Lögberg - 31.12.1953, Blaðsíða 5

5
wwwwv
ÁliLSAAÚL
IWCNNA
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
KVEÐJA FRÁ LAUGARDAGSSKÓLANUM
Allmargir, bæði hér og á ís-
landi, hafa minst Ásmundar P.
Jóhannssonar látins, og lofað
hina gifturíku starfsemi hans í
þágu íslenzkra mála svo sem
maklegt er; þó hefir eins áhuga-
máls hans ekki enn verið getið,
sem hann lét sig mikið skipta,
og ég hygg, að honum hafi verið
kærara en flest önnur, þótt það
teldist e. t. v. ekki til hinna
stórbrotnari hugsjónamála hans,
en það var viðhald og efling
Laugardagsskóla Þjóðræknisfé-
lagsins í Winnipeg. Vegna þess
að ég átti samstarf með honum
á þeim vettvangi í fjöldamörg
ár, þykir mér hlýða, að minnast
lítillega þess þáttar í þjóð-
ræknisbaráttu hans.
Ásmundur P. Jóhannsson var
þeirrar skoðunar, að íslenzk
þjóðræknisstarfsemi vestan hafs
grundvallaðist á því, að sem
flestum börnum og unglingum
væri kend íslenzk tunga; en
hann krafðist ekki meir af öðr-
um í þeim efnum en af sjálfum
sér; hann sá um það, fyrst og
fremst, að hans eigin synir
lærðu að tala og skrifa íslenzku.
Alla viðleitni í þá átt, að
kenna íslenzku hér í borginni,
mun hann hafa stutt frá því
fyrsta, en hann tók fyrst að sér
forustu í því máli eftir að Þjóð-
ræknisfélagið stofnaði Laugar-
dagsskólann haustið 1933, að
hans ráðum.
Dr. Rúnólfur Marteinsson tók
þá að sér stjórn skólans með
fimm aðstoðarkennurum. Hátt
upp í 160 barna sóttu skólann
fyrsta árið, og þótti það að von-
um, spá góðu um framtíð hans,
en því miður rættust ekki allar
þær vonir, sem tengdar voru við
hann. Aðsókn fór smáþverrandi
ár frá ári, þar til leggja varð
niðui- skólann nú í ár.
Ég kynntist fyrst Laugardags-
skólastarfseminni vorið 1938. Þá
fór ég með manninum mínum
á lokasamkomu skólans. Hann
sagði mér, að við yrðum að
sækja þessa samkomu, bæði
vegna skólans og vegna vinar
síns, Ásmundar P. Jóhannsson-
ar, sem bæri velferð skólans
mjög fyrir brjósti, og hefði ver-
ið önnum kafinn í marga daga
við að selja aðgöngumiða að
samkomunni. — Hvert sæti var
skipað í Fyrstu lútersku kirkju.
Börnin sungu íslenzka söngva
yndislega vel undir stjórn
Ragnars H. Ragnars. — Þá um
haustið kom svo Ásmundur og
bað mig að ganga í kennaralið
skólans. Gerði ég það og var
jafnan síðan á einn eða annan
hátt riðin við þá stofnun.
Starf Asmundar við skólann
fólst fyrst og fremst í því, að
útvega kennarana. Sagði hann
einu sinni í gamni, að hann væri
svo oft búinn að ganga á biðils-
buxunum og krjúpa, að þær
væru orðnar gatslitnar. En hon-
um gekk jafnan vel að fá kenn-
ara, enda var hann vel fylginn
sér í málarekstri sínum, og naut
jafnframt áhrifa vina sinna í
þessum efnum. Störfuðu margir
lærðir og hæfir kennarar við
skólann um lengri og skemmri
tímabil. Er það sérstaklega
þakkarvert, hve margar íslenzk-
ar kennslukonur við skólann hér
í borg gáfu dýrmæta laugardags-
morgna sína í þágu íslenzkunn-
ar. Allt þetta starf var unnið
án endurgjalds.
Það var ekki vegna þess að
nægilegir kennslukraftar væru
ekki til boða, að Laugardags-
skólanum fór hnignandi, heldur
hins, að nemendum fór fækk-
andi, þrátt fyrir hvatningar til
foreldranna frá íslenzku blöðun-
um, kennurunum og umsjónar-
manninum. Ýmislegt hug-
kvæmdist Ásmundi til að laða
börnin að skólanum. Hann gaf
nemendunum tvisvar á ári að-
göngumiða að kvikmyndahúsi;
hann sá um að Þjóðræknisfélag-
ið gæfi þeim jólaglaðningu;
hann heimsótti foreldra barn-
anna; hann sótti oft nemendur
og kennara, sem langt áttu að í
bíl sínum, ef vont var í veðri á
laugardagsmorgna. — Allflesta
laugardagsmorgna kom hann í
skólann, meðan kraftar leyfðu,
talaði við börnin og gerði að
gamni sínu við þau; heilsaði upp
á kennarana og grennslaðist
eftir, hvort þá vanhagaði um
nokkuð við kennsluna.
Eins og vænta mátti fundu
kennarar oft sárt til þess, þegar
aðsókn að skólanum var léleg,
en aldrei heyrðist æðruorð af
vörum Asmundar. Hann var
þannig gerður, að því meir sem
á móti blés, þess þéttar stóð
hann fyrir. Skapgerð hans end-
urspeglast í þessum orðum: —
„Hugur skal því harðari, hjarta
prúðara, móður því meiri, sem
oss megin þver“. — Ef til vill
varð Laugardagsskólinn honum
enn kærari einmitt vegna allrar
þeirrar umhyggju og fyrir-
hafnar, sem hann lagði á sig fyrir
hann.
Laugardagsskólinn var við líði
í 18 ár — raunar 19 ár, — því
íslenzku kennslan á sunnudög-
um, er próf. Finnbogi Guð-
mundsson stofnaði til síðastliðið
ár, var framhald af Laugardags-
skólanum, og nokkrir kennar-
anna voru þeir sömu.
Sé Laugardagsskólinn nú úr
sögunni, þá hverfur hann af
sjónarsviðinu á sama ári og aðal
stofnandi hans, Ásmundur P.
Jóhannsson.
Nítján ára starf skólans verð-
ur hvorki vegið né mælt, en
hver getur sagt, að það hafi verið
unnið fyrir gýg?
Hin mörgu börn, sem sótt
hafa skólann í lengri eða
skemmri tíma á þessu tímabili,
hafa kynst tungu feðra sinna,
íslenzkunni, meir, en þau hefðu
annars átt kost á. Þau hafa
numið íslenzk kvæði, íslenzka
söngva, og hafa komið fram í
íslenzkum leikjum. Þau munu
minnast með þakklæti, á kom-
andi árum, alls þessa og kennara
sinna, en sérstaklega munu þau
þó minnast vinar síns, Ásmundar
P. Jóhannssonar, þar sem hann
sat framarlega á bekk, ásamt
konu sinni, á lokasamkomum
Laugardagsskólans, og ljómaði
af gleði, þegar þau komu fram á
leiksviðið, og fóru fagurlega
með „ástkæra ylhýra málið“
hans.
Ingibjörg Jónsson
Winnipeg, 28. desember 1953
----fr---
KVENNAKLÚBBUR
HELGAR ÍSLANDI
SKEMMTISKRÁ
Kvennaklúbburinn „ZONTA
CLUB“ í Grand Forks, N. Dak.,
helgaði Islandi skemmtiskrána
á jólasamkomu sinni föstudags-
kvöldið þ. 11. desember.
Dr. Richard Beck, ræðismað-
ur íslands í N. Dakota, var ræðu-
maður samkomunnar og talaði
um jólahald á Islandi; jafnframt
rakti hann í megindráttum sögu
íslenzkrar kristni og kirkjulífs.
Mrs. Kenneth Hughes (Christ-
ine Björnson, dóttir þeirra Mr.
og Mrs. Matthías Björnson í
Cavalier, N.D.), sem nú er kenn-
ari í Manvel, N. Dak., söng á ís-
lenzku eftirfarandi sálma „Syng
Guði dýrð“, „I dag er glatt í
döprum hjörtum" og „Heims um
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 31. DESEMBER, 1953
— ■ ----------------------------------
Skömmu fyrir jól bættust íslenzka mannfélaginu í Manitoba nýir starfskraftar frá íslandi;
komu þau hjónin séra Robert Jack og Vigdís Sigurðardóttir (vinstri) og séra Bragi Frið-
riksson og Katrín Eyjólfsdóttir kona hans (hægri). Séra Robert Jack er sóknarprestur í
Norður Nýja íslandi, og á heima í Árborg; en séra Bragi þjónar söfnuðunum við Langruth
og Lundar við Manitobavatn. Séra Bragi verður settur í embætti í Lundarkirkju,
fimmtudaginn 14. janúar, kl. 7:30 e. h. Dr. Valdimar J. Eylands framkvæmir innsetn-
inguna með aðstoð séra H. S. Sigmar á Gimli, skrifara kirkjufélagsins.
Fró kirkjusmíð
Það er alltaf skemmtilegt, eða
svo finnst mér a. m. k., að rifja
upp löngu liðin atvik, ekki sizt,
ef hægt er að hafa þau til sam-
lanburðar við það, sem er að
gerast á vorum dögum. En í því
efni eru fornsögur Islendinga
hreinasta náma. Eitt slíkt atvik
rifjaðist upp fyrir mér nú ný-
lega, er ég af góðri tilviljun var
viðstaddur fyrstu messugerðir í
nýju lútersku kirkjunni að
Gimli.
Kaflinn, sem ég hér mun
birta, er úr Hungurvöku (sögu
fimm fyrstu biskupanna í Skál-
holti) og segir frá Klængi biskupi
Þorsteinssyni og kirkjusmíð i
Skálholti í biskupstíð hans
(1152—1176).
bæði váru margir ok göfgir,’ at
þar þurfti náliga ógrynni fjár
til at leggja. En almáttigr guð,
er allt gott gefr af sér, lét engan
þann hlut skorta, er þurfti at
hafa, bæði til kirkjugerðar ok
annarrar afvinnu þeirar, er
byskup vildi láta hafa, meðan
hann lifði. Þessir váru höfuð-
smiðir at kirkjunni í Skálaholti:
Árni, er kallaðr var höfuð-
smiðr, ok Björn inn hagi Þor-
valdsson. Illugi Leifsson tegldi
ok viðu. En þá er kirkjan var
alger, orti Runólfr byskupsson
vísu þessa:
Hraust es höll, sús Kristi
hugblíðum lét smíða,
góð es rót und ráðum,
ríkr stjórnari, slíkum.
Gifta vas þat, es gerði
guðs rann lugtanni.
Pétr hefr eignazt ítra
Árna smíð ok Bjarnar.*
En þá er kirkja var ger í
Skálaholti, svá [at] byskupi þótti
hon til vígslu fallin, þá gerði
byskup veizlu mikla ok ágæta
vinum sínum ok bauð þangat
Birni byskupi ok Nikulási
ábóta ok mörgum höfðingjum,
ok var þar inn mesti fjöldi boðs-
manna. Þeir vígðu báðir kirkju
í Skálaholti, Klængr ok Björn,
annarr utan en annarr innan, ok
helguðu báðir Pétri postula, svá
sem áðr hafði verit, en Nikulás
ábóti hafði formæli. Þat var á
degi Viti píningarvátts. En eftir
tíðir bauð Klængr byskup öll-
um þeim mönnum, er við kirkju-
vígslu höfðu verit, at hafa þar
dagverð, þeim er sér þótti þat
betr gegna, ok var þat enn gert
meir af stórmennsku en fullri
forsjá, af því at á einn veg
reyndist þat ávallt at eiga undir
mörgum heimskum, er einn
vitr maðr má vel fyrir sjá með
stillingu, ok mátti þar ok þá
mikit at raun um þat komast,
fyrir því at eigi höfðu þar færi
menn dagverð en sjau hundruð,
ok urðu tillög með óhægendum,
áðr létti. Sú veizla var allvirðu-
lig, at öllum þeim mönnum
Iþótti], er þangat var boðit, ok
váru þeir allir, er virðingamenn
váru, með stórum gjöfum á
braut leystir.
[Klængr byskup lét prýða],
Framhald á bls. 8
•Traust er sú höll, er voldugur
stjórnari lét smíBa hugblíSum Kristi.
Slik ráS eru af góSum rótum runnin.
1’aS var gæfa, aS Björn gerSi þetta
guSshús. Pétur postuli hefir eignazt
ágseta smíS Árna og Bjarnar.
Verður nú horfið til sögunnar.
-------- F. G.
„Á tveim skipum kómu út
stórviðir þeir, er Klængr byskup
lét höggva í Nóregi til kirkju
þeirar, er hann lét gera í Skála-
holti, er at öllu var vönduð fram
yfir hvert hús annat, þeira er á
íslandi váru ger, bæði at viðum
ok smíði. En er byskup kom til
stólsins í Skálaholti, þá varð
hann þegar svá vinsæll við al-
þýðu, at jafnvel unnu honum
þeir menn hugástum, er hann
hafði skamma stund at stóli
setit, er heldr höfðu við honum
horft í sínum huga. Er þat eigi
kynligt, þótt svá yrði, því at
hann var stórlyndr ok stór-
gjöfull við vini sína, en örr ok
ölmusugóðr við, fátæka menn.
Linr og lítillátr var hann við
alla, kátr var hann ok keski-
fimr ok jafnlyndr maðr við vini
sína, svá at þangat var til allra
órlausna at sjá, er hann var,
meðan hann var at stólnum,
hvers kyns er við þurfti. Hann
lét þegar taka til kirkjusmíðar,
er hann hafði einn vetr að stóln-
um setit. Svá sýndust öðrum
mönnum tillög vera mikil til
kirkjugerðar at hverjum misser-
um, bæði í viðarföngum ok
smíðakaupum ok mannhöfnum
þeim, er þar fylgdu, at svá-
þótti skynsömum mönnum sem
öll lausafé þyrfti til at leggja,
þau er til staðarins lágu í tí-
undum ok öðrum tillöghm. Búit
þurfti í annan stað svá mikilla
tillaga at hverjum misserum
fyrir sakir fólksfjölda ok gest-
risni ok annarrar afvinnu, [at]
svá þótti sem þar mundi þurfa
til alla lausa aura, þá er staðr-
inn átti. í þriðju grein hafði
hann svá veizlur fjölmennar ok
stórar fégjafir við vini sína, er
ból“. Hefir hún mjög fallega
rödd og hefir getið sér gott orð
fyrir sönghæfileika sína bæði á
háskólaárum sínum í Grand
Forks og síðan. — Mrs. Beck var
sérstakur gestur á samkomunni.
1 umræddum kvennaklúbbi
eru margar forystukonur i
menningar- og starfslífi Grand
Forks borgar.
THE ROYAL BANK
OFCANADA
General Statement
30th November, 1953
ASSETS
Notes of and deposits with Bank of Canada .... $ 226,402,343.82
Other cash and bank balances.................... 181,033,444.16
Notes of and cheques on other banks.................. 193,484,323.76
Government and other public securities, not exceed-
ing market value .................................. 972,141,264.96
Other bonds and stocks, not exceeding market value 101,301,756.80
Call and short loans, fully secured ................. 149,280,473.79
Total quick assets.................$1,823,643,607.29
Other loans and discounts, after full provision for
bad and doubtful debts ............................ 994,865,750.13
Bank premises......................................... 20,871,991.94
Liabilities of customers under acceptances and letters
of credit......................................* 51,213,786.75
Other assets........................................... 5,261,053.05
$2,895,856,189.16
LIABILITIES
Notes in circulation............................$ 83,335.04
Deposits ......................................... 2,734,644,076.93
Acceptances and letters of credit outstanding . . . 51,213,786.75
Other liabilities......................... 1,615,814.82
Total liabilíties to the public . . . $2,787,557,013.54
Capital............................................ 35,000,000.00
Reserve Fund............................. 70,000,000.00
Dividends payable........................... 1,783,800.83
Balance of Profit and Loss Account........ 1,515,374.79
$2,895,856,189.16
PROFIT AND LOSS ACCOUNT
Profits for the year ended 30th November, 1953, after making
appropriations to Contingency Reserves, out of which full
provision for bad and doubtful debts has been made .... $18,952,608.56
Provision for depreciation of bank premises.............. 1,365,472.39
$17,587,136.17
Provision for tncome taxes .............................. 8,952,000.00
$ 8,635,136.17
Dividends at the rate of $1.20 per share .....$ 4,200,000.00
Extra distribution at the rate of 20( per share . . 700,000.00 4,900,000.00
Amount carried forward ..................................$ 3,735,136.17
Balance of Profit and Loss Account, 29th November, 1952 . . . 780,238.62
$ 4,515,374.79
Transferred to Reserve Fund ............................. 3,000,000.00
Balance of Profit and Loss Account, 30th November, 1953 ... $ 1,515,374.79
JAMES MUIR,
President
T. H. ATKINSON,
General Manager