Lögberg - 20.11.1952, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. NÓVEMBER, 1952
Lögberg
Gefið út hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskriít ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
A uthorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Erfið aðstaða
Amerískar fjölskyldur, sem flytja úr einum stað í
annan í atvinnuleit, einkum meðan á uppskerutíðinni
stendur, eiga örðugra uppdráttar en fólk flest gerir
sér í hugarlund, er lætur sér hag nábúans litlu skipta;
þetta verður þó tilfinnanlegast foreldrum með stóra
hópa barna, er hvergi eiga sér varanlega bústaði; heil-
brigðisyfirvöldin og þau samtök, sem að velferðarmál-
um sérstaklega vinna, standa uppi ráðþrota gegn lausn
þessa vandamáls, þótt stofnað hafi verið til fjölda
nefnda og ráða til úrbóta; ástand þetta á rót sína að
rekja til hinnar illræmdu og mannsköpuðu kreppu, er
þjakaði Bandaríkjunum og Canada, ásamt vitaskuld
mörgum fleiri þjóðum um og eftir 1930, en orsakir slíks
óvinafagnaðar voru brjálæðislegar viðskiptahömlur,
sem hátollafyrirkomulagi eru jafnan samfara.
Áminst fólk leitar sér einkum atvinnu í landbún-
aðarríkjunum og það verður að taka hverju, sem að
höndum ber; hin erfiða og erilsama vinna reynist
mörgum manninum um megn, þótt harðast komi hún
vitanlega niður á börnum og unglingum. Mest er um
þessa atvinnuleitarflutninga í þeim ríkjum, sem að
Kyrrahafinu liggja, þótt víða annars staðar gæti þeirra
einnig allábærilega; í rauninni er hér um öreigalýð að
ræða, sem fer flestra lífsþæginda á mis og getur eigi
veitt börnum sínum aðgang að sjálfsagðri skólament-
un; fólk þetta dvelur sjaldnast það lengi í sama stað,
að það geti lögum samkvæmt orðið aðnjótandi þeirrar
aðstoðar, er hlutaðeigandi bæja- og héraðsvöld láta
þeim í té ef á þarf að halda, sem hreppslægir eru, ef
svo má að orði kveða.
Þrátt fyrir það, þótt í Bandaríkjunum séu alþjóðar-
lög gegn þrælkunarvinnu barna, er þó auðsjáanlega í
þessum efnum víða pottur brotinn, svo sem ráða má
af nýlegri rannsókn, sem fram fór í Texasríkinu fyrir
atbeina þjóðstjórnarinnar í Washington varðandi ald-
ur þeirra barna, er að daglegum stritstörfum unnu;
af 600 börnum við vinnu í Texasríki, voru þrír fjórðu
þeirra á aldrinum frá 6—16 ára; fullur helmingur var
átta og níu ára, en 15 af hundraði frá 6—7 ára. Það
liggur nokkurn veginn í augum uppi að þetta firna
ástand sé eigi einskorðað við Texasríki eitt, heldur eigi
mörg fleiri landbúnaðarríki sammerkt við það.
Velferðarskrifstofa barna leiðir athygli að því, hve
mikill fjöldi þessa ungviðis sé ofhlaðið erfiðum og hættu-
legum störfum; þau séu ýmist að verki í steikjandi
sólarhita, eða þá þeim liggi við að verða innkulsa; slíkt
standi að sjálfsögðu líkamlegri og andlegri velferð
þeirra fyrir þrifum; fæðan sé heldur ekki upp á marga
fiska og síður en svo til þess fallin, að byggja upp
æskilegan viðnámsþrótt; þá sé það heldur eigi eins
dæmi, að börnin fái ,,baunaveiki“, Við að tína vissar
baunategundir; sum börn meiði sig á að lyfta þungum
kössum, en önnur kikni í knjáliðum við að rogast með
úttroðna baðmullarpoka, sem þau ráði eigi við.
Margt er það auðsjáanlega enn á vettvangi skipu-
lags- og mannúðarmála, sem aflögu fer og krefst
skjótra úrbóta.
Ofanskráðar upplýsingar styðjast við ritgerð í
blaðinu “The Weekly Star”, sem gefið er út í Toronto.
☆ ☆ ☆
Jolamerki
Berklavarnasambandið í Manitoba hefir nú venju
samkvæmt sent frá sér til þúsunda heimila og við-
skiptastofnana innan vébanda fylkisins jólamerki,
sem ætlast er til að sem allra flestir kaupi; er hér um
svo mikið mannúaðar- og menningarmál að ræða, að
enginn má láta það fram hjá sér fara afskiptalaust;
baráttan við „hvíta dauða“, er hörð og langvinn, en
með síþroskuð læknavísindi í fararbroddi og með
glæddum skilningi almennings, fjölgar sigrunum frá
ári til árs.
Ýmsir menn virðast þeirrar skoðunar, að svo mikið
hafi unnist á varðandi berklavarnir fylkisins, að á-
stæðulaust sé að óttast framar um hag almennings í
þessu efni; slíkar skoðanir eiga engan rétt á sér og eru
beinlínis stórskaðlegar.
Víst er um það, að dauðsföllum af völdum „hvíta-
dauða“ hefir fækkað að miklum mun, og bendir slíkt
óneitanlega í þá átt, að kleift sé að hafa hemil á veik-
inni; útrýming hennar er að vísu markmiðið, sem stefna
ber að og unnið er látlaust að, en hvað það á enn langt í
land munu víst fæstir geta gert sér í hugarlaund.
Árið 1951 komu fyrir 333 ný berklaveikitilfelli í
Manitobafylki, en um 1200 berklasjúklingar nutu vistar
í berklahælum fylkisins.
Hver er sá, er eigi vill að því vinna, að útrýma mein-
semdum mannkynsins, sínum eigin meinsemdum og
meinsemdum samferðamanna sinna?
Gamalt og nýtt á Gimli
f boði séra Haralds S. Sig-
mars, sóknarprestsins á Gimli,
fórum við, konan mín og ég,
norður að Gimli fyrra laugar-
dag, 8. nóvember, til þess að
eiga nokkurn þátt í kirkjulegum
minningum næsta dag, sunnu-
dag.
Vil ég nú SQgja með nokkrum
orðum frá því hátíðarhaldi og
gjöra lítilsháttar grein fyrir
þeim minningum.
Hinn 8. dag nóvembermánað-
ar, árið 1877, kom hópur fólks,
ekki fjölmennur, gangandi 9
mílur, frá suðurhluta Víðines-
bygðar (eftir gömlum talshætti)
norður að Gimli. í þeim hópi
voru þau hjónin séra Jón
Bjarnason og kona hans, frú
Lára, eins og hún var þá kölluð.
Þessi koma séra Jóns til Gimli
var upphaf prestsþjónustu hans
í Nýja-íslandi, og stóð hún hér
um bil hálft þriðja ár.
Fyrra laugardag voru því lið-
in nákvæmlega 75 ár frá þessu
upphafi íslenzks lútersks kirkju-
starfs í Nýja-íslandi. Þessa at-
burðar mintist íslenzki söfnuð-
urinn á Gimli með viðeigandi
minningarhátíð fyrra sunnudag
(9. nóvember). Fjórar guðsþjón-
ustur voru fluttar og stýrði
sóknarpresturinn, séra Harald,
þeim öllum.
Hin fyrsta þeirra var haldin
á Elliheimilinu Betel, kl. 9 að
morgninum. Sá, sem þessar línur
ritar, flutti þar erindi um starf
séra Jóns í bygðinni 1877—’80.
Sagði hann meðal annars frá
ferð þeirra hjónanna frá Min-
neapolis í Minnesota-ríki, þar
sem séra Jón hafði verið rit-
stjóri að norsku blaði, Bud-
stikken. Sú ferð var ekki laus
við erfiðleika og ævintýri. Og
ekki var bið eftir starfi þegar
til Gimli kom. Guðsþjónustu
flutti hann þar næsta sunnudag,
og í sömu vikunni flutti hann
aðra guðsþjónustu á Bólstað,
nokkuð fyrir sunnan Gimli.
Og þegar aðeins vika var liðin
frá komunni til Gimli, lögðu
þau hjónin, á afmælisdaginn
hans og giftingarafmæli þeirra
hjónanna, 15. nóvember, af stað
í fyrstu starfsferðina norður um
bygðina fótgangandi norður að
íslendingafljóti (nú Riverton)
og út í Mikley. Hann prédikaði,
sat á safnaðarfundum, spurði
börn, sjofnaði sunnudagaskóla,
og þau sóttu margt fólk heim.
Mikið og vel störfuðu þau bæði
meðan þau áttu heima í þessari
bygð.
Hinar guðsþjónusturnar þrjár
fóru fram í kirkjunni. Hin
fyrsta þeirra hófst kl. 11 f. h.,
ensk guðsþjónusta. Hún flutti
að miklu leyti mál minningar-
dagsins, 11. nóv., um hina föllnu
hermenn frá veraldarstyrjöld-
unum. Fylking frá „Canadian
Legion“ sótti guðsþjónustuna.
Næsta guðsþjónusta hófst kl.
2 e. h. og var að öllu leyti á ís-
lenzku. Tveir fyrrverandi prest-
ar safnaðarins fluttu þar erindi.
Ég talaði aftur um starf séra
Jóns, flutti ágrip af þroskunar-
sögu safnaðarins í Nýja-íslandi,
undir leiðsögn hans, sem náði
hámarki sínu með því að stofna
kirkjufélag. I því kirkjufélagi
voru söfnuðir séra Jóns í þessu
bygðarlagi, ásamt Þrenningar-
söfnuði, sem Islendingar í Win-
_nipeg stofnuðu. Þetta félag hélt
fyrsta fund sinn á Gimli, 30.
júní, 1879, og má telja það fyrsta
kirkju þing íslendinga í Ame-
ríku.
Fundarstjóri var séra Jón
Bjarnason, og skrifari, Halldór
Briem. Eðlilega var grundvallar-
laga frumvarpið vel athugað og
svo samþykt. Lögð var áherzla á
andlegt líf safnaðanna: lestur
Guðs orðs og sakramentin. Sam-
þykt var að efla bróðurhug
milli „kirkjunnar á íslandi og
trúarfélags vors.“ Rætt var um
þörf á prestum og útbreiðslu
kirkjufélagsins meðal íslendinga
í Ameríku. Bjartur og bróður-
legur andi skapaði blæ þessa
kirkjuþings. Séra Jón var kosinn
formaður og Halldór Briem vara-
formaður.
Minst var á sorglegt fráfall í
bygðarlaginu frá Kirkjufélag-
inu, undir leiðsögn séra Magnús-
ar Skaptasen, árið 1891. Þá
sagði Gimli-söfnuður sig úr hin-
um lúterska félagsskap; en nýr
Gimli-söfnuður var stofnaður
árið 1900 og hefir ávalt tilheyrt
kirkjufélagi voru.
Séra Sigurður Ólafsson flutti
ágætt erindi um söfnuðinn, er
hann þjónaði þar 1921—1929.
Síðasta guðsþjónustan hófst
kl. 7 um kvöldið; var hún stutt
og upphaf að safnaðarfundi.
málið, sém þar lá fyrir til með-
ferðar, var athugun þarfar á
nýrri kirkju. Núverandi kirkja
var reist 1907, hefir ávalt verið
fallegt hús. Söfnuðinum þá var
ekki unt að gjöra betur, en það
hefir óneitanlega verið til all-
mikilla erfiðleika, að söfnuður-
inn átti engan samkomusal til
annara nytja en til helgra tíða.
Séra Harald skýrði málið af-
bragðs vel og sagði frá allná-
kvæmri athugun safnaðarráðsins
á málinu, sagði frá þörfinni á
meira rúmi fyrir sunnudaga-
skóla og til annara nauðsynja.
Þá fékk hann fundinn í hendur
forseta safnaðarins, Mr. B. Egil-
son, bæjarstjóra á Gimli. Hann
flutti fallega ræðu með mikilli
stillingu um ásigkomulagið og
þörfina, bað menn vso að ræða
málið.
Eftir nokkrar umræður gjörði
Mr. J. B. Johnson uppástungu
þess efnis að gefa safnaðarráð-
inu vald til að halda áfram til-
raunum og koma til fram-
kvæmda bygging nýrrar kirkju.
Uppástungan var fljótt studd og
nokkuð rædd. Var hún svo bor-
in upp til atkvæða og samþykt í
einu hljóði, ekki eitt einasta at-
kvæði á móti.
Sá, sem þetta ritar, flutti síð-
ustu blessun fundarins yfir
gjörða samþykt og yfir söfnuð-
inn allan sem hana hefir gjört.
Þannig liggur leið hins gamla
að nýjum blómum. Almáttugur
Guð á himnum veiti sannan á-
huga í ræktun þeirra og vísdóm
af hæðum í öllum framkvæmd-
um.
Rúnólfur Marteinsson
Hvað varð um ferðadúfurnar?
FYRIR TÆPRI ÖLD komu
hinar svonefndu ferðadúfur
(Ectopistes Migratorius) í stór-
hópum til Bandaríkjanna á vor-
in. Voru hóparnir svo stórir og
þéttir að það var eins og ský
drægi fyrir sól, þar sem þeir
fóru yfir. Hundruð þúsunda
fugla voru stundum í einum
hópi, og það var alls ekki sjald-
gæft að sjá marga slíka hópa
koma fljúgandi á dag.
Nú er þessi fugl gjörsamlega
horfinn. Seinasti fuglinn, sem
menn vita um, drapst í dýra-
garðinum í Cincinnati árið 1914.
Margar tilgátur hafa komið
fram um það, hvers vegna fugl-
inn hafi hætt að koma, en allt
bendir til þess að honum hafi
verið útrýmt með veiðum. —
Kjötið af þeim var ljúffengt, þeir
voru gæfir og héldu sig 1 þétt-
um hópum, svo að auðvelt var
að ráða niðurlögum þeirra. Þeir
settu hreiður sín í tré, og þar var
hreiður við hreiður í hverju ein-
asta tré á margra fermílna
svæði, og sums staðar voru
hreiðrin svo þétt að greinarnar
gátu ekki borið þungann og
brotnuðu. — Þarna mátti ganga
að fuglunum og veiða þá þús-
undum saman.
Indíánar voru vanir að flytjast
til varplandanna á vorin og
dveljast þar mánuð eða lengur.
Lifðu þeir þá kóngalífi á eggjum
og fuglum. Fuglinn veiddu þeir
þannig að þeir slógu hann með
löngum stöngum. Öfluðu þeir
sér þarna sumarforða, því að
þeir reyktu þá fugla, sem þeir
gátu ekki étið meðan á veiðun-
um stóð. En þessi veiðiskapur
Indíánanna var fuglinum ekki
hættulegur. Það var ekki fyrr
en hvítir menn komu og sam-
göngur voru orðnar svo góðar
að hægt var að koma fuglinum
á markað, að veiðarnar komust
í algleyming.
Sagnir ganga um að veiði-
menn hafi oft drepið rúmlega
10 miljónir dúfna á ári á tíma-
bilinu 1866—’76. Önnur sögn
hermir að 12 miljónir fugla hafi
einu sinni verið seldar í einum
bæ í Michigan á 40 dögum. Þetta
er ekki ótrúlegt þegar þess er
gætt, að fuglinn sat svo þétt, að
með stóru neti var hægt að
veiða 1200 í einu.
Veiðarnar náðu hámarki sínu
1878, því þá voru seldar 30 milj-
ónir í Michigan og Pennsylvaniu
á tíma bilinu apríl—september.
Á markaði var verðið á tylftinni
1.50 dollar, en alls staðar mátti
fá dúfur keyptar í matvörubúð-
um fyrir nokkra aura. Þær þóttu
herramanns matur, en svo var
mikið um þær á veiðistöðvun-
um að bændur fóðruðu hunda
sína og svín á þeim.
Þessi mikla slátrun reið fugl-
unum að fullu. Árið 1881 var
talið að ekki væri eftir nema
svo sem miljón dúfur. Árið 1895
voru þær orðnar sjaldséðdr og
voru þá fáar saman í hóp, eða
aðeins hjón á víð og dreif.
Nú eru þær algjörlega horfn-
ar. Menn eiga bágt með að trúa
því að þeim hafi verið útrýmt
og á hverju ári koma fréttir um
það að ferðadúfur hafi sézt hér
Framhald á bls. 5
Mótvirðissjóður
lónar til þriggja
stórmannvirkja
Alls nemur fjárhæðin
40 milj. króna
Samkvæmt ósk ríkisstjórn-
arinnar hefir gagnkvæma
öryggisstofnunin fallizt á,
að Mótvirðissjóður láni 40
miljónir króna til Sogs-
virkjunarinnar, Laxárvirkj-
unarinnar og áburðarverk-
smiðjunnar. Áður hafa þess-
ar framkvæmdir fengið að
láni úr Mótvirðissjóði sam-
tals 95 miljónir króna.
Þannig hljóðar fréttatilkynn-
ing viðskiptamálaráðuneytisins
um þessa lánveitingu Mótvirðis-
sjóðs.
Skipling lánsins
Blaðið hefir fengið upplýsing-
ar. um, að þessar 40 miljónir
skiptist þannig: 16 miljónir kr.
fara til Sogsvirkjunarinnar, 22
miljónir kr. til áburðarverk-
smiðjunnar og 2 miljónir kr. til
Laxárvirkj unarinnar.
Gert er ráð fyrir að Sogs-
virkjunin fái alls 110 milj. kr.
út Mótvirðissjóði, en þegar eru
fengnar þaðan til virkjunarinnar
54 milj. króna alls.
Sogið gerir ráð fyrir
35 milj. kr.
Stjórn Sogsvirkjunarinnar hef
ir gert ráð fyrir, að fengnar
verði 35 milj. kr. þaðan í ár og
21 milj. á næsta ári. — Nokkuð
vantar því á að Sogsvirkjunin
hafi fengið það fé, sem gert var
ráð fyrir að úr Mótvirðissjóði
fengizt í ár, hvernig sem það mál
leysist.
Mbl. 14. okt.
Burðargjöld yfir hafið með flugpósfi
Nýir Canadamenn, er skrifa fjölskyldu og vinum handan
hafs, gæti þess vandlega að nóg sé af frímerkjum á bréfunum.
1. liátlð ávalt pósthúsið vigta bréf yðar, sem send verða með flugpósti
yfir hafio. Fyrir hvern y4 úr únzu, sem þér ekki borgið í Canada,
verour viðtakandi að greiða tvöfalt burðargjald.
2 Flugpóstur yfir hafið er vigtaður í fjórðungs únzum. Burðargjöld:
15 c. á hvern *4 únzu til Evrópu og brezku eyjanna; 10 c. hvern
Va. únzu til Suður-Ameríku; 25 c. á hvern % únzu til Afríku, Asíu,
Austurlanda og Ástralasíu.
3. ódýrustu bréfasendingar með flugpósti yfir höfin verða Canada
AJr Ix?íter’ sem fara með sama hraða og annar flugpóstur og kosta
your aðeins 10 c. eða 15 c., að pappír inniföldum, eftir því hvert sent
er. Leitið upplýsinga hjá Pósthúsinu varðandi Canada Air Letters.
CANADA POST OFFICE
ALCIDE COTE
Q.C., M.P.
Postmaster General
W. J. TURNBULL,
Deputy
Postmaster Gencral
Bankalán bjargaði
hlöðunni
minm!
BiOjiö um ein-
tak af þessum
bœkUngl, .. þar
sem skijrt er
frá búbótalán-
um.
*
“Eg ATTI mikla innstæðu
í búi mínu og varð að vernda hana.
Ég komst að því að fáanlegt væri
búbótalán, er hrundið gæti í fram-
kvæmd öllum umbótum með þeim
skilyrðum, sem ég réði við. Nú er
viðgerð hlöðunnar lokið og gripastóll,
búáhöld og uppskera að fullu trygð.
Og í sannleika sagt, sparaði ég pen-
inga með því að láta gera við hlöðuna
svona fljótt.”
BÚBÓTALAN
má einnig nola vegna
• Nýrra verkfæra, véla og annars
útbúnaCar.
• Nýrrar undlrstöCu og tll kynbóta
búpenings.
• ETaflýsingar býla,
• Girðlnga, framræslu og annara umbóta.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Þér getið borið jult traust til “Royal”
RB-52-4