Lögberg - 24.09.1953, Side 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 24. SEPTEMBER, 1953
„Þér stendur víst alveg á sama, þótt svo sé,“ sagði hún.
stuttlega.
„Nei, þú manst þó líklega eftir lögunum, sem ég setti einu
sinni, að við ættum alltaf að vera eins góðir vinir og við vorum
þá, hvað gömul sem við yrðum, og búa öll hérna í dalnum í sátt og
samlyndi. Ætlar þú að verða fyrst til að brjóta þau?“
„Ég býst við, að Lilja hafi orðið á undan mér,“ sagði hún.
„Já, það hefur nú verið einhver fljótfærni, að fara að þjóta
til Ameríku, sem hún hefur áreiðanlega iðrazt eftir. En hún er
alltaf sama trygglynda systirin fyrir það, sem .sendir mér kveðju
i hverju bréfi, sem hún skrifar heim að Seli. Hún er alltaf sama
indæla „dalaliljan“.“
„Hér fer ég á bak,“ sagði Þóra ákveðin.
Hún þoldi það ekki ennþá, að hann hældi Lilju.
„Liggur þér svona mikið á?“ spurði hann.
„Myrkrið fer að skella á.“
Hann tók í sveifina, á meðan hún lyfti sér í söðulinn. Hún
rétti honum hendina. Hann tók í hana og sleppti henni ekki aftur.
„Anna hefur átt von á þér í ^llt sumar. Því hefirðu aldrei
komið? Þú hlýtur að sjá, að það er óréttlátt að vera með fýlu við
hana. Hún stendur fyrir utan okkar erjur og hefur alltaf gert það.
Hún er alltaf sama saklausa barnið og þegar við lékum okkur
saman hérna í kringum Selið og fórum í feluleik í stekknum.”
„Ég hef ekki haft tíma til þess að koma fram eftir, um slátt-
inn,“ sagði hún og reyndi að draga að sér hendina.
„Ég sleppi ekki hendinni, nema þú lofir, að koma við núna.
Þú þarft ekki að vera að gefa tjaldinu auga. Hann er að sloka í
sig kaffið,“ sagði hann og glotti gamla ertnisglottinu, sem hún
kannaðist svo vel við.
Hún kippti að sér hendinni.
„Ég skil ekki svona rósamál," sagði hún stutt.
„O, það er engin hætta á, að tíminn geti ekki kennt þér að
skilja,“ svaraði hann.
Hún gaf Mósa lausan tauminn og veifaði keyrinu í kveðju-
skyni. Hann lyfti hattinum, þótt hún sæi það ekki. „Alltaf jafn
stórlát og ósveigjanleg,“ tautaði hann og sneri við heim að réttinni.
„Hann er ekki feiminn, drengurinn, að ganga á kærleiksgötu
með henni nýgiftri píkunni," kallaði Sigurður gamli á Hóli. Hann
sat ennþá á réttarveggnum með svipuna í hendinni.
„Ég yrði blóðhræddur um stelpuna fyrir honum í sporum
nafna míns. Sú getur þó setið á hestbaki, piltar.“
Sigurður í Hvammi var kominn út úr tjaldinu, nógu snemma
til að heyra hvað hann sagði. Það voru engin undur, þótt fólk tæki
til þess, hvernig Jón hagaði sér gagnvart Þóru, hugsaði hann.
Þóra reið í einum spretti út allar eyrarnar, þar sem vegurinn
lá heim að Nautaflötum. Þar hægði hún ferðina. Hún var að ráða
við sig, hvort hún ætti að fara heim eða ekki. Það var að byrja
að bregða birtu. Það var víst viðkunnanlegra að þakka þeim
konunum fyrir brúðargjöfina, fyrst hún var búin að ljúka því af
að þakka Jóni hana. Það var erfitt að vera í þakkarskuld við
nokkra mahneskju. Og svo hafði hún gleymt að þakka Jakobi.
Kannske hann hafi ekkert vitað um hana. Sigga gamla sagði, að
það væri nú ekki allt rekið framan í hann, sem gert væri á heimil-
inu; hún sagði nú líka svo margt, var oft óánægð með alla skapaða
hluti, þó henni liði svo vel sem hægt var, að nokkru gamalmenni
gæti liðið. Reyndar vissi Þóra það vej, að Lísibet réð yfir öllum á
heimilinu nema Jóni. En það var orðið svo vanalegt, að engum
datt í hug að tala um það. Um hitt efaðist enginn maður, að hrepp-
stjórinn var bezt giftur af öllum bændum í sveitinni. Líklega yrði
það sama hlutskiptið, sem Anna hreppti. Hún yrði víst ekki höfð
með í öllum ráðum, enda var hún ævinlega ráðalaus. Þó var hún
(Og yrði álitin sælasta konan í sveitinni og víðar — kannske í allri
veröldinni.
Hún kippti í taumana og sló í.
„Ekki núna,“ heldur einhverntíma seinna.
*
RÁÐRÍKI KONUNNAR
Strax og réttirnar voru afstaðnar, var farið að hugsa til að
slátra. Þóra gekk innan um stekkinn og aðgætti lömbin, merkti
þær gimbrar brúski, sem átti að „setja á.“
Sigurður horfði á hana dálitla stund, svo sagði hann: „Það er
nú víst vanalegra, að bóndinn geri þetta, en ekki konan. Sýndu
mér þær, sem þér þóknast að láta lifa, ég skal merkja þær.“
„Þú getur dregið þær inn í króna,“ sagði hún í skipunarróm.
Hann varð að láta sér það lynda, í þetta sinn, en ekki yrði hann
ánægður með þetta til lengdar.
„Það er víst óhætt að setja vel á, nóg eru heyin,“ sagði hún.
Hann játaði því stuttlega.
„Mér þykir Magga hafa kaup hjá þér,“ sagði hann, þegar hún
merkti gimbur með hennar marki.
„Hún fær sjálfsagt fóður fyrir þessar fáu skepnur sínar, eins
og vant er. Ekki hefur hún unnið minna en hún er vön í sumar,“
svaraði hún og hélt áfram að merkja lömbin. Enn voru ekki nema
15 útvaldar. Fleiri yrðu þær að verða, sem settar yrðu á þessi góðu
og miklu hey.
„Hvaða svo sem vinna er þetta, sjóða matinn og þvo úr
plöggunum,“ sagði hann kuldalega.
„Hún vinnur nóg, svo gömul manneskja,“ svaraði hún og
merkti aðrar gimbur með marki Möggu.
Það var víst óþarfi fyrir hann að gera sig breiðan. Hún ætlaði
að sýna honum, að hún réði. Það varð að hafa það í þetta sinn,
hugsaði hann aftur.
Eftir sláturtíðina fór Sigurður til sjós. Jói fór ofan eftir með
mat handa honum, annan hvorn dag og flutti heim það af aflanum,
sem ekki var verzlunarvara.
Sigurður spurði alltaf, hvort ekki liði vel heima, hvort nokkur
hefði komið og hvort Þóra hefði farið nokkuð út af heimilinu.
Hann svaraði því neitandi. Þær voru alltaf í slátrinu.
Þegar gæftirnar voru farnar að bregðast, kom hann heim.
Þóra tók honum vel. Hún hafði saknað hans af heimilinu.
Um kvöldið, þegar Þóra var í fjósinu, spurði hann Möggu
gömlu þessarar fráleitu spurningar: hvort Þóra hefði farið nokkuð
út af heimilinu, þessa daga, sem hann hafði verið við sjóinn.
„Hvað svo sem skyldi hún hafa farið, nema ekki neitt,“ sagði
Magga, „það er nú öldin önnur, eða þegar hún reið út á hverjum
sunnudegi og fór á hverja skemmtun, sem haldin var í sveitinni,
enda var svipurinn á henni öðruvísi en núna. Aldrei hefur það
nú verið eins og í sumar, að manneskjan skuli aldrei hafa komið
á hestbak. Mér finnst þú ættir nú að taka þig upp og ríða með
hana þarna út á ströndina til foreldranna þinna til að sýna hana.
Það er víst ekki óvanalegt, að menn geri það o gþað þó konur
þeirra séu nú ekki eins myndarlegar og Þóra er.“
„Ætli hún vildi nokkuð eiga við það,“ sagði hann dræmt.
Næsta dag spurði Sigurður konu sína, hvort hún myndi hafa
nokkra skemmtun af að ríða með sér út að Hvoli. Hann þyrfti
endilega út eftir. Honum datt ekki í hug, að hún vildi fara með
honum og langaði heldur ekkert til að sýna henni föðurgarð sinn.
En Þóra sagði, að alltaf væri þó gaman að koma á hestbak og
þá ekki síður að kynnast tengdafólkinu.
Daginn eftir riðu þau af stað í fyrsta sinn. Þóra reið Rauð, en
lét hann hafa Mósa. Það var eina ráðið, til þess að hann yrði ekki
langt á eftir.
Veðrið var ákjósanlegt, logn og sólskin.
Sigurður talaði um búskapinn, eins og hann var vanur, á
leiðinni út dalinn. En þegar þau komu út á ströndina, sagði hann
brosandi:
„Við megum nú ekki alltaf vera að jagast um ströndina og
dalinn, eins og í vor. Hún er náttúrlega ólíkt hrjóstrugri, því
verður ekki neitað.“
Það er bezt að láta það vera óumtalað. Þau hafa sína kosti og
galla, alveg eins og við sjálf, fósturbörnin þeirra,“ sagði Þóra.
Þegar þau nálguðust æskuheimili hans, sagði hann:
>rÉg býst nú við, að þér þyki nú heldur fátæklegt hjá karli
og kerlingu.“
„Ég er nú svo sem ekki alin upp í neinni höll,“ sagði hún
fálega, „en hitt kynni ég betur við, að þú kallaðir ekki foreldra
þína svona óvirðulegum nöfnum. Það þekkist ekki hjá okkur í
dalnum, nema Ella á Hóli. Hann gefur sínum foreldrum sömu
nöfnin, en það eru líka dæmalausar manneskjur."
Sigurður þagði.
„Hafa þau nokkurntíma þegið af sveit?“ spurði hún nokkru
seinna.
„Nei, ég býst við, að hún hefði heldur látið okkur svelta, en
leita til sveitar,“ sagði hann.
Friðrik bóndi stóð úti, þegar þau riðu í hlaðið.
„Þarna kemur þú þá aftur, stúlka mín, með fallegu hestana
þína,“ sagði hann, þegar þau höfðu heilsað.
„Hefurðu fengið bréf frá mér?“ spurði Sigurður.
„Já, en ég veit bara ekki, hvernig það gengur,“ svaraði faðir
hans dræmt.
Hann virti fyrir sér tengdadótturina og hestana hennar með
velþóknun.
„Þið gangið í bæinn,“ bauð hann, þegar búið var að spretta
af hestunum.
Tveir rauðir barnskollar gægðust út úr bæjardyrunum og
hurfu jafnskjótt aftur.
Þau fylgdust með húsbóandanum til baðstofu. Á innstu rúm-
unum sátu þær mæðgurnar og litu forvitnislega til dyranna.
María hafði kringum sig heilmikla hrúgu af leðurskóm, sem hún
hafði verið að „gera“. En móðir hennar var með álíka mikið af
sokkaplöggum kringum sig.
„Ja, sei, sei,“ sagði húsfreyja, þegar hún sá fyrir víst, hverjir
gestirnir voru. „Þarna kemur þú þá með hana, þessa „daladrós,"
sem þú varst svo fljótur að klófesta. Það var rétt að lofa mér að
sjá hana betur. Ég get nú tæplega sagt, að ég muni hvernig hún
leit út í vor.“
Þóra heilsaði tengdamóður sinni með kossi.
Hún klappaði henni allri að utan og bauð hana velkomna.
María sópaði allri skæðaskinnshrúgunni ofan á gólfið og bauð
Þóru sæti. Sigurður settist framar 1 borðstofunni.
„Hvers slags ósköp ertu búin að gera af skóm,“ sagði Þóra.
„Það var nú orðið eitthvað skólítið, fólkið, eftir sláttinn og
sláturtíðina. En hér þekkist tæplega, að bryddir séu skór,“ sagði
María hlæjandi.
„Þið hafið náttúrlega engan tíma til þess,“ sagði Þóra, en
láttu mig nú hafa nál, svo ég geti hjálpað þér.“
„Þess þarf ekki, ég er alveg búin.“
Hún tók tvenna skó úr hrúgunni og rétti litlu bræðrunum,
sem stóðu berfættir á gólfinu.
„Þarna eru skór handa ykkur, og mamma er víst búin að staga
í sokkana ykkar. Farið þið svo út í læk og þvoið ykkur um
fæturna, þið vitið, hvar sápan er, og þurrka hangir á snúrunni.
En gleymið ekki höndunum og andlitinu."
Hún tók sokka úr hrúgunni í rúminu, sem móðir hennar sat á,
og rétti þeim. Þóra var hissa á því, hvað hún var fljót að finna
þá úr þessum fjölda. Drengirnir fóru fram úr baðstofunni.
„Það var nú eins og hver önnur heppni, að við náðum í þessa
„húð“. Það má heita, að krakkarnir hafi gengið á sínu eigin skinni,
síðan á slætti," sagði húsfreyja, án þess að vera neitt þreytt yfir
þessari vöntun. Það getur víst allt komizt í vana, hugsaði Þóra.
Hún horfði í kringum sig, með næstum sömu forvitnisaugum og
mágkonur hennar höfðu gert um sumarið, þegar þær heimsóttu
hana. Hún var komið hér í nýtt umhverfi fátæktar og hirðuleysis.
Allt bar vott um skort og allsleysi. Ekki nokkur eigulegur hlutur,
nema stundaklukkan. Rúmin voru auðsjáanlega fæst með full-
komnum sængurfatnaði. Þó hafði hún heyrt sagt, að þetta fólk
væri að hafa sig upp efnalega. Hvernig skyldi þá hafa litið út
áður? Það var ánægjulegt, að þau höfðu sæmilegar ástæður til að
gleðja þetta fólk. Hún skyldi ekki hafa á móti því. Líklega hafði
Sigurður eitthvað meðferðis handa móður sinni. Sjálf hafði hún
tekið með sér yfirsjal og svuntuefni handa henni.
„Bænlega gengur nú búskapurinn,“ tók húsfreyja til máls,
eftir stutta þögn. „Góð og mikil hey, góðar heimtingar og nógur
fiskur bæði til innleggs og heimilisþarfa. Svona lýsti hreppstjór-
inn því við Friðrik um daginn. Það byrjar ekk óáltlega fyrir
ykkur.“ Hún réri ánægjulega yfir sokkahrúgunni, meðan hún
talaði.
Þóra varð fyrir svörunum:
„Já, þetta hefur verið svoddan yndis sumar og haust.“
„Ojá, já víst var það. En svo er mér ekki sama hver gengur
að heyvinnunni. Mér datt það nú svona í hug, af því ég var búin
að heyra, að þú værir dugleg og áhugasöm, að þér myndi kannske
líka sæmilega við Sigurð, hvað vinnubrögðin snertir og ekki falla
illa að búa með honum. Það er líka óhætt að láta hann fara með
peninga; hann kastar því varla út í óþarfann, sem þú átt í liistu-
handraðanum."
Sigurður kafroðnaði við gullhamra móður sinnar. Þóru brá
líka illa við. Hún átti ekki von á því, að það væri hvorki þessari
konu eða neinum öðrum kunnugt, hvað kistuhandraðinn hafði
að geyma.
Gamla konan hélt áfram að rausa:
„Mér finnst þú ættir að vera vægur við okkur útslitna
garmana, fyrst þú náðir í efnin. Eitthvað vilja nú hin systkinin
eignast líka.“
„Þið hafið verið að róa,“ sagði Sigurður við föður sinn.
„Ja, við höfum gutlað, hvenær sem friður hefur verið og
höfum „reytt“ þó nokkuð — ágætt í gær.“
Sigurður stóð upp og sagðist ætla að líta eftir, hvað þeir ættu
í „hjallgarminum.“ Þóra sá, að honum féll illa málæði móður
sinnar. Faðir hans fór út með honum. Gamla konan hélt áfram
að tala um búskap. Það væri nú allt mikið blómlegra þarna fram
í dalnum en hérna. Samt vantaði nú blessaða björgina, sem sjór-
mn gæfi; hún væri nú alltaf notadrjúg.
Þóra hafði ekki af henni augun. Hún var stór kona og þrek-
lega vaxin. Herðarnar voru orðnar kúptar og hendurnar lúalegar.
Svipurinn var einbeittur og þráalegur, eins og á flestum börnunum.
Hárið var þó það, sem vakti mesta athygli hennar, það var svo
mikið, að hún gat setið á því og þykkt að sama skapi. Hún hafði
orð á því, að sér þætti hún halda hárinu.
„Ég hefði nú gjarnan geta þegið, að það hefði verið ögn
minna, þegar ég hafði lítinn tíma til að greiða það. En það hefur
nú alltaf vaxið heldur en hinn, með hverjum króga, svo það er
ekki von, að það sé farið að þynnast mikið, því ekki er nú sá
yngsti nema 5 ára,“ svaraði hún og brosti drýgindalega. Svo bætti
hún við: „Þú þarft nú líklega ekki að kvíða því, að börnin æri þig.
Mig minnir, að sonur minn segði það nokkrum sinnum, að hann
skyldi ekki hlaða niður krökkunum, eins og við. Ég sagði honum
nú, bara að þau komi nú ekki óboðin eins og hjá okkur.“
Hún tók alla sokkahrúguna og bar hana eitthvað fram, kom
aftur með stóran hrísvönd og sópaði tuskunum af gólfinu. Krakk-
arnir smátíndust út. Loks voru þær tvær einar eftir, Þóra og
María. Þóra byrjaði samtalið:
„Ekki get ég skilið, hvernig nokkur manneskja getur hugsað
um annað eins heimili og þetta,“ sagði hún og stundi yfir kjörum
tengdamóður sinnar.
María hló glaðlega.
„Það er nú ekki orðið mikið núna hjá því, sem var fyrir sex
til tíu árum. Þá voru erfið kjör, aumingja mömmu.“
„Hún hefur víst verið þrekmikil,“ sagði Þóra.
„Já, og kjarkurinn og heilsan að sama skapi. Og mér finnst
henai ekkert fara aftur,“ sagði María. Hún tók allt skæðaskinnið
og fór með það fram. Þóra var ein inni dágóða stund. Ingigerður
litla kom inn allra snöggvast. Þóra ætlaði að taka hana tali, en
hún rauk á dyr, án þess að gegna, ákaflega geðvonzkuleg á svip.
Þóra fór fram á eftir henni og hugsaði sér að finna eitthvað af
fólkinu.
Eldhúsið var út úr miðjum göngunum. Það stóð opið og stór
pottur hékk í háböndunum. Konan kom út úr einhverjum kofa
hinu megin í göngunum með trog í annari hendinni, en ausu í
hinni.
„Ertu ennþá í slátrum?" spurði Þóra.
„Nei, nei, ég er að sjóða kútmaga,“ svaraði konan brosleit.
„Við fórum á fætur klukkan 5 í nótt við María, til þess að verka
þá. Þær hefðu nú líklega þakkað fyrir það hinar systurnar. En
hún hugsaði ekki betur um heimilið, þótt hún væri húsmóðir. En
ekki bjóst ég við að fá þig til að bragða á kútmögunum mínum.“
Þær fylgdust að inn í eldhúsið.
„Sjáðu nú bara, góða, hvort ekki er matarlegt í pottinum
þeim arna,“ ságði gamla konan og færði hverja kútmagakippuna
eftir aðra upp úr pottinum.
„Þeir hafa hlotið að afla feikna mikið,“ var það eina, sem
Þóra gat sagt yfir öllum þessum ósköpum.
„Já, það var ágætur afli. Friðrik hefur alltaf verið fengsæll á
sjónum. Það er nú líka það eina, sem hefur hjálpað okkur. Annars
værum við fyrir löngu komin á sveitina. Því sagði ég, þegar
báturinn fór í sjóinn, að nú væri ekki um neitt annað að gera en
að fara til hreppsnefndarinnar og biðja hana að útvega annan bát.
En hann varð bara að aumingja, stundi og örvænti. Ég hélt bara,
að hann ætlaði að verða geðveikur, skal ég segja þér. Sjaldan
hefur það nú verið svartara. HVað heldurðu, að Kata geri. Ég tek
mig upp og fer út að Múla til Vagns, hann var nú næstur, og
sagði honum, að þeir mættu til með að hafa einhver ráð með að
útvega Friðriki bát, ef þeir vildu ekki fá alla summuna á hreppinn.
En hann var þá ekki ósköp hýr í horn að taka og hélt, að við
gætum líklega komizt á sveitina landveg, það þyrfti víst ekki að
kaupa handa okkur bát, og hann sagði ýmislegt fleira, sem ég hef
ekki gleymt, þó ég verði líklega aldrei sú manneskja að geta
borgað honum það, þeim háa herra.“
„Hvernig fórstu þá að?“ spurði Þóra, áköf eins og krakki, sem
bíður óþolinmóður eftir sögulokum.
„Og Katrín datt ekki af baki. Ég sagði Friðriki mínum ekkert
frá því, til hvers ég fór út að Múla, fyrr en löngu seinna að allt
var um garð gengið. Nokkru seinna var haldinn hreppsnefndar-
fundur á Kárastöðum. Þá bara klæði ég mig í skárstu garmana og
geng inn eftir. Ekki gekk ég þó fyrir alla nefndina. Ég bað prests-
konuna að skila til hreppstjórans, að mig langaði að tala við
hann. Ég var nefnilega búin að heyra talað um hann og hans
heimili. Ef hann brygðist, sá ég engin ráð. En hann brást ekki, sá
góði maður. Eftir viku var nýr bátur kominn út á víkina. Friðrik
var aldeilis hissa, að ég var búin að koma þessu í kring, án þess
hann hefði hugmynd um.“ Hún hló ánægjulega. „Þetta er í það
eina skipti, sem ég hef leitað á náðir hreppsnefndarinnar, en það
voru þung spor, Þóra góð, og ekki hafði ég lyst á kaffinu, sem
maddaman vildi láta mig drekka. En bátinn gat hann borgað um
haustið með fiski, og þá hitaði ég mér góðan kaffisopa.“
„Þú ert hrein og bein hetja,“ sagði Þóra. Það var ekki laust
við, að hún væri dálítið hrifin af tengdamóðurinni. „En nú er þetta
allt orðið svo mikið léttara fyrir ykkur. Krakkarnir orðnir svo
duglegir að hjálpa ykkur.“