Lögberg - 12.07.1956, Side 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 12. JÚLI 1956
7
Ef þú ferð til Marz
Alltaf er verið að tala um
geimflug og ferðalög milli
stjarnanna. Hér er grein
eftir dr. Robert S. Rich-
ardson, sem er stjörnu-
fræðingur og hefir starf-
að við stjörnurannsóknar-
stöðvarnar á Mount Wil-
son og Palomar. Hann er
einnig í alþjóðanefnd
þeirri ,er hefir rannsóknir
á Marz gérstaklega með
höndum, og hefir gefið út
bók um þær rannsóknir.
MARZ er eina jarðstjarnan,
* auk jarðarinnar, þar sem
vart hefir orðið við líf. En að
Sjálfsögðu geta verið til mil-
lonir annara sólhverfa, þar
sem lífið hefir fest rætur. Um
það vitum við þó ekkert, og
oins og nú horfir, eru litlar
Úkur til þess að vér fáum
nokkurn tíma að vita það.
Það er ekki ýkja langt síðan
að það voru taldir draumórar
að hægt myndi vera að ferð-
ast á milli stjarnanna, en að
undanförnu hafa orðið svo
stórstígar framfarir, að líklegt
er að hnattflug geti hafizt á
ckkar dögum — innan tíu ára,
segja sumir.
I hrifningunhi út af þessu
hefir það nær gleymst að tala
hvaða erindi vér eigum til
annara hnatta. Og vér höfum
ekkert verið að hugsa um
hvort þetta muni nú borga sig.
Flug til Marz mundi t. d. kosta
þúsundir milljóna dollara.
^að verður hin dýrasta landa-
leit sem sögur fara af. Og
hvað fáum vér svo í aðra
hönd? Eftir hverju er að
S0ekjast á Marz?
----0----
Að útliti er Marz ekki mjög
úlíkur jörðinni. Stór land-
svæði þar munu svipuð land-
svæðum hér á jörð, en þó
uðallega eyðimörkum, því að
ttijög þurrlent er á Marz og
°g mestur hluti yfirborðsins
er eyðimörk.
Venjulega er talað um Marz
sem litla stjörnu, og satt er
Það, að ummál hennar er hér
Una bil helmingi minna en
Unimál jarðar. En hins ber þá
að gæta, að um 3/4 af yfir-
^orði jarðar er haf. Sé borið
saman þurrlendi jarðar og
^arz, þá er ekki mikið á
Uiununum.
Þegar vér tölum um eyði-
^Uerkur hér á jörðinni, verður
°ss ósjálfrátt að setja þær í
samband við hita. En á Marz
er öðru máli að gegna. Þar er
vlðast þurrt og kalt, eins og á
hásléttum jarðar, svo sem í
^íbet. Og vegna þess að Marz
er ÖOmilljónum km. lengra frá
So1 heldur en jörðin, þá er
ekki óeðlilegt að þar sé kald-
ara. Og það hafa menn fengið
staðfest með því að nota hár-
hákvæm vísindatæki til mæl-
lriga á hitanum þar.
I hitabelti Marz er heitast
hádegi, og er hitinn þá að
^eðaltali um 40 stig á
^ahrenheit. En svo lækkar
hitinn ört er líður á daginn og
er ekki nema 10 stig að kvöldi.
En vegna þess að það hvel
stjörnurnar, er snýr undan
sól, blasir aldrei við jörð, þá
hefir ekki verið hægt að kom-
ast að því hvernig þar er um
nætur, en líklega er þar 20
stiga frost á F. Við heimskaut-
in hefir mælst 90 st. F. frost,
og um vetur ætti það að geta
orðið 150 st. F. En einu sinni
mældist 85 st. F. hiti á dökkum
bletti við miðjarðarlínu Marz
þegar hann var næst sól. Til
samanburðar má geta þess, að
mestur hiti hér á jörð mæld-
ist einu sinni 136 st. F. í Trí-
poli, en mesta frost hefir
mælzt 90 st. F. í Síberíu.
----0----
Enginn efi er á því, að ein-
hver vottur af gufuhvolfi er á
Marz. Það sést á því, að þar
eru stundum ský, sem skyggja
á yfirborðið. En annars vitum
vér harla lítið um loftið þar.
Þó hafa menn komizt að því
að fýri muni ekki vera í loft-
inu, eða þá svo lítið að það
sé ekki nema einn hundrað-
asti af fýrinu í andrúmslofti
jarðar. En nú er fýri lífsnauð-
syn fyrir alla lifandi verur,
nema þær allra ófullkomn-
ustu. Að öðru leyti hyggja
menn að svipuð efni sé í loft-
inu þar og á jörðinni.
Vatn er af mjög skornum
skammti á Marz. Helztu upp-
lýsingar um það hafa menn
fengið vegna þess, að hvítir
blettir myndast við pólana
um vetur, en eyðast þegar
fram á sumar kemur. Ein-
faldasta skýringin á þessu
fyrirbrigði er sú, að þarna
myndist ís um vetur, eða þá
að allt sé þar þakið snjó.
Þaðan koma einu vatnsupp-
spretturnar á hnettinum, og
það mundi oss þykja lítið.
Prófessor Russell við Prince-
ton háskólann hefir komizt að
þeirri niðurstöðu, að ekki sé
meira vatn til á Marz, en sem
samsvara muni því sem er í
Huronvatni í Bandaríkjunum.
----0----
Ekki hafa fundizt neinar
líkur til þess að um dýralíf sé
að ræða á Marz, en eitthvert
jurtalíf er þar að dómi flestra
stjarnfræðinga. Tilsýndar er
Marz rauður, og sá litur kem-
ur af eyðimörkunum á norð-
urhveli stjörnunnar. En á
suðurhveli, allt að 40. breidd-
argráðu, eru grænleitar skell-
ur, sem menn hafa nefnt
„maria“. Nafnið er dregið af
því, að menn héldu fyrst að
þessir dökku blettir mundu
vera höf. Nú þykir það undar-
legt , að mönnum skyldi
skjöplast svo, því að land-
spildur þessar breyta um svip
eftir árstíðum. Á vetrum eru
þær dökkgráar eða brúnar á
lit, en á vorin þegar hvíta
skellan á skautinu fer að drag-
ast saman, breytist liturinn og
verður grænn. Það virðist því
auðsætt að þarna muni um
einhvern gróður að ræða, sem
skýtur upp með vorinu, ann-
ars mundi þetta svæði vera
samlitt við eyðimerkurnar.
Sumir halda því að vísu
fram, að enginn gróður geti
verið á Marz og bera því við
að þar sé ekkert fýri og mjög
lítið um vatn, og enn segja
þeir, að þar hljóti að vera kalt,
að þess vegna muni gróður
ekki geta þrifizt. En þrátt
fyrir þetta er ekki útilokað að
harðgerðar jurtir, svo sem
alls konar skófir, geti vaxið
þar, því að þær virðast geta
vaxið alls staðar. Hér með er
þó ekki sagt að skófagróður
sé á Marz. Stafi græni liturinn
þar af gróðri, þá er langsenni-
legast að hann sé ólíkur öllum
gróðri hér.
----0----
Vér skulum bregða oss
nokkur ár fram í tímann og
setja svo að þá hafi tekizt að
fljúga út fyrir aflsvæði jarðar.
Þá mun hægt að komast til
Marz, en það ferðalag er þó
að vísu enn ýmsum vand-
kvæðum bundið. Og enginn
getur sagt um með vissu hve
langan tíma muni þurfa til
þess ferðalags. Þó hefir verið
gerð nákvæm áætlun um það
nú þegar og gert ráð fyrir að
þetta muni verða þriggja ára
ferð, með 449 daga dvöl á
Marz.
Vér skulum hugsa oss að
ferðin hafi tekizt og nokkur
hundruð ungra og ókvæntra
manna hafi verið sendir til
Marz og látnir taka sér þar
bækistöð. Auðvitað hafa
menn þessir verið valdir af
hinni mestu nákvæmni, bæði
um líkamlega og andlega heil-
brigði. Og þeir verða að
skuldbinda sig til þess að
dveljast að minnsta kosti
fimm ár á Marz.
Til þess að forðast vatns-
skort mun bækistöðin sett á
annað hvort heimskautið. Vér
gerum ráð fyrir að norður-
skautið verði valið, því að þar
virðist ísinn ekki hverfa á
sumrin. En þarna verða næt-
urnar langar og dimmar og
ógurlega kaldar. Þó mundi
líklega verða enn meiri erfið-
leikum að mæta, ef bækistöð-
in væri sett nærri miðbaug.
En ef mönnum tekst að fljúga
til Marz, þá ætti þeim ekki
að verða skotaskuld úr því að
búa þannig um sig, að þeim
geti liðið sæmilega innan húss.
Úti gæti þeir ekki farið nema
þeir hafi með sér birgðir af
fýri, og þessar útigöngur geta
orðið hættulegar, því ef nokk-
uð verður að fýrisgeyminum,
þá er manni dauðinn vís. Eins
mundi fara ef helköld nóttin
skylli á menn á víðavangi.
Annars er sennilegt að menn
muni hafa litlar flugvélar til
rannsóknaferða.
Fáir menn munu annast
þessar rannsóknarferðir, en
flestir munu halda kyrru fyr-
ir í stöðinni, og starf þeirra
verður einhæft og þreytandi,
að taka daglega saman skýrsl-
ur um allt er fyrir ber og
senda þær með firðskeytum
til jarðarinnar.
Enginn maður getur verið
út af fyrir sig eina stund. Þar
verður farið eftir fyrirfram
ákveðinni „dagskrá“ og aginn
verður að vera mjög strangur,
því að ekkert má út af bera.
Menn mundu verða þarna eins
og hjól í vél.
----0-—
Hvers vegna skyldum vér
nú hætta Iífum margra manna
og eyða þúsundum milljóna
dollara til þess að komast á
þennan eyðihnött, þegar enn
er svo margt órannsakað hér á
jörð? Er það vegna þess, að
við búumst við því að finna
dýrmæta málma eða frum-
efni? Nei. Er það þá vegna
þess, að það hafi mikla hern-
þýðingu að ná fótfestu á
Marz? Fásinna. Búumst vér
þá við því að hitta þar mann-
kyn, sem oss sé fremra að pllu
leyti? Það er nær óhugsandi?
Samt sem áður er ég viss
um, að ef nokkrar líkur eru til
þess að vér getum flogið til
Marz, þá verði það reynt. Og
vér munum gera það enda
þótt vér vitum hér um bil
fyrirfram hvað þar er að sjá.
Hvers vegna? Það er vegna
þessarar sífelldu og óslökkv-
andi þrár mannsins að sjá og
skynja hvað er á bak við
næsta leiti. Vér verðum ekki
í rónni fyrr en oss hefir tekizt
að komast til Mar?. Þótt engin
skynsamleg ástæða sé til þess
að ferðast þangað, munum
vér verða knúðip til þess af
sömu þrá og réði því, að menn
gerðu hverja tilraunina eftir
aðra til þess að komast upp á
Everest-fjallið. Það stóð þarna
og ögraði os$ — og það var
nóg.
Að mínu áliti er eina skyn-
samlega ástæðan fyrir flugi til
Marz, að með því getum vér
aukið vísindalega þekkingu
vora. Mjög fróðlegt væri t. d.
að vita hvernig segulmagnið
hagar sér þar, hve öflugt það
er og hvernig það breytist.
Lífeðlisfræðingar ættu þó
sennilegast brýnast' erindi
þangað. Ef grænu blettirnir á
Marz eru gróður, þá mundu
blasa þar við nýjar uppgötv-
anir, hvert sem litið væri. Og
það væri ekki ónýtt fyrir
grasafræðingana að kynnast
gróðri, sem dafnað hefir við
svo örðug skilyrði, sem eru
þar að auki gjörólík því sem
er hér á jörð.
Margt annað þyrfti einnig
að athuga, en erfiðast verður
að ákveða á hverju skuli
byrja. Mundu borgarar verða
viljugir að leggja fram 10
milljónir dollara til þess eins
að fá að vita mismuninn á
halla segulskauts og mönduls
stjörnunnar? Ég er hræddur
um að þeir segi að sér komi
það ekkert við.
—Lesb. Mbl.
Bounly-menn
M a r g i r munu minnast
hinnar frægu uppreisnar á
„Bounty“ árið 1790, er stýri-
maðurinn og meiri hluti há-
setanna tóku skipið á sitt
vald, er það var á leið til Eng-
lands frá Hawaii. Skipstjór-
inn og þeir, sem honum
fylgdu, voru settir í skipsbát-
ana og yfirgefnir úti á regin-
hafi, með litla von um björg-
un, en komust þó flestir lífs
af eftir miklar þjáningar. En
skipstjórinn, sem var harð-
jaxl mikill, eins og flestir
skipstjórnarmenn þ e i r r a
daga, mætti fyrir umfangs-
miklum réttarhöldum, er til
Englands kom, þar sem allir
uppreisnarmennirnir voru
dæmdir til að hengjast.
Af flóttamönnum er aftur
það að segja, að þeir fengu
sér konur 1 Hawai og settust
síðan að á eynni Pitcairn í
Kyrrahafi, og vissi enginn um
afdrif þeirra fyrr en 18 árum
seinna, er ameríski selfang-
arinn „Topaz“ kom þar af til-
viljun árið 1808. Eyjan Pit-
cairn var hrjóstrug mjög, en
þó voru þar nokkrir gróður-
blettir, þar sem eyjarskeggj-
ar ræktuðu jarðepli, brauð-
ávexti og nokkrar aðrar nytja
jurtir sér til lífsframfæris.
Afkomendur Bounty-manna
eru nú orðnir nokkuð fjöl-
mennir, og þrátt fyrir stór-
aukið ræktunarsvæði, þar
sem ræktaðar eru fjöldi jurta
og ávaxta, hafa margir þeirra
flutt til Hawai vegna skorts á
landrými. Enginn uppreisnar-
manna mun hafa tekið út
hina dæmdu refsingu.
Onemys
MD 385