Lögberg - 13.11.1952, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 13. NÓVEMBER, 1952
Langt í Burtu
' frá
Heimsku Mannanna
4
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
II.
Bathsheba var í herbergi sínu um þessar
mundir og var að búa sig í boðið. Hún hafði
beðið um ljós, og Liddy kom inn til hennar me?
tvö kertaljós og setti þau sitt hvoru megin við
spegil húsmóður sinnar.
„Farðu ekki, Liddy,“ sagði Bathsheba nærri
feimnislega. „Ég er heimskulega æst — ég veit
ekki af hverju að ég óska af heilum huga að
ég þyrfti ekki að fara á þennan dans, en við
því verður ekki gjört nú. Ég hefi ekki talað eitt
orð við hr. Boldwood síðan í haust, að ég lofaðist
til að sjá hann um jólin í sambandi við viðskipti
okkar, en mér datt ekki í hug, að neitt líkt
þessu væri á ferðinni.“
„En ég mundi fara,“ sagði Liddy, sem var
boðin með henni; því Boldwood var ekki að
gera neinn mannamun.
„Já, auðvitað lít ég þar inn,“ sagði Bath-
sheba. „En hann heldur þetta boð mín vegna,
og það gjörir mig svo órólega. Segðu ekki neitt
um það, Liddy.“
„Ó, nei, frú. Þín vegna, frú?“
„Já, ég er ástæðan fyrir þessu heimboði —
ef að það hefði ekki verið fyrir mig, þá hefði
ekkert heimboð verið. Ég get ekki skýrt þetta
meira — það er ekkert meira til að skýra. Ég
vildi að ég hefði aldrei séð Weatherbury.“
„Það er ekki fallegt af þér — að óska að
þú værir fátækari en þú ert.“
„Nei, Liddy. Ég hefi aldrei verið laus við
armæðu síðan ég kom hingað, og þetta heim-
boð er líklegt til að auka á hana. Komdu nú
með svarta silkikjólinn minn og sjáðu hvernig
hann fer mér.“
„Þú hættir vissulega ekki að vera í hon-
um, frú? Þú ert nú búin að vera ekkja í fjórtán
mánuði og ættir að vera í einhverju ljósara við
slíkt tækifæri og þetta.“
„Er þörf á því? Nei, ég klæði mig eins og
ég er vön, því ef að ég færi í ljós föt, þá færi
fólkið að fetta fingur út í það, og ég yrði að
látast vera glöð, þegar að ég er það ekki. Mér
er aldeilis ekkert um þetta boð gefið; en fástu
ekki um það, vertu kyrr og hjálpaðu mér til
að ljúka við að klæða mig.“
III.
Boldwood var líka að klæða sig þennan
sama klukkutíma. Skraddari frá Casterbridge
var hjá honum og var að hjálpa honum, eða þó
öllu heldur að máta á hann alveg nýjan frakka,
sem að hann hafði komið með. Boldwood hafði
aldrei verið eins vandfýsinn með það hvernig
föt færu sér eins og nú. Skraddarinn snerist
allt í kringum hann, strauk um mittið á hon-
um, togaði í ermarnar, pressaði kragann, og í
fyrsta sinni á ævinni var Boldwood ánægður
með sjálfa sig. Það hafði þó verið sú tíðin, að
hann kallaði allt þetta dekur barnaskap, en nú
hafði hann ekkert út á það að setja, ekki einu
sinni út á nýmóðins fellingarnar á frakkanum.
Hann lét að síðustu í ljósi að hann væri fylli-
lega ánægður með fötin og borgaði fyrir þau,
og skraddarinn fór út úr húsinu rétt í því að
Oak kom inn til að segja bóndanum frá hvernig
allt gengi.
„Heyrðu Oak,“ sagði Boldwood; „ég sé þig
áreiðanlega hér í kveld. Gerðu þér glaðan dag.
Ég hefi fastráðið að hvorki kostnaður né fyrir-
höfn skuli verða spöruð.“
„Ég skal reyna að koma, þó að það verði
máske nokkuð seint,“ sagði Gabríel seinlega.
„Mér þykir sannarlega vænt um að sjá breyt-
inguna, sem orðin er á þér frá því sem áður
var.“
„Já — ég verð að viðurkenna það — það
er létt yfir mér í kveld: ég er glaður — meira
en glaður — svo glaður að ég óttast að eitthvað'
komi fyrir, sem nemi gleðina á burtu frá mér.
Stundum þegar ég er sérstaklega vongóður og
léttur í lund, þá er eins og hylli undir óheppn-
ina fram undan, svo að ég er oft farinn að líta
á myrkrið í sjálfum mér með jafnaðargeði, en
óttast glaðlyndið. Samt getur það verið heimska
— mér finnst að það sé heimska. Máske að
hamingjudagur minn sé nú að renna upp eftir
allt.“
Ég vona að hann verði langur og fagur.“
„Þakka þér fyrir — þakka þér fyrir. En ef
til vill hvílir von mín og gleði á veikum grund-
velli. En samt erysti ég því, að von mín, sem
reyndar er trú, en ekki von, rætist. Ég held að
ég fari ekki villur vegar í þetta sinn. — Oak,
ég er nokkuð skjálfhentur eða einhvernveginn
óstyrkur. Ég get ekki hnýtt hálsbindið rétt.
Máske að þú viljir gjöra það fyrir mig. Satt að
segja þá hefir mér ekki liðið vel upp á síð-
. kastið.“
„Mér þykir fyrir að heyra það, herra.“
„Ó, það er ekkert; ég vil að það sé vel gjört,
eins vel og þú getur. Eru nokkrir nýmóðins
hnútar til, Oak?“
„Ég veit það ekki, herra,“ sagði Oak heldur
raunálega.
Boldwood gekk til Gabríels, og hann batt
á hann hálsbindið, en á meðan hélt hann áfram
allákafur:
„Heldur kona loforð sitt, Gabríel?“
„Hún gjörir það máske, ef það er enginn
bagi fyrir hana.“
.... „Eða öllu heldur óbeint loforð?“
„Ég vil ekki ábyrgjast þetta óbeina loforð,“
sagði Oak nokkuð þyrkingslega. „Það orð er
ems götótt og sigti.“
„Talaðu ekki svona, Oak. Þú ert orðinn
nokkuð önugur upp á síðkastið — hvernig
stendur á því? Það er eins og afstaða okkar
hafi breytzt: Ég er að verða ungur og von-
góður, en þú gamall og trúlaus. En hvað sem
um það er — heldur kona loforð sitt um að
giftast ekki, heldur að ganga inn á samning
um að giftast einhverntíma seinna? Þú þekkir
kvenfólkið betur en ég — segðu mér það.“
„Ég held að þú sýnir skilning mínum of
mikinn heiður. En hvað sem um það er, þá
getur hún haldið slíkt loforð, ef hún í ein-
lægni hefir gefið það til að bæta fyrir rangindi,
sem að hún hefir framið.“
„Það hefir ekki enn komist langt á veg,
en ég held að það komist það bráðum — já,
ég veit það kemst það,“ sagði Boldwood eða
öllu heldur hvíslaði með ákafa. „Ég hefi lagt
að henni með þetta, og hún hefir látið á sér
skilja, að hún hugsi um mig sem eiginmann
einhverntíma í framtíðinni, og það er mér nóg.
Hvernig get ég vonast eftir meiru? Hún hefir
þá hugmynd, að ekkja eigi ekki að gifast í sjö
ár eftir dauða manns síns — það er, að hún
sjálf eigi ekki að gjöra það, vegna þess að lík
manns hennar hefir ekki fundizt. Það getur
verið að það sé þessi lagalega ástæða, sem fyrir
hennir vakir, eða þá trúarleg ástæða, en hún
er treg til að, láta nokkuð í Ijósi um það, en samt
hefir hún lofað — óbeinlínis — að staðfesta
samninga í kveld.“
„Sjö ár,“ tautaði Oak fyrir munni sér.
„Nei, nei — það er ekkert því líkt!“ sagði
Boldwood óþolinmóðlega. „Fimm ár, níu mán-
uðir og nokkrir dagar. Það eru nærri fimmtán
mánuðir síðan að hann dó, og er það nokkuð
sérstaklega undarlegt, að vera trúlofaður í dá-
lítið meira en fimm ár?“
„Það sýnist langt þegar horft er fram í
tímann. Reiddu þig ekki um of á slíkt loforð,
herra. Minnstu þess, að þú varst táldreginn
einu sinni. Hún meinar máske vel, en svo er
hún ung ennþá.“
„Táldreginn? Aldreií“ sagði Boldwood
hastur. „Hún lofaði aldrei neinu í fyrra skiptið,
og sveik þess vegna aldrei neitt loforð! Ef hún
lofast til að giftast mér, þá gerir hún það. —
Bathsheba er ekki bngðmælgin kona.“
IV.
Tray sat inni í herbergi i litlu veitinga-
húsi í Casterbridge með rjúkandi púnskollu
fyrir framan sig, sem að hann dreypti á af og
til. Það var drepið á herbergishurðina, og
Pennyways kom inn.
„Jæja, hefurðu séð hann?“ spurði Tray og
benti Pennyways til sætis.
„Boldwood?“
„Nei — Long málafærslumann.“
„Hann var ekki heima. Ég fór þangað
fyrst.“
„Það er óþægilegt.“
„Já, frekar svo, býst ég við.“
„En ég get þó ekki skilið að maður, sem
talinn var var drukknaður, en var það ekki,
sé ábyrgðarfullur fyrir neinu. Ég fer ekki að
bera það undir neinn lögfræðing — nei, svei
mér þá!“
„Þetta er nú dálítið yfirgripsmeira. Ef
maður breytir um nafn og þar fram eftir göt-
unum og gjörir tilraunir til að blekkja heim-
inn og konu sína, þá er hann svikari, en svik-
ari er í augum laganna skelmir og það er sama
sem að vera óþokkaflakkari, en sú staða er
hegningarverð.“
„Ágætt, Pennyways!“ sagði Tray og hlóg,
en það var eins og að nokkur áhyggja væri í
rómi hans er hann sagði: „En það sem ég vil
fá að vita er það, hvort að þú haldir virkilega
að það sé samdráttur á milli hennar og Bald-
woods? Það veit hamingjan, að mér hefði al-
drei dottið neitt slíkt í hug. Hún hlýtur að fyrir-
líta mig innilega! Hefurðu komizt að því hvort
að hún hafi gefið honum nokkuð undir fótinn?“
„Ég hefi ekki getað frétt neitt. Það er sýni-
leg tilfinning frá hans hálfu, en um hana veit
ég ekkert. Ég heyrði ekkert um þetta þangað
til í gær, og allt sem að ég heyrði þá var það,
að hún ætlaði að fara í heimboð til hans í kveld.
Þeir segja, að það sé fyrsta heimboðið, sem að
hún hafi sótt til hans, og að þau hafi ekki
talast við síðan á Green Hill sýningunni — en
hverju af þessu er hægt að trúa veit ég ekki.
En ég veit fyrir víst, að henni þykir ekkert
vænt um hann — er honum jafnyel fráhverf
og kærir sig ekkert um hann.“
„Ég er nú ekki svo viss um það . . . Hún er
tilkomumikil kona, Pennyways, eða hvað
finnst þér? Viðurkenndu að þú hafir aldrei aug-
um litið glæsilegri persónu á ævi þinni. Ég
verð að viðurkenna, að þegar ég sá hana inn
daginn þá furðaði ég mig á því, hvað mér hefði
gengið til að geta hlaupið frá henni og dvelj-
ast langvistum í burtu frá henni, en þá var ég
bundinn við sýninguna, sem að ég er nú laus
við til allrar lukku.“ Hann sat á stólnum, lagði
höfuðið upp að stólbakinu og reykti þegjandi
um stund og bætti svo við: „Hvernig leit hún
út þegar að þú fórst þar fram hjá í gær?“
„Þú getur reitt þig á, að hún gaf lítinn
gaum að mér; en hún leit býsna vel út, að því
er ég gat bezt séð. Hún renndi rétt sem snöggv-
ast þessum voldugu augum sínum á mig og
fram hjá mér eins og ég væri einhver visinn
og volaður vesalings ræfill. Hún hafði komið
einhvers staðar að og var nýstigin af baki þar
sem að fólk hennar var að ljúka við að pressa
síðustu sumareplin. Hún var rjóð í framan og
ferðamóð, svo að hún andaði títt og brjóstin
gengu upp og niður — niður og upp; ég sá það
með mínum eigin augum. Og mennirnir voru
þar allt í kring að raða ostinum og snúast við
hitt og þetta. Þeir sögðu við hana: ,Varaðu þig
á hestinum, hann skemmir fötin þín, frú!‘ —
,Fáist þið ekki um það‘, sagði hún. Svo kom
Gabríel með nokkuð af nýja víninu og færði
henni, en hún gat ekki smakkað á því nema
að hún hefði drykkjarstrá — ekki á vanalegan
hátt. — ,Liddy‘, sagði hún, ,komdu með nokkur
gallon inn, ég ætla að búa til eplavín.1 — Sar-
gent Tray, ég meinti ekki meira til hennar
heldur en gorkúla í móhúsi.“
„Ég verð að fara og sjá hvað henni líður
undir eins — já, ég verð að fara. Oak er aðal-
maður hennar ennþá, er það ekki?“
„Jú, það held ég, og hann sér um litla
Weatherbury-landið líka. Hann stjórnar öllu.“
„Hann hefir fullt í fangi með að stjórna
henni, eða hver sem er á hans reki!“
„Ég veit ekkert um það. Hún getur ekki
án hans verið, og vitandi það þá fer hann nokk-
urn veginn sínu fram. Það eru nokkrir hlýir
blettir í huga hennar, þó að mér hafi aldrei
tekist að finna neinn þeirra!“
„Ó, ráðsmaður, hún stendur þér stigi ofar,
og þú veist það sjálfur — hún er fínni tegundar
og af æðri uppruna. En haltu þig að mér, og
hvorki þessi mikiláta yfirlætismikla kvenper-
sóna — þessi Juno kona mín, (Juno var Gyðja,
eins og þú veist), né heldur nokkur annar skal
vinna þér hið minnsta mein. En allt þetta
krefst athugunar sé ég muni vera; með því og
ýmsu öðru sé ég að verkefnin eru mér í hendur
fengin.“
V.
„Hvernig lít ég út í kveld, Liddy?“ spurði
Bathsheba um leið og hún lauk við að snyrta
sig fyrir framan spegilinn.
„Ég hefi aldrei séð þig l;ta betur út, en nú
í kveld — jú, einu sinni sá ég þig líta eins vel
út, það var fyrir ári og hálfu síðan, þegar að þú
komst inn og ávítaðir okkur fyrir, að tala ó-
virðulega um þig og Tray.“
„Það halda víst allir að ég hafi ásett mér
að klófesta Boldwood,“ tautaði hún eins og
við sjálfa sig. „Að minnsta kosti munu þeir
segja það. Er ekki hægt að bursta betur á mér
hárið? Ég kvíði fyrir að fara — og ég kvíði líka
fyrir að særa hann með því að fara ekki.“
„Þú getur sannarlega ekki verið klædd
látlausaar en þú ert, nema að þú viljir aftur
fara í sorgarklæðin. Það er æsingin, sem að
þú ert í, sem að gjörir þig svo eftirtektarverða
í kvöld.“
„Ég veit ekki hvað að mér er; mér finnst
að mér líði svo afar illa aðra stundina, en svo
betur hina. Ég vildi að ég gæti haldið áfram
að vera ein eins og að ég hefi verið þetta
síðasta ár eða rúmlega það — vonlaus og ótta-
laus, án gleði og án sorgar.“
„Segjum að hr. Boldwood styngi upp á —
ég styng aðeins upp á því, — að þú strykir
með honum; hvað mundir þú þá segja, frú?“
„Liddy — láttu þér slíkt ekki um munn
fara,“ sagði Bathsheba alvarlega. „Ég líð eng-
um að hafa þetta í flimtingum. — Heyrurðu
það?“
„Fyrigefðu frú. En takandi það til greina
hversu miklir garmar við konurnar erum, þá
sagði ég þetta. — En ég skal ekki minnast á
það aftur.“
„Það er ekki um neina giftingu að ræða
fyrir mig í mörg ár; og ef að það verður nokk-
urn tíma, þá verður það fyrir allt aðrar ástæður
heldur en þú og aðrir halda! Komdu nú með
kápuna mína, það er kominn tími til að fara.“
VI.
„Oak,“ sagði Boldwood, „áður en að þú
ferð þá ætla ég að minnast á nokkuð, sem að
ég hefi verið að hugsa um upp á síðkastið —
það er viðvíkjandi samningnum um hlut þinn
í afrakstrinum á búgarðinum. Hluturinn, sem
um er samið, er lítill þegar tekið er til greina
hve lítinn tíma ég get veitt til eftirlitsins, og
hve miklum tíma þú verður að verja til þess.
Jæja, síðan hlutirriir fóru að lagast fyrir mér,
þá hefi ég hugsað mér að sýna, að ég met verð-
leika þína með því að auka þátttöku þína í
framleiðsluhagnaðinum. Ég skal skrifa niður
það sem mér finnst líklegast og réttlátast, en
ég hefi ekki tíma til að tala um það nú, svo
að við verðum að láta það bíða seinni tíma og
tækifæra. Ákvörðun mín er sú, að láta alveg
af eftirlitinu og þangað til að þú getur tekið
alla ábyrgðina á þínar herðar verð ég aðeins
þátttakandi í stjórn búsins að nafninu til. Og
svo, ef að ég giftist henni — og ég vona — ég
veit að ég muni gjöra það, þá . . . .“
„Minnstu ekki á það, herra,“ sagði Oak
stuttur í spuna. „Við vitum ekki hvað kann að
koma fyrir. Það er svo margt, sem getur komið
fyrir þig. Þau eru svo mörg hálu sporin, segja
þeir — og ég ráðlegg þér — þú fyrirgefur í
þetta sinn, þó að ég segi: vertu ekki of viss."
„Ég veit það, ég veit það. En ástæða mín
fyrir að auka ítök þín í afrakstri búsins stafar
eingöngu frá kynningu minni á þér, Oak. Mér
er ekki að öllu leyti ókunnugt um leyndarmál
þitt: Áhugi þinn fyrir velferð hennar nær
lengra og stendur dýpri rótum en þjónustu-
skylda ráðsmanns eða umsjónarmanns vana-
lega gjörir. En samt hefir þú hagað þér eins og
góðum dreng sæmdi, og eins og nokkurs konar
yfirburða-keppinautur — yfirburða, sem stafa
að nokkru leyti af hjartagæzku; og þess vegna
er ég ráðinn í að sýna þér velþóknun mína á
vináttu þinni í minn garð undir kringumstæð-
úm, sem hafa þó hlotið að vera þér tilfinnan-
lega sárar.“
,(Ó, þess gjörist ekki þörf, þakka þér fyrir,“
sagði Oak. „Ég verð að venjast slíku; aðrir
menn hafa gjört það, og ég verð að gjöra það.“
Oak skildi svo við Boldwood. Hann var ó-
rólegur út af Boldwood, því að hann sá á ný,
hvaða áhrif ástríðan, sem að hann var haldinn,
hafði haft á hann.
Boldwood var einn í herbergi sínu um
stund reiðubúinn til að taka á móti gestum
sínum; — áhyggjunum út af því hvernig að
hann liti út, hafði létt af honum, en í stað
þeirra hafði alvöruþungi lagst yfir hann. Hann
leit út um gluggann og sá trén í garðinum bera
við himinn og kveldskuggana breytast í nátt-
myrkur. Hann gekk að læstri hirzlu, sem að
stóð í herberginu, lauk henni upp og tók úr
henni dálitla sívala öskju og var í þann»veg-
ínn að láta hana í vasa sinn þegar að hann sá
sig um hönd, opnaði öskjuna og leit ofan í hana.
í öskjunni var konu-demantshringur alsettur
smáum demöntum og leit út fyrir að vera al-
veg nýr. Boldwood horfði á hringinn um stund,
og var auðséð á svip hans og tilburðum, að
hann hugsaði minna um verðmæti hringsins
heldur en það hvernig að framtíðarsaga hans
mundi ráðast.
Hjólaskrölt heyrðist fyrir framan húsið.
Boldwood setti lokið á öskjuna, lét hana í vasa
sinn og fór til dyranna. Aldraður maður, sem
innanhússtjórn hafði á hendi, mætti honum
þegar að hann kom ofan stigann og sagði:
„Fólkið er að koma, herra — fjöldi — gang-
andi og keyrandi!"
„Já, ég heyrði hjólaskrölt rétt áðan — var
það frú Tray?“
„Nei, herra — hún er ekki komin enn.“
Dimmleitur þunglyndissvipur var aftur
kominn á andlit Boldwoods; hann gat ekki
dulið tilfinningar síriar, þegar að hann nefndi
nafn Bathshebu, og ekki heldur haldið hönd-
unum frá að vera á iði, á meðan að hann gekk
ofan stigann.
VII.
„Hvernig hylur þetta mig?“ spurði Tray
Pennyways. „Ég er viss um, að það þekkir mig
enginn nú.“ Hann var að hneppa að sér stóra
og mikla yfirhöfn frá dögum Nóna með upp-
slagi og stífum krafa, sem náði upp undir koll
á húfunni, sem að hann hafði á höfðinu og
var brett niður fyrir eyru.
Pennyways skaraði að ljósinu, leit upp og
athugaði Tray. „Þú ert þá ákveðinn í að fara,“
sagði hann.