Lögberg - 04.09.1952, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. SEPTEMBER, 1952

LANGT I BURTU
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
Undir eins og að hann var farinn brast
Bathsheba í grát — þurran ekkagrát, sem að
engin tár mýktu. En hún ásetti sér að bæla
niður vott allra tilfinninga. Hún var yfirunnin,
en ásetti sér að viðurkenna það ekki eins lengi
og hún lifði. Metnaður hennar var lágt fallinn
þegar hún gjörði sér grein fyrir, að hún væri
gift> og háð eiginleikum manns sem væru ó-
hreinni en eiginleikar hennar sjálfrar. Hún
stundi og var í æstu skapi eins og ljón í búri.
Sál hennar ólgaði og blóðið streymdi fram í
kinnarnar, unz að hún var orðin eldrauð í
framan. Hún hafði verið stolt' af stöðu sinni
þangað til að hún mætti Tray. Það hafði verið
henni lyfting að vita varir sínar ósnertar af
nokkrum manni og að enginn unnustaarmlegg-
ur hafði verið lagður um mitti hennar. Nú
hataði hún sjálfa sig. Á fyrri árum sínum hafði
hún borið leynilega fyrirlitningu fyrir stúlkum,
sem gjörðust slafar manna við fyrsta tillit
þeirra. Hún hafði aldrei litið augum velþókn-
unar á hjónabandið eitt, út af fyrir sig, eins og
hún sá svo margar konur allt í kringum sig
gjöra. í æsingaóttanum í sambandi við elsk-
huga hennar, hafði hún gengist inn á að giftast
honum, en endurminningin um það var frekar
sjálfsfórnarkend heldur en miðvitund um auk-
inn heiður. Þó að hún naumast þekkti nafn
gyðjunnar Díönu, þá var það nú samt hún,
sem að hún ósjálfrátt dýrkaði. Að hún hafði
aldrei með tilliti, orði eða verki gefið neinum
manni ástæðu til að veita sér eftirtekt — að
henni hefði alltaf fundist að hún væri sjálfri
sér nóg, og í æskusjálfstæði sínu hefði fundist,
að það væri niðurlæging að skipta á óbrotnu
meyjarlífi fyrir fátæklegri og lakari helming
hjónabandsheildarinnar — voru atriði, sem hún
mintist nú í beiskju hugar síns. Ó, ef að hún
hefði aldrei beygt sig fyrir heimsku af þessari
tegund, heiðarleg eins og að hún var, og gæti
aftur staðið á sínum eigin fótum á hæðinni í
Norcombe og ögrað Tray eða hverjum öðrum
manni, sem var að saurga eitt hár á höfði henn-
ar með afskiptasemi sinni.“
Morgunin eftir fór*Bathsheba fyrr á fætur
heldur en að hún var vön, lét söðla hest sinn
og fór til að hafa eftirlit með búverkunum, eins
og hún var vön að gera. Þegar hún kom heim
aftur klukkan hálfmu, sem var vanaiegur
morgunverðartími, var henni sagt, að maður
hennar væri kominn á fætur og hefði farið keyr-
andi á Poppet til Casterbridge.
Eftir morgunverðinn var hún róleg og stillt,
eins og hún átti að sér að vera — og hún gekk
í hægðum sínum út að garðshliðinu til að líta
yfir akurblett, sem hún sjálf sérstaklega annað-
ist ásamt húsverkum sínum, en hún sá að Gabrí-
el, sem að hún nú var farin að halda upp á
eins og bróður sinn, hafði þegar verið þar. Hún
hugsaði auðvitað stundum um hann sem gaml-
an unnusta og braut heilann um hvernig að
það mundi hafa farið ef hún hefði búið með
honum sem eiginmanni. Einnig hugsaði hún
stundum hvernig það mundi hafa verið að búa
með Boldwood undir sömu kringumstæðum. En
þó að Bathsheba væri tilfinningarnæm, var hún
ekki gefin fyrir dagdrauma, og þessar hugsanir
hennar gægðust fram aðeins þegar að trassa-
háttur Tray var sem ábærilegastur.
Hún sá mann koma gangandi eftir vegin-
um og það var Boldwood. Hún roðnaði út að
eyrum og horfði á hann. Hann stansaði þegar
hann var enn langt í burtu frá henni og hélt
upp hendirtni til að vekja athygli Gabríels Oak,
sem var að ganga eftir götuslóða hinum megin
við akurinn. Þeir gengu hvor til annars og fóru
að tala saman, þegar þeir mættust, eftir því
sem íienni sýndist.
Þeir stóðu þarna all-langa stund. Joseph
Poorgrass fór rétt fram hjá þeim með hjólbörur
fullar af eplum, sem að hann ætlaði ipeð heim
til Bathshebu. Þeir kölluðu á hann og töluðu
við hann í nokkrar mínútur, svo skildu þeir og
Joseph hélt áfram upp hæðina með börurnar.
Bathsheba, sem horft hafði á þennan bend-
ingaleik, sem S milli þeirra fór, með nokkurri
undrun, varð hugarhægra þegar að hún sá, að
Boldwood sneri heim til sín aftur: „Jæja, hvaða
skilaboð kemur þú með, Joseph?“ spurði hún.
Hann setti niður börurnar og setti á sig
fágunarsvip, sem að samtal við hefðarkonu
krafðist og ávarpaði hana svo yfir hliðið:
„Þú sérð Fanny Robin aldrei framar — í
verki, eða virkileika, frú.“
„Því þá?“
„Vegna þess, að hún er dauð, í fátækra-
húsinu.“
„Fanny dauð! — Það er ómögulegt!“
„Jú, frú.“
„Úr hverju dó hún?“
„Ég veit það ekki með vissu; ég mundi halda
úr allsherjar uppdráttarmagnleysi. Hún var svo
veikgerð stúlkan, og gat ekki mætt neinum að-
köstum, þegar að ég þekkti hana. Það er sagt,
að hún hafi liðið út af eins og ljós. Hún veiktist
að morgni, og dó um kveldið, því að hún var
orðin bæði veikluð og þreytt. Lagalega tilheyrir
hún söfnuðinum okkar; og Boldwood ætlar að
senda vagn klukkan þrjú í dag til þess að sækja
hana og jarða hana hér.“
„Ég læt hr. Boldwood ekki gjöra neitt slíkt
— ég gjöri það sjálf! Fanny var vinnukona hjá
föðurbróður mínum, og þó að ég þekkti hana
ekki nema í tvo daga, þá heyrir hún mér til.
Þetta er átakanlega sorglegt — að hugsa sér að
Fanny skyldi vera komin á allsleysingja heim-
ili.“ Bathsheba var farin að bera skyn á hvað
mótlætið meinti og hún sagði með djúpri fyrir-
litningu: „Sendu til Boldwoods og láttu segja
honum, að frú Tray taki að sér að sækja fyrr-
verandi þjón fjölskyldu sinnar. — Við ættum
ekki að sækja hana á algengum vagni; — við
skulum fá líkvagn.“
„Það er naumast tími til þess frú, eða held-
urðu það?“
„Máske ekki,“ sagði hún hugsandi. Hvenær
sagðirðu að við yrðum að vera komin þangað —
klukkan þrjú?“
„Klukkan þrjú eftir hádegið í dag, frú, eins
og sagt er.“
„Jæja, þú gerir það þá. Fallegur vagn er
eftir allt betri en ljótur líkvagn. — Joseph,
taktu nýja vagninn með bláa kassanum og
rauðu hjólunum, en þvoðu hann vel áður en
að þú ferð. Og Joseph . . .
„Já, frú.“
„Taktu með þér greniviðargreinar og blóm
og láttu á kistuna — já, taktu nóg til að hylja
kistuna alveg. Náðu í lárviðarsveig, ýmsar teg-
undir, sem þú getur látið í kassa, og nóg af
Chrysanthemum. Og láttu gamla Plesant draga
hana, því að hún þekkti hann svo vel.“
„Ég skal gjöra það, frú. Ég hefði átt að
segja þér að fjórir menn frá hælinu mæta mér
við kirkjugarðinn og taka á móti henni og jarða
hana samkvæmt rétti ábyrgðarnefndarinnar og
ákvæði laganna.“
„Herra minn! — Casterbridge-umsjónar-
nefndin — er virkilega svo komið fyrir Fanny?“
sagði Bathsheba hugsi. „Ég vildi að ég hefði
vitað þetta fyrr. Ég hélt að hún væri langt í
burtu. Hvað lengi hefir hún átt heima hér?“
„Hún hefir aðeins verið hér í einn eða
tvo daga.“
„Ó! — hún hefir þá ekki átt heima þar á
heimilinu?“
„Nei, hún fór fyrst og átti heima í her-
mannabæ fyrir handan Wessex, og síðan hefir
hún verið hér og þar; átti um tíma heima í
Melchester og vann fyrir sér með saumum í
fjóra mánuði hjá heiðarlegri ekkju, sem tekur
saumaverk heim til sín. Hún kom á fátækra-
heimilið á sunnudagsmorguninn held ég, og
það er sagt, að hún, hafi gengið alla leiðina
þangað frá Melchester. Hvers vegna að hún fór
þaðan, sem að hún var, get ég ekki sagt, því
að ég veit það ekki. Þetta er stutt ágriþ af sögu
hennar eins og að ég veit hana, og þú veist, frú,
að ég lýg aldrei.“
Enginn gimsteinn hefir breytt rauðu bliki
í hvítt eins fljótt og andlitslitur Bathshebu
breyttist nú frá roða til fölva, hún dró þungt
andann og spurði:
„Gekk hún eftir tollveginum okkar?“
„Ég held, að hún hafi gert það — frú, á ég
að kalla á Liddy. Þér er auðsjáanlega illt. Þú
ert föl eins og lilja — svo snjóhvít og óstyrk.“
„Nei, kallaðu ekki á hana; það er ekkert.
Hvenær fór hún fram hjá Weatherbury?“
„Á laugardagskveldið var.“
„Þetta nægir, Joseph — þú mátt nú fara.“
„Sjálfsagt, frú.“
„Joseph, komdu aftur fyrir mínútu. Hvern-
ig var hárið á Fanny litt?“
„Já, virkilega frú, þegar þetta er lagt fyrir
mig eins og dómara og kviðdómendur, þá get
ég nú ekki munað eftir því, ef þú trúir mér!“
„Fástu ekki um það; farðu og gerðu það,
sem að ég sagði þér. Bíddu — jæja, nei, farðu!“
Hún sneri sér frá honum, svo að hann gæti
ekki séð í hvaða skap hún var komin og fór
inn í húsið óróleg í skapi og ömurlegu magn-
leysi, sem lagðist yfir hana. Eftir hér um bil
klukkutíma heyrði hún skrölt í vagnirrum og
fór út, en með óróahugsunum og vandræða-
svip á andlitinu. Joseph, sem var í sínum beztu
hátíðafötum, var að setja hestinn fyrir vagninn.
Trjágreinarnar og blómin voru í bunka í vagn-
inum, eins og að hún hafði fyrirskipað.
Bathsheba veitti þeim naumast eftirtekt.
„Hvers ástmey, sagðurðu Joseph?“
„Ég veit það ekki, frú.“
„Ertu viss um það?“
„Já, frú, alveg viss.“
„Viss um hvað?“
„Ég er viss um, að allt, sem að ég veit er,
að hún kom um morguninn og dó um kveldið
án meiri tafa. Það sem Oak og hr. Boldwood
sögðu mér var aðeins: „Fanny litla Robin er
dáin, Joseph,“ sagði Gabríel og leit á mig með
sínu gamla og stöðuga augnaráði. Ég várð mjög
hryggur og sagði: „Ó, hvenær dó hún?“ „Hún
dó, á fátækraheimilinu í Casterbridge,“ sagði
hann, „og það gerir máske .ekki mikið til hvern-
ig að dauða hennar bar að. Hún kom til Caster-
bridge á sunnudagsmorguninn og dó eftir miðj-
an daginn, það er ljóst.“ Svo spurði ég þá, hvað
hún hefði haft fyrir stafni upp á síðkastið og
Boldwood sneri sér að mér og hætti að dangla
með stafnum sínum í illgresisnjóla, sem var við
fæturna á honum. Hann sagði mér, að hún
hefði haft ofan af fyrir sér með saumaskap í
Melchester, eins og að ég sagði þér, og að hún
hefði gengið alla leið þaðan í vikulokin og
hefði farið hér fram hjá eftir að skuggsýnt var
orðið á laugardagskvöldið. Þeir sögðu mér svo
að ég skyldi minnast á það við þig að hún
væri dáin og svo fóru þeir. Iiún getur hafa
forkulast í næturgolunni, sérðu frú; því að fólk
hafði orð á að hún væri stuadum heilsusljó og
að hún fengi hóstaköst og það hefir getað flýtt
fyrir dauða hennar, en okkur má standa á sama
um, hvað það var sem að olli dauða hennar —
það er allt búið nú.“
„Hefurðu heyrt öðruvísi sögu um þetta?“
spurði Bathsheba og horfði svo hvasst á Joseph,
að hann leit undan.
„Ekki eitt einasta orð, frú, það get ég full-
vissað þig um!“ sagði hann. „Það er varla mað-
ur í sókninni, sem að hefir heyrt þetta enn.“
„Mér þykir undarlegt hvers vegna að
Gabríel skyldi ekki koma sjálfur og segja mér
þetta, hann kemur vanalega að sjá mig, þó að
minna sé um að vera.“ Þessi síðustu orð sagði
hún lágt við sjálfa sig, og horfði ofan fyrir sig.
„Hann hefir máske ekki mátt vera að því,
frú,“ sagði Joseph. „Og hann sýnist vera eins
og utan við sig af áhyggjum, sem standa í sam-
bandi við efnahag hans, þegar að hann var betri,
en hann er nú. Það er dálítið einkennilegt, en
hann skilur fjárhirðisverk sitt vel og er bók-
fróður.“ >SV
„Sýndist nokkuð sérstakt vera á huga hans
þegar að hann var að tala um þetta við þig?“
„Ekki get ég annað sagt, en að svo hafi
verið. Honum var fjarska þungt í skapi og það
var hr. Boldwood líka.“
„Þakka þér fyrir, Joseph. Þetta dugir. —
Farðu nú, annars verður þú of seinn!“
Bathsheba fór inn og var í þungu skapi.
Einhverntíma eftir miðjan daginn spurði hún
Liddy, sem hafði verið sagt frá fréttunum:
„Hvernig var hárið á vesalings Fanny Robin
litt? Veistu það? Ég get ekki munað það — ég
sá hana aðeins einu sinni eða svo.“
„Það var ljóst, frú, en hún faldi það oftast
undir húfunni, svo að það sást naumast. En ég
hefi séð hana láta það falla laust niður þegar að
hún var að hátta, þá glóði á það eins og gull.“
„Unnusti hennar var hermaður, var hann
*ekki?“
„Jú, hann var í sömu herdeildinni og hr.
Roy. Hann segist hafa þekkt hann vel. Ég minnt-
ist á þetta við hann einu sinni og spurði hann
hvort að hann þekti piltinn hennar Fanny. —
Hann sagði, að hann þekkti hann eins vel og
sjálfan sig, og að það væri enginn maður í allri
deildinni, sem að honum félli betur við en
hann.“
„Ó, sagði hann það?“
„Já, hann sagði, að hann og kærasti Fanny
væru svo líkir að sumir þekktu þá ekki í
sundur . . . .“
„Liddy! í hamingju bænum, hættu þessum
vaðli!“ sagði Bathsheba óróleg og dálítið önug.
XLII. KAPÍTULI
Það var veggur allt í kringum félagshúsið
í Casterbridge, nema fyrir bakvegg eða gaflhæð
hússins. Það var hátt og áberandi og var þakið
hulið vafningsviði eins og allir veggirnir. Á
þeim enda hússins var enginn gluggi, strompur
eða stallar. Það eina, sem á því var að sjá auk
vafningsviðarins, var vindauga eða litlar dyr.
Fyrirkomulagið á þeim dyrum var einkenni-
legt. Sillan var þrjú eða fjögur fet upp frá
grtmninum, og það var ekki gott að átta sig á
í fljótu bili til hvers að slíkar dyr væru heppi-
legar, þangað til að maður tók eftir skorningn-
um í jörðinni fyrir neðan það, sem sýndu, að
vögnum var ekið upp að því að utan og vörum,
eða þá eitthvað annað rétt inn og út um það.
Hurðin sýndist yfirleitt auglýsa sjálfa sig eins
og lítið brot eða part af þrælahliðinu, fluttu
á þennan stað. Að notkun þessa vindauga eða
dyra var sjaldgæf mátti sjá af því, að gras-
toppar voru látnir vaxa óáreittir í sprungum í
sillunni.
Þegar klukkan í turninum á fátækraheim-
ilinu í suðvestur stræti vantaði fimm mínútur í
þrjú, var bláum vagni með rauðum hjólum ekið
fyrir endann á því stræti og upp að hliðinu á
fátækrahúsinu. Joseph Poorgrass hringdi dyra-
bjöllunni, og sá, sem til dyranna kom, sagði
honum að fara með vagninn að háu dyrunum
á bakhlið hússins og bakka vagninum upp að
þeim. Svo var þeim dyrum lokið upp að innan
og fábrotin álmviðarlíkkista sett út í þær, sem
að tveir menn tóku og settu niður í miðjan
vagninn. Annar maðurinn tók krítarmola upp
úr vasa sínum og skrifaði nafn þeirrar látnu á-
samt nokkrum orðum á kistulokið (þeir gjöra
þetta á mannúðlegri hátt nú, og leggja til skjöld)
svo breiddi hann svart klæði, slitið en þokkalegt,
yfir allt saman, endaborðið var látið á sinn
stað; annar maðurinn afhenti Poorgrass greftr-
unarskírteini, og svo fóru þeir báðir inn um
sömu dyrnar aftur og létu þær aftur á eftir sér.
Sambandi þeirra við hana, þó stillt væri, var
lokið.
Joseph raðaði svo blómunum og viðar-
greinunum á og í kringum kistuna, eins og að
honum hafði verið uppálagt, þangað til að erfitt
var að sjá hvað í vagninum var; svo smellti
hann 1 keyri sínu og hestur og líkvagn, sem að
ekki var ógeðþekkur, fór hægt og gætilega af
stað ofan hæðina áleiðis til Weatherbury.
Það var farið að líða á eftirmiðdaginn og
þegar að hann leit til vinstri handar, þar sem
að hann gekk við hliðina á vagninum, sá hann
einkennilega þokubólstra læðast eftir hæð-
unum, sem að lukust um sjóndeildarhring hans.
Þeir voru fyrst litlir en stækkuðu fljótt og
teygðu sig eins og eldtungur ofan eftir hæðun-
um yfir keldurnar í dalnum og árbakkana, svo
breiddu þeir sig um allt loftið og um það leyti,
sem Porograss kom til Yalbury-skóginum, sem
var mikill og þéttur, hafði hún ekki aðeins náð
honum heldur vafið sig um hann, líkið, vagninn
og hestinn. Þetta var fyrsta haustþokan. Loftið
var orðið bjksvart. Það sást ekki lengur grisja
í vagninn né heldur ækið, sem að á honum var.
Maðurinn og það var falið í einmanalegri eyði-
þoku. Það var ekki hægt að greina neina loft-
hreyfingu. Enginn regndropi sjáanlegur féll á
beyki-, birki- eða grenitrén, sem að uxu beggja
megin við veginn, og stóðu þar eins og þau væru
að bíða eftir vindsvala til að hreyfa blöð sín.
Óvanaleg þögn hvíldi yfir öllu — svo algjör,
að hreyfingar vagnhjólanna á veginum létu eins
og hávaði í eyrum; og smáhljóð eða hreyfing,
sem vanalega vakti enga eftirtekt, heyrðist nú
glöggt og greinilega.
Joseph Poorgrass leit á hið sorglega æki
sitt, sem aðeins sást bóla á undir blómunum og
viðargreinunum, svo á þokuna, sem luktist um
hann og á trén beggja vegin við sig, sem að hann
sá þó óglöggt, og voru þau draugaleg í grá-
þokubúningi sínum. Hann var allt annað en
kátur, og óskaði í huga sér, að hann hefði ein-
hverja samfylgd, þó að það væri ekki nema
barn — eða hundur. Hann stöðvaði hestinn og
hlustaði. Það heyrðist ekkert fótatak eð hjóla-
skrölt nokkurs staðar; það eina sem rauf þögn-
ina var, að eitthvað datt úr limi á tré og lenti
með nokkrum hlunk á kistunni hennar vesal-
ings Fanny. Það hafði svo mikill þokuraki sest
á lauf trjánna, og þetta var fyrsti vatnsdrop-
inn, sem féll. Tómahljóð, sem Joseph heyrði
minnti hann átakanlega á hinn óvægna og
grimma sláttumann dauðans. Svo féllu drop-
arnir hver á eftir öðrum ofan á dáin laufin,
brautina og ferðamanninn. Greinarnar á næstu
trjánum voru faldaðar gráleitri umgjörð, sem
líktist fölleitri andlitsmynd gamals manns —
og brúnrauðu laufin á beykitrjánum voru al-
sett sams konar dropum, sem blikuðu eins og
demantar í brúnu hári.
í smábæ, sem hét Roytown, og var hinu
megin við þennan skóg, stóð gamla veitingar-
húsið “Bucks Head”, hér um bil hálfa aðra
mílu frá Weatherbury. Á meðan að “Stage
Coach”-ferðirnar stóðu sem hæst, var ávalt skipt
um hesta þar. Það var nú búið að rífa flestar
útibyggingarnar, svo að þar stóð fátt húsa nema
veitingahúsið sjálft, sem að stóð spölkorn frá
veginum, en gaf til kynna þeim, sem um veginn
fóru, stað sinn með skilti, sem að fest var á
tré við veginn.
Ferðafólk sagði stundum, þegar það leit
þetta auglýsingatré, að listamenn væru vanir
að auglýsa list sína þannig hagnandi, en að það
sjálft hefði aldrei séð auglýsingaskilti x eins
góðu standi bg einmitt þetta. Það var ekki langt
frá þessu tré, þar sem að vagn sá hafði staðið
við, þegar að Gabríel Oak skreið upp í hann á
fyrstu ferð sinni til Weatherbury, en sökum
dimmu varð hann hvorki var við skiltið eða
veitingahúsið.