Lögberg - 11.02.1954, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. FEBRÚAR 1954
Álit Arbeiderbladets í Osló
Meðan Rússar vilja ekki semja,
má jafnvaegið milli þeirra og
veslurveldanna ekki raskasl
Eins og gefur að skilja, hefir
margt verið ritað og rætt um
sambúð Sovétríkjanna og vestur
veldanna að undanförnu. Eink-
um snúast umræðurnar um það,
sem framundan muni vera í
þessum efnum. Meðal þeirra,
sem nýlega hafa ritað um þetta,
er sá af blaðamönnum „Arbeid-
erbladets" í Osló, aðalmálgagns
norska AJþvðuflokksins, er gert
hefir sér sérstakt far um að fylgj
ast með gangi mála í Sovétríkj-
unum. Hann hefir nýlega ritað
um framangreint málefni þrjái
stuttar yfirlitsgreinar í blað sitt
og þykir rétt að rekja í megin-
dráttum efni þeirra hér á eftir:
Bjarlsýni Churchills
Fyrsta gFeinin er birt í blað-
inu 5. þ. m. og fjallar um við-
horf Churchills til Sovétríkj-
anna. Verður efni hennar rakið
lauslega hér á eftir:
Churchill virðist enn hafa full
an áhuga fyrir fundi æðstu
manna fjórveldanna. 1 ræðu
sinni við þingsetningu lét hann
í ljósi þá skoðun, að vísu með
varfærni og hálu orðalagi, að
Sovétstjórnin hygði nú meira á
framfarir heima fyrir en árásir
út á við. Þetta er mikil breyting
á fyrra viðhorfi Churchills í
þessum efnum. iÞað var hann, er
fyrstur manna kom fram með
tillöguna um vestrænt varnar-
bandalag og hann hefir marg-
sinnis á síðari árum haldið því
fram, að a ð e i n s kjarnorku-
sprengjan hafi hindrað það, að
Rússar hernæmu alla Vestur-
Evrópu.
Sú bjartsýni, sem nú virðist
koma fram hjá Churchill, byggð
ist að líkindum á eftirgreindum
ástæðum:
1. Varnir Vestur-Evrópu hafa
styrkzt svo mikið, að Rússar
geta ekki lengur hertekið hana
með skyndiárás.
stríðinu og bezta leiðin til þess
að ná árangri, séu viðræður við
Malenkoff.
•
Rússar ófúsir til samkomulags
Þessari hugmynd Churchills
hefir hins vegar verið fáléga tek
ið af fleirum en stjórn Banda-
ríkjanna. Ef Malenkoff hefði tek
ið undir þessar tillögur Church-
ills, hefði Bandaríkin ekki getað
staðið gegn henni. En Rússar
hafa ekki sýnt minnsta áhuga
f y r i r stórveldafundi á þeim
grundvelli, sem Churchill hefir
talað um. Þeir hafa hins vegar
borið fram hinar gömlu tillögur
sínar um fimmveldafuhd, Þ. e.
að Sovét-Kína sé einnig með, en
í veruleikanum er þetta sama og
að hafna tillögu Churchills, því
að Rússar vita, að vesturveldin
geta ekki fallizt á þátttöku
Kínverja.
Allt bendir til þess, að Rússar
vilji komast hjá alvarlegum
samningaviðræðum á þessu stigi.
Orsakirnar virðist mega finna
í ástandinu heima fyrir. Fram til
17. júní-uppreisnarinnar í Aust-
ur-Þýzkalandi og falls Beria virt
ist greinilegt að Rússar væru í
sátta- og samningahug. Eftir það
hefir ekki borið á þessari sátta-
viðleitni, þótt ekki verði sagt, að
stjórnin hafi að öllu leyti tekið
upp fyrri stefnu. Haldið hefir
verið áfram að auka framleiðslu
neyzluvara og bæta kjör neyt-
enda. Út á við virðast forustu-
menn Rússa hins vegar ófærir
um að taka n o k k r a r nýjar
ákvarðanir, sem síðar kynni að
vera hægt að nota gegn honum í
valdataflinu. Einnig getur átt
sér stað, að ósamkomulag sé svo
mikið á hærri stöðum, að ekki
komist fram neinar breytingar
að svo stöddu. Það er a.m.k. víst,
að eins og sakir standa, virðast
forvigismenn Rússa vilja kom-
ast hjá því að gera nokkra nýja
samninga.
Hverju breylli fráfall Stalíns?
2. Eyðilegging kjarnorkustyrj-
aldar yrði svo hræðileg, að allir
aðalar hljóta að vilja forðast
hana.
3. Líkur til þess, að fráfall Sta-
lins hafi þýtt einhverja stefnu-
breytingu í Moskvu.
Churchill mun álíta, að þetta
þrennt muni í sameiningu skapa
möguleika til að draga úr kalda
(Jítfé BIOOÖ
UzlpjitfktPOUO
rnmmm * ♦ «*» «*««»
THIS
SPAC!
CONTRIBUTÍO
B Y
Wl NNIPEG
BREWERY
L I M I T E D
1 greininni, sem birtist um
þessi sömu mál í Arbreiderblad-
et 10. þ. m. er meginþráðurinn á
þessa leið:
Síðan 1947 hefir verið talað
um „kalt stríð“ í alþjóðamálum.
Yfirgangsstefna Rússa, er náði
hámarki sínu í Evrópu með bylt-
i n g u n n i í Tékkóslóvakíu og
flutningabanninu á Berlín, en í
Asíu með árásinni á Koreu.
Bæði Berlínardeilan og Kóreu-
styrjöldin færði þjóðirnar á
barm nýrrar heimsstyrjaldar.
Vesturveldin svöruðu með.stofn
un Atlantshafsbandalagsins og
gagnsókn S. Þ. í Kóreu. Hvort
tveggja varð til þess, að nok'kuð
dró úr yfirgangi Sovétríkjanna.
Með fráfalli Stalíns virðist
nokkur breyting verða á þessu.
Tilkynnt var frjálslegri stefna
heima fyrir og tónninn var mild-
aður út á við. í tilefni af þessu,
fengu nýjar vonir vængi. Chur-
chill bar fram tillögu sína um
fjórveldafund. Raunverulegur á-
rangur hefir þó enn enginn orð-
ið, nema vopnahléið í Kóréu.
Framkoma Sovétstjórnarinnar
bendir til, að hún vilji ekki
semja að svo stöddu, en ekki
heldur hefja kalda stríðið í sinni
fyrri mynd. Þótt deilumálin séu
enn óleyst, er stríðsóttin ekki
slíkur og áður.
Þrátt fyrir seinustu orðsend-
ingu Sovétstjórnarinnar til vest-
urveldanna og hinnar herskáu
ræðu Porosjiloffs á byltingar-
afmælinu, hefir orðið nokkur
breyting á starfsháttum Sovét-
ríkjanna. Churchill lét svo um-
mælt fyrir nokkru, að Sovét-
stjórnin virtist nú hafa mei|?i á-
huga fyrir umbótum heima fyrir
en yfirgangi út á við. Sérfræð-
ingar í Washington og London
álíta, að megintakmark Sovét-
stjórnarinnar á næstunni sé að
festa sig í sessi heima fyrir og í
leppríkjunum og treysta sam-
bandið við Kína.
Staðan í Kóreu er táknræn
fyrir heimsmálin. Þar er vopna-
hlé, en deilumálin eru óleyst.
Vopnahlé byggist á nokkurn veg
inn jöfnum hernaðarstyrk
beggja aðila. Svipað jafnvægi
hefir breytt andrúmsloftinu á
sviði alþjóðamála. Þróunin virð-
ist sú í bili, að láta deilumálin
liggja óumsamin, en halda jafn-
væginu í þeirri von, að með tíð
og tíma dragi líkt ástand úr
spennunni og betri grundvöllur
skapist til samninga.
Rússar ætlar sér bersýnilega
að nota sér þetta hlé til að
treysta aðstöðu sína. Slíkt hið
sama verða vesturveldin að
gera. Mesta hættan er sú, að ró-
legra ástand í alþjóðamálum
veiki samheldni vesturveldanna.
Rússar gera sér án efa vonir um,
að þessi hvíldartími verði til
þess að draga úr samstarfi vest-
rænu þjóðanna á sama tíma og
Sovétríkin styrkjast. Slík þróun
myndi kollvarpa jafnvæginu og
gera að engu vonirnar um sætt-
ir milli austurs og vesturs í fram
tíðinni.
Viðhorf vesiurveldanna
Þriðja greinin í „Arbeider-
bladet“, sem virt er 12 þ. m.,
fjallar um afstöðu vestrænu
ríkjanna til hins nýja viðhorfs í
alþjóðamálum. Meginefni henn-
ar er á þessa leið:
Undanfarnir mánuðir hafa
verið eins konar biðtími. Ríkis-
stjórnir vesturveldanna hafa
haldið að sér höndum og fylgzt
með því, sem var að gerast í
Moskvu. Voru kannske að skap-
ast aðstæður til að ná samkomu-
lagi við Rússa? Meðan ekki
fékkst fullnægjandi svar við
þeirri spurningu, gátu vestur-
veldin ekki markað neina stefnu
til frambúðar.
Seinasta svar Rússa til vestur-
veldanna, sker úr um það, að
ekki þarf að lengja þennan bið-
tíma. Sovétsstjórnin hefir ekki
áhuga eða vilja til að semja um
ágreiningsmálin í náinni fram-
tíð. I samræmi við það þurfa
vesturveldin nú að marka stefnu
sína í þeim ýmsu vandamálum,
sem dregizt hafa á langinn und-
anfarið, eins og t. d. varðandi
þátttöku Þjóðverja í vörnum
Evrópu, Austur-Asíumálin, Indo
Kína-styrjöldina, samstarfið í
Nato o. sc frv.
Það verður aðalverkefni Ber-
muda fundarins að marka stefn-
una í þessu mmálum. Sú stefn-
una verður að líkindum byggð
á því viðhorfi, að ekki muni tak-
ast að ná samkomulagi ið Rússa
um deilumálin í náinni framtíð,
en þó sé loftslagið á sviði alþjóða
mála orðið heldur hlýrra en það
var áður. í framtíðinni kann því
að mega vænta batnandi sam-
komulags. Um þetta veit þó eng-
inn enn og þess vegna verður að
leysa þau verkefni fyrst, sem
eru mest aðkallandi. Fyrst og
fremst verður að reyna að jafna
þann ágreining, er risið hefir inn
byrðis milli vestrænu ríkjanna,
og leitast við að varast þá hættu,
sem fylgir þröngsýnum þjóðern-
isstefnum, en talsvert hefir bor-
ið á þeim í samstarfi vesturveld-
anna á þessu ári. Leiðin, sem
Sovétríkin vísa vestrænu þjóð-
unum er aukin samheldni. —
Hér lýkur að rekja þráðinn í
greinum hins n o r s k a blaða-
manns. Síðan þær birtust, hefir
það gerzt, að Sovétstjórnin hefir
boðizt til að taka þátt í utanrík-
isráðherrafundi fjórveldanna
um Þýzkalandsmálin, þótt hún
hafi þrívegis áður í sumar og
haust hafnað slíkum fundi vest-
urveldanna. Sennilegt er þó, að
þetta boð hennar breyti ekki
neinu um það sem rakið er hér
að framan. Reynslan muni leiða
það í ljós, að tilgangur Rússa
með því að fallast á boðið, hafi
ekki verið sá að gera nýja samn-
inga, heldur að draga málin á
langinn til þess, að hindra þátt-
töku Þjóðverja f vörnum Vestur
Evrópu. Sú stefna þeirra, að
semja ekki neitt, sé því eftir sem
áður óbreytt.
J — TIMINN
Zogu, fyrrum Aíbaníukonungur, í
miklum vanda Síaddur
Reynir að hindra útkomu bókar 11931. Hann átti völduga og ofs-
um gamalt, en ekki gleymt,
ástarævintýr
tækisfulla óvini, sem hann hafði
troðið um tær í valdabrölti sínu
Zogu, fyrrverandi Albaníu-
konungur ,sem undanfarin ár
hefur orðið að dveljast fjarri
heimahögum sínum, eins og
fleiri landflótta þjóðhöfðingjar,
er um þessar mundir í talsverð-
um bobba.
Að vísu er þjarmað að honum
úr fleiri áttum, m. a. af Naguib
hershöfðingja í Egyptal., sem
hefur látið „frysta“ innstæður
Zogus þar í landi vegna þess, að
hann hafi með aðstoð Farúks
konungs, svikið stórfé undan
skatti. En vandræðin, sem Zogu
nú á í, eru af öðrum toga spunn-
in.
Svo er nefnilega mál með
vexti, að Zoga mun vera staddur
í París til þess að freista þess að
koma í veg fyrir útkomu bókar-
innar Hans hátign konungurinn,
sem er í orði kveðnu skáldsaga,
en rekur annars, svo ekki verður
um villzt .allnáið sögu Zogus
sjálfs, ekki sízt í sambandi við
ástarævintýr hans, sem hann vill
fyrir alla muni láta liggja 1
þagnargildi. Nú er það að vísu
svo, að bók þessi kom út í Vínar-
borg þegar árið 1949 undir sama
nafni (á þýzku) en þá tókst Zogu
að láta gera hana upptæka, þó
ekki fyrr en nokkur eintök af
henni hefðu selzt, sem nú ganga
kaupum og sölum meðal bóka-
safnara fyrir stórfé.
Nú hefur það komið á daginn,
að höfundur bókarinnar, Martha
Sills-Fuchs, hefur náð sambandi
við bókaútgefanda einn í París,
sem hyggst gefa bókina út, og í
tilefni af því er Zogu konungur
sagður kominn til borgarinnar,
og ætlar hann nú að koma í veg
fyrir þetta.
Hittust í næturklúbb
Ástaævintýrið, sem er til
grundvallar sögunni, er raunar
ekkert leyndarmál. Að vísu var
það ekki dagblaðamatur, en hins
vegar í almæli í Vínarborg, Bel-
grad og Tirana, höfuðborg Al-
baníu. Sagan hefst árið 1924,
þegar Zogu var forsætisráð-
herra Albaníu og enn ekki orð-
inn einvaldur. I heimsókn í Bel-
grad hitti hann í næturklúbb
þar kornunga garðyrkjumanns-
dóttur frá Vín, Franzisku Janko
að nafni, er allkunn var í hópi
listamanna. Það hafði og aukið á
frægð hennar, að Esterhazy
fursti hafði reynt að fremja
sjálfsmorð vegna hennar. Zogu
varð heiftarlega ástfanginn af
Franzisku, en bókin greinir bók-
staflega frá því, að hann hafi
„keypt“ hylli hennar. Það er að
minnsta kosti vitað, að um ára-
bil var hún lagskona Zogus, en
hann sýndi henni ýmsan sóma.
M. a. gerði hann hana að greif-
ynju Hohenberg, en henni til að-
stoðar og þjónustu fékk hann
Mörthu Sills-Fuchs, sem síðan
hefur skrifað þessa háskalegu
bók. — Mikil og innileg vinátta
tókst með þeim, og nú segir
Martha Sills-Fuchs, sem orðin er
hálfsextug, að hún hafi það eitt
að markmiði að færa Fránzisku
á ný lífsleði og kjark.
Zogu var varkár, og þegar
hann hafði gerzt konungur, tók
hann Franzisku ekki með sér til
Tirana ,heldur kom henni fyrir í
Vín, en þangað kom hann oft.
Lét hann fá henni til íbúðar
glæsilegan einkabústað, bíla til
afnota, reiðhesta og fleira, sem
tignu fólki sæmir. Þetta var
hinni ungu garðyrkjumannsdótt-
ur dýrðlegt ævintýr, en því lykt-
aði þó á raunalegan hátt.
Héll, að dauðinn biði sín með
Zogu
Hið furðulega við þessa ástar-
sögu er það, að það var alls ekki
Zogu, sem sveik stúlkuna í
tryggðum. Hann var jafnástfang
inn af henni og nokkru sinni, er
hann kom til Vínarborgar árið
í Albaníu, og í þessari heimsókn
stóðu þeir fyrir morðtilraun við
hann. Zogu slapp, þótt hurð
skylli nærri hælum, en Franz-
iska, er var við hlið hans, þegar
morðtilraunin var gerð, fékk
taugaáfall, sem hún varð aldrei
jafngóð af. Hún gat síðan ekki
varizt þeirri sjúklegu hugsun, að
samlíf hennar og Zogus hefði í
för með sér bráðan bana hennar
— og hún grátbað hann um að
sleppa sér.
M&rtha Sills-Fuchs var ekki
hliðholl konunginum, en lýsir
samt yfir því, að hann hafi
sleppt Franzisku og látið hana
fá gildan sjóð, og óhætt er að
gera ráð fyrir, að svo hafi verið.
Þesj vegna virðist ekki vera
unnt að ásaka Zogu í þessu máli,
en það er af stjórnmálaástæð-
um, sem hann vill ekki, að sagan
kqmist á kreik. Hann er sann-
færður um, að hann komist til
valda á ný, og hann kærir sig
ekki um, að á einkalíf hans falli
neinn skuggi vegna þessa máls.
Franziska varð æ bilaðri á
taugum. Hún komst undir áhrif
skuldugs, austurrísks baróns,
sem hún giftist, og varð þá bar-
ónsfrú Buttlar, en undir því
nafni er hún bezt þekkt nú.
Hana tók að baga minnisleysi, og
farmkoma hennar varð æ undar-
legri. Loks var henni komið á
taugasjúkrahús, og þar dvaldi
hún tvö ár eða svo.
Hún fór af hæli þessu, en nú
var henni um megn að halda
kjölfestu í lífinu. Hún féll í of-
drykju á vald og síðan deyfilyfj-
um, og fyrir heimsstyrjöldina
var hún svipt lögræði og sett á
geðveikrahæli, og þar dvelur
hún enn.
Áselningur Mörthu Sills-Fuchs
Af hinum mikla vinaskara frá
fyrri tíð glaðværðarinnar var að-
eins einn, sem hélt tryggð við
hana, Martha Sills-Fuchs. Hún
heimsótti hana oft og hún skýrir
frá því, hvernig hún smám sam-
an komst til heilsu, unz að því
kom, að hún var orðin eins og
fyrrum, alheil', glöð og kát, en
samt var henni ekki hleypt af
hælinu. Nú einsetti Martha Sills-
Fuchs sér að „veita göfugri konu
frelsi sitt á ný.“ Þetta varð æðsta
markmið hennar í lífinu,
M. a. sneri hún sér til Zogu
fyrrverandi konungs í Albaníu,
og hún heldur því fram, að hann
hafi lofað sér því að gera allt til
þess að koma Franzisku af hæl-
inu. En einmitt í þessu brást kon-
ungurinn, að sögn Mörthu, og er
hún komst að raun um, að hann
aðhafðist ekkert í málinu, ákvað
hún að leggja mál Franzisku fyr-
ir almenning með bókinni „Hans
hátign konungurinn.“
Þegar bók þessi birtist í glugg-
um bóksala Vínarkorkar dag
nokkurn árið 1939, með árásum
sínum á hinn fyrrverandi kon-
ung, Buttlar barón og alla þá,
sem fjölluðu um mál Franzisku,
var sem sprengja hefði fallið.
Fjárhaldsmaður hinnar ólögráða
barónessu (Franzisku), hinn
kunni málflutningsmaður í Vín-
arborg, dr. Hans Gurtler, kom
því umsvifalaust til leiðar, að
bókin var gerð upptæk „í nafni
lýðveldisins." Jafnframt var
Martha Silles-Fuchs sektuð.
En hafi menn haldið, að hún
væri þar með úr leik, hefur
mönnum skjöplast. Hún naut
hins óþrotlega þreks ofstækis-
mannsins. Hún kom því til leið
ar, að innihald bókarinnar var
kunngert með öðrum hætti, og
nú er hún sem sé albúin á ný
til þess að íáta hana koma fyrir
almennings sjónir. Nú er eftir
að vita, hvort Zogu, fyrrverandi
Albaníykonungi takist enn á ný
að koma í veg fyrir nákvæma
lýsingu á þessu ástarævintýri
hans. — VISIR, 7 jan.
Sólhvörf
Áramótavísur 1868
Eftir PÁL ÓLAFSSON
Á þessum vegamótum mér
mál er við að standa,
umhverfis því augað sér
ekkert nema vanda.
Yfir liðna æfi menn
augum litið geta,
pó út í myrkrið allir senn
áfram hljóti að feta.
Þó er mesti munur á
myrkum lífsins vegi,
hvert menn stefna’ og hvar
menn ná
höfn að liðnum dgi.
Ég get sagt um sjálfan mig —
suma daga’ og alla
reikaði ég af réttum stig
raunarlaust að kalla.
Ég hefi fyrir stríðum straum
stundum flækst til baka,
< og eins og gengið oft í draum
þá átti ég helzt að vaka.
Mér hefir áfram miðað skamt,
í mörgu’ er ég orðinn breyttur;
við áraskiftin er ég samt
ótrúlega þreyttur.
Nökkva lífs á nýjan vog
nú skal hrinda úr sandi;
en engin veit, hve áratog
eru mörg að landi.
Að því landi’ er engir fá
aftur frá að snúa
heim, til þess, að hugsa’ um þá
sem hérna megin búa.
Ekki er lífsins gata greið,
það gerir oftast þetta,
að enginn greiðir öðrum leið
eða spor vill létta.
Hver vill annars eignum ná;
um einskilding og dalinn,
menn eru að þræta og ýtast á
unz þeir hnga’ í valinn.
Kýs ég mér að komast hjá
kappi slíku’ og erjum;
nógum strandað ég get á
öðrum villiskerjum.
Ég skal forðast mest sem má
mig og aðra flækja
í vandamál, og vondum hjá
vegfarendum krækja.
Þá, sem trúa’ og treysta mér
og til mín ráða leita
liðsemd mín’, er lítil er
langar mig að veita.
En það er lítið lið að mér
og langt um minni gleði,
þegar ég svona þreyttur er
og þungur líka’ í gleði.
Ég hefi reynt að róa fast
og reyni það ekki lengur,
æ því meir hvert öldukast
yfir bátinn gengur.
Hugsa’ ég góðri hö‘fn að ná,
ef hugurinn bilar ekki,
láti ég skipið skríða hjá
skerjunum, sem ég þekki.
Fast ég treysti forsjón hans,
sem föðurlega’ alt metur;
góðan vilja og máttinn manns
margfaldað hann getur.
Skuld, 31. des. 1877
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins