Lögberg - 10.12.1953, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. DESEMBER, 1953
Maðurinn hjartagóði
Fréttir fré ríkisútvarpi ísiands
NIÐURLAG
Snemma á nítugasta áratugn-
um eftir 1880 var verið áð byggja
Canada Kyrrahafsjárnbrautina
vestur frá Winnipeg. Þegar
brautin var komin vestur í
námunda 'við landnám Blackfeet
Indíánaflokksins, óttuðust menn
að Indíánarnir mundu verja
brautinni framgang. Þeir höfðu
heyrt munnmæli um að lagning
járnbrautarinnar væri fyrsta
sporið til þess að svifta þá ekki
aðeins ábúðarrétti á löndum
sínum, heldur blátt áfram yrðu
lendur þeirra teknar af þeim á-
samt öllum öðrum réttindum,
sem þeir enn áttu yfir að ráða.
Þeir höfðu líka heyrt, að ef
járnbrautin kæmist í gegn, þá
væri von á þúsundum af ný-
byggjendum, svo að Indíánum
yrði með öllu ólífvænlegt á
þeim slóðum.
Verkstjórum þeim, sem stóðu
fyrir lagningu brautarinnar, var
kunnugt um hið mikla vald, sem
Faðir Lacombe hafði á meðal
Indíánanna. Þeir leituðu því til
hans og báðu hann að bjarga
málunum við.
Faðir Lacombe lét ekki standa
á sér. Hann kom reiðubúinn að
tala máli því, sem var næst
hjarta Indíánanna, en það var
matur — nóg af mat. .Hann kom
með 200 pund af tei, nóg af
sykri, hveiti, mjöli og tóbaki.
Eftir að Indíánarnir höfðu mat-
ast talaði Faðir Lacombe til
þeirra. Hann bað þá að amast
ekki við framgangi járnbrautar-
innar, og sagði þeim að við eign-
arrétti þeirra yrði ekki haggað.
Eftir allmikið umtal og óhug á
meðal Indíánanna tókst Faðir
Lacombe með aðstoð Crowfoot
höfðingja Blackfeet flokksins,
sem bað flokksbræður sína að
treysta manninum, ér aldrei
hefði að þeim logið, að fá Indí-
ána til þess að leyfa framgang
brautarinnar.
Eitt atriði sem fylgilið við
þessa sögu um Faðir Lacombe
sem sáttasemjara á milli Indíán-
anna og forstjóra Canada Kyrra
hafsbrautarinnar er vert að
benda á. Það kom fyrir árið
1883. Þegar aðalspor brautar-
innar var komið til Calgary,
kom George Stephen, fyrsti for-
seti Canada Kyrrahafs járn-
brautarfélagsins, könnunarferð
eftir brautinni að austan ásamt
nokkrum mikilsmetnum mönn-
um frá Austur-Canada. Faðir
Lacombe var boðið til miðdags-
verðar, sem hafður var í járn-
brautarvagni forsetans, í viður-
kenningarskyni fyrir framkomu
hans í sambandi við járnbraut-
armálin. — Á meðan á máltíð-
inni stóð hafði Stephen það á
orði, að ánægjulegt væri ef hann
gæti losnað við umstangið, sem
forsetaembættinu væri samfara
þangað til þeir kæmu vestur að
rótum Klettafjallanna. „Ég ætla
að segja af mér forsetaembætt-
inu í eina klukkustund,“ sagði
hann.
R. B. Angus, sem var einn af
boðsgestunum, tók strax til máls
og sagði: „Við getum ekki haft
járnbrautarfélagið forsetalaust,
þó ekki sé nema í einn klukku-
tíma. Ég sting upp á, að Faðir
Lacombe sé kosinn forseti
Canada Kyrrahafsjárnbrautar-
félagsins í einn klukkutíma í
viðurkenningarskyni fyrir fram-
komu hans við Brackfoot
Crossing".
Faðir Lacombe tók á móti
þessu sæmdarboði í sama anda
og það var framborið. Stjórnar-
nefndarfundur var settur. —
George Stephen sagði af sér, og
Faðir Lacombe var kosinn for-
seti.
Fyrsta verk nýja forsetans,
var að stinga upp á George
Stephen til að gegna vissum
prestslegum skyldum. — Þegar
klukkutíminn var liðinn tók
Stephen aftur við embætti sínu.
Árið 1885 leysti Faðir Lacombe
vandasamara verk af hendi, en
hann hafði þegar gjört fyrir
Canada Kyrrahafsjárnbrautar-
félagið.
Það var 27. marz það ár, að
fréttir fóru að berast til Calgary
um uppreisn Crec- og Metis-
Indíána í Saskatchewan og ó-
dæðisverkum sem þeir unnu þar
á hvítum mönnum. Calgary var
að vísu langt í burtu frá þeim
viðburðum, en samt fyltist hvíta
fólkið þar ótta og kvíða. Það
vissi, að áróðursmenn frá Crec-
og Metis-Indíánunum höfðu
verið á meðal Blackfoot Indíána
flokksins, og menn óttuðust, að
ef Blackfoot-Indíánar sameinuð-
ust Riel-uppreisninni, að þá
gætu þeir hæglega lagt alla
hvíta menn að velli á þeim slóð-
um. Fréttin var því öllum hvít-
um mönnum, er í Calgary og
nágrenni bjuggu, hið mesta á-
hyggjuefni. Varðlið var dregið
saman. Símað var til Ottawa og
Regina eftir vopnum. Vörður
var settur. Þungbúnir menn
stóðu víðsvegar á götum bæjar-
ins í smáhópum og töluðu hljóð-
lega um áhlaup Blackfoot-Indí-
ána á bæinn.
Niðurstaðan varð sú, að þeir
sendu eftir Faðir Lacombe. Þeg-
ar hann kom hughreysti hann
bæjarbúa og kvaðst ekki trúa
því, að vinur sinn Crowfoot
mundi vmna nein slík hermdar-
verk og þau er nú ættu sér stað
í Saskatchewan. En þessar for-
tölur gátu ekki lægt óttan í
huga og hjörtum hvíta fólksins
í Calgary.
Svo var það morgun einn, að
Faðir Lacombe fékk lánaðan
gufuketil hjá járnbrautarfélag-
inu og lagði af stað á honum til
Blackfoot Crossing til fundar
við vin sinn Crowfoot. Crowfoot
kom þessi heimsókn á óvart og
Faðir Lacombe lét sem ekkert
sérstakt væri um að vera. Crow-
foot sagði Faðir Lacombe, að
hann hefði heyrt að Metis- og
Crec-Indíánaflokkarnir væru að
gjöreyða öllu hvítu fólki, hvar
sem þeir næðu til þess.
Faðir Lacombe sagði, að slík
frétt væri ósönn.
Blackfoot-Indíánarnir v o r u
kallaðir saman til viðtals. Faðir
Lacombe sagði þeim, að hvítu
mennirnir væru orðnir allt of
margir í landinu til þess að við
þá yrði ráðið og að það væri
mesta fásinna fyrir Blackfoot-
Indíána að grípa til vopna. —
Crowfoot talaði einnig til manna
sinna og fullvissaði Faðir La-
combe um, að frá þeim yrði ekki
ófriðar að vænta.
En tímarnir voru geigvæn-
legir. Maður einn segir svo frá,
er þá var uppi í Calgary, Mr. A.
P. Patric, sem var mikill vinur
Crowfoot: „Einu sinni mætti ég
Crowfoot og sagði hann þá við
mig: „Legðu á hesta þína og
farðu vestur í fjöll. Ég veit ekki,
hve lengi ég get ráðið við þá.“
En Crowfoot tókst að halda
mönnum sínum í skefjum. Þeir
gjörðu engan óróa, þrátt fyrir
það þótt þeir væru allra Indíána
í Vestur-Canada herskáastir.
Árið 1886 bauð Sir John A.
McDonald Faðir Lacombe, Crow
foot og öðrum foringjum Indí-
ána, sem hlutlausir voru í Riel-
uppreisninni til Ottawa. Var
það gjört að nokkru leyti í þakk-
lætisskyni fyrir framkomu
þeirra og einnig til þess að sýna
Indíánunum mátt og veldi hinna
hvítu manna.
En hver svo sem tilgangurinn
var, þá varð för þeirra hin
glæsilegasta sigurför. Hvar sem
þeir komu, þessir Indíánahöfð-
ingjar, var þeim sómi sýndur og
veizlur haldnar þeim til virð-
ingar. Þeim voru fengin til af-
nota beztu herbergin á gistihús-
unum, en þeir kunnu þar ekki
vel við sig, þessir frumhöfðingj-
ar Vesturlandsins. Þegar átti að
leiða þá tl sængur þverneituðu
þeir að skilja við Faðir Lacombe
og kváðust þeir annað hvort
mundu sofa í sama herbergi og
Faðir Lacombe, eða þá vaka við
herbergisdyr hans allar nætur.
Á daginn létu þeir hann aldrei
hverfa úr augsýn.
Crowfoot vakti sérstaka eftir-
tekt fólks. Hann var ekki aðeins
mikilúðlegur og hetjulegur
ásýndum, heldur vakti og mál
hans almenna aðdáun. Einu
sinni var Indíánahöfðingjunum
boðinn hlaði af byssum og
klyfjar af skotfærum að gjöf til
að taka heim með sér. Crowfoot
svaraði, að gjöfin yrði ekki
þegin, — að hann og félagar
hans hefðu komið í friði, — að
þeir hefðu ekki einu sinni smá-
hnífa sér til varnar — og að þeir
tækju ekki á móti neinum
byssum.
Það er ekki unt að skýra frá
öllum þeim góðverkum, sem
Faöir Lacombe inti af hendi.
Enginn þekkir þau öll, eða veit
töiu þeirra. Hann fór þangað
sem þörfin var mest, hvort held-
ur var í nístandi vetrarkulda,
eða brennandi sumarsól, og
hvort" sem hann var hraustur
eða heilsuveill.
í bóluveikinni miklu árið
1870—’71 var eins og hann hefði
vængi. Það fréttist til hans 1
Edmonton, í Pitt og eftir ör-
stuttan tíma í Carleton. Hann
var alls staðar að hjúkra þeim
veiku og skírði þá sem að dauða
voru komnir. Launin fyrir þessa
óeigingjörnu þjónustu voru þau,
sem hver sannur Missionar
prestur mundi kjósa sér. Sann-
færður um að maður, sem í
meir en tuttugu ár hefði dvalið
á meðal þeirra, annast þá í veik-
indum þeirra og liðið með þeim
súrt og sætt, væri boðberi mátt-
arins, lét Sweetgrass-foringi
Crec-flokksins skírast og með
honum 2000 flokksmenn hans.
Faðir Lacombe var sterktrú-
aður maður og fullhugi. Hann
mætti ægilegum torfærum, en
margar af þeim torfærum urðu
honum léttbærari fyrir hina að-
dáanlegu kýmnisgáfu, sem hann
hafði hlotið í vöggugjöf.
Einu sinni var hann á löngu
ferðalagi í köldu vetrarveðri,
þegar vistaforði hans gekk til
þurðar. Seinna þegar hann
minntist á þá ferð við kunningja
sína, sagði hann: „Ef að við hefð-
um haft ögn af salti, þá hefðu
Moccasinskórnir okkar (elti-
skinnsskór) ekki smakkast svo
illa.“
Minningin um Faðir Lacombe
er Albertamönnum helgur dóm-
ur. Tveir minnisvarðar bera
minningunni um Faðir Lacombe
lifandi vitni. St. Albert og La-
combe gamalmennaheimilið í
Mindno^ore rétt fyrir utan
Calgary, sem hann sjálfur barð-
ist fyrir. St. Albert til minningar
um starf yngri ára hans, en
Lacombe elliheimilið, sem hann
safnaði fé til að stofna nálega
einsamall, bera gleggstan vott
um óþreytandi elju hans.
Á meðan trú á guð, hugrekki
og þátttaka manna í kjörum
meðbræðra sinna lifir vor á
meðal vex og grær minningin
um Faðir Lacombe í ^.lberta.
J. J. Bíldfell þýddi
Atvika vísur
Alt í staupunum
Eigirðu kaup við húm og haust,
hampaðu laupum fínum:
Elli raupið — efalaust,
áttu’ í staupum þínum!
☆
Máðar línur
Margra kynning mjög sem brást,
máða finn ég línu,
þeirra hlynni’ ég ekki að ást
undir skinni mínu.
☆
"Much ado aboul nothing"
Ekki skeyta þarf um það,
þrátt sem veitist fúsum,
sem að leita ullar að
inni’ í geitarhúsum.
—PÁLMI
22. NÓVEMBER, 1953
Um síðastliðna helgi urðu
mannskaðar og eignatjón í af-
takaveðri, sem gekk yfir landið
sunnan og vestanvert og var
veðrið mest aðfaranótt mánu-
dags og á mánudaginn. Þá um
nóttina var vindhraðinn suð-
vestanlands yfirleitt 10 til 12
stig og komst upp í 13 til 14 stig
í byljunum. — Bandarískur flug-
bátur lagði af stað frá Kefla-
víkurflugvelli til Grænlands á
sunnudagsmorguninn. — Eftir
rösklega klukkustundarflug til-
kynntu flugmennirnir að annar
hreyfill vélarinnar hefði bilað,
þeir hefðu snúið við aftur til
Keflavíkur og gæti flugvélin
ekki haldið hæð. Fimm manna
áhöfn var á flugvélinni. Síðan
hefir ekki til flugvélarinnar
spurzt. Ekki var hægt að leita
flugvélarinnar úr lofti á sunnu-
daginn og mánudaginn vegna
veðurofsa, en síðan leituðu
i margar flugvélar en fundu ekki.
í gær sáu skipverjar á Trölla-
fossi flugvélarvæng á floti ekki
fjarri þeim slóðum, þar sem
talið er, að flugvélin hafi farizt.
Það sviplega slys varð á
Grundarfirði aðfaranótt mánu-
dagsins, að vélskipið Edda frá
Hafnarfirði fórst þar og drukkn-
uðu sex menn, en þrír létust af
vosbúð, en átta komust lífs af.
Edda lá við festar á firðinum
um 300 faðma frá hafnargarð-
inum í Grafarnesi. Skall þá á
slík stormhviða, að skipinu
hvolfdi, en það var um 200 lestir
að stærð. 11 menn komust í ann-
an nótabátinn og rak hann óð-
fluga í náttmyrkrinu norðaustur
yfir fjörðinn. Skipinu hvolfdi
um kl. 4 og klukkan 9 um morg-
uninn bar bát skipbrotsmanna
upp á sker og sat hann fastur á
skerinu í tvær klukkustundir,
en losnaði þaðan með flóði og
náðu skipbrotsmenn landi hjá
bænum Suður-Bás. Höfðu þá
tveir ménn látist úr vosbúð og
hinn þriðji lézt skömmu eftir að
landi var náð. Skipið var frá
Hafnarfirði og flestir þeirra,
sem fórust, Hafnfirðingar. Þar
var þegar hafin fjársöfnun til
styrktar fjölskyldum hinna
látnu og söfnuðust 60.000 krónur
á fyrsta degi.
í þessu veðri fuku sums staðar
þök af húsum, bátar slitnuðu
frá bryggjum og brotnuðu og
báðar háspennulínurnar frá
Soginu til Reykjavíkur biluðu,
en gert var við þær samdægurs.
Síðan hefur verið milt veður og
síðustu daga hláka um allt land.
☆
Vöruskiptajöfnuðurinn í októ-
bermánuði varð óhagstæður um
53 miljónir króna. Inn voru
fluttar vörur fyrir 120 miljónir
en út fyrir 67 miljónir. í inn-
flutningnum eru með taldar
vörur til Laxárvirkjunarinnar
fyrir hátt á átjándu miljón
króna. Fyrstu tíu mánuði ársins
er vöruskiptajöfnuðurinn við
útlönd óhagstæður um 283,5
miljónir króna. Inn hafa verið
fluttar vörur fyrir 813 miljónir,
en út fyrir 529,5 miljónir.
☆
Fiskaflinn í septembermánuði
síðastl. varð samtals 27.000 lestir,
en það var svipað magn og í
sama mánuði í fyrra. Fyrstu níu
mánuði ársins varð aflinn rúm-
lega 295.000 lestir, en það er um
20.000 lestum meira en á sama
tímabili í fyrra. Frystar voru
75.000 lestir, hertar 75.000, salt-
aðar 79.000, — síldaraflinn nam
61,§00 lestum, og var helmingur
þess magns saltaður.
Annan þessa mánaðar var í
Óskarshöfn í Svíþjóð lagður
kjölur að nýju kaupskipi fyrir
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga. Skipi þessu verður vænt-
anlega hleypt af stokkunum í
byrjun maí næsta vor, og áætl-
að er, að það verði fullsmíðað í
ágústmánuði. — Þetta verður
stærsta skip sambandsins, 3300 |
þungalestir, og með milliþilfari.
Það verður 270 fet að lengd. Að
útliti og útbúnaði verður skipið
eins og Arnarfell.
☆
Sir Edmund Hillary, Ný-Sjá-
lendingurinn, sem gekk fyrstur
manná á Everest ásamt Nepal-
búanum, Tfnsing Sherpa, kem-
ur til Reykjavíkur eftir ára-
mótin og flytur þar tvö erindi
um fjallgönguna og snýir lit-
myndir frá Everest. Hann verð-
ur um þær mundir í fyrirlestr-
arferð um Norðurlönd. Hingað
kemur Sir Edmund Hillary á
vegum tímaritsins Helgafells, og
dvelst í Reykjaví^ eina viku.
Eins og mönnum er kunn-
ugt af fréttum frá Englandi
hafa brezkir togaraeigendur
breitt þá sögu út að með
víkkun landhelginnar hafi
íslendingar brotið það sem
þeir kalla „alþjóðaregluna
um þriggja mílna land-
helgi“. Sumir hafa lagt
eyrun að þessum óhróðurs-
sögum og er það því vel að
James Whittaker, ritaði fyr-
ir skömmu skýrlega grein í
blaðið City Press, þar sem
bent er á það, að engin al-
þjóðaregla sé til um þriggja
mílna landhelgi. Kafli úr
greininni fer hér á eftir:
Engin alhæf regla er til í
heiminum um stærð landhelgi.
Sumir hafa sakað íslendinga um
óhæfilega framkomu, já, jafnað
þeim við Mossadek í Persíu,
vegna þess að þeir hafi brotið
alþjóðareglu um stærð land-
helgi.
Ósannindin, rangfærzlurnar
og ýkjurnar í brezku blöðunum
síðan landhelgisdeilan hófst,
hafa algerlega skyggt á megin-
staðreyndirnar í þessu máli.
Á ráðstefnunni í Haag 1930
var gerð tilraun til að koma á
allsherjarreglum um stærð land
helgi. Var álits ýmissa ríkjai
leitað _ um þetta. Svörin voru
aðallega í þremur flokkum, sem
hér segir:
1. Lönd, sem vildu halda fasi
við þriggja mílna land-
landhelgi:
Bretland, brezka heimsveldið,
Bandaríkin, Japan og Holland.
Þó skal þess getið, að Holland
óskaði eftir að víkka landhelgi
sína, út yfir ákveðin svæði.
2. Lönd, sem héldu íram
þriggja mílna landhelgi,
auk vissra svæða uíar:
Þýzkaland, Frakkland, Belgía,
Egyptaland, Danmörk, Estland,
Grikkland, írland, Pólland og
Holland (sjá að ofan), Chile og
Kína vildu halda þessu fram, ef
skoðun þeirra um 6 mílna land-
helgi fengi ekki staðizt.
3. Lönd, sem héldu fram
stærri landhelgi:
Með fjögurra mílna landhelgi:
Noregur, Svíþjóð og Finnland.
Með sex mílna landhelgi: Lit-
í fyrradag var lagður kjölur
að dráttarbát fyrir Reykjavíkur
höfn, fyrsta skipinu, sem smíð-
að er úr stáli hérlendis. Stál-
smiðjan h.f. í Reykjavík hefur
tekið að sér að smíða skipið, og
voru samningar undirritaðir í
apríl í vor. Gert er ráð fyrir, að
smíði skipsins verði lokið um
áramótin 1954—’55. Hjálmar
Bárðarson skipaverkfræðingur
hefur teiknað skipið.
☆
1 fyrra gengust háskóla-
stúdentar fyrir kynningu á verk
um Einars Benediktssonar og
var hún mjög fjölsótt. Stúdenta-
ráð háskólans hefur í hyggju að
halda áfram slíkri kynningu ís-
lenzkra bókmennta, og hefur nú
haugaland, Lettland, Brazilía,
Kúba, Chile, Columbia, Uru-
guay, Spánn, Italía, Persía,
Rúmenía, Tyrkland og Júgó-
slavía.
Með tólf mílna landhelgi: —
Portúgal.
Það voru 43 lönd, sem þátt
tóku í þessari Haag-ráðstefnu. —
Ekki náðist neitt samkomulag
um allsherjar reglu um stærð
landhelgi.
Alll landgrunn og aðrar
ákvarðanir
Nú skal sagt frá stærð land-
helgi nokkurra fleiri ríkja:
Argentína, Chile, Mexikó og
Perú helga sér allt landgrunnði.
Landhelgi Ecuado er 15 mílur.
Egypzka og gríska landhelgis-
línan er ýmist og til skiptis þrjár
og sex mílur. Franska land-
helgislínan er allt frá 3 mílum
upp í 20, eftir því hvort um er
að ræða landhelgi við heima-
landið eða nýlendurnar, Noreg-
ur hefir haft fjögurra mílna
landhelgi síðan 1745 og Rússar
halda fram að minnsta kosti 12
mílna landhelgi.
Þessi landhelgi sýnir, enda
þóit hún sé ekki læmandi,
hve mikil fjarsiæða það er að
halda því fram að nokkur al-
heimsregla sé iil um stærð
landhelgi.
íslendingar fara að lögum
Þessu næst rekur greinarhöf-
undur nokkuð fiskveiðasamn-
inginn 1901 milli Dana og Breta
og skýrir frá því að íslendingar
hafi sagt þessum samningi upp
á lögmætan hátt. Síðan heldur
hann áfram:
Að jafna réttmætri uppsögn
íslendinga á samningnum við
atburðina í Persíu og olíumálið
er bæði rangt og illgirnislegt.
Sumir hafa leyft sér að stimpla
íslendinga á þessum röngu for-
sendum sem óþokka, lögbrjóta
og þorpara af verstu gráðu. Allt
er þetta byggt á tómum rang-
færslum og lygum. Er einmitt
rétt að benda á það, að af öllum
þjóðum hvíta kynstofnsins, þá
eru Islendingar hin löghlýðnasta
þeirra, að þeir virða lög og rétt
og að lagasetning þeirra og virð-
ing fyrir réttinum hefir þróazt
frá því árið 930.
-Mbl., 23. okt.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVIK
Framhald á bls. 3
Engin alþjóðaregla til um
þriggja mílna landhelgi
Óhróðurssögur brezkra togaramanna hraktar