Lögberg - 11.02.1954, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. FEBRÚAR 1954
5

VI iH AMÁI
IVI .NNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
FRÆG LITKVIKMYND AF ÍSLANDI
Væntanlega munu allir Islend-
ingar, sem vettlingi geta valdið
sækja hina frægu litkvikmynd
Hal Linkers. Hún verður sýnd í
Playhouse Theátre, Winnipeg, á
laugardagskvöldið 13. febrúar,
°g er hún þannig nokkurs konar
íorleikur að þjóðræknisþingi
Vestur-Islendinga, sem hefst hér
1 borg á mánudaginn 22. þessa
nnánaðar. Að hér er um merki-
^egt þjóðræknisstarf að ræða
nna meðal annars merkja af um-
sögn Hon. Thor Thors sendiherra
1 grein hans „Úr dagbók sendi-
herra“, er birtist í Lögbergi, en
hún er svona:
„Hal Linker hefir unnið ís-
^andi stórkostlegt gagn með því
°ð sýna kvikmynd sína um þver
°g endilöng Bandaríkin. Hér í
Washington var hún sýnd í fyrra
á vegum National Geographic
Society, landfræðifélagsins
heimskunna. Hvert sæti í stærsta
samkomusal höfuðborgarinnar
var skipað, og myndin og falleg-
skýringar Linkers vöktu
éskipta athygli og mikla hrifn-
ingu hjá um 4000 áheyrendum,
£em flestir höfðu vart trúað því
fyn\ að ísland byggi yfir slíkri
fegurð, slíkri mildi, slíku fram-
laki og slíkH menningu. Islend-
lngar í Washington voru við-
staddir og okkur hlýnaði um
hjartarætur.“
f fylgd með Mr. Linkers eru
kona hans, Halla, og ungur sonur
þeirra hjóna. Eins og nafnið
hendir til er frú Halla af íslenzk-
um ættum. Á þessum íslands-
sýningum manns síns hefir hún
komið fram í íslenzka þjóðbún-
HAL LINKJSR
ingnum og vakið hrifningu sam-
komugesta vegna glæsimennsku
sinnar.
Æskilegt væri, að sem flest
ungt fólk af íslenzkum ættum
sæi þessa mýnd og kynntist
þannig að nokkru hinu fagra
landi forfeðra sinna. Ef til vill
hefir stjórnarnefnd Leifs Eiríks-
sonar félagsins athugað mögu-
leika til þessa. Ennfremur væri
ánægjulegt að sem flestir af
samborgurum okkar af öðrum
þjóðernum sæu hvaðan við erum
upprúnnin; það myndi ekki
hnekkja áliti okkar út á við!
Sala aðgöngumiða hefir verið
svo mikil, að Mr. Gee, forstjóri
Celebrity Concerts Ltd. hefir
ákveðið, að myndin verði sýnd
aftur kl. 10.30 sama kveldið, en
fyrri sýningin hefst kl. 8.30. Þessi
ráðstöfun mun vonandi gefa öll-
um kost á að sjá myndina, sem
þess æskja, en þó er ráðlegt að
útvega sér aðgöngumiða tíman-
lega.
☆ ☆ ☆
HANDAN FJALLA OG VIÐ FJÖRU
Gestrisni og útúrdúrar
Allir vita að gestrisni — sönn
gestrisni, kurteis, látlaus en hlý,
er ein af dygðum mannanna. Á
þann hátt viðhelzt góð kynning
naanna á meðal, sem stuðlar til
☆iðsemdar og góðra viðskipta í
haglega lífinu svo fremi að alt
gengur þar að óskum þeirra er
bezt vilja. Venjulega tengja
nienn vorrar þjóðar, sem og
fleirþ gestrisnina við hýsingu og
góðgerðir nauðstaddra manna
komandi af erfiðum sjávar, fjalla
eða öðrum svipuðum ferðum.
^eta þá allir gert sér í hugar-
lund, hve dýrmætt er að mæta
hfýju viðmóti, húsi og öðrum
góðgerðum.
En svo eru til fleiri tegundir
fíestrisninnar, þær til dæmis
meðal fleira að gera þeim glaða
sfund, sem af ýmsum ástæðum
övelja fáleikans megin. Mér
kemur þetta til hugar af því
maður veit af svo mörgum til-
fellum, þar sem þetta á við, sem
°g viðvíkjandi okkar afstöðu við
þessa litlu grein.
Síðan í haust, að við fluttum
vestur aftur, hafa margir landar
°kkar sýnt okkur einmitt þessa
gestrisni, sem um er talað hér,
boðið okkur heim til sín, sýnt
°kkur kurteist og hlýlegt við-
mót og gætt okkur á því, sem
þeir og þær höfðu að bjóða. Til
sumra, sem hafa boðið okkur
bæði í fyrra og núna, en sem
við af sérstökum ástæðum höfum
ekki getað komið til enn, vonum
við að koma til síðar, skal þar
fyrst nefna ungfrú Olgu Ás-
geirsdóttur Gíslason frá Vatna-
bygðum og Hrefnu systur henn-
9r- Það fólk er á meðal okkar
«llra beztu vina heiman úr
ygðinni. Stórmyndarlegt fólk.
Snemma í vetur buðu okkur
heim til sín þau ungfrú Fjóla
astman og faðir hennar, Eirík-
Ur> fyrir dagstund eftir nón og
veittu okkur hið bezta. Fjóla er
verulega myndarleg stúlka í
matreiðslu og húshaldi, sýnist
kunna það alt, sem maður segir,
upp á sína tíu fingur. 1 sumar
ferðaðist hún til Hawaii eyjanna.
Hún sá þar margt nýstárlegt og
sýndi okkur myndir úr ferðinni
og nokkur sýnishorn af því, sem
þar var framleitt af fatnaði og
annari handavinnu. Hún hafði
mikla skemtun af ferðalaginu,
þó ýmislegt sé þarna öðruvísi en
maður á að venjast. Eitt af því,
sem Fjóla hefir lagt hönd á, er
heimavefnaður. Hún sýndi okk-
ur þó nokkra dúka, af ýmsum
gerðum, sem hún hafði ofið
heima hjá sér, alt vandað og
fallegt verk. Auk þessa er hún
búin að kenna hér í borginni við
barnaskóla í sex ár.
Fjóla Eastman er fjarska dag-
farsprúð stúlka og ber vitni með
sóma foreldrum sínum, ekki sízt
framliðinni móður sinni, en
einnig landi sínu, sem veitti
henni tækifæri á ágætri mentun.
Þá komum við seinna á heimili
vinkonu minnar frá fyrri dögum,
frú Sigrúnar Johnson, sem býr
með dóttur sinni, Sigrúnu, í
fjarska fallegri íbúð hér í borg-
inni. Og við nutum þar’ ánægju-
legrar stundar með þeim
mæðgum.
Þegar ég þekti Sigrúnu sem
unga stúlku var hún fastákveðin
karakter-stúlka. Ef til vill þykir
það ekki efni í blaðagreinar, að
alþýðustúlka, sem ekki gengur
mikið á mentavegi, kemst heilu
og höldnu í gegnum götur lífsins
við það hingað og þangað að
vinna sér brauð á æskuárunum.
En sannleikurinn er nú samt sá,
að þegar maður les um ýmislegt,
sem bæði hefir skeð og er að ske,
ekki sízt núna, þá ættum við öll,
sem segjumst vilja vera kristin,
að þakka Guði fyrir hvern þann
ungling, pilt eða stúlku, sem
kemst í gegn með sóma. Og Sig-
rún gerði það.
Sigrún Johnson giftist rúm-
lega þrítug að aldri Arngrími
ísBcnzkar bókmenntir í enskum heimi
Johnson, eldri bróður Thomasar
H. Johnson lögmanns og ráð-
herra, er mér sagt af kunnugum,
öðrum en Sigrúnu, að Thomasi
heitnum hafi þótt sérlega vænt
um þenna bróður sinn. En það
var ekki bara það, að Arngrímur
væri bróðir manns, sem varð
töluvert frægur maður, heldur
sýndi hann það sjálfur, að hann
ætti þá hneigð í eðli sínu, sem
ástundaði það góða. í sextíu ára
afmælis minningarriti Fyrsta
lúterska safnaðar í Winnipeg, er
nafn Arngríms Johnson á meðal
stofnenda safnaðarins. Hefir
Arngrímur því lagt hönd á plóg
til viðhalds því, sem bezt er og
öruggast til mannsins velferðar
og hjálpað til að skipuleggja
þann félagsskap, sem reynzt hef-
ir akkeris öruggur og máttar-
virkur vitavörður frá fyrstu tíð
og fram á þenna dag — Fyrsti
lúterski söfnuður í Winnipeg,
Manitoba, Canada. _ —Meira
R. K. G. S.
☆
KENNINGAR
STEINGRÍMS ARASONAR
Einn af merkustu kennurum
og uppeldisfræðingum Islands
var Steingrímur heitinn Arason.
Ég átti því láni að fagna að
kynnast honum og hinni ágætu
konu hans, Hansínu, fyrir all-
mörgum árum, og verður ha>in
mér ógleymanlegur vegna göfug-
mennsku sinnar og hins hlýja
hjartalags. Hann var gáfaður og
sannmenntaður maður, samdi
fjölda bóka ekki einungis á ís-
lenzku heldur og enska tungu
og var hann gerður að heiðurs-
félaga í rithöfundafélagi í Banda
ríkjunum. Æviferils Steingríms
hefir áður verið að nokkru getið
í þessum dálkum.
I lesbók Morgunblaðsins birt-
ist nýlega eftirfarandi kafli úr
ritum Steingríms, er lýsir hinu
íagra hugarfari þessa mæta
manns:
Reynið að temja ykkur að sjá
allt með ástaraugum.
Reynið þið að hugsa aðeins ást-
ríkar hugsanir.
Reynið þið að tala aðeins
elskurík orð.
Til þess þarf árvekni, mikla
gætni og getu til að setja sig í
spor annara, því að skilja er að
lyrirgefa. Takist þetta, verða
straumhvörf í lífi ykkar. Það
verður fullt af hamingju og
gleði. Þá verðið þið langtum
heilbrigðari, því elskan er heilsu-
gjafi. Ástúð er mönnum eðlileg.
Guðdómurinn er elskan sjálf, og
innsti eðlisþáttur okkar er guð-
legur. Takist þetta verðið þið
líka langtum fallegri, því að
ólund, óvild og hræðsla gera
menn súra á svip og aldraða fyrir
ái fram. Með kærleiksríkum
huga getum við haldið áfram að
vera ung, hve oft sem jörðin
hringsólast frá fæðingu okkar.
Þetta er leyndardómur lífsins,
eins óbrigðull og hann er ein-
faldur og þúsund sinnum þýð-
mgarmeiri en það, sem við
sækjumst venjulegast eftir.
☆
BLETTIR f ULLAREFNI
Einn af hinum mörgu kostum
ullarefnis er sá, hve tiltölulega
auðvelt er að ná úr því blettum.
Það verður aðeins að hafa það
hugfast, að ekki má nota bleikju-
vatn (Javelle water) eða önnur
efni, sem innihalda klórkalk
(chloride of lime) til að ná úr
því blettum, þ. e. þau skilja eftir
í ullarefninu gula bletti, sem
ekki nást úr.
Venjulegum blettum úr ullar-
efni má ná úr með eftirtöldum
aðferðum:
Blóði — með köldu vatni.
Bleki — með köldu vatni, síð-
an er bletturinn nuddaður með
sítrónsýru-kristalli og skolaður
eftirleiðis úr vatni.
Kaffi — næst bezt úr með
glyceríni. Bletturinn er vættur
og nuddaður og síðan, að stund-
arfjórðungi liðnum, þveginn úr
sápuvatni.
Líkjör — með volgu vatni.
Jam — með volgu, ekki sjóð-
andi vatni.
Eggjum — með köldu vatni.
Framhald af bls. 1
síður. Þar leiftrar hver síða af
lærdómi, gáfum og andríki. Þar
er bók, sem vekur og heillar. Það
mun hún lengi gera. Efalaust á
York Powell mikinn hlut í henni
en engu breytir það, að Guð-
brandur rær ekki bátnum ein-
samall.
En hver mundi sá á Englandi,
að um útgáfu þeirra bókar væri
fær að fjalla annar en Craigie?
Og það vitum við, að hann hefir
nú öðrum hnöppum að hneppa
einmitt fyrir okkur. Miðlungs-
maður verður ekki í það settur
að gefa út Prologmena. og útgáf-
an bíður síns tíma. En það skul-
um við vona, að einhverntíma
komi hún, svo af hendi leyst sem
vera ber. Og vel sé þeim, er lifir
það, að sjá hana.
I stað hennar. hefir nú Clar-
endon Press sent frá sér nýja
bók, sem að nokkru leyti fjallar
um sama efni, og þó með allt
öðrum hætti. Hún nefnist Ori-
gins of Icelandic Liferature (25
s) og er eftir G. Turville Petre,
prófessor við háskólann í Ox-
ford. Hann er löngu kunnur fyr-
ir þann áhuga á íslenzkum forn-
bókmenntum, sem við megum
vera þakklátir fyrir, og hann er
ekki lítill starfsmaður, hefir
fengist nokkuð við útgáfu forn-
rita, þýðingar og önnur ritstörf.
Þessi nýja bók hans er bæði
stærst og merkust af því, sem
hann hefir sést frá hans hendi,
nokkuð hátt á þriðja hundrað
síður, með drjúgu letri, og að
auki þrjú facsimiles íslenzkra
handrita og lítill uppdráttur af
íslandi. Ekki ber að vita það, að
þarna, í erlendri bók, er aflagis-
myndin Vestmannaeyjar, því að
hún sést í okkar eigin ritum
(jafnvel þeim, sem íil þess eru
ætluð að fræða erlendar þjóðir
um landið) enda þykir nú ekkert
við það athugavert að þverbrjóta
lögmál tungunnar.
Höfundurinn skiptir bók sinni
í átta aðalþætti (auk formála og
registurs,) en þeir eru þessir:
1. ísland í heiðnum sið; 2. Krist-
intakan á Islandi; 3. Fyrsta öld
kristins siðar; 4. Ári og áhrif
hans; 5. Skólinn á Hólum og
fyrstu trúarrit í óbundnu máli;
6. Ljóðagerð á fyrstu tímum
kristsins siðar; 7. Söguritun á
síðara hluta tólfu aldar; 8. Yfir-
lit; gullöld bókmenntanna.
Þessi efnisskrá ein út af íyrir
sig sýnir það ljóslega, að í svona
stórri bók muni vera ekki lítill
fróðleikur saman kominn um
fornbókmenntir okkar, en ekki
er þetta þó saga þeirra, enda
tekur höfundurinn það beint
fram, að svo sé ekki. Því verð-
ur með engu móti neitað að bók-
in sé þeim mönnum mikill feng-
ur, er á enska tungu vilja fræð-
ast um þetta efni, og þó að í
henni sé ýmislegt það, er sá sem
þetta ritar hefði kosið á annan
veg og fellir sig ekki alls kostar
við, þá er bæði að hann er ekki
lærdómsmaður á þessi efni, held-
ur óbreyttur leikmaður, og svo
hitt, að seint verður öllum gert
til hæfis. Ber því engan veginn
að skoða það sem niðrun bókar-
innar í heild að hér er drepið á
nokkur slík atriði. En próf. Tur-
ville-Petre er maður enn á bezta
aldursskeiði og mætti vera að
honum yrðu til athugunar síðar
þær bendingar, sem gefnar eru
hér eða annars staðar.
Þýðingar í bókinni, bæði á ein-
stökum orðum og á samfelldu
máli ,eru fyrir víst ekki svo, að
ekki megi að þeim finna. Stund^
um verður ekki litið á lýtin öðru-
vísi en aðrir hafa gert, án þess
þó að gera betur. Það má taka
til dæmis, að langtíðast hefir
verið að nefna Harald hárfagra
á ensku Harald Fairhair, en út af
þessu breytir prófessorinn og
Ef heitt vatn er borið á nýjan
eggjablett hleypur eggið og sezt
í hina einstöku þræði efnisins
svo að næstum ómögulegt er að
ná þeim úr.
nefnir hann ávallt Finehair. Sú
umbót er helzt til þess að brosa
að henni og mundi margur
hugsa að hún hlyti að vera kom-
in frá stúlku í tízkubúð. Aust-
maður (Norwegian) er þýtt ost-
man og munu fæstir kannast við
það orð, hvaðan og hvernig sem
það kann að vera til komið.
Ragnarök erum við vanastir að
sjá þýtt Doom of the Gods og
vart mun nokkur maður með
glóruviti í báðum málunum
neita því, að betra sé en nýja
þýðingin, Fall of íhe Gods; hún
er bersýnilega gerð til þess eins
að breyta. Að þýða hrynjandi
með jingling mun fáum þykja
gott. Hvort sem það voru norsk
skáld (eins og höfundur telur)
eða íslenzk, sem ortu Hávamál,
þá verður torvelt að sannfæra
alla um að þau skáld hafi verið
peasants og að peasants hafi líka
íslenzk skáld yfirleitt verið, en
vart verður annað ályktað af því
er segir á bls. 45, og á næstu
síðu er Víga-Glúmur peasant.
Máske Egill hafi verið það líka?
Okkur kemur til hugar að yeo-
men kynnu að hafa fundist í
hópnum.
Nokkuð er það djarft (bls. 29)
að kalla sækonung sea-god, og
hreinan misskilning á íslenzk-
unni sýnir það, að þýða „mál“ í
kvæðaheitum með words (t. d.
bls. 10, 14, 15, 18, 24, 38.) Alveg
er það misskilning að skáldið
tali um hrafn Óðins þegar hann
nefnir „munnrjóð Hugins,“ því
hér er hentið tekið að láni og
haft um þann hrafn, er í valinn
sækir. Langt er síðan þeir Ari,
Styrmir og Sæmundur höfðu
sést nefndir wise, og við hugðum
að sú fráleita þýðing á „fróður“
mundi ekki sjást framar, en
gegnum þessa bók gengur hún
ljósum logum. Ekki er gott að
vita hversvegna „grámagi“ er
hér þýtt skate, því vitaskuld
veit höf. að rétt er það ekki, en
í sambandinu skiptir það hér
engu hvað fiskurinn er nefndur.
í kaflanum úr Njálu er sumt
réttara eða heppilegra en hjá
Dasent, en sumt líka á hinn veg-
inn, t. d. þýðir Dasent „krapta
Krists“ rétt en Turville-Petre
ekki. Og svipmeiri í heild er
þýðing Dasents. Það er ekki of
mælt að Turville-Petre sé ekki
enn orðinn snjall þýðari og eink-
um eru vísnaþýðingar hans
fjarska fátæklegar, órafjarri því,
að gefa nokkra hugmynd um
frumtextana, því að mjög skort-
ir í þær alla hrynjandi kveð-
skapar. En það er nú ekki held-
ur við lamb að leika sér að þýða
kvæði eða vísur fornskálda okk-
ar. Hafa líklega engir, sem þýtt
hafa Islendingasögur á ensku,
sloppið eins vel frá glímunni við
skáldin eins og þeir Colling-
wood og Jón Stefánsson, þegar
þeir þýddu Kormákssögu. sem
öllum sögum er þó erfiðari í
þessu efni.
Fyrir tilviljun á ég í fórum
mínu mþýðingu eftir Sir Wil-
liam Craigie á einni þeirra vísna
er Turville-Petre hefir þýtt.
Hann gerði Sir William á sínum
tíma í nálega einu vetfangi, líkt
og þýðingu þá, er ég hefi sagt
frá í Tveim rímum (bls. 200), á
vísu Bólu-Hjálmars, „Blóm-
strum skreyta leturs lönd.“ Það
er vísa eftir Arnór Þórðarson, og
hæpið að margir lesendur hafi
hana við höndina. Er því réttast
að taka upp íslenzka textann:
Björt verðr sól at svartri,
sökkr fold í mar dökkvan,
brestr erfiði Austra,
allr glymr sær á fjöllum,
aðr at Eyjum fríðri
(inndróttar) Þorfinni
(þeim hjálpi goð geymi)
gæðingr myni fæðask.
Próf. Turville-Petre þýðir:
The fair sun will be swarthy,
sink earth into the ocean
black, waves hill-top batter,
break the load of Atlas —
ere is born in Orkney
a Jarl of nobler temper
Save, O Lord of peoples,
the prince who fed his warriors.
En á þessa leið þýddi Sir Wil-
liam Craigie:
The shining sun shall darken,
The land sink in the main,
The waves o’erflow the hill-tops
The heavens be rent in twain,
Before upon these islands
Shall come again to reign
A nobler earl than Thorfinn, —
May God him long sustain.
Þvi miður verða þeir ávallt fá-
ir, er þetta leiki eftir.
Vísur með fornyrðislagi prent-
ar Turville-Petre með þeim
hætti að hann skiptir í dálka og
hefir jöfnu vísu-orðin í hægra
dálki. Þetta tíðkast í engilsaxn-
eskum kveðskap, og má vera að
það fari þar vel, en íslenzk
kvæði ætti ekki að prenta þann-
ig. Hann gerði vel í að taka fram
vegis upp þá aðferð, sem við höf-
um um dálkaskiptingu.
Ekki er það ávallt fyrirferðar-
mest þarna, sem mest mundi
| fara fyrir hjá íslenzkum höf-
| undi. Þannig er það, að Gylfag-
| innirig er að vísu nefnd, en varla
meir, enda þótt hún sé eitt hið
mesta listaverk í bókmenntum
okkar og lykill að fornkvæðun-
um. Ekki er í bókinni neitt það,
sem bendi til þoss að Snorri hafi
ekki sjálfur nefnt bók sína
Heimskringla, og gat honum þó
vitanlega aldrei komið svo fár-
ánleg fjarstæða í hug — og raun-
ar líklega engum íslenzkum
manni. En við höfum þó gert
okkur að góðu að halda þessu
kjánalega nafni, svo að ekki fékk
Páll Eggert Ólason að þvo það af
sinni útgáfu. Ósnjallari menn
urðu þar að ráða.
Sú kenning er nú efst á baugi,
að fornsögur okkar séu varla
annað en lygasögur og sá þykir
mestur maðurinn, sem hæst gal-
ar um þessa nýju trú. Hér er
henni að sjálfsögðu hampað.
Stærsti hvalurinn, sem komið
hefir á kviksandsfjörur þessara
lygasögumanna, er ritgerð Dr.
Sigurðar Nordals um Hrafnkels-
sögu. Hér stendur það skrifað, og
víða stendur það nú skrifað, að
hann hafi sannað, að sú saga geti
ítið verið annað en uppspuni.
En mundi nú ekki hitt nær sanni
að hvort sem sagan er sannsögu-
eg eða uppspunnin, þá hafi
hann ekkert sannað um það efni?
Fyrir víst er það að sumra
manna skoðun, og þar á meðal
jeirra, sem stórum nánari kunn-
leika hafa á sögustöðvunum en
líklegt er að hann hafi. Meðal
óessara manna eru þeir, sem
fulla dómgreind hafa. Nordal
er skáld; meðfædd skáldgáfa
hans er svo rík, að hefði hann
rækt hana og látið annað sitja á
hakanum, er það efalítið mál, að
Dá mundi hann nú talinn meðal
höfuðskálda þjóðarinnar. Það
hefir ekki sjaldan komið fyrir,
að í honum hafi vísindamaður-
inn orðið að lúta í lægra haldi
fyrir skáldinu. Ekki er það ólík-
legt að sá komi tími, að einhver
rísi upp til að sýna fram á, að
svo hafi verið í þessu tilfelli.
Sú tízka hefir orðið ráðandi
hér á landi meðal þeirra manna,
er um efni bókmenntasögunnar
fjalla, og borist síðan til útlanda,
að telja sig ekki mega, eða þora
ekki, að hafa á neinu aðra skoð-
un en Dr. Sigurður Nordal.
Hann er maður stórgafaður, lær-
dómsmaður mikill og meðal
hinna rökfimustu manna. Með
sinni s t e r k u ímyndunargáfu
finnur hann tíðum þau rök, sem
ekki eru í rauninni annað en
skáldskapur, og fyrir fimlegan
rökstuðning hans á sjónarmið-
um sínum, verða þau í sumra
manna augum svo ekta að jafna
má við exportkaffi Ludvigs Dav
ids. Þetta grípur fólkið svo að úr
verður hrein múgsefjun.
Það eigum við að viðurkenna,
sem satt er, að þessi maður hefir
markað djúp spor í bókmennta-
sögu okkar, og að frá hans hendi
eigum við a. m. k. eitt það snilld-
Framhald á bls. 8