Lögberg - 11.10.1956, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. OKTÓBER 1956
GUÐRÚN FRA LUNDI:
DALALÍF
„Finnst þér ekki sorglegt að heyra, hvernig
hann féll frá, aumingja gamli maðurinn hann
Hallgrímur?"
„Nei, alls ekki. Þetta liggur fyrir okkur öllum.
Hann var víst orðinn saddur lífdaganna“, sagði
hann.
„Ég meina, hvað það var hræðilegt, að enginn
skyldi fara út til hans“.
„Hann var víst vanur því að komast hjálpar-
laust í bæinn. Það hefði hann líka getað í þetta
sinn, ef dagarnir hefðu ekki verið uppi“, sagði
hann. „Ég talaði við frúna í gær. Hún var ákaf-
lega sorgmædd. Hann var búinn að biðja mig að
lofa sér að hvíla hérna í garðinum, en hún vill
hafa hann þarna hjá sér“.
„Hún er sjálfsagt óróleg“, sagði Anna. „Ég
er hrædd um, að hún hafi ekki verið honum góð
kona“. Þetta hefði hún nú reyndar ekki átt að
segja.
„Það verða víst flestar konur þreyttar á
drykkjumönnum“, sagði hann. „Þar að auk bjó
hún við fátækt og erfiðleika. Hjónabandið var
orðið yfir þrjátíu ár. Hvað erum víð búin að búa
lengi saman?“
Hún svaraði engu, heldur fór inn í búrið með
diskahlaða í höndunum. Hann beið eftir einhverju,
sem hún átti eftir ósagt, en þegar það heyrðist
ekki, fór hann út. Hún gat ekki um annað hugsað
en séra Hallgrím og konuna hans. Að búa saman
við drykkjumann í þrjátíu ár — það var meira
en lítið kvalræði. Sízt að furða, þó að hún væri
orðin geðstirð og væri ekki blíð í svörum við
karlinn, og svo þrældómur þar á ofan. Það voru
hræðileg kjör, og ekki hægt að bera þau saman
við húsfreyjustöðuna á Nautaflötum, þó að ekki
hefði allt verið ákjósanlegt nú í hálft annað ár.
Skeð gat, að hún sjálf hefði orðið sú sama, ekki
hreyft sig, þó að hún hefði vitað af honum
drukknum úti. Þá hefði farið eins fyrir henni og
þessari konu þarna fyrir austan. Hún gat ekki
lengur lifað svona ósátt við mann sinn. Hvað átti
hún að gera? Hún gat ekki ráðfært sig við neinn.
Borghildur var öll á Jóns bandi. Þórður fékkst
ekki til að tala neitt, en helzt hafði hann þó
ásakað hana í þessu samtali um morguninn. Þá
var eins og nafni Þóru í Hvammi væri hvíslað í
eyra henni. Já, einmitt Þóra. Anna hafði trúað
henni fyrir hjartasorg sinni, en iðrazt svo laus-
mælgi sinnar og forðazt að minnast á það framar.
Hún varð að ríða út að Hvammi.
ÚT AÐ HVAMMI-
Tveir yngstu bræðurnir í Hvammi léku sér
að því að draga kassa fula af hornum og leggjum
um hlaðið, þegar Anna reið heim tröðina. Hún
kallaði til þeirra að biðja mömmu að koma út.
Hún var óvön'því að fara hjálparlaust úr söðlin-
um. Þóra kom fram kolkrímug um andlit og
hendur ,en pokasvuntunni kastaði hún inn í
skálann.
„Ég er nú hreint ekki gestaleg, Anna mín“,
sagði hún, en lét þó vinkonu sína styðjast við öxl
sína, meðan hún var að komast úr söðlinum. „Ég
hélt nú bara, að þú værir búin að sverja það við
þitt eigið höfuð að koma aldrei framar að-
Hvammi“.
„Ó-nei, Þóra mín. Það hefur bara gert þetta
heilsuleysi mitt, hvað sem það hefur verið og
hvaða nafni, sem það hefur verið nefnt — geðveiki
býst ég við. Mér hefur fundizt ég ekki geta talað
við þig einslega, vegna þess að ég fór að blaðra
við þig út af þessari mæðu, sem kom fyrir mig.
En nú er ég eiginlega komin til þess að leita ráða
hjá þér, en náttúrlega ertu upptekin við slátur-
suðu. Það þóttist ég sjá af því, hvað rauk mikið
hjá þér — bærinn var alveg hulinn af reyk“.
„Ég er búin með öll slátur nema fáeina fætur,
sem geta sjálfsagt beðið eitthvað", sagði Þóra og
spretti söðlinum af Stjarna.
„Hefurðu enga stúlku?“ spurði Anna. Hún sá
Friðrik og Kristínu í bæjardyrunum með hálf-
sviðna fætur á teinum.
„Ég hef stúlku að hálfu. Hún er hjá mér
þessa viku“.
„Hann er nú eins og vant er, dugnaðurinn í
þér, Þóra. Þú vinnur ein það, sem þrjár stúlkur
gera hjá mér“.
„Það er nú heldur meira þar um að vera. Við
seljum af okkar slátrum — það er ekki þörf fyrir
þau öll".
„Og svo læturðu börnin hjálpa þér. Mikill er
nú sá munur í samanburði við mig, sem aldrei
hef sviðið kindarhaus á ævi minni“, sagði Anna.
„En sú sveitakona“, sagði Þóra hlæjandi.
„Það er nú svona, Þóra mín, að hafa góða
stöðu“, sagði Anna.
* „Finnurðu það nokkurn tíma að staða þín sé
góð?“ spurði Þóra.
„Það getur allt komizt í vana og eins það.
Ég býst við því að ég hafi aldrei verið eins þakklát
við mann minn og mér hefur borið. Hann hefur
þó verið mér góður. Annars má ég ekki tefja þig,
Þóra. Ég get lokið erindinu hérna úti“, sagði Anna.
„Hvað er að heyra til þín. Þú líklega setur
þig inn úr því þú á endanum heimsóttir mig. Ég
er að sjóða svið og þú borðar þau með okkur.
Krökkunum þykir ekkert að því að fá að hætta
við að svíða“.
„Svo að þú ert þá líka að sjóða. Þú vinnur
mörg verk í einu. En hvar er nú Björn litli?“
„Hann er við kindur með Sigurði, svo að við
höfum nægan tíma til að skrafa saman. Er það
eitthvað sérstakt, sem hefur komið fyrir?“
„Ó-já, ekki get ég neitað því. Það er nú fyrst
það, að Jón kom svo dauðadrukkinn heim í gær-
kvöldi, að hann bara lagðist fyrir eins og afvelta
skepna út á eyrunum — og ég var svo hrædd.
Þú trúir því ekki hvað mér fannst tíminn lengi
að líða, meðan Þórður var að ná honum. Og svo
hef ég alltaf verið að hugsa um séra Hallgrím í
allan dag. Ég er svo hrædd um að Jóns bíði sömu
örlög“. Svo sagði hún Þóru frá því, hvernig dauða
prestsins hefði að höndum borið. „Mér finnst ég
alltaf heyra það, sem hann sagði við mig morgun-
inn, sem hann kvaddi mig. Þá var hann eins og
iðrandi syndari. Hann bað mig að rétta fram
höndina til sátta, meðan það væri ekki orðið of
seint. En mér finnst, að það sé ekki réttlátt að ég,
sem er alsaklaus manneskja, bjóði sættir. En það
er víst ekki við því að búast að hann víki að því
einu orði framar. Það lítur út fyrir, að hann sé
harðánægður með þessa sambúð. En ég er alveg
að gugna. Ég þoli þetta ekki lengur. Ég fann það
bezt í nótt, þegar ég var sveitt af hræðslu, hvað
hann hefur eiginlega verið mér góður frá því
fyrsta og hvað ég þrái, að allt verði eins og það
áður var“.
Þóra hafði sótt vatn í fat og þvoði sér um
andlit og hendur frammi við eldavélina. Anna sat
á innsta rúminu við gluggann.
„Ertu virkilega ekki búin að fyrirgefa honum
ennþá þessi misgrip, sem komu fyrir hann í hittið-
fyrra“, sagði Þóra spaugandi, en leit ekki til vin-
konu sinnar.
„Nei, ó-nei!“
„Ekki er undarlegt, þó að hann sé orðinn
þreytulegur á svipinn", sagði Þóra í sama tón.
„Finnst þér hann vera orðinn þreytulegur?“
spurði Anna.
„Þetta litla — það er eins og hann geti ekki
hlegið lengur. Ef ég væri sem þú, skammaðist ég
mín fyrir að láta honum fara svona mikið aftur“.
„Hann vinnur líka alveg eins og hinir pilt-
arnir, er kominn á engjarnar, þegar ég vakna, eða
þá að einhverri annarri erfiðisvinnu“.
- „Hvar heldurðu að þú hefðir aðra eins stöðu,
Anna mín? Nei, það er ekki vinnan. Hann er
hraustur og þolir hana, enda hefur hann alltaf
unnið mikið og ekki látið á sjá“.
„Heldurðu nú, Þóra mín, að þú hefðir verið
búin að fyrirgefa honum annað eins og þetta?“
„Ég hefði víst getað fyrirgefið honum, þó að
hann hefði tekið fram hjá mér á hverju ári“, sagði
Þóra hlæjandi.
„Guð komi til!“ andvarpaði Anna og ofbauð
nú alveg. Hugsa sér það, árlega undantekningu á
þeim ósköpum, sem á höfðu gengið í þetta eina
sinn. „Ég er ákaflega hrædd um, að þú íhugir það
ekki vel, hvað þú ert að tala um. Sjálfsagt hefur
bæði þér og Borghildi fundizt það stakasti óþarfi
af mér að vera nokkuð að fást um þetta. Gott ef
ykkur hefur ekki fundizt að ég hefði átt að fara
upp um hálsinn á honum og þakka honum fyrir.
Það var svo sem ekki þess vert að gera mikið
veður út af því“.
„Nei, nú hefurðu okkur fyrir rangri sök“,
greip Þóra fram í, því að hún sá, að henni var
farið að mislíka. „Ég sagði þetta bara svona af
einhverjum glannaskap, en Borghildur hefur varla
verið ánægð yfir því að þetta kom fyrir. Og henni
hefur áreiðanlega ekki liðið vel þennan tíma —
henni hefur farið hræðilega mikið aftur. Það hafa
margir talað um það“.
„Jæja, kannske hefur öllum farið aftur, sem
nærri mér hafa verið. En eitt er þó víst, að það
hefur enginn séð að mér hafi liðið þannig, að urn
afturför hafi verið að ræða. Það loðir lengi við
manneskjuna, sem festist við hana í æsku. Það
hefur víst alltaf verið svo, að Jóni hefur liðizt allt-
Hann er dáður af öllum. Allt er gott, sem hann
gerir. Hvað gerir það til, hvernig konunni líður,
sem hann tók upp af götu sinni? Hún hefur aldrei
vérið í uppáhaldi hjá fólkinu hérna í dalnum —
alltaf staðið í skugganum af honum“.
Þóra hafði lokið við að, greiða sér og þvo og
kom nú inn að rúminu og settist hjá Önnu, lagði
handlegginn yfir herðar henni og kyssti hana a
vangann. „Hættu þessu ergelsi, Anna mín, þu
hefur aldrei staðið í neinum skugga. Segðu mér
bara, hvað ég get gert fyrir þig. Þú veizt það, að
ég vil allt til þess vinna að ykkar sambúð gæti
orðið eins og hún var áður. En hvað því viðvíkur,
sem þú sagðir áðan, að það væri óréttlátt að þu
réttir fram höndina til sátta, þá veit ég það, af þvi
að ég þekki Jón svo vel, að hann hlýtur að hafa
reynt að bæta fyrir brot sitt, en þú hefur bara
ekki viljað hlusta á hann. Er þetta ekki rétt til
getið, góða mín?“
„Jú, það er rétt“, sagði Anna. „En nú hefur
hann ekki minnzt á það lengi og ætlar víst aldrei
að gera það. En mig dreymdi svo hræðilega síðast-
liðna nótt, þá loksins ég gat sofnað. Ég sá hann
vera að sundríða ána og hesturinn barst ofan alla
ána, og ég reyndi að kalla á hjálp, en gat engu
orði upp komið. Seinast vaknaði ég alls hugar
fegin yfir því, að þetta var þó ekki annað en
draumur. Ég er svo hrædd um, að þetta boði eitt-
hvað hræðilegt“.
„Vatn þýðir veikindi“, sagði Þóra alvarleg-
„Áður en hann pabbi sálugi lagðist banaleguna,
dreymdi mig að ég sá hann ríða yfir ána. Hún tók
hann og hestinn. Ég sá hann aldrei framar. Ég
þóttist vita, hvað þetta þýddi, og var svo fegin
að vakna“.
„En ef Jón ætti nú skammt eftir ólifað, sem
ég get nú tæplega hugsað til að eigi eftir að koma
fyrir, hlýtur samvizkan að kvelja mig vegna þess,
hvað ég var vond við hann seinast þegar hann
bauð mér sættir. Ég iðraðist eftir því strax. Þa
sagði hann, að þetta þýddi ekki lengur, við yrðum
að skilja og ég mætti fara með Jakob. Hann sagðist
fara út í garðinn og sitja hjá leiðunum sínum,
þegar hann yrði of einmana“. Anna grét. „Þa
þoldi ég ekki meira. Það leið yfir mig. Síðan hefur
hann ekki minnzt á sættir eða skilnað. Þetta á víst
að vera svona alla ævina".
„Það hefur verið erfitt’fyrir hann að bjóða
þér að fara með Jakob“, sagði Þóra. „Eiginlega
skil ég ekkert í því, að þú skulir hafa haldið það
út að lifa í þessu kærleiksleysi allan þennan tíma,
eins og ykkur þótti þó vænt hvoru um annað.
Alltaf þurfti að bera allt undir „litlu systur',
þegar við ætluðum eitthvað að fara eða gera, sem
hann hélt að þér félli kannske ekki“.
Anna þerraði tárvot augun. „Ég hef alltaf
fundið það, að hann hefur verið mér góður, enda
sparaði ekki séra Hallgrímur að minna mig á það
þennan tíma, sem hann var hjá okkur“, sagði hun.