Lögberg - 02.12.1954, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 2. DESEMBER 1954
7
Kristniboð í Eþiopíu
Framhald af bls. 3
barizt við forina lengi, skrifar
hann, komu tveir vopnaðir lög-
regluþjónar út úr skóginum, og
sögðu að við mættum ekki halda
lengra. Skammt þaðan hefði
stórt tré fallið þvert yfir veginn
og ekki viðlit að komast með
bílinn fram hjá því. Sagt væri
að ræningjar væru þar á sveimi.
En við gátum ekki snúið aftur,
auk þess sem okkur grunaði, að
lögreglumennirnir gerðu sér von
um að fá far í hina áttina. Við
komum að trénu inni í mjög
þéttum skógi og urðum að
höggva okkur leið gegnum
þykknið og fram hjá því. Ekki
var laust við að ég hugsaði til
ræningjanna, en það reyndist
ástæðulaust. Allt fór vel.
Annað, sem mér finnst ástæða
til að segja frá af þessu ferða-
lagi, er það einstæða afrek, að
við ókum um það bil þrjá kíló-
metra á einum degi, og vorum
þó alltaf að. Suma daga vorum
við á ferð allt að því tuttugu
klukkustundir.
☆
Endurreisnarstarf hins mæta
keisara Eþíópíu er enn skammt
á veg komið. Hann hefir ekki
farið leynt með að hann þarfnist
aðstoðar kristinna manna til
þess að koma upp skólum og
lækningastofnunum víðsvegar
um landið.
Slíkar stofnanir eru óþekkt
fyrirbæri á stað eins og Konsó
til dæmis. Kristniboð er þó ann-
að meira en mannúðarstarf. Við
reisum skóla og reynum á allan
hátt að bæta úr tímanlegu böli
þessa fólks, en sjáum daglega að
það líður undir öðru meira böli
en fátækt og þekkingarskorti.
Því vinnum við fyrst og fremst
að boðun fagnaðarerindisins að
framar öllu skortir hér trú og
siðgæði, sem vestræn menning
er grundvölluð á.
Hvergi í Eþíópiu er meiri um-
ferð á vegum en á hinni miklu
þjóðbraut frá Addis Abeba suð-
ur eftir miðju landi og allt til
landamæra Kenya: Heldri menn
með miklu fylgdarliði, bæði ríð-
andi og fótgangandi. Langar
úlfaldalestir. Fótgangandi fólk,
ávallt berfætt, konur jafnt Sem
karlar. En öll umferð verður að
víkja fyrir stórum flutningabíl-
um, sem rykmekkir fylgja fastar
eftir en skugginn. Bílstjórar eru
venjulega ftalir, eftirlegukindur
frá hernámsárunum 1935—1941,
Arabar eða Sómalínar. Séu bíl-
arnir á suðurleið má gera ráð
fyrir að þeir séu með saltfarm,
en á norðurleið með húðir eða
— kaffi.
Kaffa heitir hérað í suðvestur-
horni Eþíópíu. Til þess staðar
á ekki einungis kaffi rót sína að
rekja í bókstaflegum skilningi,
heldur og heiti sitt, — að sínu
leyti eins og te. sem er kínversk
framleiðsla og kínverskt orð.
Norskur kristniboði segir frá
því, er hann sá í fyrsta skipti
kaffirunna. Ávöxturinn er rauð-
ur og mjög svipaður smáum
kirsiberjum. Hann lét tvö ber
upp í sig. Hýðið var afar seigt.
Þegar það rifnaði komu út tvær
baunir í gráu, seigu þykkni, og
sneru sléttu fletirnir saman. Sé
ein baun í beri kallast hún perlu
kaffi. Bragðið var ankannalegt
en ekki vont.
Blóm kaffirunnans er fíngert
og ilmandi. Hann þrífst vel í
hitabeltislöndum á stöðum 400
til 200 metra yfir hafi.
Kaffið er sem sagt uppruna-
lega komið frá Kaffahéraði í
Eþíópíu. Þar vaxa villtar þrjár
tegundir þess. Á afskekktum
stöðum þykir ekki borga sig að
hirða kaffi sökum mikils flutn-
ingskostnaðar. En þar étur apa-
tegund ein, bavíanar, kaffibaun-
ir í tonnatali. Fjögurra ára
gamlir bera runnarnir ávöxt.
Fyrr ekki. Þeir þola illa sterkan
hita og eru því gróðursettir for-
sælumegin eða í skugga hárra
viða. Uppskerutími er desember
og júnímánuður. Kaffi er þannig
verkað, að berin eru þurrkuð
þangað til þau skrælna og baun-
irnar koma út sjálfkrafa.
Aröbum mun það einkum að
þakka — eða kenna — að heita
má að kaffi sé orðið alþjóða
drykkur. Enginn veit hve
snemma á öldum það var orðið
þjóðdrykkur í Eþíópíu. En engir
menn hafa náð lengra en Arabar
í þeirri list að búa til kaffi. Kaffi
kom ekki almennt í notkun á
Norðurlöndum fyrr en í byrjun
19. aldar.
Kaffi er búið til í heimalandi
þess, Eþíópíu, með ýmsum hætti.
Til. dæmis tíðkast þar að baun-
irnar eru steyttar óbrenndar í
mortéli. Mulningurinn er soð-
inn í vatni og seiðið drukkið
eftir að sáldrað hefir verið í það
ögn af salti. Fjölmennasti ætt-
flokkur landsins, Gallar, matbúa
kaffi. Ber eru lesin af runnun-
um áður en þau eru fullþroska,
særð lítið eitt og síðan soðin í
smjörfeiti í margar klukku-
stundir. Kváðu þau þá vera ljúf-
feng og seðjandi. Síðustu vikuna
fyrir brúðkaup er brúðurin látin
borða þannig matreidd kaffiber
einvörðungu.
Kaffimarkaður er í einum
þeirra bæja, sem þjóðbrautin
mikla liggur um. Nefnist bær-
inn Dlila.
„Löngu áður en við komum
til Dilla“, skrifar kristiboðinn,
rákumst við á konur og karla,
sem báru á höfðinu geitar-
skinnsbelgi, úttroðna með kaffi.
Karlmenn gengu í mittisskýlu
einni klæða, úr grófu efni. Kon-
ur voru í einni skinnflík, og
var hún jóðluð í þráu smjöri
svo að lýsti af henni langa leið
í sólskininu. Smjör höfðu' þær
einnig borið í hárið.
Þess verður að gæta á torginu
í Dilla, að skórnir fyllist ekki
af kaffibaunum. Þykkar breið-
ur liggja til þurrks á rykugu
torginu. Ótrauðir ganga menn,
með nakta fætur, smurða þráu
smjöri, yfir breiðurnar. En þar
eru einnig krakkar að leik og
grýta hnefafylli af baunum
hvort í annað, ef eitthvað ber á
milli. Kaupendur eru einkum
Arabar. Þeir fara öðru hvoru
yfir breiðurnar með nibbóttum
steinum og núa hýðisleyfum af
baununum svo að ryk þyrlast
kringum þá. Að því látnu eru
baunirnar látnar í poka og
sendar til Addis Abeba. En þar
er gengið frá þeim til út-
flutnings.
— Ég er kunnugur öldruðum
manni, skrifar sami maður, sem
þykir sopinn góður. Hann er til
með að halda langar lofræður
um kaffið, og hann telur sér
vera kunnugt um hvernig það
fyrst kom í notkun:
Maður einn varð þess var, er
hann gætti geita sinna, að þær
voru sólgnar í blöð og ber á
runnum, sem þar uxu. Færðist
þá einatt í þær svo mikið fjör
að þær brugðu á leik, hoppuðu
og réðu sér ekki fyrir kæti. Hon-
um hugkvæmdist nú að rauðu
berin á runnunum mundu hafa
svona fjörgandi áhrif. Hann
vildi ganga úr skugga um það
og fór að neyta berjanna sjálfur,
og áhrifin leyndu sér ekki.
Hvort hann hefir unnið mann-
kyninu gagn með þessari upp-
götvun eða ekki, og hvort það
stendur í þakkarskuld við Kaffa-
hérað í Eþíópíu eða ekki, — er
enn óútkljáð mál.
—Lesb. Mbl.
Áfengissjúklingar finnast jafnvel meðal maura
Meðalaldur íslendinga
Meðaldur Islendinga hefir
lengst um helming á rúmri öld.
Til þess liggja margar orsakir.
Ungbarnadauðinn hefir lækkað
afar mikið og var nú í fyrra orð-
inn lang lægstur hér á landi af
öllum löndum í heimi, eða 17 af
þúsundi. En lengi má gott batna.
Ekki stafar lenging meðalaldur-
sins samt ein vörðungu af þessu.
Menn eldast síðar, eru lengur
ungir og lengingin kemur mest
fram á starfsárunum. Sést það
meðal annars á því að nýlega
hefir starfsaldur embættis-
manna ríkis og bæjar og fleiri
starfsmanna verið hækkaður um
fimm ár, frá 65 upp í 70 ár.
Til lítils væri barizt ef aðeins
reyndist unnt af framlengja
þróttminnstu elliárin. Það eru
æsku- og manndómsárin, sem
þarf að auka við, enda hefir
reyndin orðið sú, í flestum til-
fellum. Bætt lífs skilyrði, minni
þrældómur og slit, betra viður-
væri, aukin þekking á næringar-
efnum og bætiefnum, betri húsa-
kynni, meiri hibýlahiti og hi-
býlaprýði, öflug læknislyf, betri
læknismenntun, fleiri læknar og
önnur heilsuvernd, allt stuðlar
þetta hvað á sinn hátt að því
að framlengja mannsævina.
Þetta hefir áunnist með heil-
brigði skynsemi, aukinni þekk-
ingu og með eðlilegum hætti og
virðist þróunarleiðin í helibrigð-
ísmálunum muni halda áfram á
sömu braut. Ávallt er talsverður
hópur manna sem mænír vonar-
augum til einhvers allsherjar
kína-lífselixirs í nútíð eða fram-
tíð. Hinn merki rússneski dýra-
fræðingur Metehnikoff taldi að
heilsuleysi manna stafaði af
eitrun í görnum, sem hægt væri
að fyrirbyggja með neyzlu súr-
mjólkur. Taldi hann að með því
eina móti yrði unnt að fram-
lengja mannsævina um fleiri
tugi ára. Fékk hann þegar mikið
fylgi víðs vegar um heim, og
sala súrmjólkur jókst gífurlega.
Þegar hann andaðist sjálfur 71
árs gamall, dró verulega úr fylgi
manna við kenningu hans.
Samlandi hans, Bogomoletz,
tók merg úr nýdauðum, ungum
hraustum mönnum, sem látist
höfðu af slysförum og sprautaði
honum inn í hesta. Fékk hann
síðan frá þeim blóðvatn, sem
hann taldi styrkja mjög allan
stoð og bandvef mannslíka-
ans. Þóttist hann með þessu
hafa fundið óbrigðult ráð til þess
að framlengja mannsævina.
Ekki hefir neitt komið fram á
síðari árum sem stutt getur
þessa kenningu hans.
Náttúrulækningamenn leggja
höfuðáherzlu á grænmetisát og
þá oft á kostnað skynsamlegrar
heilsuverndar og lækninga á
öðrum sviðum. Fundin hafa ver-
ið upp ýmis og óskasteinar fyrr
og síðar og svona mætti lengi
telja. Menn eru oft þannig gerð-
ir að þeir óska fremur eftir töfr-
um, viðundrum eða kraftaverk-
um, þegar jafngóður eða betri
árangur fæst með nútíma þekk-
ingu og á eðlilegan hátt. Það er
mjög erfitt að kenna mönnum
að breyta siðvenjum sínum og
lifnaðarháttum, þannig, að þeir
samræmist þeirri vísindalegu
þekkingu um heilsuvernd, sem
þegar er fyrir hendi. Margur
maðurinn lifir það samt að verða
90 — 100 ára að því er virðist,
eftir happa og glappa aðferðinni.
Það eru því mjög sterkar líkur
fyrir því að komandi kynslóðir
vaxi þannig upp, að þeim verði
eðlilegt að fara vel með líkami
sína á allan hátt, og lifa eftir regl
um heilsuverndar án nokkurrar
þvingunar. Þetta mun kosta stór
aukna fræðslu í skólum, útvarpi
og blöðum ásamt stöðugum á-
róðri um þessi efni. Verður
mönnum það þá eiginlegt og
þeir munu setja metnað sinn í
það að fara eins vel með hina dá-
samlegu og dýrmætu líkami
sína, eins og bezt verður vitað á
hverjum tíma. Verstu óvinir
vorra tíma eru hin vanheilaga
þrenning, ofát, ofdrykkja og of-
þreyta. Ef okkur tækist nú að
sigrast á henni, eru sterkar líkur
til þess að meðalaldurinn lengd-
ist fljótt upp í 100 ár, og með
aukinni þekkingu á bætiefnum,
hormónum, næringarefnum og
hollum lifnaðarháttum, kæmist
hann ef til vill eftir fáeinar kyn-
slóðir upp í 150 ár.
— TÍMINN, 24. okt.
Skordýrafræðingar eru ekki
alveg á einu máli um maurana,
dugnað þeirra, iðni og skipulags
hæfileika.
Sumir halda því fram, að
maurarnir sé skynsamari og hafi
betra skipulag á hlutunum en
konungur tilverunnar, sjálfur
maðurinn. Aðrir eru þeirrar
skoðunar, að maurinn sé í raun-
inni letingi, heimskur, sjálfum
sér ósamkvæmur og komist að-
eins af vegna þess, að hann búi
yfir fáeinum erfðum eiginleik-
um. í þessum efnum eru svo
einstaka menn, sem synda á
milli skers og báru, og í þeim
hópi er enski skordýrafræðing-
urinn John Crompton, sem hefur
nýlega skrifað skemmtilega bók
um lifnaðarhætti maura. Segir
hann, að maurar, sem búi í sam-
býli, sé gæddir tilfinningum,
aga og góðum gáfum, enda þótt
einstaklingurinn kunni að vera
heimskingi, samanborið við hús-
fluguna, sem er einstaklings-
hyggjudýr. Er mikill fróðleikur
saman kominn í bók Comptons,
og skal hér drepið á nokkur
atriði.
Rækta sveppa til átu
Sumir maurar eru garðyrkju-
menn.“ — í Suður-Ameríku eru
þeir maurar frægir, sem klippa
lauf af trjánum — kallaðir „sól-
hlífar“maurar — og var löngum
haldið, að þeir notuðu laufið að-
eins til að þilja bústaði sína.
Compton segir, að maurar þessir
tyggi blöðin í mauk, sem þeir
nota til að rækta sveppi. Þegar
sólhlífarprinnsessa flýgur að
heiman til að leita sér maka,
hefur hún heimamundinn í
munninum — örlítinn sveppa-
gróður til að byrja á garðinum,
sem á að sjá afkvæmum hennar
fyrir viðurværi.
Her blóðmaura fór í hernað
gegn nálægu „svertingabúi“,
drap alla verjendurna og hélt
heimleiðis með ránsfenginn, sem
voru púpur (þrælar framtíðar-
innar). En skömmu síðar ruddist
allur blóðmauraskarinn út úr
búi sínu, og hafði þá ekki aðeins
meðferðis púþurnar, sem teknar
höfðu verið herfangi, heldur
einnig sínar eigin púpur, vista-
birgðir sínar, egg og drottning-
una. Var haldið rakleiðis til
„svertingja“borgarinnar, sem
enn var auð, og búseta hafin
þar. Crompton heldur því fram,
að þegar herinn sigursæli hafi
komið heim, hafi hann séð að
vistaverur „svertingja“ voru
miklu betri en þeirra eigin —
þeir hafi jafnvel séð það, meðan
barizt var, og hafi þeir þá talið
heimamenn á að flytja búferl-
um.
Sólin grandar kjötætum
í Afríku er til blind maura-
tegund, kjötætur, sem ganga í
skipulegum, endalausum fylk-
ingum, en sitt til hvorrar handar
ganga „liðsforingjar,“ stærri
maurar, sem stjórna göngunni.
Njósnarar, sem fara á undan, at-
huga líkleg árásarmörk, og
kemst enginn lífs af, sem maur-
arnir ná tangarhaldi á. En þótt
maurar þessir sé grimmir, verð
ur sólin þeim að bana. Ef þeir
neyðast til að fara um víðavang
á sólbjörtum degi, mynda þeir í
flýti einskonar jarðgöng, svo að
sólin verði þeim ekki að aldur-
tila.
Sumir maurar vinna uppskeru
störf rétt eins og menn. Þær
skilja kornið frá hisminu og
gera meira að segja sex þum-
lunga breiðan veg gegnum gróð
ur til að komast á akurinn. Flest
ir maurar af þessu tagi fara í
hópum að heiman til að vinna
við uppskerustörfin, en koma
svo heim einn og einn með byrði
sína. Sumir maurar, sem hafa
ekki náð í korn, skammast sín
bersýnilega fyrir það, því að
þeir koma þá með eitthvað
annað, sandkorn eða steinvölu,
til að vera þó með eitthvað við
heimkomuna.
Maurar eru drykkfelldir
Til er maurategund, þar sem
einstaklingarnir eru bókstarf-
lega áfengissjúklingar. Vissar
tegundir brezkra maura draga
inn í bú sitt vissa tegund fiðr-
ilda, þegar þau eru á grasmaðks-
stigi, en þegar maurarnir gæla
við grasmaðkana ,gefa þeir frá
sér vökva, sem verkar eins og
áfengi á maurana. Eru þeir svo
þyrstir í þessar veigar, að þær
ala maðkana jafnvel á afkvæm-
um sínum og eggjum, en þegar
grasmaðkurinn verður að fiðr-
ildi, fær hann að fljúga leiðar
sinnar áreitnilaust.
— VISIR, 27. okt.
Minnist
BETEL
i erfðaskrám yðar.
Færið yður í nyt hina ódýrustu flugferð til
íslands til heimsókna um jólaleytið!
SankU Ivláus hefir rétt fyrir sér. Fullkomnasta
jólagjöfin, sem þér geUÖ fært ástvinum yöar
á íslandi er heimsókn yöar sjálfra um jélin. Og
hinn mikli fjársparnaöur, sem yður fellur
í skaut 4 þessu "The Great Circle” ferðalagi, vekur
margfaldan fögnuð, er heim kemur!
Tíðar og reglubundnar flugferðir með 4 hreyfla
Douglas Skymaster frá New Tork.
Milli Reykjavíkur og New York báðar leiðir —
AÐEINS $265
Leitiö frekari upplýsinga hjd umboösmanni ferOa-
skrifstofu yöar varöandi fargjöld.
n /—\ n
ICELANDICl AIRLINES
L/zAaLJ=7
15 West 47th St., N. Y. 36. Pl 7-8585
S0RE BACK BR0UGHT H0SPITAL BILLS
THAT COUID HAVE WIPED 0UT OUR SAVDÍGS
"Iin sure gl&d
Ibdongh
BLUECROSS
Við vinnu mína I búðinni I
vor, sem leið, tognaði ég í
baki við að lyfta þungavöru.
Læknirinn kallaði þetta
“slipped disc’’ og sendi mig 4
sjúkrahús. Þetta opnaði augu
mín fyrir gildi Blue Cross
verndarinnar. Ég var 41 dag
I semi-private herbergi í
sjúkrahtisinu og reikingur-
inn hljóp upp 4 $455.30, en i
þvi var innifalið skurðher-
bergi X-rays, meðöl og ýmis-
legt annað.
Slikt fjárhæð hefði nálega
gleypt það sparifé, sem við
áttum, en þá kom Blue Cross
samkvæmt samningi til sög-
unnar og greiddi $430.30, svo
ég þurfti einungis að ann-
ast um $15.00 greiðslu.
Jú, Blue Cross hefir reynzt
mér veruleg hjálparhella. Og
ég mæli með þessari aðferð
við hvern, sem er.
Úr skýrslum
Manitoba Blue Gross
Megið þér við spíialareikningi eins og áslaii er?
Megið þér við því að vera án
Blue Cross verndar?
i ' FOR DETAILS
MAIL TODAY
MANITOBA HOSPITAL SERVICE ASSOCIATION
116 Edmonton Strcet, Winnipcg
PLEASE SEND ME COMPLETE DETAILS ON HOW I MAY
JOIN THE BLUE CROSS
1 om employed os
NAMK
ADPFFSS
A-2
Gætið peninga yðar vandlega
Peningar yðar eru í öruggri geymslu í Royal-bankanum; þar er
ekki unt að stela þeim þar og þér getið ávalt fengið þá, er þér
þarfnist þeirra. Byrjið að leggja inn peninga og gerið það
reglubundið á hverri viku; þér getið byrjað sparisjóðsreikning
með eins dollars innlagi. Hefjist handa um þetta nú þegar.
Viðskipti yðar eru kærkomin
THE ROYAL BANK OF CANADA
Hvert útibú nýiur trygginga allra eigna bankans,
sem nema yfir $2,675,000,000.