Lögberg - 04.12.1952, Blaðsíða 1

Phone 72-0471
BARNEY#S SERVICE STATION
NOTRE DAME and SHERBROOK
Gas - Oil - Grease
Tune-Ups
Accessories
Repairs
24-Hour Service
Phone 72-0471
BARNEY#S SERVICE STATION
NOTRE DAME and SHERBROOK
Gas - Oil - Grease
Tune-Ups
Accessories
Repairs
24-Hour Service
65. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 4. DESEMBER, 1952
NÚMER 4|C?
Hrygnandi síld finnst í reginhafi
Reknetaskipin, sem stunda
veiðar austur í hafi, hafa nú
lagt á land um 2700 tunnur,
þau sem hæst eru. Munu
þau halda veiðunum áfram
enn um sinn. Snæfell kom í
fyrradag til Akureyrar með
600 tunnur af fullsaltaðri
síld úr fimm lögnum. Frétta
ritari blaðsins á Akureyri
átti tal við Egil Jóhannsson,
skipstjóra á Snæfelli, um
veiðarnar.
Veiðin hefir verið jöfn og
stöðug, og virðist síldin nú halda
kyrru fyrir á sömu slóðum líkt
og þar væru heimkynni hennar.
Hrygnandi síld
Þá skýrir Egill svo frá, að sjó-
menn hafi orðið varir við hrygn-
andi síld á þessum slóðum úti í
reginhafi og á miklu dýpi, og
telur hann það merkilegt fyrir-
brigði. Síldin er sæmilega feit, en
áta, sem var í maga hennar í
byrjun veiðanna, virðist nú
vera horfin.
Hrygningarstöðvar víða?
Eins og kunnugt er af frétt-
um, fóru fram allvíðtækar at-
huganir og leit að hrygningar-
stöðvum síldarinnar við suður-
Ráðherrafundur
í London
Þessa dagana stendur yfir ráð-
herrafundur í London, er allir
forsætisráðherrar brezku sam-
veldislandanna standa að; til
fundarins er fyrst og fremst
kvatt í því augnamiði, að reyna
að liðka til um viðskipti innan
vébanda hinnar brezku veldis-
heildar og útiloka, að svo miklu
leyti sem auðið má verða þá á-
rekstra, sem stafa frá notkun
sterlingspunda og dollara í hlut-
aðeigandi þjóðlöndum; að auð-
ráðið verði fram úr þessum
vanda þarf víst enginn að gera
sér í hugarlund, þó vera megi
að einhverjum bráðabirgðaráð-
stöfunum í umbótaátt, takist að
hrinda í framkvæmd.
Auk hins canadiska forsætis-
ráðherra, Mrs. St. Laurent, situr
fundinn fjármálaráðherrann, Mr.
Abbott, og nokkrir sérfræðingar
hans; frá sendinefnd Canada er
enn fátt að frétta annað en það,
sem þegar mátti ganga út frá
sem gefnu, að hún hefði krafist
afnáms á tollhömlunum því með
þeim hætti einum mætti þess
vænta, að nýtt líf færðist í við-
skiptin innan veldisheildarinnar.
Sat ársþing
bræðralagsfélaga
í Norður-Dakota
Dr. Richard Beck sat ársþing
sambands bræðralags- og lífs-
ábyrgðarfélaga í Norður-Dakota
(North Dakota Frateranl Con-
gress), er háð var í borginni
Dickinson þar í ríkinu laugar-
daginn þ. 15. nóvember. Er hann
fyrrv. forseti sambandsins og
sótti þingið að þessu sinni, eins
og oft áður, sem fulltrúi alls-
herjarfélags Norðmanna vestan
hafs (Supreme Lodge, Sons of
Norway). Flutti hann á þinginu
kveðjur þess víðtæka félags-
skapar og eina af aðalræðunum,
jafnframt því að hann stjórnaði
innsetningu hinna nýju em-
bættismanna.
og vesturströnd landsins og
fundust þar hrygningarstöðvar.
Ef slíkar stöðvar er einnig að
finna austur í reginhafi og á
miklu dýpi, þá virðist auðsætt,
að síldin sé ekki bundin við á-
kveðnar stöðvar til hrygningar,
ákveðin sjávarskilyrði, þar
gotstöðvar hennar er að
finna bæði upp við strendur og
í reginhafi.
—TÍMINN, 23. okt.
ne
sem
Afmæli Churchills
Síðastliðinn sunnudag átti hin
mikla bardagahetja, Winston
Churchill forsætisráðherra Breta
78 ára afmæli og eyddi hann
deginum að Nr. 10 Dawning
Street með fjölskyldu sinni og
gæddi sér að vild á kökum og
öli, að því er brezkum blöðum
segist frá, og naumast þarf að
gera því skóna að hann hafi ver-
ið vindlalaus um daginn.
Þess verður eigi vart, að árin
bíti á Mr. Churchill, því auk
stjórnarforustunnar og þing-
starfanna situr hann eina veizl-
una eftir aðra, veitir svo að
segja daglegt viðtal sendiherr-
um margra ríkja og heldur fjöl-
sótt heimboð í ráðherrabústaðn-
um; hann rís árla úr rekkju, fær
sér jafnaðarlegast dúr um há-
degisleytið, en starfar tíðum á
skrifstofu sinni fram um mið-
nætti.
Stundum er Mr. Churchill
spurður að því hvort hann sé
eigi farinn að finna til þreytu
og hvort hann myndi eigi heils-
unnar vegna fara að draga sig í
hlé af vettvangi stjórnmálanna,
og hefir svarið þá undantekning-
arlaust verið á þá leið, að því
fari víðsfjarri, að sér hafi nokkru
sinni komið það til hugar að
setjast í helgan stein.
Samvinnubúskapur
á Egilsstöðum
Tuttugu menn i Egilsstaða-
þorpi hafa í sumar byggt
tuttugu kúa fjós, sem er
sameign þeirra og ætla þeir
sér að reka þarna naut-
gripabú í sameiningu og sjá
þorpinu farborða með mjólk.
Sameignarfélag þetta braut í
vor þrjátíu dagsláttur lands og
sáði í það, og varð heyfengurinn
tíu kúa fóður, og í haust keypti
það tíu snemmbærar kýr og
ætlar að kaupa aðrar tíu að vori.
Nýiízkubygging
Byggingar félagsins eru hinar
fullkomnustu. Eru það auk
fjóssins sjálfs hlaða, tveir vot-
heysturnar, áburðargeymsla,
mjólkurhús, klefi fyrir súgþurk-
un og fóðurbætisgeymsla. Sjálf-
brynningartæki eru í fjósinu, og
mjaltavélar eiga að koma í það.
Þetta mun vera 1 fyrsta skipti
hér á landi, að slík samtök eiga
sér stað til þess að fullnægja
mjólkurþörf kauptúns. Hefir
þetta framtak vakið talsverða
athygli á Austurlandi, og mun
jafnvel hafa komið til orða í
sumum austfirzku sjóþorpanna,
hvort ekki væri hyggilegt að
fara að fordæmi íbúa Egilsstaða-
þorps.
—TÍMINN, 5. nóv.
Sir William Stephenson,
víðfrægur uppfinningamaður og
iðjuhöldur af íslenzkri ætt. Sjá
bls. 4. \
Kunnur stjórnmála-
maður látinn
Á mánudaginn var lézt í Róm
Vittorio Emanuele Orlando, einn
hinna kunnustu stjórnmála-
manna ítölsku þjóðarinnar og
forsætisráðherra hennar meðan
á senni heimsstyrjöldinni stóð;
hann var 92 ára að aldri.
Orlando varð langlífastur þeirra
forustumanna, er stóðu að Ver-
salasamningunum, þar sem sam-
inn var nafnfriður við Þjóð-
verja.
Fréttir fró ríkisútvarpi islands
23. NÓVEMBER
„Úr blómóðu aldanna
sagnaþætlir eftir GuSmund G. Hagalín
/#
Komin er út ný bók eftir Guð-
mund Gíslason Hagalín og nefn-
ist hún „Úr blámóðu aldanna“.
Eru þetta fimmtán sagnaþættir,
er höfundurinn hefir skráð eftir
munnlegum heimildum. Útgef-
andi bókarinnar er Bókaútgáfan
Norðri.
í formála fyrir bgkinni segir
Verða íslenzkir tómatar
útflutningsvara?
Þykja betri en erlendir tómatar
Þess verður ef til vill ekki
langt að bíða, að íslenzkir
gróðurhúsatómatar 1 e g g i
undir sig heiminn. Að
minnsta kosti er sigurför
þeirra meðal erlendra manna
í varnarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli vbyrjuð.
Þar hafa íslenzku tómatarnir
áunnið sér mikla viðurkenningu
og álit, sem svo virðist að þegar
sé farið að spyrjast til annarra
heimsálfa, nefnilega Vestur-
heims. En þaðan hafa borizt
fyrirspurnir um kaup á íslenzk-
um tómötum í stórum stíl.
Herinn hefir keypt af Sölu-
félagi garðyrkjumanna töluvert
magn af támötum, um 200 kassa
á viku, og auk þess allmikið af
gúrkum, meðan þær voru fáan-
legar, gulrætur og gulrófur.
Hafa þessi viðskipti numið 12—
16 þúsund krónum á viku hverri.
En einkum eru það íslenzku
tómatarnir, sem farið hafa
sigurför á þennan markað. —
Grænmetisneyzla er mun meiri
hlutfallslega á flugvellinum en
almennt gerist hérlendis, því að
íslendingar standa flestum þjóð-
um að baki um grænmetis-
neyzlu.
En í viku hverri er flutt inn
mikið af grænmeti handa varn-
arliðinu, þrátt fyrir það, þó
nokkuð sé keypt hérlendis. En
vegna aukinnar innanlands-
neyzlu á tómötum og öðrum
gróðurhúsaávöxtum, hefir stund
um verið allt að því hörgull á
þessum vörum í sumar og þær
selst allar svo til jafnóðum og
á markað hefir komið.
Á Keflavíkurflugvelli, þar
sem hægt er að velja milli ís-
lenzkra og erlendra tómata, eru
það þeir íslenzku, sem sigra.
Þannig ganga þeir alla jafnan
fyrst út, þar sem þeir þykja
stinnari og betri en þeir inn-
fluttu.
Hagalín, að þegar hann hafi ver-
ið að semja bókina „Ég veit ekki
betur“, hafi rifjazt upp fyrir sér
fjöldi sagna, sem hann hafi ekki
getað fellt inn í þá bók. Sumar
þessar sagnir séu af samtíðar-
mönnum, eða fólki, sem sögu-
menn sínir mundu, en aðrir fjalla
um löngu liðinna tíma karla og
konur, sem legið hafi manns-
aldra og jafnvel aldir í gröf
sinni.
Þættirnir í bókinni heita:
Blóðbönd og vébönd, Þórhildur
bændakona, Ásbjörg geitasmali,
Ástir dísa og manna, Kóngsríkið
og garðshornið, Þórkatla í Lok-
inhömrum, Árni fyglingur,
Dranga-Bárður, Brandur hinn
rauði, Klængur smiður, Álfa-
kaupmaðurinn í Stapanum,
Dauði-Páll, Syndagjöldin og
„Hér hefir móðir mín verið.“
Bókin er 208 blaðsíður að
stærð, prentuð í Prentverki
Odds Björnssonar á Akureyri, og
er frágangur allur hinn prýði-
legasti.
Tyeir ráðherrar af íslenzkum stofni
endurkosnir
Valdimar Björnsson
Endurkosinn fjármálaráðherra
Minnesotaríkis með 161.000 at-
kvæðum umfram gagnsækjanda
sinn. Valdimar er einn hinna
kunnustu íslendinga vestan hafs.
Elmo Christianson
Endurkosinn dómsmálaráðherra
North Dakotaríkis með miklu
afli atkvæða; íslenzkur í báðar
ættir.
Undirritað hefir verið í París
samkomulag um viðskipti Is-
lands og Frakklands, sem gildir
fyrir tímabilið 1. október 1952 til
31. marz 1953. Samkvæmt sam-
komulagi þessu munu Frakkar
leyfa innflutning á samnings-
tímabilinu á fiski frá íslandi,
nýjum og frystum, fyrir um 9,3
miljónir króna, og á ýmsum öðr-
rum vörum, svo sem niðursuðu-
vörum, lýsi og frystum hrogn-
um fyrir um 1,2 miljónir króna.
Ríkisstjórnir beggja landanna
munu leitast við að halda jafn-
vægi í viðskiptunum eftir því
sem unnt er. — Nýlega hafa ver-
ið gefin út í Frakklandi inn-
flutningsleyfi fyrir fiski frá ís-
landi að upphæð 4,2 miljónir
króna. Eru þau leyfi gefin út í
samræmi við ákvæði fyrri við-
skiptasamnings, og er sú upp
hæð því eigi falin í fiskkvóta
hins nýja samkomulags.
☆
Á mánudaginn var sátu þeir
Árni Friðriksson fiskifræðingur
og Hans G. Andersen þjóðrétt-
arfræðingur fund í Lundúnum
með brezkum togaraeigendum
til þess að skýra fyrir þeim nauð
synina á friðun íslenzkra fiski-
miða, samkvæmt ósk brezku
stjórnarinnar. Fundur þessi bar
ekki tilætlaðan árangur og töldu
fulltrúar Félags brezkra togara-
eigenda og Félags yfirmanna á
brezkum togurum að skýringar
og frambornar ástæður fulltrúa
íslenzku stjórnarinnar væru ekki
fullnægjandi, en tóku það hins
vegar fram, að þeir væru ávallt
reiðubúnir að ræða við íslenzka
fulltrúa um nauðsynlegar frið-
unarráðstafanir til réttrar vernd
unar íslenzkum fiskimiðum. — í
tilefni þessa vísaði íslenzka ríkis-
stjórnin til þess, sem hún áður
hefir tekið fram, að hún byggi
allar ráðstafanir sínar varðandi
fiskveiðalandhelgina á þeirri
skoðun, að þær séu innan lög-
sögu íslands, samkvæmt alþjóða
lögum, og meðan þeim sé ekki
hnekkt á lögformlegan hátt, geti
hún ekki samþykkt erlendar
kröfur um tilslakanir á friðun-
arsvæðinu. Viðræður um slíkar
tilslakanir myndu því vera gagns
lausar og aðeins til ills, þar sem
þær kynnu að vekja vonir, sem
ekki gætu rætzt.
Morgunin eftir, þriðjudags-
morguninn, kom fyrsti íslenzki
togarinn til Grimsby eftir að
togaraeigendur settu þar lönd-
unarbannið. Það var Jón forseti,
eign Alliance. Félag það, sem
stofnað hefir verið til að sjá um
fisklöndun í Grimsby, og ís-
lenzkir togaraeigendur eiga hlut
í, sá um uppskipun og var um
þriðjungur af afla togarans seld-
ur þann morgun, en afgangurinn
næsta morgun. Gott verð fékkst
fyrir aflann.
Þegar hér var komið, héldu
togaraeigendur í Grimsby fund
og ræddu málið, og yfirmenn á
togurum þeirra ákváðu að ganga
í land, eins og um hafði verið
rætt, ef íslenzkir togarar tækju
að landa. Var þá um kvöldið til-
kynnt, að togurum í Grimsby
myndi lagt. Á fimmtudaginn
voru enn fundahöld um þetta
mál hjá togaraeigendum
Grimsby og Hull og með fisk-
kaupmönnum þar og lagt að
fiskkaupmönnum að kaupa ekki
íslenzkan togarafisk. Fyrir-
spurnir voru bornar fram í
brezka þinginu, en fiskimálaráð-
herrann taldi stjórnina ekki
hafa heimild til íhlutunar, en
hún stæði í stöðugu sambandi
við íslenzku ríkisstjórnina um
málið. Á föstudagskvöldið sam-
þykktu fiskikaupmenn í Hull og
Grimsby að kaupa ekki fisk af
íslenzkum togurum, og var
Grimsby-kaupmönnum heitið
nokkrum bótum vegna tjóns
þess, sem þeir yrðu fyrir af
þessum sökum. Aflýst var verk-
falli yfirmanna á togurum og
tekið að búa togarana til veiða,
þá sem stöðvaðir höfðu verið.
Fiskimálaráðunautur íslenzka
sendiráðsins í London lét svo
um mælt, að íslendingar myndu
eigi hverfa aftur til þriggja
sjómílna landhelgi, og óskaði
Bretland eða eitthvert annað
ríki að skjóta deilunni til al-
þjóðadómstólsins, myndu Islend-
ingar fallast á þá leið. Reykja-
víkurblöðin ræða þetta mál all-
ítarlega í morgun og þykir hart,
að brezkir stórútgerðarmenn
skuli knýja fram löndunar- og
fiskkaupabann þetta. 1 ritstjórn-
argrein Morgunblaðsins í morg-
un segir svo um þetta mál: —
„Fámenn sérhagsmunaklíka, sem
heldur að áframhaldandi rán-
yrkja íslenzkra fiskimiða sé
henni ríkt hagsmunamál, tekur
raun og veru völdin í sínar
hendur. Sú spurning hlýtur að
vakna, hvort það sé þessi klíka
eða ríkisstjórn Bretlands, sem
fer nú með völd í þessu gamla
höfuðvígi lýðræðis og þing-
ræðis.“ — Félag íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda hélt fund í
gær og ræddi mál þetta. Ekki
hefir verið skýrt frá því, hvað á
fundinum gerðist.
☆
Tuttugasta og þriðja þing Al-
þýðusambands Islands hófst í
Reykjavík í dag. Helgi Hannes-
son, forseti sambandsins, setti
þingið, en síðan flytja gestir
ávörp. Þingstörf hefjast á morg-
un. Fulltrúar eru 300 að tölu,
eða fleiri en nokkru sinni áður.
☆
Bæjarstjórar landsins komu
saman á fund í Reykjavík á
fimmtudaginn og daginn eftir
hófst þar fulltrúaráðsfundur
Sambands íslenzkra sveitarfé-
laga. Rætt hefir verið um
tekjustofna sveitarfélaga.
☆
Hinn 13. október s.l. var gerð-
ur samningur milli Islands og
Ástralíu þess efnis að hvort
landið um sig skuli að því er
vöruflutning frá hinu landinu
snertir veita beztu kjör, sem það
veitir öðrum löndum. Samning-
urinn gildir eitt ár.
☆
Mörg verkalýðsfélög hafa sagt
upp samningum við atvinnu-
rekendur og hafa fulltrúar
beggja aðila ræðzt við og urðu
ásáttir um það á fundi í fyrra-
dag, að vísa málinu til sátta-
semjara ríkisins. í gær tilkynnti
fulltrúaráð verkalýðsfélaganna
í Reykjavík atvinnurekendum
og sáttasemjara ríkisins, að 22
verkalýðsfélög í Reykjavík hafi
boðað verkfall frá 1. desember
að telja, hafi samningar ekki
tekizt fyrir þann tíma. Nokkúr
félög annars staðar á landinu
hafa einnig boðað verkfall, en
samtals eru það um 60 félög, er
Framhald á bls. 4
Klífa háfjall
Nýjustu fregnir af Everest-
leiðangrinum síðasta, er fræknir
og djarfhuga Svisslendingar
standa að, gefa í skyn, að hvort
sem þeir hafi klifið hátindinn
eða ekki, muni þeir þó hafa
komizt hærra hærra en áður var
vitað til og jafnvel alla leið.