Lögberg - 18.06.1953, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN18. JÚNÍ, 1953
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENDE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift rltstjórana:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN
PHONE 74-3411
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The 'Lögberg" is printed and published by The Columbla Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Alail, Post Office Department, Ottawa
Almanak O. S. Thorgeirssonar
Þetta fróðlega rit kom því miður með seinni skipunum
í ár, því það er aðeins nýkomið í hendur kaupenda sinná
þegar komið er fram um miðsumar; óneitanlega hlýtur
þessi dráttur að spilla fyrir útbreiðslu ritsins og er ilt til
þess að vita, því Almanakið hefir jafnan verið mörgum
manninum aufúsugestur og vonandi verður það enn um
mörg ókomin ár, því íslenzk rit eða málgögn í þessu landi
eru nú ekki fleiri en það, að ekkert þeirra má lognast út af
í höndunum á okkur.
Stofnandi Almanaksins, Ólafur S. Thorgeirsson, var
nytsemdarmaður mikill á vettvangi íslenzkrar fræði-
fræðimensku vestan hafs og við hann standa Islendingar í
ómetanlegri þakkarskuld, því með því var lagður grund-
völlurinn að sögu fslendinga í Vesturvegi.
Synir stofnandans, sem annast hafa um útgáfu Alman-
aksins síðan faðir þeirra féll frá, hafa sýnt minningu þessa
merkismanns verðskuldaða ræktarsemi og leyst af hendi í
þágu bókmenningar okkar hið þarfasta verk.
Það var Almanakinu og útgefendum þess mikið lán, að
fá að ritstjórninni jafn árvakran fræðimann og Dr.
Beck er, því alt ber ritið ljósan vott fræðimannlegrar ná-
kvæmni og samvizkusemi.
Auk hins reglubundna tímatals, hefir Almanakið
mikinn og margháttaðan fróðleik til brunns að bera; þar er
meðal annars að finna ágæta ritgerð eftir Dr. Beck um
forseta íslands, herra Asgeir Ásgeirsson, þar sem lýst er
skilmerkilega fjölþættu ævistarfi hans og menningarlegri
forustu hans í þágu lands og þjóðar; ritgerðina prýða ágætar
myndir af hinum glæsilegu húsráðendum á Bessastöðum,
þessu fornhelga og sögufræga höfuðbóli og menningarsetri
íslenzku þjóðarinnar.
Athyglisverð og góð aflestrar er ritgerð séra Sigurðar
Ólafssonar „Á innflytjendahúsi fyrir fimmtíu árum“, og
gott er það einnig og þarft, hve maklega G. J. Oleson
minnist Skógar-Björns — Björns Magnússonar og frúar
hans, en Björn lét sér, eins og kunnugt er, næsta hugar-
haldið um íslenzk skóggræðslumál og gerðist á þeim sviðum
athafnasamur brautryðjandi; ritgerðinni er samfara mynd
af Birni og frú hans Ingibjörgu Magnúsdóttur.
Það er fagurt hlutverk, að vinna að því að klæða landið.
Dr. Beck hefir safnað saman landnámsþáttum um
íslenzku bygðarlögin að Spy Hill, Gerald og Tantallon í
Saskatchewan, og þótt bygðarlög þessi væri aldrei fjöl-
menn, eiga þau þó að baki sér merkilega sögu, sem holt var
að færð yrði í letur, og þetta hefir höfundi tekist með ágæt-
um; ritgerðinni er enn eigi lokið og mun framhald hennar
birtast í Almanakinu næsta ár.
Skáldbóndinn á Víðivöllum við íslendingafljót á í
Almanakinu „Kvæði með forspjalli“, og þó það sverji sig
að vísu í ætt, hefir höfundi jafnaðarlegast tekist betur.
Fróðleik mikinn er að finna í sendibréfunum frá
Jóhanni Magnúsi Bjarnasyni til Eyjólfs S. Guðmundssonar,
er á sér bera listræn fingraför hins vinsæla og ágæta höf-
undar; er að slíku hinn mesti fengur; bréfunum fylgja þrjú
hlýleg kvæði eftir Eyjólf, sem eigi hafa áður verið birt; þá
flytur Almanakið og kvæði til Skúla prófessors Hrútfjörð
eftir Árna G. Eylands, sem í rauninni er ættjarðarkvæði
eins og flest það, sem Árni yrkir. Skúli prófessor heimsótti
Island í fyrra og er kvæðið ort í tilefni af burtför hans af
Islandi.
Þá má að lokum til telja helztu viðburði meðal Islend-
inga í Vesturheimi, er ritstjóri Almanaksins samdi og safn-
aði til af mikilli nákvæmni.
Þó hér sé fljótt yfir sögu farið og í rauninni aðeins
stiklað á steinum, má nokkuð af því ráða, hve Almanak
þetta fyrir árið 1953 er fjölbreytt að innihaldi og fróðlegt
um margt.
. ☆ ☆ ☆
The American Scandinavian Review
Lögbergi hefir nýverið borist í hendur sumarheftið af
The American Scandinavian Review, vandað að frágangi
og fyrir margra hluta sakir harla fróðlegt.
Ritið flytur að þessu sinni, svo sem endranær, ýmis
konar fréttamola um Island og íslenzk málefni; er vel með
alt farið og hvergi hallað réttu máli; þar er meðal annars
nokkur grein gerð fyrir hinu mikla afreksverki Dr. Svein-
bjarnar heitins Johnsonar, þýðingunni af Grágás á enska
tungu; er frá því skýrt, að íslenzkir lögfræðingar ljúki
miklu lofsorði á þýðinguna; að gefa þýðinguna út er auð-
sjáanlega ekki á allra meðfæri; að því er amerískum sér-
fræðingum segist frá, er fengist hafa við útgáfu lögbóka,
myndi útgáfan kosta nálega hálft tólfta þúsund dollara;
en með því að hér er um fágætt merkisrit að ræða, sem
ber þýðandanum fagurt vitni, ætti íslenzka þjóðin að leggja
sig í líma um sem allra vandaðasta útgáfu af þýðingunni.
Dr. Sveinbjörn var einn hinn gagnmerkasti maður, sem
uppi hefir verið með Vestur-lslendingum, og í tómstundum
frá umsvifamiklu prófessorsembætti vann hann að þýðing-
unni í tuttugu og tvö ár.
Amerískur prófessor af norskum uppruna á í hefti
þessu ritgerð “Snorri Sturluson and Norway” og fylgja
henni nokkurar teikningar; ritgerð þessi er vægast sagt
næsta varhugaverð, og væri ekki úr vegi, að „útverðir“
Byggðarhótíðm að Mountain, N.D
75 ára minningarhátíð ís-
lenzka landnámsins í Norður
Dakota, sem fór fram þar í sveit
á sunnudaginn og mánudaginn,
14. og 15. júní, tókst í alla staði
ágætlega, og var öllum sem að
stóðu til hins mesta sóma.
Sérstakar hátíðaguðsþjónustur
fóru fram í öllum kirkjum
byggðarlagsins á sunnudaginn,
og var talið að um þúsund manns
hafi hlýtt messu þann dag. —
Ræðumenn í kirkjunum voru,
sem hér segir: Á Garðar og í
kirkju Vídalínssafnaðar séra
Kristinn K. Ólafsson; á Moun-
tain og Hallson, dr. Richard
Beck; Eyford, Fjallakirkju og
Elliheimilinu að Mountain, séra
Rúnólfur Marteinsson, D.D.; í
Péturskirkju að Svold, séra S. J.
Guttormsson. Heimapresturinn,
séra Egill H. Fáfnis þjónaði fyrir
altari á Hallson, Mountain og
Eyford. Sérstakur kórsöngur
fór fram í aðalkirkjunum. Minn-
ingartafla, sem birti nöfn allra,
sem jarðsettir hafa verið í graf-
reitunum tveimur að Mountain,
var afhjúpuð, og ljósahjálmur
var hátíðlega vígður í kirkjunni
að Eyford.
Hinn virðulegi fulltrúi ríkis-
stjórnar íslands, Pétúr Eggerz,
skrifstofustjóri íslenzka sendi-
ráðsins í Washington, D.C., á-
varpaði kirkjugesti á íslenzku
við guðsþjónusturnar að Moun-
tain og Garðr, og í Vídalíns
kirkju á ensku.
Aðalhátíðin fór fram að Moun-
tain og hófst með skrúðgöngu
þar í bænum kl. 11 f. h. á mánu-
daginn. Talið er að um 3000
manns hafi verið viðstaddir.
Skrúðgangan var fjölbreytt, vel
undirbúin og fór hið bezta fram.
Borgarstjóri Mountain, Mr.
Magnús Björnsson, krýndi ung-
frú Margréti Thorlakson sem
drottningu dagsins, en Mrs. E.
H. Fáfnis afhenti Mrs. P.
Eggerz blómvönd.
Skemmtiskrá hátíðarinnar
hófst kl. 2 e. h. undir röggsam-
legri stjórn séra Egils H. Fáfnis,
og stóð yfir í tæpa tvo tíma. —
Borgarstjóri flutti stutt inn-
gangsávarp. Aðalræðumenn voru
þeir dr. Richard Beck, prófessor
frá ríkisháskólanum í Grand
Forks, og Snorri Thorfinnsson,
búfræðiráðunautur frá Lisbon,
N.D. Kveðjur fluttu þeir Free-
man Einarson frá ríkisstjóra
N. Dakotaríkis; Pétur Eggerz,
sendiráðsfulltrúi, frá ríkisstjórn
íslands; séra Valdimar J. Ey-
lands, frá lút. kirkjufélaginu og
Þjóðræknisfélagi Islendinga í
Vesturheimi. — Persónulegar
kveðjur fluttu þeir dr. Guð-
mundur Grímsson, hæstaréttar-
dómari frá Bismark, N.D.; dr.
Rúnólfur Marteinsson frá Win-
nipeg, og séra K. K. Ólafsson
frá Sharon, Wisc. Fjöldi heilla-
óskaskeyta voru lesin, þar á
meðal frá herra Sigurgeir Sig-
urðssyni, biskupi íslands; herra
Ásgeir Ásgeirssyni, forseta ís-
lands ;og frá Dr. og Mrs. H.
Sigmar í Blaine, Wash.
Sameiginlegur 45 radda söng-
kór, undir stjóm Theod. Thor-
leifsson’s frá Garðar, skemmti
með ágætum og vel æfðum söng;
einsöngvari flokksins er Mrs.
Mundi Goodman frá Milton. Auk
þess sungu einsöngva við mikla
hrifningu áheyrenda þau Larry
Thomasson frá Drayton, N. D.,
ungfrú Emily Sigurðsson frá
Garðar, N.D., og séra S. T. Gutt-
ormsson frá Cavalier, N.D. —
Allstór hljómsveit frá Walhalla
og Edinburg jók mjög á hátíð-
leik allrar athafnarinnar með
list sinni.
Að lokinni skemmtiskrá fór
fram viðhafnarmikil skrúðganga
frá samkomustaðnum inn í
kirkjugarð bæjarins; voru þar
lagðir blómsveigar á minnis-
varða landnemanna, og á legstað
séra Páls Thorlákssonar „byggð-
árföðurs“ eins og hann er oft
réttilega nefndur. Lagði frú
Lovísa Gíslason frá Brown
sveiginn á leiði frænda síns.
Lauk svo þessum aðalþætti há-
tíðahaldsins með bæn, sem
sóknarpresturinn flutti.
Kvenfélög sveitarinnar stóðu
Ótal margt hefir verið rætt og
ritað um fyrirkomulag og fram-
þróun þjóðanna áð stríðinu
loknu, en flest hefir það verið
álit manna og tillögur, sem
varpað hefir verið fram til at-
hugunar, án þess að um ákveðið
form væri að ræða, eða fast
fyrirkomulag.
Um síðustu mánaðamót komu
fram tillögur frá þektum og
merkum rithöfundi í Bandaríkj-
unum, Clarence Budington Kel-
land, og stinga þær í stúf við
það, sem áður hefir sagt verið í
þá átt, því að þær eru bæði á-
kveðnar og hafa fast form.
Það, að slíkar tillögur eins
manns, þó nafnkunnur hæfi-
leikamaður sé, er í sjálfu sér
ekki sérlega merkilegur atburð-
ur, en að tillögur þessar skuli
vera birtar, þegar nefnd sú er
Republicana-flokkurinn, s e m
Kelland tilheyrir, og skipuð var
af þeim stjórnmálaflokki til
þess að skipuleggja framtíðar-
stefnu flokksins í því máli, gef-
ur Kelland tillögunum svo mik-
inn þunga, að þær eru þess
virði, að þeim sé sérstakur
gaumur gefinn. Tillögur Kel-
lands eru þessar:
1. Umsjónarnefnd, er í skulu
vera Bretar Bandaríkjamenn og
Frakkar með fulltingi Kínverja,
skal skipuð. Verkefni hennar
iskal vera það að hafa yfirstjórn
á fólki, landeignum og öðrum
eignum tilheyrandi óvinaþjóð-
um sambandsmanna. Nefnd
þeirri skal ekkert tímatakmark
sett. Nefnd þessi skipar fyrir
um stjórnarfyrirkomulag þjóða
þeirra, sem hún á yfir að ráða á
sem hagkvæmastan hátt; sér
um reglur og löggæzlu, og eitt
af fyrstu verkum hennar skal
vera það, að hefja frönsku þjóð-
ina til virðingar og hefðar þeirr-
ar, er henni ber á meðal fyrsta
flokks þjóða. Yfirumsjónar-
nefndin skal skipa aðra nefnd,
er hafi það verkefni að rann-
saka ágreining allan, sem upp
kann að koma þjóða á milli og
senda ákveðnar tillögur til yfir-
ráðsins um það, hvernig fyrir-
byggja megi framtíðaróvild og
ófrið. Yfirráðið skal gjöra sér
far um að skipa stjórnir og
mynda stjórnarfyrirkomulag,
sem bezt sé við hæfi og kringum
stæður fólks þess, er hún veitir
Jorystu. Yfirstjómin skal halda
verki sínu áfram þar til að var-
anlegur friðargrundvöllur er
fundinn. Þá, en ekki fyrr, skulu
bindandi friðarsamningar gjörð-
ir.
2. Ef ofangreind aðferð reynd-
ist ónóg, og að þrátt fyrir hana,
að einhver þjóð eða þjóðir gerð-
,ust yfirgangssamar og óvinveitt-
ar, þá til frekari varúðar skulu
sigur-þjóðirnar. Bretar, Kínverj-
ar; Rússar og Bandaríkjamenn.
bindast samningum til varna.
í miklu annríki allan daginn við
veitingar. Var þar ekkert til
sparað og föng öll hin ljúífeng-
ustu.
Um kvöldið fór svo fram loka-
þáttur hátíðahaldsins, en það
var söguleg sýning (pageant),
sem ungfrú Lauga Geir undirbjó
og stjórnaði. Voru þar sýndir
þættir úr lífi frumherjanna, er
snertu margháttaða baráttu
þeirra, venjur og trúarlíf, og svo
framþróun byggðarinnar fram á
þennan dag. Samfara þessari
sýningu, sem var bæði fögur og
lærdómsrík, var mikill og góður
söngur.
Slík samtök yrðu svo sterk og
voldug, að engin þjóð, eða þjóðir,
myndu dirfast að óhlýðnast rétt-
látum skipunum þeirra.
3. Takist ekki að ná varan-
legri og tryggri samvinnu við
sambandsþjóðirnar allar, þá
skulu Bretar og Bandaríkja-
menn ganga í varanlegt kamband
til varnar og sé í samningunum
skýrt tekið fram, að ef ráðist sé
á aðra þá þjóð þá sé hin skuld-
bundin til þess að koma þeirri,
sem á er ráðist, til hjálpar. —
Síðasta og sjáanlega atriðið í
utanríkisathöfnum Bandaríkja-
manna, er Monroe-ákvæðið (The
Monroe Doctrine) frá því að sú
stefna var viðtekin og þar til
að áhlaupið var gert á Pearl
Harbor, hefir stefna Banda-
ríkjanna í utanríkismálum verið
fálm eitt. Við höfum vænst hins
bezta, en aldrei varað okkur á
eða búið okkur undir hið mis-
jafna.
Frá því að Manroe forseti birti
stefnu þá, er síðan hefir verið
kend við hans nafn og fram á
þennan dag, hafa Bretar viður-
Byggðm skartaði sínu bezta
þessa daga. Veðrið var ákjósan-
legt, og samvinna fólksins aug-
sýnilega mjög góð.
Alt virtist bera þess glögg
merki, að þessi gamla höfuð-
byggð Islendinga í N. Dakota
er á blómaskeiði. Hinir fjöl-
mörgu gestir, sem komu víðs-
vegar að, munu hafa horfið
þaðan með myndir af glæsilegri
og blómlegri byggð, og góðu
fólki, og margir munu váfalaust
hafa hugsað, um leið og þeir
riðu úr hlaði: — „Drjúpi hana
blessun Drottins á, um daga
heimins alla. —V. J. E.
kent hana að fullu og þar með
veitt henni fulltingi. Það er því
ekki nema drengilegt að viður-
kenna það samband þjóðanna,
gjöra það ákveðið og varanlegt
og augljóst öllum heimi. Slíkt
spor yrði varanlegra til fram-
tíðarfriði í heiminum heldur en
nokkurn hefir um dreymt.
4. Norður-Ameríku menn og
Suður-Ameríku þjóðirnar skulu
gjöra með sér samning, sem
hvíli bæði á stjórnarfarslegum
og hagsmunalegum grundvelli.
Aðalkjarni þess samnings sé, að
þær þjóðir frá syðstu takmörk-
um Tierra del Fuego og til
nyrztu stranda Canada standi á
verði sameiginlega gegn öllum
óvinum. Og það er ekki sam-
heldnin ,eða vináttan ein, sem,
mér er í huga, heldur líka ein-
hugur þeirra þjóða til að verj-
ast allri árás á heildareining
þeirra vestrænu þjóða, hvort
heldur þær eru stórar eða smáar.
Fyrstu fjórar friðarhugsjónir
mínar hafa verið byggðar á al-
þjóðasamtökum, ef þau eru fáan-
Framhald á bls. 8
okkar tæki höfundinn rækilega til bæna; hann gefur eigi
aðeins í skyn, heldur jafnvel staðhæfir, að Islendingar hafi
látið sér fátt um finnast Heimskringlu Snorra, og í raun-
inni veitt þessu snildarverki sáralitla athygli fyr en eftir
að það hafi verið þýtt fyrir þá á norsku. Fyr má rota en
dauðrota!
Þessum norsk-ameríska prófessor hefði vafalaust
vegnað nokkru betur ef hann hefði kynt sér rit dr. Páls
Eggerts Ólasonar um þessi efni og tekið sér þau til fyrir-
myndar.
"y
j/ Okkar a S\4illi Sagt ^
Eftir GUÐNÝJU GÖMLU
Frídagarnir eru aftur að nálgast. Hefirðu tekið eftir því, að
sama fólkið virðist fara ár eftir ár í sömu staðina í fríinu sínu.
Okkur langar til að breyta um á hverju ári og ferðast þannig meir
um Canada árlega. Þetta nýja land okkar er svo víðáttumikið og
veðurfar og útsýni svo tilbreytilegt, að hér getur hver fundið þá
staði, er honum falla bezt. í hverju fylki er Ferðamannaskrifstofa
og getur þú skrifað henni og fengið fullkomnar upplýsingar og
bendingar um hvernig þú skulir verja þínum frídögum í Canada.
----- O -----
Ef þú gerðast með hvítvoðung í fríi þínu skaltu vera viss að
hafa með þér nægan forða af CURITY barnarýjum, þær eru til-
valdar fyrir ferðalög, því þær þvost vel og þorna fljótt. Þar að
auki eru þær notalegar fyrir barnið í sumarhitanum. Skrifið mér í
dag eftir sýnishorni af CURITY barnarýjum, til CURITY, 37 Isa-
bella Street, Toronto 5, og sendið 25c í silfri eða
frímerkjum fyrir höndlunarkostnað. Berið þetta
sýnishorn saman við hinar gamaldags baðmullar
flanel rýjur, þú munt verða hissa að sjá hve mikið
betri CURITY rýjurnar eru.
----- O -----
Annað ágætt til þæginda á ferðalaginu er pakki af FACE-ELLE
bréfklútum. Við höfum ávalt pakka af FACE-ELLE í hanzka
hólfinu í bílnum okkar. Það er svo þægilegt að nota þá til að
þurka af rúðunum, eða þurka af gólfinu, ef ísrjómi eða drykkur
hellist á það (þessi blessuð böm). Hvernig sem þú ferðast kemur
það sér vel að hafa með sér pakka af FACE-ELLE klútum. Ég get
fullvissað þig um, að þú hefir margs konar gagn bæði af þreföldum
klútum í bleika pakkanum og þeim tvöföldu í græna pakkanum.
Gleymdu ekki FACE-ELLE þegar þú tekur saman pjönkur þínar.
----- O -----
Eitt hið þægilegasta við bankainnstæður er, að þegar þú
ferðast, er hún í för með þér. IMPERIAL BANKINN okkar hefir
útibú um alt Canada, svo ef við skyldum þurfa peninga getum við
þá fljótlega og vandalaust fengið þá. í smærri bæjum, þar sem
IMPERIAL BANKINN hefir ekki útibú, vitum við að bankinn
þar hefir umboð frá IMPERIAL BANKANUM að greiða fyrir
okkur á sama hátt. Þótt við búumst ekki við að þurfa að notfæra
okkur þessi hlunnindi, er gott að vita til þess að við verður aldrei
á flæðiskeri stödd.
-----O-------
Með öllu þessu skrafi um ferðalög — og ég hefi ánægju af
því — verð ég að viðurkenna, að ég finn til þess að skilja við
GURNEY eldavélina mína. Ég held að það sé kannske af því, að
við höfum neytt margra góðra og ánægjulegra máltíða tilbúnum á
GURNEY vélinni, að hún virðist vera orðinn hluti af fjölskyldunni.
I hvert skipti að ég kem heim aftur verð ég eins glöð að sjá hana
eins og gamlan vin. Og hún er alveg eins trygg —
aftur í notkun fer GURNEY og við sitjum aftur
að okkar fyrstu máltíð heima, og fögnum því að
vera hér.
Kelland og þótttaka Bandaríkjamanna í
friðarmálunum að stríðinu loknu