofum og blöðum til
birtingar útdrátt úr fundargerð-
um þingsins.
Ályktanir um ísland
Á fundum framkvæmda- og
löggjafarnefnda alþjóðasamband-
sins í vetur sem leið, var gerð á-
lyktun varðandi íslenzka STEF
og meðferð höfundaréttar á Is-
landi og hún send ríkisstjórn ís-
lands í gegnum íslenzka sendi-
ráðið í Paris. Ályktunin hljóðar
þannig:
„Vegna brýnnar nauðsynjar og
í samræmi við 19. gr. sambands-
laganna hafa framkvæmdanefnd
og löggjafarnefnd alþjóðasam-
bands höfunda og tónskálda á
fundi í Florens frá 29. október
til 3. nóvember 1951 gert eftirfar-
andi ályktun:
Með tilliti til 2. gr. íslenzkra
laga frá 1905 varðandi höfunda-
rétt með breytingu frá 1943 og
1947,
með tilliti til viðurkenningar
um nytsemi í þágu almennings,
sem íslenzki menntamálaráð-
herrann veitti STEFI í febrúar
1949,
með tilliti til þess, að slíkir
örðugleikar eru í reynd á því að
beita 2. gr. laganna frá 1905 með
breytingu varðandi innheimtu
höfundalauna, að hætta er á, að
höfundaréttur vegna flutnings
eða sýningar á opinberum vett-
vangi verði áhrifalaus í hagnýt-
um efnum,
fara nefndirnar þess virðingar
fyllst á leit við íslenzku ríkis-
stjórnina, að hún greiði fyrir inn-
heimtu höfundalauna á íslandi
að svo miklu leyti sem það kann
að vera undir henni komið.“
Þar sem enn hafði ekki borist
neitt svar frá ríkisstjórn íslands
við óskum þessum, var ályktun-
in hér borin undir atkvæði aðal-
fundar allra deilda og samþykkt
í einu hljóði. Það liggur , augum
uppi að erlendir höfundar geta
ekki látið afskiptalausa meðferð
eigna þeirra á íslandi, og að eftir
því verður gengið að milliríkja-
samningur sá ,er felst í Bernar-
samþykktinni, sé haldinn þar
eins og í öðrum löndum. Jafn-
augljóst er öllum aðiljum, að ef
ekki berast fullnfgjandi svör frá
ríkisstjórn íslands, þá munu ut-
anríkisráðuneyti hinna einstöku
landa bera fram kvartanir við
ríkisstjórnina og krafjast þess að
.skuldir fyrir hagnýtingu and-
iegra verðmæta verði tilfærðar
í verðlunarsamningum við Is-
land. Raunverulega er um smáar
upphæðir að rséða og furðulegt
að nokkur maður hér á landi
skuli vilja tefla heiðri Islands í
hættu 'út af slíku smáræði.
Fulltrúi Sameinuðu þjóðanna
Sem heiðursgestur og áheyrn-
arfulltrúi sat forstjóri höfunda-
réttardeildar UNESCO (menn-
mgarstofnunar Sameinuðu þjóð-
anna) þetta þing. Áður en fund-
um 'lauk hélt hann langa ræðu
um sjónarmið UNESCO í höf-
unda réttarmálum og var mjög
vel tekið. Hann og stofnun hans
beita sér fyrir því að sameina
allar þjóðir heims í einni sam-
eiginlegri höfundaréttarsam-
þykkt, og hafa drög að henni ver-
ið birt. Er þar einkum reynt að
taka tillit til sérstöðu menningar
snauðra þjóða, Alþjóðasamband
höfunda er hins vegar á þeirri
skoðun að Bernarsamþykktin
eigi að vera lágmarkskrafa og
undirstaða höfundalöggjafar
allra þjóða. Viðræður um þetta
fóru hér fram af mikilli vinsemd.
I ræðu sinni minntist fulltrúi
Sameinuðu þjóðanna sérstaklega
á ísland, hvílíkt þrekvirki það
væri af þjóð með að eins 150
þúsund íbúa að þýða erlendar
bókmenntir á sitt mál og halda
uppi eigin menningu. Dauðaþögn
varð í salnum við ummæli þessi,
enda höfðu menn veitt íslandi
sérstaka athygli í seinni tíð. Að
eins ítalski lögfræðingurinn De
SANCTIS greip fram í og minnti
á svipaðar ástæður í Júgoslavíu.
Undirritaður átti á þessu þingi
rækilegar viðræður við þenna
umboðsmann Sameinuðu þjóð-
anna. Það kom upp úr kafinu að
íulltrúinn taldi sig afkomanda
Leifs heppna, enda hafði ætt
hans tekið sér nafnið HEPP! Við
kvöddumst sem frændur.
Luakmburg og ísland
Hið elzta og Rundrað ára
gamla „Stef“ hefir um langan
aldur haft á hendi eigin inn-
heimtu í öðrum löndum, en í
sumum þeirra hefir með aðstoð
sjórnarvalda verið losað um þau
yfirráð og sjálfstæð og viður-
kennd eigin innheimtufélög
mynduð. Belgizka félagið er eitt
af þeim, og hefir það stundum
þótzt eiga örðugt uppdráttar
vegna íhlutunar gamla móður-
félagsins. í Luxemburg annast
franska félagið ennþá alla inn-
heimtu án milligöngu. Nú hafði
verið gerð tilraun til að gera Lux
emburgríkið sjálfstætt í þessum
efnum. Sérstakt félag hafði þar
verið myndað, og sótti það á
þinginu um upptöku í alþjóða-
sámbandið með stuðningi belg-
íska félagsins. Beiðninni var syn-
jað með mjög miklum atkvæða-
mun.
Luxemburg hefir nærri þris-
var sinnum fleiri íbúa en ísland,
en samanburður liggur nærri.
íslenzka STEF er algarlega sjálf-
stætt, og nýtur allra hlunhinda
til menningarlegra viðskipta og
frádráttarsparnaðar eins og stóru
félögin.
Þetta er í fyrsta lagi því að
þakka, að menn vita að ísland á
listamenn, sem sjálfir eiga mikil
réttindi og er því treystandi til
að verja rétt annara með oddi
og egg, enda eru útlendu félögin
látin fylgjast rækilega með mála
reksthri íslenzka félagsins og
skýrslum þess.
I öðru lagi er þetta að þakka
stuðningi norrænu félaganna,
sem eru í stöðugu samstarfi við
íslenzka STEF og í miklu áliti
innan alþjóðasambandsins vegna
heiðarleiks og vandvirkni. En
mun höfundaréttar gætt það vel
á íslandi í framtíðinni að oss Is-
lendingum takist að halda fullu
trausti? Það er óhjákvæmilegt
skilyrði til útbreiðslu íslenzkra
lista erlendis.
Mönnum þótti Luxemburg
ekki eigi nægilega mikið af rétt-
indum til að geta orðið fullgild-
ur aðili í alþjóðasambandinu.
/
Listir og samkvæmi
Enda þótt fundir stæðu yfir
venjulega á hverjum degi frá kl.
10 til 1 og 3 til 6, vannst samt
ráðrúm til samkvæma og list-
iænna fyrirbrigða. Skemmtiferð
ir og sérstök boð voru fyrir döm-
ur fultrúanna meðan á fundum
stóð, en sameiginleg hátíðaboð að
loknum störfum. Ríkisstjórnin
og framkvæmdanefnd hinnar
svokölluðu „Hollandshátíðar“
buðu til baðstaðarins Scheven-
ingen, og voru þar tónleikar auk
veizluhalda.
í hljómleikahöllinni í Amster-
dam voru einnig sérstakir sin-
foniskir tónleikar haldnir vegna
þingsins og þar m. a. flutt mikið
tónverk fyrir kór og hljómsveit:
, Dauðadansinn“ eftir fyrrnefnd-
an forseta alþjóðasambandsins
Arthur Honegger, eitt frægasta
tónskáld núlifandi. Honum var
fagnað ákaflega, en salurinn full-
ur. Svissneskur er hann að ætt,
en býr í Frakklandi, og hafa
Frakkar tekið hann á sína arma
sem sinn eiginn listamann, enda
var hann á sextugs afmæli sínu
nýlega einnig mjög hylltur þar.
Listasöfnin heimsfrægu skoð-
uðu þeir, sem gátu tekið sér tíma
frá fundarstörfum, en eitt kvöld-
ið hafði borgarstjórinn boð fyrir
alla gesti þingsins í listasafni
bæjarins. Þar varð mönnum
einkum starsýnt á málverkin
eftir Van Gogh, er fylla þrjá
stóra sali, og sýna alla þróun
hstamannsins frá æsku til æfi-
loka. Áhorfandinn verður sem
steini lostinn af að sjá hvernig
málarinn hefir eins og logað af
sivaxandi listrænni sköpunar á-
striðu unz hann loks eins og
brann upp til ösku með sjálfs-
morðinu. Vér minnumst orða
hans í bréfi til bróður síns, þegar
hann beiðist peninga til að geta
skapað: „Ég er sannfærður að
verk mín munu verða dýrmætari
með ári hverju eins og vín í
kjöllurum.“ Lítið eða ekkert
gerði Holland fyrir þennan lista-
mann sinn meðan hann lifði, en
hversu mikils virði eru ekki verk
hans landinu nú?
17. júní sást íslenzki fáninn
blakta við hús ræðismanns vors
rétt hjá hljómleikahöllinni.
Sama dag höfðu umboðsmenn
ameríska STEFs glæsilega boð-
veizlu eingöngu fyrir fulltrúa
r.orrænu félaganna fimm. Þar
kom aftur í ljós hve mikils
Norðurlöndin eru metin í þessum
alþjóðlegu samtökum höfunda-
rétthafa.
Þinginu lauk svo með stórkost-
legri veizlu í hljómleikahöllinni.
Höfðu sætin verið tekin úr saln-
um, en borðum raðað. Veggir og
umhverfi voru eitt haf lifandi
blóma, og höfðu sumir þáttakend
ur aldrei litið slíkt blámaskraut.
Við háborðið sátu hér aftur þeir
dómsmálaráðherra Hollands, for
seti alþjóðasambandsins og borg-
arstjórinn í Amsterdam og héldu
ræður. Dómsmálaráðherrann
lauk máli sínu með því að minna
á gildi höfundaréttar fyrir hug-
sjónir menningar og mannúðar.
Nœsta þing, tónlistarmót
Á seinasta fundi þingsins var
einróma samþykkt fillaga norska
STEFs um að halda næsta árs-
þing sambandsins í Osló í júní
1953. Verður þetta þriðja skiptið
sem slíkt þing er haldið á Norð-
urdöndum, en það hefir einu
sinni verið í Kaupmannahöfn;
segja menn að með þinghaldinu
í Danmörku hafi endanlega verið
lokið andstöðunni gegn danska
Stefi því að um leið hafi öllum
almenningi orðið ljóst hve þýð-
ingarmikill höfundasamtökin
eru. Það er mjög eftirsótt í öllum
löndum að mega hafa slíkt þing.
Argentína bauð t. d. fyrir þrem
arum 100 fulltrúum ókeypis flug
fra Paris—Buenos Aires og til
baka ásamt ókeypis dvöl. Ráð-
andi stjórnmálamönnum flestra
landa er ljóst að umboðsmenn
andlegra verðmæta geta er til
lengdar lætur verið fulltrúar
máttugri afla en stjórnmála-
fjármála- eða hermálamenn.
I Osló er gert ráð fyrir að
halda alþjóðlegt tónlistarmót
með flutningi nýrra tónverka í
Æviminning
f. 6. ágúst, 1867—d. 2. marz, 1952
Sigurður Jón Magnússon
Hann hét Sigurður Jón Mag-
nússon fullu nafni, en var alltaf
kallaður Jón eða Jón Magnús-
son því mjög fáum var kunnugt
um að hann héti öðru nafni en
Jón.
Hann kom frá íslandi fullra
seytján ára, fullur af framsókn-
arþrá og æfintýra löngun. Hann
kom eins og fleiri, til að ryðja
sér braut í hinu mikla og marg
umtalaða landi Ameríku, sem
svo margir landar hans höfðu
farið til á undan honum, og
margar kynja sögur allskonar
gæða bárust frá til íslands á
þeim tímum.
Eins og flestir aðrir vestur
farar, kunni hann ekkert í mál-
inu, og þar af leiðandi voru
erfiðleikarnir að komast áfram
þyngri í sl^uti. En Jón var fjör-
maður mikill, hraustur og dug-
legur og hafði fullan huga á því,
að komast áfram í þessu nýja
landi, sem hafði svo margskonar
atvinnugreinar á boðstólum.
Jón var algengur verkamaður
og þjálfaður vel í skóla lífsins
áður en hann lagði af stað frá
íslandi. Hér tók hann því hvaða
starfi sem honum bauðst og gaf
honum eitthvað í aðra hönd. Það
var æði margt sem hann lagði
hönd á, árin sem hann dvaldi
hér. Hann vann við járnbrautar
v i n n u, námagröft, allskonar
bænda vinnu og bæjar störf,
sem sagt, allt er hann gat feng-
ið að stunda af algengri verka-
manna og bænda vinnu, eftir því
sem á stóð og þörf var fyrir.
Jón var hraustmenni mikið,
tápmikill og duglegur, en oft
varð hann að breyta um verk,
því í þá daga var oft ekki eins
auðvelt að fá vinnu til lang-
frama við sömu störf, sem nú á
dögum.
Eftir að hafa verið á nokkrum
stöðum í Canada fyrst, fór hann
til Minneota og dvaldi þar um
tíma, en fór svo þaðan til Duluth
og vann þar um skeið við ýmis-
konar verkamanna störf.
í Duluth var það, sem undir-
staðan var lögð að gæfu hans,
því þar kynntist hann konu
sambandi við þingið að ári. Slíkt
mót var haldið í Salzburg í sum-
ar, og stóð að því 30 ára gamalt
félag „International Society for
Contemporary Music.“ Að loknu
þinginu í Amsterdam ferðaðist
undirritaður á mót þetta með
formanni hollenzka „Stefs,“ en
frá tónleikum þess verður sagt í
annari grein. Á fundum félag-
sms þar kom flestum saman um
að starfsaðferð og stefna þess
væri nú úrelt orðin og að gagn-
gerar breytingar væru óhjá-
kvæmilegar. Nýjasta stefnan í
tónsmiðum kom hinsvegar fram
um líkt leyti á tónlistarmóti í
Paris, og kallast þar „Musique
Concréte,“ en í frásögnum frá
tónlistarmóti í fyrrasumar, spáði
undirritaður einmitt þróun slíkr-
ar stefnu, sem leitar að því frum-
stæða aftur í aldir og að þjóðleg-
um rótum, sem birtast ómegnað-
ar með einföldum og „sláandi
hætti.“
Reykjavík, 13.7. 1952
Jón Leifs
— TÍMINN, 20. júlí
efni sínu, Þorgerði Eysteinsdótt
ur, er þá var fyrir skömmu kom-
in frá íslandi ásamt systur sinni
Sólveigu, og vann á saumastofu
í Duluth. Þau giftust þar 1892.
Eftir ársdvöl í Duluth, fluttu
þau til Winnipeg, og dvöldu
á ýmsum stöðum næstu árin,
bæði í Keewatin, Ontario og
Selkirk, Manitoba, unz þau árið
1912 fluttu enn til Winnipeg og
áttu þar heima alltaf síðan.
Að rekja æfisögu Jóns, verður
ekki reynt að gera hér, en æði
margt varð hann að ganga í
gegnum með konu sinni frum-
býlisárin, eins og flestir land-
nemar urðu að gera á þeim
árum.
Jón eignaðist ágæta kona, sem
bæði var greind og dugleg og
studdi mann sinn af ráði og dáð
og þau hvort annað. Og vonirn-
ar glæddust með vaxandi reynz-
lu og sigurinn vannst þótt marg-
háttaðir erfiðleikar steðjuðu að
og tefðu leiðina.
Jón var „drengur góður,“ hann
var tryggur vinur vina sinna,
en nokkuð seintekinn. Hann var
léttur í lund og smáglettinn,
hann var söngvinn vel og hafði
undur fagra og hreina rödd.
Hann gat orðið þungur í skauti
ef honum var órétt gjört, hann
var hreinn í lund og fór aldrei á
bak við nokkurn mann og þoldi
því ódrenglyndi illa. Hann var
með eindæmum mikill barna
vinur. Hann elskaði börnin.
Hann var fljótur að kynnast
þeim og börnin fljót að hænast
að honum, og hvar sem Jón átti
heima og krakkar voru í kring,
þá var alltaf glaðvær hópur utan
um hann, og hjá honum áttu
börnin alltaf griðastað ef eitt-
hvað amaði. Það var dásamlegt
að sjá og heyra hvað Jóni og
börnunum fór stundum á milli
og hvað hann lék við þau ástúð-
lega og fallega.
Börnum sínum unni hann mik
ið og vildi allt fyrir þau gera,
sem hann gat í té látið þeim til
góðs og gleði og sem orðið gat
þeim á einhvern hátt til upp-
byggingar á lífsbrautinni.
Gegnum margþætt stríð og
erfiðleika menntuðu þau börnin
sín vel, sem varð þeim líka ó-
metanlegur gróði síðar meir.
Börn þeirra hjóna, Jóns og
Þorgerðar eru þrjú á lífi, og þau
eru, Hallgerður Róslaug, gift
Davíð Björnssyni í Winnipeg,
María, gift William Rinn, í Los
Angeles, Californía og Helga,
gift O. J. Mclnnes, einnig í Los
Angeles. Þrjú börn misstu þau
á unga aldri.
Jón Magnússon var fæddur 6.
ágúst 1867, að Brekkukoti í
Blönduhlíð í Skagafirði. Hann
var sonur þ e i r r a Magnúsar
Gunnarssonar á Sævarlandi í
Skagafirði og Maríu ólafsdótt-
ur. Jón var því kominn af hinni
nafnkunnu „Skíðastaðaætt" og
er hún fjölmenn mjög.
Jðn var fyllilega meðal maður
á hæð, þreklega vaxinn, hvatur
í spori og hraustmenni mikið.
Honum varð sjaldan misdægurt
og hann andaðist í hárri elli,
unidr verndarvæng dóttur sinn-
ar Rósu í Winnipeg þann 2.
marz, 1952.
Hann var jarðsunginn af séra
Philip M. Pétursson frá Sam-
bandskirkjunni í Winnipeg og
lagður við hlið konu sinnar í
Brookside grafreitinu.
D. B.
C0PENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
the
Westinghouse
has countless uses!
Westinghouse Lamps give you plenty of
good light and last longer. Check the
lighting in your home . . . replace burned
out or blackened bulbs with Westinghouse
lamps. Get your supply before the long
winter evenings come. Order them from
your Hydro meter reader, bill deliverer
or collector. Have them seent C.O.D. or
charged to your light bill.
PORTAGE & KENNEDY PHONE 96-8201