Lögberg - 20.11.1952, Qupperneq 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. NÓVEMBER, 1952
Langt í Burtu
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Ákveðinn! Já, ég held það nú.“
„En því ekki að skrifa henni? Það er afar
einkennileg afstaða, sem að þú hefir komið
sjálfum þér í. Ég skal segja þér að ef ég
væri í þínum sporum þá mundi ég halda á-
fram að vera einhleypur, eins og þú ert nú
undir nafninu Francis. Góð kona er ágæt, en
hin bezta kona er ekki eins góð, eins og engin
kona. Að minnsta kosti er það mín skoðun,
og hefi ég aldrei verið talinn heimskur og ætíð
værið álitinn sjá jafn langt nefi mínu.“
„Heimska!“ sagði Tray reiður. „Þarna situr
hún við allsnægtir: nóga peninga, hús og bú,
en hér er ég fátækur flækingur, sem á enga
máltíð vísa. En það er ekki til neins að tala
um þetta nú — það er orðið of seint, og mér
þykir vænt um það; ég hefi sézt hér og þekkst
nú í dag. Ég hefði átt að fara til baka til hennar
daginn eftir sýninguna og það er þér að kenna,
að ég gerði það ekki, þú varst alltaf að tala um
skilnað og lög og aðra vitleysu af því tagi; ég
bíð nú ekki lengur. Hvað það var, sem kom
mér til að hlaupa frá henni, fæ ég hreint ekki
skilið! Heimskuleg hugarviðkvæmni — það er
það, sem það var. En hvaða lifandi manni gat
dottið í hug að konunni minni væri svona annt
um að losast við nafnið mitt!“
„Ég hefði átt að vita það. Hún svífst
einskis.
„Pennyways, gleymdu ekki við hvern þú
ert að tala!“
„Jæja, Sergeant, ég segi þér satt, að ef að
ég væri i þínum sporum, þá færi ég aftur í
burtu þagnað sem að þú varst — það er ekki
of seint ennþá. Ég færi ekki að ýfa upp það,
sem orðið er, og fyrirgera nafni mínu aðeins
til þess að vera með henni — því að allt um
þennan leikaraskap þinn hlýtur að komast upp,
þó að þú haldir það ekki. Þú getur reitt þig á,
að ef þú ferð þangað núna þegar að jólaboð
Boldwoods stendur yfir, að þá lendir þú í ein-
hverju hneykslis óláni!“
„Nú jæja, ég á ekki von á, að ég verði
neinn aufúsugestur, ef að hann hefir hana hjá
sér,“ sagði Sergeantinn og hló. „Ég verð nokkurs
konar Hjálmar hugumstóri; og þegar ég geng
inn þá þagna allir og sitja óttaslegnir, ljósin
varpa bláleitri birtu á gestina — og ormarnir,
á, það er andstyggilegt! — Hringdu eftir meira
víni, Pennyways — það fer hrollur um mig
allan! Hvað er það annað? —Stafur — ég verð
að hafa göngustaf."
Pennyways fannst hann vera kominn í
nokkurs konar gapastokk, því að ef Bathsheba
og Tray skyldu sættast, þá var nauðsynlegt
fyrir hann að koma sér í mjúkinn hjá henni,
ef að hann átti að geta notið hlunninda hjá
manni hennar. — „Ég held að henni þyki stund-
um vænt um þig ennþá, og undir niðri þá er
hún bezta manneskja,“ eins og til þess að bæta
ofurlítið úr fyrir sjálfum sér. „En um það er
ekki hægt að vita með vissu, svona utan að frá.
Jæja, þú gjörir eins og þér sýnist með að fara,
Sergeant, en hvað mig snertir, þá gjöri ég eins
og þú vilt.“
„Láttu mig sjá. Hvað er orðið fram orðið?“
spurði Tray eftir að hafa tæmt glas sitt í einum
teyg þar sem að hann stóð. Klukkan er hálf sjö.
Ég fer mér hægt og verð kominn þangað
fyrir kl. níu.“
LIII. KAPÍTULI
/
Úti fyrir húsi Boldwoods bónda stóð hópur
af mönnum í myrkrinu og horfðu á framdyr
hússins, sem alltaf var verið að opna eða láþa
aftur af þjónum hússins eða gestum, og í hvert
skipti, sem hurðin var opnuð, læsti ljósbirtan,
sem lagði út frá dyrunum, sig eins og eldtunga
eftir stéttinni fyrir framan húsið, og yfir dyr-
unum sjálfum var lítil ljóstýra, sem sendi ofur-
lítinn bjarma á vafningsviðinn, sem að í kring-
um það var — annars var allt hljótt, kyrrt og
dimmt.
„Hann sást í Casterbridge seinni partinn í
dag — sagði drengurinn,“ sagði einhver í hálf-
um hljóðum. „Og ég fyrir mitt leyti trúi því.
Líkið fannst aldrei, eins og þið vitið.“
„Það er einkennileg saga,“ sagði annar. —
Þið getið verið vissir um, að hún veit ekkert
um þetta.“
„Ekki hið minnsta.“
„Kannske að hann ætli sér ekki að láta
hana vita neitt af sér,“ sagði einhver.
„Ef að hann er lifandi og hér í nágrenninu
þá ætlar hann að fremja af sér einhvern óþokka-
skap,“ sagði sá, er fyrstu hóf máls. „Vesalings
unglingurinn, ég vorkenni henni, ef að þetta
er satt. Hann fer með hana í hundana.“
,jÓ, sussu, nei; hann hefir sig hægan,“ sagði
einhver, sem ekki var eins bölsýnn og sumir
hinna.
„Mikill heimskingi hefir hún hlotið að
vera, að hún skyldi nokkurn tíma fara að leggja
lag sitt við manninn! Hún er svo einræn og
sjálfstæð, að manni verður nærri á að segja,
að henni sé þetta mátulegt, frekar en að vor-
kenna henni.“
„Nei, nei! Ég er þér ekki sammála þar Hún
var aðeins unglingur og hvernig átti hún að
vita hvað í manni þessum bjó? Ef að þetta er
virkilega satt, þá er það of ströng hirting á
hana og meiri en að hún hefði átt að mæta. —
Hver er þar?“ Maðurinn heyrði fótatak ein-
hvers staðar, sem færðist nær.
„William Smallbury,“ sagði sá, sem var að
koma og kom til þeirra. „Það er ljóta myrkrið
í nótt, finnst ykkur það ekki. Ég ætlaði varla
að finna plánkann yfir lækinn þarna yfir frá.
Það hefir aldrei komið fyrir mig áður. Er
nokkur hér af vinnufólki Boldwoods?" spurði
hann og leit framan í þá, sem að í kringum
hann voru.
„Já, við erum allir hans menn. Við komum
hér saman fyrir dálítilli stundu. Já, ég heyri nú,
að það ert þú, Sam Samway. Mér fannst ég
þekkja málróminn. Eruð þið að fara inn?“
„Bráðum. En heyrðu, William,“ sagði Sam-
way lágt, „hefurðu heyrt þessi undursamlegu
tíðindi?“
„Hvaða tíðindi — um að hann Tray hafi
sézt lifandi; meinið þíð það?“ spurði Smallbury
lágt.
„Já, í Casterbridge.“
„Já, ég hefi heyrt það. Lobin Tall sagði
mér einhvern ávæning af því áðan. En ég held,
að það sé ekkert til í því. En hér kemur Loban
sjálfur, held ég.“
„Laban?“
„Já, það er ég,“ sagði Tall.
„Hefurðu heyrt nokkuð meira um þetta?“
„Nei,“ sagði Tall og kom til þeirra. „Og
mér er nær að halda, að við ættum ekki að
hafa það í hámælum. Ef að það skyldi ekki
vera satt, þá gerir það hana óróa og eykur henni
harm, það er ekki til neins að vera að reyna
að afstýra vandræðum, ef að þau annars vofa
yfir. Guð gefi að það sé lýgi, því þó að Henry
Fray og sumir aðrir tali illa um hana, þá hefir
hún aldrei verið öðruvísi en sanngjörn í minn
garð. Hún er skapbráð og fljótfær, en hún er
hugprúð kona og sannorð, sem aldrei grípur til
lýginnar sér til afsökunar. Ég hefi enga til-
hneigingu til að vilja henni neitt illt.“
„Hún er frábitin öllum smálygum, sem að
kvenfólki eru svo tamar, það er satt, og slíkt
er víst ekki hægt að segja um margar. Allt það
misjafna, sem í huga hennar kemur, segir hún
hreint út: undirferli á hún ekki til.“
Þeir stóðu allir þegjandi og hugsuðu málið
hver fyrir sig. Fagnaðarlæti heyrðust af og til
frá húsinu. Svo voru framdyrnar opnaðar, ljós-
glampann lagði út úr þeim og í honum sáu
þeir húsbóndann sjálfan koma út og ganga eftir
stígnum út að garðhliðinu.
„Það er húsbóndinn," sagði einn af mönn-
unum þegar að Boldwood nálgaðist þá. „Við
skulum hafa hljótt um okkur — hann fer fljótt
inn aftur. Honum mundi þykja það einkenni-
legt af okkur að hafast hér við.“
Boldwood kom og gekk fram hjá mönnun-
um án þess að sjá þá og fór út að garðshlið-
inu, beygði sig yfir það, stundi við og sagði
lágt, en þo nógu skýrt til þess, að mennirnir í
garðinum heyrðu:
„Ég vona, að guð gefi, að hún komi, ef
hún gjörir það ekki þá verður mér þetta kvöld
sannkallað kvalakvöld. Ó! mín kæra, mín kæra,
hví kvelur þú mig svona mikið á þessum
drætti?“
Hann sagði þetta við sjálfan sig, þó að
mennirnir heyrðu það greinilega líka. Bold-
wood stóð þegjandi dálitla stund. Það heyrðist
ómur af hávaða og hjali frá húsinu, og eftir
nokkrar mínútur heyrðist skrölt í léttivagni,
sem var á leið ofan hæðina; vagninn bar fljótt
að og stansaði við hliðið. Boldwood flýtti sér
að opna húshurðina og birtuna lagði í fangið
á Bathshebu, sem kom gangandi eftir stígnum,
er lá upp að húsinu.
Boldwood bældi niður tilfinningar sínar
sem bezt hann gat og heilsaði henni blátt áfram
og hæversklega. Mennirnir heyrðu hana hlægja
léttilega, fciðja fyrirgefningar á því að hún væri
sein, svo fór Baldwood með hana inn í húsið
og lét áftur hurðina.
Herra minn góður, ég vissi ekki að honum
var þannig farið,“ sagði einn af mönnunum.
„Ég hélt að þessir órar hans væru löngu liðnir
hjá.“
„Þú þekkir húsbóndann ekki mikið, ef að
þú hefir haldið það,“ sagði Samway.
„Ég vildi gefa mikið til, að hann vissi ekki,
að við heyrðum til hans,“ sagði sá þrðji.
„Ég vildi að við hefðum sagt frá fréttun-
um undir eins,“ sagði sá, er fyrst talaði órólegur.
„Það getur hlotist verra af þessu, heldur en að
við gjörum okkur hugmynd um. Vesalings frú
Tray, þetta verður reiðarslag fyrir hana. Ég
vildi að Tray væri kominn til.....Jæja, ég
vona að guð fyrirgefi mér slíka ósk. Fjandans
óþokkinn að leika vesalings konuna svona
grátt. Það hefir ekkert verið eins og það átti
að vera í Weatherbury siðan að hann kom
hingað. Og nú brestur mig kjark til að fara inn.
Við skulum líta inn hjá Warrens, eigum við
ekki að gjöra það, félagar?“
Samway, Tall og Smallbury voru til með
að fara til Warrens, og fóru út um garðshliðið,
en hinir, sem eftir voru, fóru inn í húsið. Þrí-
menningarnir komu brátt til ölbruggarans, en
gengu ekki eftir veginum heim til hans heldur
í gegnum ávaxtagarð. Það logaði ljós fyrir inn-
an glerrúðuna, eins og vant var. Smallbury
var dálítið á undan félögum sínum, þegar að
hann stansaði, leit til þeirra og sagði: „Hljótt!
Sjáið þið þetta þarna.“
„Þeir sáu að ljósið frá rúðunni skein ekki
á vafningsviðinn, eins og vanalega, heldur á
eitthvað annað, sem var fast við rúðuna — það
var mannsandlit.
„Við skulum koma nær,“ hvíslaði Samway;
og þeir læddust á tánum. Það var engin ástæða
til að efast um fréttina lengur. Andlitið á Tray
var nærri fast við rúðuna og hann horfði inn í
húsið, og það var ekki einasta að hann horfði
inn, heldur var hann sjáanlega að hlusta á sam-
tal, sem að fram fór inni 1 ölbruggarahúsinu,
þar sem að ölbruggarinn og Oak voru að tala
saman.
„Þessi drykkjugleði er öll henni til heiðurs,
er það ekki? Þó að það sé látið heita jólagleði,"
spurði gamli maðurinn.
„Ég veit það ekki,“ svaraði Oak.
„Ó, jú, víst er það satt. En ég skil ekki í
Boldwood bónda, manni, sem kominn er á hans
aldur, að gera sig að þeim asna að elta þessa
konu á röndum, eins og hann gjörir, og ekki sízt
þar sem að hún vill helzt ekkert með hann
hafa.“
Eftir að mennirnir höfðu þekkt andlitið á
Tray, drógu þeir sig til baka í garðinum, eins
hljóðlega og þeir höfðu komið. Það var eins og
Bathsheba væri alls staðar og hvert orð sem
heyrðist snerti hana að einhverju leyti. Þegar
að þeir voru komnir úr áheyrn, var það aðeins
eitt, sem fyrir þeim vakti.
„Mér varð nokkuð bylt við að sjá framan í
hann,“ sagði Tall og dæsti.
„Og mér líka,“ sagði Samway. „Hvað eig-
um við að gjöra?“
„Ég sé ekki að þetta komi okkur nokkurn
skapaðan hlut við,“ tautaði Smallbury.
„Ó, jú, þetta er nokkuð, sem að öllum
kemur við,“ sagði Samway. „Við vitum allir
vel, að húsbóndinn er á rangri leið, en gerir sér
ekki grein fyrir því sjálfur, og við ættum að
segja honum sannleikann undir eins. Laban,
þú þekkir hann bezt — það er bezt fyrir þig að
fara og fá að tala við hann.“
„Ég er ekki fær um að gjöra neitt því líkt,“
sagði Laban óttasleginn. „Ég skyldi halda að
William ætti að gjöra það, ef nokkur gerði það.
Hann er elztur.“
„Ég skipti mér ekkert af þessu,“ sagði
Smallbury. „Þetta er ekkert leikspil. Hann fer
til hennar sjálfur eftir fáeinar mínútur, þið
sjáið bara til.“
„Við vitum það ekki. Komdu Laban.“
„Nú jæja, ef að ég verð að gjöra það, þá
verður það líklega svo að vera,“ svaraði Tall
nauðugur. „Hvað á ég að segja?“
„Segðu að þú viljir tala við húsbóndann.“
„Nei, ég held nú ekki. Ég tala ekki við hr.
Boldwood. Ef að ég segi nokkrum frá þessu,
þá segi ég húsmóðurinni það.“
„Nú jæja,“ sagði Samway.
Labon gekk til dyranna. Þegar að hann
opnaði þær heyrðist málkliður, ys og þys fólks-
ins í samkomusalnum, sem var rétt fyrir innan
framhurðina, og sem hljóðnaði og dó út þegar
að hurðin var látin aftur. Þeir, sem úti voru,
biðu alvarlegir og litu í kringum sig á dökka
trjátoppana í kring sem báru við himinn og
stöku vindgustur hreyfði greinarnar á. Einn
þeirra fór að ganga fram og aftur og fór svo
þangað, sem að hann stóð fyrst og stansaði þar,
eins og þetta fram og aftur ferðalag væri til
lítils gagns.
„Mér þykir líklegt að Labon hafi haft tal
af húsmóður sinni nú,“ sagði Smallbury. —
„Máske að hún fáist ekki til að tala við hann.“
Framhurðin opnaðist á ný. Tall kom út
til þeirra.
„Ég gat ekki fengið mig til að tala við
hana,“ sagði Labon. „Þeir voru allir svo önnum
kafnir við að koma ofurlitlu lífi í samkvæmið.
Það virtist vera einhver deyfð og þungi yfir
öllu saman, þó að þar sé nóg af öllu, sem að
menn þurfa á að halda, þá gat ég ekki með
nokkru móti farið að sletta mér fram í hlutina
og gjöra þá enn skuggalegri en þeir voru — mér
var það alveg lífsins ómögulegt!“
„Ég býst við að það sé bezt íyrir okkur alla
að fara inn saman,“ sagði Samway þungbúinn.
„Ég fæ máske tækifæri til að skjóta orði að
húsbóndanum.“
Svo fóru þeir allir inn í húsið — inn í sal-
ínn næst dyrunum, sem var valinn sökum þess
að hann var stærstur. Unga fólkið var að byrja
að dansa. Bathsheba hafði verið óákveðin í því
hvernig að hún ætti að haga sér. Hún var svo
að segja unglingur að aldri sjálf, en fann þó
gjörla til lífsábyrgðar sinnar. Stundum fannst
henni, að hún hefði ekki átt að þiggja heim-
boðið undir neinum kringumstæðum; svo fanst
henni það aftur vingjarnlegt og kurteist, svo
hún sætti sig að síðustu 'við það og ásetti sér
að stansa aðeins í klukkutíma, og með það í
huga dró hún sig út úr mannþrönginni, því að
hún vildi ekki taka neitt þátt í dansinum eða
öðrum skemmtunum.
Þessum eina klukkutíma eyddi Bathsheba
í viðtal við hina og þessa og horfði á dansinn.
En nú var hann liðinn. Hún fór til Liddy og
sagði henni að hún skyldi ekki flýta sér, og fór
svo í annað herbergi til að búast til burt-
ferðar. Það var enginn í herberginu þegar að
hún kom inn í það, en hún hafði ekki verið
þar nema fáein augnablik, þegar að húsbónd-
inn kominn til hennar.
„Frú Tray, þú ert þó ekki að fara? spurði
Boldwood; „við erum varla byrjuð."
„Með þínu leyfi, þá vildi ég helzt fara nú.“
Hún var dálítið óróleg, því hún mundi eftir
loforði sínu og þóttist ráða í hvað hann mundi
ætla sér að segja. „En þar sem ekki er orðið
fram orðið, þá get ég gengið heim, en skilið
Liddy og manninn, sem keyrði mig, eftir þangað
til seinna eða þangað til þau eru tilbúin.“
„Ég hefi setið um tækifæri til að tala við
þig,“ sagði Boldwood. „Þú ferð máske nærri
um hvað það er, sem að ég vil segja við þig?“
„Bathsheba leit þegjandi ofan á gólfið við
fætur sér.
„Þú ætlar að gefa það?“ sagði hann ákafur.
„Gefa hvað?“ spurði hún lágt.
)rÞetta er nú að snúa út úr fyrir mér! —
Auðvitað loforðið. Ég vil ekki gjörast of nær-
göngull í þessum efnum, eða láta nokkurn vita
af því. En lofaðu nú þessu! Það er ekkert meira
en viðskiptasamningur á milli tveggja per-
sóna, sem báðar eru hafnar yfir ástríðu-
hneigðir.“ Sjálfur vissi hann hve langt þessi
kaupsýsla var frá sannleikanum, að því er hann
sjálfan snerti, en hann vissi að það var eini
vegurinn til að hún hlustaði á hann. „Loforð til
að giftast mér eftir fimm ár og níu mánuði.
Þúskuldar mér það!“
„Ég finn að ég gjöri það,“ sagði Bath-
sheba; „það er að segja, ef þú krefst þess. En ég
er breytt kona — ófarsæl kona — og ekki —
ekki.......“
„Þú ert dásamlega fögur kona,“ sagði Bold-
wood.
Þetta var sagt af einlægni og hreinskilni,
án minnstu hneigðar til skjalls eða fagurmæla.
En það hafði ekki hin minnstu áhrif, eins og
á slfÓð, því Bathsheba sagði kalt og tilfinningar-
laust: j
„Ég hefi enga tilfinningu eða vilja í þessu
efni. Og ég veit ekki hvað rétt er fyrir mig að
gjöra í því eins og á stendur, og ég hefi heldur
engan, sem að ég get ráðfært mig við. En ef
ég verð að gefa þetta loforð, þá gjöri ég það —
og gef það sem skuldakvittun.“
„Þú ætlar þá að giftast mér eftir fimm til
sex ár héðan í frá?“
„Vertu ekki of eftirgangsharður. Ég skal
ekki giftast neinum öðrum.“
„En þú tiltekur vissulega einhvern tíma,
annars er loforðið einskis virði?“
„Ó, ég veit það ekki, vertu svo góður að
lofa mér að fara!“ sagði hún og barmur hennar
fór að bifast. „Ég veit ekki hvað skal gjöra!
Ég vil vera réttlát gagnvart þér, en til þess
finnst mér að ég verði að vera óréttlát gagn-
vart mér sjálfri, og ég er kannske að brjóta
boðorðin með því. Það er enn vafi á með dauða
hans. Þetta er hræðilegt! Lofaðu mér, hr. Bold-
wood, að spyrja lögfræðing að hvað ég eigi að
gjöra í þessu.“