Lögberg - 30.12.1954, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 30. DESEMBER 1954
Kýpurbúar vilja ekki sjálfst-æði, en óska
effir að sameinasf Grikklandi
Meiri hluti Kýpurbúa er af
grískum uppruna. Eyjan lýtur
þó ekki yfirráðum Grikkja, held-
ur Breta. Það var Disraeli, sem
keypti eyna af Tyrkjasoldáni í.
kringum 1870, en Tyrkir höfðu
þá haldið eynni síðan 1 lok 15
aldar. Sagan segir, að þáverandi
Tyrkja-soldán, Selim II, hafi her
tekið eyna vegna þess, hve ágæt
vín voru brugguð þár í landi.
Bretar gerðu eyna að krúnu-
nýlendu árið 1925, og j lok síð-
asta stríðs var oyjarskeggjum
heitið sjálfstæði svo fljótt sem
auðið yrði.
En sannleikurinn er sá, að fáir
eyjarskeggja kæra sig um sjálf-
stæði. Fólkið lítur á sig sem
Grikki, og ósk flestra er einmitt
að eyjan fái að sameinast Grikk-
landi. En víst er, að Bretar muni
ekki vera ginkeyptir fyrir slíka
lausn mála, ekki sízt nú, eftir að
þeir hafa verið neyddir til þess
að flytja aðalbæklstöðvar sínar
í austanverðu Miðjarðarhafi frá
Egyptalandi. Þeir hafa sem sé
valið Kýpur, eða höfuðborg eyj-
arinnar, sem Nicosia heitir, sem
arftaka Kairóborgar í þessu til-
liti. Hernaðarlegt m i k i 1 v æ g i
Kýpur hefur þannig vaxið um
allan helming.
Hvar sem farið er um á Kýp-
ur, munu menn rekast á brezkar
hernaðarbækistöðvar. Kýpur er
orðin að forðabúri fyrir her-
flokka Breta við austanvert Mið
jarðarhaf. Þegar styrkja þarf
setuliðið við Súez eða annars
staðar austur þar, þá er það
Kýpur, sem leggur til liðsaflann.
Gamalt og nýtt
Þegar maður kemur á flug-
völlinn við Nicosia, kemst mað-
ur ekki hjá því að veita eftirtekt
hinum geysilega mun, sem er á
þessu mikla nútíma mannvirki
og borginni sjálfri, sem er inni-
lokuð handan við gamla múra
frá dögum Venesíumanna. Allt
til þessa dags hefur borgin ekki
náð að stækka út fyrir þessa ein-
kennilegu múra, sem verið hafa
einu varnarvirkin á eynni í ald-
anna rás. Og þó. Nokkur inn-
flutningur manna úr Vestur-
Evrópu, einkum brezkra embætt
ismanna, hefur leitt það af sér,
að borgin hefur nú vaxið út fyrir
múrana. 'Hinum vestur-evr-
ópsku inflytjendum þótti ekki
fýsilegt að búa við þá tækni og
lífsþægindi, er miðalda borgin
hafði upp á að bjóða.
Nicosia er vissulega mjög ein-
kennileg borg. Ólík menningar-
skeið setja enn svip sinn á borg-
ina. Þar ægir saman Austur-
landamenningu og menningu
Vesturlanda frá því á miðöldum.
Húsin segja hvað merkilegasta
sögu í þessu tilliti. Hér getur að
líta hús með Venesíusniði,
grísku og rómversku. Og þá
verður fljótlega greinilegt, að
borgin hefur ekki farið varhluta
af menningaráhrifum Tyrkja,
sem réðu þarna lögum og lofum
um 300 ára bil.
Innanmúra er Nicosia enn með
sama sniði og hún hefur verið
öldum saman. Göturnar efu
þröngur, og fólkið hrúgast sam-
an í húsunum og kærir sig koll-
ótt um öll húsnæðisvandræði.
Hvert hún er eins konar fjöl-
skyldufyrirtæki. Uppi á hana
bjálka búa afi gamli og amma, á
hæðinni fyrir neðan getur að
líta annan ættlegginn, og í göng
um og forstofum er gjarnan húsa
kjól fyrir yngstu kynslóðina,
sem þegar hefur fest ráð sitt og
er e.t.v. með sand af smábörnum
á framfæri sínu. Það má því með
sanni segja, að hvert skot sé
notað til hins ýtrasta, ef það ein-
ungis veitir skjól fyrir verstu
vetrarstormunum og brennandi
sumarsólinni.
Nú er svo komið, að bífreiðar
hafa haldið innreið sína í borg-
ina. Hins vegar verður ekki sagt,
að borgargöturnar séu beinlínis
ættlaðar fyrir slíka umferð.
Enda er það hið mesta vandamál
hvernig bílar eiga að fara hver
fram hjá öðrum.
Þetta vandamál er engu minna
í aðalgötu borgarinnar, sem nefn
ist Ledra stræti. Þar er jafnan
THE ROYAL BANK
OFCANADA
Condensed Annual Statement
30th November, 1954
ASSETS
Cash on hand and due from banks (including items
in transit)..................................$ 467,429,065
Government of Canada and provincial government
securities, not exceeding market value........... 969,888,546
Municipal and other securities, not exceeding market
value............................................ 288,188,034
Call loans, fully secured.......................... 156,395,203
Total quick assets................$1,881,900,848
Other loans and discounts . ..................... 1,031,626,844
Mortgages and hypothecs insured under the N.H.A.
(1954) 22,672,390
Bank premises..................................... 24,194,181
Liabilities of customers under acceptances, guarantees
and letters of credit...........*............ 59,349,565
Other assets......................................... 7,152(016
$3,026,895,844
LIABILITIES
Deposits.........................$2,797,548,149
Acceptances, guarantees and letters of credit .... 59,349,565
Other liabilities................... 23,064,466
Total liabilities to the public . . . $2,879,962,180
Capital paid up................................... 41,809,863
Rest Account............T...................... 103,619,726
Undivided profits.................... 1,504,075
$3,026,895,844
STATEMENT OF UNDIVIDED PROFITS
Profitsfortheyearended 30th November, 1954, aftermaking
appropriations to Inner Reserves, out of which full pro-
vision for bad and doubtful debts has been made.......
Provision for depreciation of bank premises.............
$20,913,511
2,079,466
Provision for income taxes on above profits
$18,834,045
9,276,000
Dividends at the rate of $1.42)-^ per share $5,151,634
Extra distribution at the rate of 10 cents per
share................................... 417,711
Transferred from Inner Reserves after provision for income
taxes exigible ........................................
Balance of undivided profits, 30th November, 1953 . . . .
Transferred to Rest Account.............................
Balance of undivided profits, 30th November, 1954
$ 9,558,045
$ 5,569,345
$ 3,988,700
16,000,000
$19,988,700
1,515,375
$21,504,075
20,000,000
$ 1,504,075
/
JAMES MUIR,
Chairman and President
H. ATKINSON,
General Manager
krökt af fólki, og það er einmitt
hérna sem hinir 30 þúsund ferða
menn, sem árlega heimsækja
borgina, gera sín viðfrægu inn-
kaup. Meðfram götu þessari eru
mýmörg kabarett hús, sem hafa
upp á að bjóða þriðja flokks
nektardansmeyjar og virðast
eiga nokkrum vinsældum að
fagna meðal karlmanna þarna á
eynni, því að sú regla, að konan
gæti stöðu sinnar á heimilunum,
er dyggilega haldin í þessu
landi.
í Alþjóðaleið
Um allar aldir hefur mikil um
ferð legið um Kýpur. Krossfar-
arnir höfðu þar áfangastað, áður
en þeir lögðu upp í lokaáfang-
ann til landsins helga. Kaup-
menn og sæfarar áðu þarna á
leið sinni um Miðjarðarhafið.
Hernaðarstörveldi hafa 1 í t i ð
eyna girndaraugum sem tilval-
inn stað fyrir birgðir og bæki
stöðvar.
Frá því á 15. öld hefur fólkið
á eynni verið af grískum stofni
að miklum meirihluta. En yfir-
ráðin hafa þó ávallt verið í hönd
um framandi þjóða. Það er því
ekki að undra, þótt saman hafi
lostið margvíslegum menningar-
áhrifum.
Grísk-Kaþólska kirkjan
Sú innlend stofnun, sem mest
áhrif hefur á landslýðinn, er
hin grísk- kaþólska kirkja. Yfir-
maður hennar er erkibiskup,
sem að embættistign er hærra
settur en sjálfur erkibiskupinn í
Aþenu. Hann gengur að virð-
ingu næst patriarknum, sem er
yfirmaður eða páfi allrar grísk-
kaþólsku kirkjunnar.
Núverandi erkibiskup á Kýp-
ur er maður að nafni Mikarios,
og hefur hann gerzt leiðtogi
Kýjurbúa í þjóðernislegum efn-
um. En hann hefur vissulega
ekki sömu aðferð við að ná
marki sínu sem alsiða er í lönd-
um við austanvert Miðjarðarhaf
og víðar, því að hann æsir þjóð
sína ekki upp til víga og mann-
drápa, heldur fer hann þá leið,
sem okkur Islendingum er ekki
með öllu ókunn, að hann skír-
skotar til réttlætistilfinninga og
reynir að ná marki sínu með því
að fara hinar lagalegu leiðir.
Slægð og svik stjórnmálanna eru
honum ekki hð skapi.
Vill ekki sjálfsiæði
Hann er ekki talsmaður þess,
að Kýpur fái sjálfstæði, heldur
krefst hann þess eins, að eyjan
fái að sameinast Grikklandi.
Hann heldur því fram, að Bretar
kæri sig kollótta um líf og til-
veru Kýpurbúa. Að vísu með-
hendli þeir eyjarskeggja ekki
illa, en þeirra eini raunverulegi
áhugi sé þó sprottinn af því, að
þeir telji eyna mikilvæga í
hernaðarlegu tilliti og því vilji
þeir hafa þar aðsetur. Þeir neyði
upp á Kýpurbúa iðnvarningi
sínum, en sýni engan lit á því
að kaupa í staðinn framleiðslu-
vörur eyjarskeggja.
Mikarios hefur gerzt talsmað-
ur Kýpurbúa á vettvangi al-
heimsstjórnmálanna, og hann
hafði eðlilega tryggt sér stuðn-
ing Grikkja í baráttu sinni.
Grískir fulltrúar hafa talað máli
Kýpurbúa hjá Sameinuðu þjóð-
unum, en þó er svo komið nú, að
því er virðist, að þessi stuðning-
ur ætli ekki að duga lengi. Grísk
ir stjórnmálamenn virðast hafa
kosið að láta Kýpurmálin liggja
í þagnargildi nú um skeið. Á-
stæðan er einkum sú, að Tyrk-
land og Grikkland hafa gerz
bandalagsbræður í Atlantshafs-
bandalaginu, og með því að þessi
lönd eru gamlir keppinautar er
ekki fyrir það að synja, að Tyrk-
land telur sig hafa lítinn hag af
auknu yfirráðasvæði Grikkja á
Miðjarðarhafi, — aðeins fáa kíló
metra frá suðurströnd Tyrk-
lands. Grikki raftur á móti vilja
ekki verða þess valdandi, að
hindrun verði lögð í leið hinnar
nýju vináttu þeirra við Tyrki.
Mikarios virðist því hafa misst
af þeim stuðningi, sem honum
átti að vera hvað vísastur, og
mætti um þetta segja, að heggur
sá, er hlífa skyldi.
Lílil mólspyrna innanlands
Innanlands á Mikarios engan
mótspyrnumann, sem nokkru
máli skiptir. En þó getur maður
hitt fyrir fólk, sem ekki lætur
í ljós neina sérstaka hrifningu.
á stefnu hans. Slíkar raddir er
einkum algengt að hitta fyrir
meðal ungra kaupsýslumanna
og þess fólks, sem betur fylgist
með í gangi heimsmálanna.
Undir brezkri stjórn er ekki
um að ræða neina undirokun, og
þótt ekki væri hægt að segja, að
framfarir í landinu væru stór-
stígar á árunum fyrir heims-
styrjöldina síðustu, er ekki hægt
að bera á móti því, að þær voru
nokkrar.
Það voru Bretar, sem hleyptu
lífslofti í . námurnar að nýju.
Lífskjörin hafa batnað, svo að
þau eru betri en annars staðar
v í ð a í Miðjarðarhafslöndum.
Efnahagskerfið er langtum
þroskaðra en í „móðurlandinu,“
Grikklandi, og stjórnmálaspill-
ing er óþekkt fyrirbæri.
En það er líka annað, sem ger-
ir Kýpurbúa tortryggna. í lok
seinustu heimsstyrjaldar fékk
nágrannaeyjan Rhodos rétt til
sameiningar við Grikkland. Eftir
örfá ár var allt efnahagslíf á
Rhodes komið á sama vonarvöl-
inn og var í Grikklandi sjálfu.
Þar ríkir nú meiri verðbólga en
við getum gert okkur í hugar-
lund, lífskjörin hafa hrapað, og
stjórnmálaspillingin hefur hald-
ið innreið sína.
En gamli tíminn er á undan-
haldi á Kýpur. Bretar hafa end-
urvakið námureksturinn, skóg-
ræktin er aukin. Nú er á döfinni
tíu ára nýsköpunaráætlun, sem
ætlað er að breyta landinu smám
safnað s a m a n í geysistórar
saman í nútíma horf. Vatni er
geymsluþrær, og síðan er því
veitt yfir appelsínuakrana, sem
nú er hægt að nytja stórum
betur en áður. Verzlunin við út-
lönd hefur þrefaldast á þremur
árum. Áveitur bæta úr vatns-
skortinum um þurrktímann.
Hundrað þúsund bændur hafa
gengið í samvinnufélög, sem
komið hafa í stað okrara og lík-
ur eru fyrir, að geti smám sam-
an orðið stærsta gósseigandan-
um, kirkjunni, óþægur ljár 1
þúfu.
Brezka nýlendustjórnin elur
þá von í brjósti, að þessi fram-
faraviðleitni muni hnappa fólk-
inu saman um hinn brezka mál-
stað, en Mikarios verði að vikja.
Hvað sem tíminn kann að leiða
í ljós, þá er það staðreynd, að
Kýpurbúar sýna Bretum ekki
opinberan fjandskap, en þeir
munu flestir telja sig bundna
hreyfingu erkibiskupsins bönd-
um skyldu og tilfinninga.
Sjálfviljugir munu Bretar varla
láta Kýpur af hendi í náinni
framtíð, til þess er ástandið, að
þeirra áliti, of geigvænlegt við
austanvert Miðjarðarhaf. En
Mikarios erkibiskupi er gefin ró-
semi hugans, og hann mun ekki
telja eftir sér að bíða og sjá,
hverju fram vindur.
— TIMINN, 10. nóv.
Ýmsar venjur
Eyfirðinga
(Eftir Harald Ó. Briem, rit-
að um 1860 eftir sögn Hall-
dórs Jónssonar á Yxnafelli.
Það var venja Eyfirðinga að
hafa mikið við ýmsa daga, og
eins við ýmsar athafnir og ýmis
atvik.
Svo var ef kona hafði átt barn
og fór fyrst á fætur eftir leguna,
þá var fólki gefið frítt og tiglað
með fæðu. Einnig er börn voru
skírð og á afmælisdögum, eink-
um hjá heldra fólki. Það var
síður að gefa börnum tannfé;
var þeim þá gefinn einhver grip-
ur, svo sem bók eða annað, ef til
var. Skyldi sú gjöf haldast.
Slægjur voru gefnar, er alhirt
var á haustum, og töðugjöld er
töður voru hirtar á sumrum. Þá
var gefinn stungubiti, er stungið
var tað út úr húsum, þófarabiti
er búið var að þæfa vaðmál,
vefjarbiti er búið var að fella af
vef.
Helztu tyllidagar voru þessir:
þriðjudagurinn fyrsti í Þorra.
Þá var gefið kjöt mikið, og var
þá siður að hengja leifarnar upp
í rótina. Eigi mátti nefna kjöt
né flot álla föstuna. Miðvikudag-
inn næsta, eða öskudaginn, áttu
allar stúlkur að koma ösku á
piltana, en þeir aftur steini á
þær. Þar næst var Þorrablót,
föstudaginn fyrstan í Þorra; þá
voru gefnir grautar eða einhver
sjaldgæfur matur; þá áttu konur
að fagna Þorra. Þá var Góublót
föstudaginn fyrstan í góu; þá
fögnuðu bændur komu Góu.
Þriðjudagurinn fyrsti í Einmán-
uði var kallaður heitdagur; þá
hétu Eyfirðingar að gefa hinum
fátækustu í hreppnum einhverja
lífsbjörg til þess að vel voraði.
Þá var og heilagt haldið á
Þrettánda, á hreinsunarhátíð
Maríu og Maríumessu eða boðun
ardag hennar, hinn þriðja dag í
jólum, páskum og hvítasunnu, á
Jónmessu og Allraheilagradag
eða messu.
Um klæðaburð
Á fyrri öld var það siður, að
karlmannaföt voru með mörgum
hætti og sniði, eftir því að
hverju verki þeir voru, hvort
þeir ferðuðust eða fóru í kirkju.
Hversdagslega voru þeir svo
Jdæddir: í prjónabrókum næst
sér og dúkskyrtum, og í vestis-
stað í brjóstdúkum eða bolum.
Brjóstdúkarnir voru kræktir á
hliðunum og síðar svo að þeir
sátu með manni. Þeir voru prjón
aðir með ýmsum litum. Síðar
komu upp bolir. Þeir voru og
prjónaðir og með ýmsum litum
og þóttu meira stássfat en brjóst
dúkarnir. Þeir voru tvíhnepptir
og voru hnapparnir utarlega. Þá
voru menn í stuttbuxum er náðu
rétt ofan fyrir hné, og sokkarnir
upp fyrir hné innan undir bux-
unum. Svo höfðu þeir leggja-
bönd, rétt fyrir neðan hné. Þess-
ar buxur voru prjónaðar. Yzt
voru þeir í prjónuðum hemp-
um. Þær náðu liðlega niður á
mitt læri og voru kræktar.
Lynglitur var tíðkanlegastur á
fötum og stáss þótti, ef sortulitað
var. — LESBÓK MBL.
Gleðilegt Nýár!
I
|
I
I
<~>easoris C/reetings 1
to our lcelandic Customers for a
Prosperous and Happy New Year.

1
DIRECT FURNITURE STORES LTD.
;
475-479 Selkirk Avenue
v
V
WINNIPEG MANITOBA