Lögberg - 11.02.1954, Blaðsíða 1

PROMPT
Phone 72-0471
BARNEY'S SERVICE STATION
NOTRE DAME and SHERBROOK
Gas - Oil - Grease
24-Hour Service
Tune-Ups
Accessories
Repairs
67. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 11. FEBROAR 1954
- COURTEOUS - DEPENDABLE
ADOLPH'S TAXI
Rounci The Cloclc Service
59-4444 52-6611
401 PRITCHARD AVE.
SPECIAL RATES
ON COUNTRY TRIPS
WEDDINGS
FUNERALS
NÚMER 6
Minningarorð um Valdimar Jóhannesson
Tíðum er hljótt um þá menn,
sem erja jörðina myrkranna á
milli, gera hana sér undirgefna
og neyta síns brauðs í sveita síns
andlitis; þó eru það þeir, sem
gera garðinn frægan og fram-
leiða úr skauti moldar auðinn,
afl þeirra hluta, sem gera skal.
Pau geymast til eilíjöar átökin
hans,
sem erjaði grœnkandi svörð,
og starfsemdalaunin að lokum
hann fcer
þó löng verði brýnan og hörð.
Með Valdimar Jóhannessyni er
genginn grafarveg merkur at-
hafnamaður, er um margt mátti
ieljast til brautryðjenda í
bændastétt innan íslenzka mann-
iélagsins í Nýja íslandi og þó
víðar væri leitað; það var ekki
einasta að hann væri kappsamur
vinnuvíkingur, heldur var hann
að sama skapi verkhygginn og
framsýnn um störf; um þetta
sannfærðist ég brátt, er ég kbm
a hið glæsilega heimili þeirra
Jóhannessonhjóna í hinni fögru
°g frjósömu Víðisbygð; þar hafði
húsráðandi af eigin rammleik
homið sér upp miklu og veglegu
steinhúsi með nýtízku húsgögn-
um og la,gt heim að því frá þjóð-
veginum steinstétt svo að heim
þangað var ávalt greiðfært; ég
litaðist nokkuð um á búgarðin-
um í fylgd með Valdimar og mér
fanst mikið til um hve vel var
um alt gengið, hve búfénaður
allur var bústinn og þrifalegur;
það var auðséð á öllu hve Valdi-
mar unni þessum fagra bletti og
hve giftusamlega þar hafði tek-
!st til um samstarf moldar og
manns; er við gengum heim að
húsinu til að njóta góðgerða,
hafði Valdimar yfir þessar ljóð-
h’nur Stephans G. -Stephans-
sonar:
„Ég er bóndi, alt mitt á
undir sól og regni.“
Mér fanst það ganga æfintýri
n®st, að íslenzkur sjómaður,
skyldi á tiltölulega skömmum
tinaa verða herra jarðarinnar og
storbóndi í íslenzka landnáminu
vostan hafs, því þótt alt á þess-
um hnetti reki rót til sameigin-
iegs uppruna, krefjast ólík við-
horf mismunandi handbragða. —
Valdimar Jóhannesson, eða
Valdi, eins og hann jafnaðarleg-
ast var kallaður, fæddist í Garðs-
viií a Svalbarðsströnd hinn 23ja
cla§ júnímánaðar árið 1881. For-
oldrar hans voru Jóhannes
Grímsson og Ragnheiður Davíðs-
úóttir; hún var hálfsystir
tefáns Sigurðssonar að Hnaus-
um og Jóhannesar Sigurðssonar
1 ^iverton, sem mjög koma við
andnámssögu Nýja íslands, svo
Sem þau systkini raunar öll
gerðu.
Skömmu eftir fermingu tó
aldimar að gefa sig við sj(
mensku og fékk snemma orð
S1g fyrir áræði og dugnað; han
,aUk prófi við Sjómannaskóla í:
‘Unds, dvaldi við nám tvö ár
anmörku; um nokkurt skei
Var Valdimar í farmensk
anda á milli, en fluttist vesti;
um haf árið 1907 og dvaldi.
ar angt í Bandaríkjunum. e
pm þaðan til Canada. Hinn 1
,u£, 1909 kvæntist Valdimar c
gekk að eiga ungfrú Kristveig
tetusalemsdóttur — Jónsson -
'ra.. ^embina, North Dakot
m 1 hæfa konu, er reyndist hoi
m astríkur lífsförunautur c
ar því jafnan viðbrugðið h\
Valdimar Jóhannesson
íagur eindrægnisandi einkendi
alt þeirra heimilislíf; ungu hjón-
in settust þegar að í Árborg.
Valdimar innritaðist í 223. her-
deildina og tók þátt í fyrri
heimsstyrjöldinni á tímabilinu
irá 1916—1919. Árið eftir keypti
bann bújörð í Víðisbygðinni, jók
landareign sína og kom þar upp
íyrirmyndarbúi svo sem áður
var vikið að.
Valdimar var gáfumaður, bók-
hneigður og víðlesinn og hann
braut vanalega til mergjar alt
það, sem hann las; hann var
prýðilega ritfær, svo sem ýmiss-
ar ritgerðir hans í Lögbergi og
Heimskringlu báru svo glögg
merki um. Valdimar var maður
þreklundaður, er ógjarna lét
sinn hlut hvort öðrum féll
betur eða ver; við Valdimar urð-
um aldrei nákomnir vinir, en
góðkunningjar voruih við svo
áratugum skipti og ætla ég að
hvorugan hafi iðrað þess.
Valdimar tók mikinn þátt í
mannfélagsmálum, eigi aðeins
innan takmarka íslendingabygð-
ar sinnar heldur og á breiðari
grundvelli; hann var óhvikull
merkisberi samvinnustefnunnar
og studdi af ráði og dáð sam-
eignarverzlun bænda í Árborg.
Hann var hagmæltur vel, og
unni auk þess söng og leiklist;
hann var einn af stofnendum
þjóðræknisdeildarinnar Esjan í
Árborg og lagði henni jafnan lið,
enda var skapgerð hans sllk, að
hann var ekki eitt í dag og annað
á morgun.
Menn, sem eitthvað er spunnið
í reisa sér með nytjaverkum
varanlegasta minnisvarðann og
slíkt gerði Valdimar Jóhannes-
son, sjómaðurinn af Svalbarðs-
ströndinni og stórbóndinn í
grend við Árborg.
Valdimar lézt í Árborg hinn 3.
janúar síðastliðinn og var lagður
til hinztu hvíldar í heimabygð
sinni 7. s. m. Séra Robert Jack
jarðsöng.
Líkmenn voru: Tímóteus
Böðvarsson, Gunnar Sæmunds-
son, B. J. Lifman, S. V. Signrd-
son, Jónas Jónasson og Lúðvík
Kristjánsson.
Árið 1946 brá Valdimar búi,
seldi landareign sína í hendur
sonum sínum, flutti þá til Ár-
borgar, reisti sér og konu sinni
þar fallegt og notalegt hús, og
beið þar sólsetursins.
Auk konu sinnar lætur Valdi-
mar eftir sig þrjá sonu, Victor,
Valdimar og Thorberg, sem ailir
eru búsettir í Víðisbygð og
tvær dætur, frú Dagmar Casford
í Winnipeg og frú Rögnu Vopni
í Árborg; einnig lifir hann upp-
eldissystir, frú Herdís Eiríksson
í Árborg, er hann reyndist sem
bezti bróðir.
Einar P. Jónsson
Hon. Byron Johnson Guest Speaker at
lcelandic Canadian Club Concert
Hon Byron Johnson, former
Premier of British Columbia,
will be the guest speaker at the
annual concert of the Icelandic
Canadian Club, in the First
Lutheran Church, February 23.
Byron Johnson’s topic will be
“Thoughts of a Canadian.” His
impressive role in Canadian
public life, his war service and
his prominence in business will
enable him to speak with his us-
ual forcefulness on his chosen
topic.
Byron Johnson, Victoria born,
played professional lacrosse at
the coast, prior to the first World
War. In the war, he served over-
seas in the Field Ambulance and
in the Royal Air Force. On his
return from overseas, he estab-
lished, in partnership with his
brother, a firm dealing in build-
ers’ supplies. In 1946, he became
president and general manager
of Evans, Coleman and Gilley
Bros. Co. of Westminster, and all
subsidiaries and affiliated com-
panies.
Byron Johnson first served as
member of the British Columbia
legislature 1935-37 as a repre-
sentative of Victoria. He was
elected to represent New West-
minster in 1945, and two years
later he attained to leadership
of the Liberal Party in British
Columbia. He became Premier
of the Province in 1947 and
headed the Liberal-Progerssive
Conservative coalition govern-
ment till 1952. His record is that
of a doughty fighter and. a sup-
porter of social reform.
Further particulars of the Ice-
Hon. Byron Johnson
landic Canadian Club concert
will appear in the next issue of
this paper.
W. K.
Þingfararkaup
hækkað
Sambandsþing hefir fallist á
uppástungu forsætisráðherrans
um hækkun þingfararkaups úr
$6.000 upp í $10.000; hlutfallsleg
launahækkun nær einnig til efri
málstofunnar og sýnast um það
nokkuð skiptar skoðanir hvað
öldungunum, sem hlotið hafa
pólitísk trúrra þjóna verðlaun,
eigi að falla í skaut með því að
vitað er, að þeir séu eigi ávalt
önnum kafnir; foringjar þing-
flokkanna fá einnig hlutfallslega
hliðstæða hækkun; þessum lið
var Mr. Drew mótfellinn, en Mr.
Coldwell tjáðist þeirrar skoðun-
ar, að nægilegt væri að hækka
þingfararkaupið upp í $8.000.
íslenzkar bókmenntir í enskum heimi
Séra B. Theodore Sigurðsson
Aðalræðumaður
Svo sem áður hefir verið vikið
að, verður séra B. Theodore
Sigurðsson aðalræðumaður á
Frónsmótinu, sem haldið verður
í Fyrstu lútersku kirkju á mánu-
dagskvöldið hinn 22. þ. m. Er
hann mælskumaður mikill hvort
heldur er á íslenzka eða enska
tungu og þarf því ekki að efa, að
aðdráttarafl hans að samkom-
unni verði næsta áberandi.
Þrjú hundruð og
fimmtón pílagrímar
lóta lífið
Frá New Dehli bárust þau tíð-
índi hinn 3. þ. m., að þrjú hundr-
uð og fimmtán Hindúar, sem þá
komu sem pílagrímar til Alla-
habad til að lauga sig af allri
synd t fljótinu helga, Ganges og
•Tumna, hafi troðist undir og
druknað; mælt er að á annað
hundrað manns hafi sætt meiri
og minni meiðslum.
Tólfta hvert ár safnast saman
miljónir Hindúa á stöðvum þess-
um í minningu um þann þjóð-
sögulega atburð, er guðir þeirra
í orustu sigruðust á djöflinum og
öllum árum hans; en sú er trú
þeirra, að bað í hinum helgu
fljótum komi í veg fyrir þann
sársauka, er endurholdguninni
að öðrum kosti yrði samfara.
Þess var vænst, að Nehru for-
sætisráðherra Indlands og for-
setinn, Rajenra Prasad, yrði við-
staddir, er trúarbragðahátíðin
hófst, sem var að morgni dags,
en hvorugur þeirra var kominn
á staðinn á þeim tíma, er hinn
óvænta harmsaga gerðist.
Mjög var það dáð hve Hindúa-
lderkar unnu rösklega að björg-
unar- og líknarstörfum.
Ritgerð eftir
dr. Beck í
norsku merkisriti
í októberhefti hins merka
norska tímarits, „Syng og Segn“,
sem út kemur í Osló, skipaði
öndvegi þýðing af ritgerð dr.
Richards Beck, „Islandsvinurinn
Hans Hylon“, er kom út í „Eim-
reiðinni“ fyrir stuttu síðan.
Þetta víðlesna norska tímarit er
helgað bókmenntum og menn-
ingarmálum og er málgagn
norskra landsmálsmanna og er
undir ritstjórn prófessors Olavs
Midttun við háskólann í Osló og
fleiri fræðimanna.
Ritgerðina þýddi Ivar Org-
iand, sem er sendikennari í
norskum fræðum við Háskóla
íslands, en hann hefir lagt mikla
rækt við íslenzkar bókmenntir
og er sjálfur skáld gott. Meðal
annars orti hann fagurt og
snjallt minningarkvæði um
Sigurgeir Sigurðsson biskup, er
kom í „Morgunblaðinu“.
Ekkert bókaforlag í heimi öll-
um er svo frægt sem Clarendon
Press í Oxford (sem utan þeirr-
ar borgar nefnist Oxford Uni-
versity Press) og ekkert sem
njóti meira álits og virðingar,
enda mun það elzt allra. Fáir
munu þeir hér á landi, er gert
hafi sér ljóst hvílíkt lán og hví-
líkur heiður það hefir verið Is-
landi að þessi mikla merkisstofn-
un skyldi endur fyrir löngu
hefja á lofti fána íslenzkra bók-
mennta og enn í dag halda hon-
um á lofti með ókólnuðum á-
huga. Við getum skiljanlega
ekki vitað, hver nú væri staða
og vegur bókmennta okkar í um-
heiminum ef Clarendon Press
hefði alla tíð leitt þær hjá sér en
okkur óar við að hugsa til mis-
munarins, því að víst er það,
að gífurlegur hlyti hann að vera.
Svo að við förum sem skemmst
aftur í tímann, skulum við nægj-
ast með síðustu níutíu árin, eða
frá því er Guðbrandur Vigfús-
son settist að í Oxford. Aldrei
hefði hann þangað farið ef Clar-
endon Press hefði leitt hjá sér
bókmenntir okkar. Og þá hefði
ekki orðið til sú hin mikla og á-
gæta orðabók, sem við hann er
kennd; ekki hin merka lesbók
hans, og e k k i byrjendabók
Sweets; ekki hin ágæta útgáfa
Guðbrands af Sturlungu; ekki
Corpus Poeticum Boreale. ekki
Origines Islandicae; ekki orða-
bók Geirs Zoega yfir fornmálið;
en allt eru þetta rit, sem í allt að
því þrjá síðastliðna aldarfjórð-
unga hafa svo vítt sem ensk
tunga er töluð og lesin verið
undirstaðan u n d i r þekkingu
menntamanna á tungu okkar og
bókmenntum. Ekki væru þá
heldur til kennslubækur þær í
fornri og nýrri íslenzku, er út
komu 1927 og síðan hafa verið
notaðar af nálega öllum þeim, er
íslenzku hafa numið. Þá væri
heldur ekki um að ræða sagna-
útgáfu þá, er hófst með Víga
Glúms sögu 1940 og ekki er enn
vitað hve umfangsmikil kunni
að verða. Og stórviðburður verð-
ur það fyrir bókmenntir okkar
þegar nýja útgáfan kemur af
orðabók Guðbrands, með við-
auka þeim og lagfæringum, er
Sir William Craigie hefir nú í
nokkur ár verið að vinna að.
Þörfin á þeirri útgáfu er nú orð-
in beinlínis knýjandi, og eflaust
verður enn um nokkra áratugi
að þeirri orðabók að búa.
Það var okkur nýtt happ er
Dr. Kenneth Sisam varð mest
ráðandi í þessu mikla fyrirtæki
1920 og réð þar öllu því, er hann
vildi, um þrjátíu ára skeið, þ. e.
til þess er hann lagði þar niður
starf sitt til þess að helga alla
krafta sína bókmenntalegum
vísindastörfum. Hann var hinn
mesti atorkumaður, og sjálfur
hafði hann numið íslenzku, en
þó mun meiru hafa ráðið þar
okkur í hag alúðarvinátta hans
við Sir William Craigie, þenna
fulltrúa íslenzkra bókmennta,
sem aldrei svaf á verðinum þar
sem sæmd eða hagur íslands var
annars vegar. Það er raunaleg
saga, að sjálfir eigum við sök á
því, að Clarendon Press gerði
ekki miklu meir fyrir okkur með
an Sisam réð þar (og líklega er
það tilfellið, að enn gæti þar á-
hrifa hans, þó að sjálfur sé hann
ekki lengur í Oxford). Þó að
undarlegt megi heita, skorti okk-
ur skilning til að neyta tæki-
færisins og leggja þarna fram
nokkurt starf sjálfir til þess að
efla veg íslenzkrar menningar
úti um heiminn. Og efalítið
mundi Dr. Sisam ekki hafa séð
þess nein merki að metið væri
hér starf hans, og áhugi, ef ekki
hefði verið fyrir vakandi auga
Ásgeirs Sigurðssonar. Það var
hans verk að Sisam var sæmdar
Fálkakrossi, og vitanlega bar að
ítreka þá sæmd með nýju stigi
þegar hann lét af framkvæmda-
störfum; en svo var ekki gert.
Þá var ekki lengur neinn Ásgeir
á verðinum.
En því fór fjarri að á þetta
skjól fyki, þó að Sisam fylttist
þaðán. Báðir þeir menn, Davin
og Norrington, sem þá tóku við,
eru alúðarvinir okkar og vilja
með öllu móti styðja og efla veg
íslenzkra bókmennta m e ð a 1
enskumælandi þjóða. Eftir er að
sjá hvernig við neytum þeirrar
aðstöðu, sem vinátta þeirra og
góðvild skapar okkur og líka
hvernig við metum hana við þá.
Líklega er það sannast mála,
að ef ekki væri skortur hæfra
starfskrafta, mundi nú vera frá
Clarendon Press nálega óslit-
inn straumur íslenzkra rita með
þeim frágangi að þau væri á
hinn æskilegasta hátt búin í
hendur íslenzkulæsum mönnum
á meðal enskumælandi þjóða —
og við það mundi að sjálfsögðu
þeim mönnum stórfjölga. Sömu-
leiðis enskum ritum, er um ís-
lenzk efni fjölluðu. Forráða-
menn stofnunarinnar sjá vel
hvað nauðsynlegt er, í þessum
efnum. Og ef þeir sæju það ekki
sjálfir, þá hafa þeir sér við hönd
þann fulltrúa íslenzkra mennta,
er vart á sinn líka um glögg-
skyggnina. Það er víst að þeir
hafa lengi séð það, hve mikil
þörf er enskrar útgáfu af ís-
lenzkum fornkvæðum, en hitt er
torveldara að sjá, hvar finna
mætti þann mann, er fær væri
um að leysa þá útgáfu af hendi.
Margt er það líka ,sem við gæt-
um óskað að sjá Clarendon Press
senda frá sér, og þar á meðal er
ný útgáfa af Prologomena Guð-
brands fyrir útgáfu hans af Slur-
lungu, — að sjálfsögðu með mörg
um lagfæringum, viðaukum og
skýringum. Prologomena hans
eru ekki gallalaust verk; í þeim
eru meira að segja hinar furðu-
legustu firrur, kenningar sem
enginn maður tekur nú trúan-
legar, en ódauðlegt verk eigi að
Framhald á bls. 5
Frú fjórvelda-
fundinum
Svo má segja að alt hjakki í
sama farinu varðandi utanríkis-
ráðherrafundinn í Berlín og sam-
komulag um friðarsáttmála við
Þýzkaland sýnist litlu nær en í
íundarbyrjun. Molotov slær alt
af úr einu í annað sleipur eins og
áll; nú krefst hann fimmvelda-
stefnu, er Kínum verði heimilað-
ur aðgangur að, en að slíku vilja
vesturveldin ekki ganga, svo
sem eðlilegt er, þar sem Kínar
eru enn utan Sameinuðu þjóð-
anna, og verða sennilega lengi
enn.
Róstusamt í
Austur-Þýzkalandi
Svo ramt hefir kveðið að
kúgun kommúnista gagnvart
Þjóðverjum í Austur-Þýzka-
landi, að við uppreisn hefir legið
hliðstærri þeirri, er fram fór í
júnímánuði síðastliðnum; hafa
kommúnistar kvatt á vettvang
mikinn fjölda skriðdreka í því
augnamiði að skakka leikinn; um
fimm hundruðum manna hefir
verið varpað í dýflissu, og vafa-
samt talið, að þeir framar líti
dagsins ljós.