Lögberg - 16.10.1958, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. OKTÓBER 1958
GUÐRÚN FRA LUNDI:
DALALÍF
„Ég hef alltaf drukkið jafnt — byrjaði þegar ég
var unglingur. Hún hefur aldrei talið það skilnað-
arsök“.
„Svo?“ segir Dísa dræmt og snýr sér að fóstru
sinni og segir: „Einu sinni ætlaðir þú að skilja
við pabba, ef ég man rétt“.
Hjónunum bregður báðum við ósvífni hennar.
Anna svarar henni dökkrauð af gremju: „Það hef
ég víst aldrei sagt þér, sízt að það væri því að
kenna, að hann væri drykkfelldur. En hafi mér
dottið það í hug, var það mitt mesta lán að ég
gerði ekki alvöru úr því. Hvergi hefði mér getað
liðið jafnvel og hér þessi síðustu ár og reyndar
alltaf“.
„O, læt ég það nú vera“, segir Dísa og ætlar að
segja meira, en Jón tók af henni orðið.
„Ég hitti mann þarna úr Stapavíkinni í fyrra og
spurði hann eftir ykkur. Hann bar manni þínum
vel söguna, sagði að hann væri duglegur, en þú
værir löt og vargur í lund og þar að auki vond
við börnin. Það hélt ég, að þú hefðir ekki lært
hérna, en þú hefur víst ekki kynnt þig neitt þess-
lega, að þú hafir alizt upp hjá góðri og vandaðri
konu“.
Nú er það Dísa, sem sótroðnar af gremju. „Hvað
hét hann. þessi náungi?“ spyr hún. „Ég þyrfti að
finna hann í fjöru“.
„Ég held ég hafi ekkert spurt hann um nafn eða
ætterni. Kannske hefur hann heitið Jón. Þeir eru
margir til og flestir málgefnir“.
„Svona er það lygið þarna í Víkinni. Það býr
til heilu sögurnar ,sem ekki er fótur fyrir. Það
er ómögulegt að búa nálægt því“.
„Það flýtur þó vanalega eitthvað af sannleiks-
kornum með í mælskuflóðinu“, segir hann. „Er
það kannske ekki satt, að maður þinn sé dug-
legur?“
„Jú, að sullast á sjónum“.
„Það þarf líka mikinn dugnað til þess að vera
sjómaður. Það eru heldur engin vandræði að lifa
með sjómanni. Þeir færa björg í búið, enda veit
ég, að þig hefur ekki liðið skort hjá honum“,
segir hann.
„Líklega sýndist ykkur dálítill munur á húsa-
kynnunum, sem ég bý í, eða þeim, sem þið gangið
um daglega“, segir hún. „Sagði hann ekki líka,
þessi sannsögli Stapavíkurbúi, að hann bragðaði
aldrei vín?“
„Hann sagði hann vera drykkfelldan, en ekki
talaði hann um, að það væri neitt ofboðslegt. Og
varla liði þér betur að fara með krakkana í vinnu-
mennsku eð láta þá til vandalausra og gefa með
þeim. Reyndu að standa við hlið manns þíns eins
og hver önnur góð kona gerir. Nenna með honum
á túnið, þegar hann er að heyja handa kúnni. Þér
er það engin vorkunn — krakkarnir eru orðnir
svo stórir, að þeir geta hlaupið með þér“.
„Sagði hann þér, að ég nennti ekki út á túnið
með honum?“ spyr Dísa og sígur niður í stólinn,
sem hún stendur hjá.
„Ójá, það sagði hann og margt fleira, sem þú
getur fengið að heyra, ef þú vilt“.
„Ég vil áreiðanlega ekki heyra lygina úr honum.
Ég vil bara komast sem lengst í burtu frá þessu
hyski — hingað heim í dalinn minn".
„Ætlarðu að skilja hann eftir með krakkana?“
spyr Jón alveg hissa.
„Nei, það get ég ekki. Ég var að vona, að þú
sæir aumur á mér, af því að ég er að nokkru
leyti dóttir þín, og tækir mig með þeim“.
„Þú ert ekki að neinu leyti dóttir mín — bara
alin hér upp. Þú sýnir það, að þú ert Pálsdóttir.
Ég þykist hafa gert vel að ala þig upp sómasam-
lega. Meiru þarftu ekki að búast við. Hitt kemur
ekki til nokkurra mála“. Svo var hann rokinn út.
Dísa situr með tárin í augunum. „Ég verð víst
aldrei svo gömul, að honum finnist hann ekki hafa
vald til að setja ofan í við mig eins og krakka“,
segir hún við Önnu.
„Þú komst honum í slæmt skap með því að fara
að tala um að ég hefði verið að hugsa um að skilja
við hann. Hvað átti það eiginlega að þýða?“ segir
Anna ergileg. „Náttúrlega veit ég ekkert, hvernig
þitt heimili er, nema hvað þú hefur skrifað mér
að þér liði sæmilega. Því þá að fara að sundra
heimilinu og koma börnunum til vandalausra?“
„Ójá, ég kunni ekki við að segja þér að mér
liði leiðinlega — þóttist vita, að þér leiddist það.
En núna, þegar ég sé hvað hér er ríkmannlegt,
finnst mér mitt heimili ómögulegt“.
„Það geta víst ekki allir veitt sér jafnt af neinu
hér í þessari veröld“, segir Anna Friðriksdóttir.
„Við skulum koma fram og fá okkur kaffi. Það er
þó jafngott á bragðið í allra munni“. Ég hefði ekki
átt að sýna henni inn í stofuna, vesalingnum,
hugsaði hún.
Sigþrúður er að hella á könnuna í eldhúsinu,
þegar þær koma fram. „Þetta held ég sé nú
heldur erfitt verk fyrir þig“, segir Dísa blíðlega.
Sigþrúður brosir. „Nei þetta er nú ekki erfitt
verk, Dísa mín. Meðan maður getur stigið í fæt-
urnar, gerir maður hvað eina, sem maður er
fær um“.
Dísa setzt að kaffidrykkju með þeim konunum.
Þær tala um daginn og veginn — ekkert mark-
vert. Þegar hún stendur upp, stynur hún mæðu-
lega: „Blessuð Borghildur mín, hún talaði oft um
það síðasta veturinn, sem ég var heima, að ég
tæki við eldhúsinu, þegar hún gæti ekki lengur
hellt á könnuna“. Henni til mikilla leiðinda anzar
engin konan henni. Hún ranglar út fyrir húsið og
hlustar á vinnufólkið, sem hlær og skrafar úti á
túninu við heyþurrkunina. Ofarlega á túninu slær
Kristján með sláttuvél. Gróa kemur með hrífu
út úr kjallaranum. Hún tekur á sig krók til Dísu
og ávarpar hana brosandi: „Kannastu nokkuð við
þig hérna á þessu heimili?“
„Ójá, mig minnir að ég hafi einhvern tíma tekið
á hrífu á þessu túni — kannske helzt til oft. Væri
líklega ekki alveg eins illa komin til heilsunnar,
ef ég hefði unnið minna í uppvextinum“, segir
Dísa úfin á svip.
„Ja, hamingjan góða, illa komin til heilsunnar,
manneskja um þrítugt. Hvað skyldum við mega
segja, sem farnar erum að potast upp á sextugs-
aldurinn? Það er nú helzt til mikið sagt hjá þér.
Það er engum unglingi ofboðið hérna, sízt þeim,
sem ætla sér eins vel af eins og Þórdís litla Páls-
dóttir“, segir Gróa.
Dísu verður illa við meinfýsni hennar. Hún er
nú lík og fyrr, munnferðin á Gróu gömlu. „Ert þú
hér alltaf með annan fótinn?“ spyr Dísa og reynir
að láta ekki bera á, að sér hafi mislíkað.
„Ó, þeir eru báðir hérna fæturnir á mér, á
hverju sumri í hálfan mánuð á túninu. Stundum
lengur. Ég á alltaf hérna nokkrar ær, sem ég er
að vinna fyrir fóðri á“.
„Það er ekki laust við að mig langi til að taka
mér hrífu í hönd og fara að rifja með ykkur, eins
og í gamla daga“.
„Það væri nú svo sem engin ósköp, þótt þú
rifjaðir einn flekk fyrir fóðrin á rollunum, sem
þú átt alltaf hérna“.
„Þær eru nú ekki orðnar svo margar“, segir
Dísa ólundarlega.
„En veiztu, hvað kindarfóðrin eru orðin dýr
núna? Þú ert líklega svipuð sjálfri þér ennþá —
ekki mjög þakklát við fósturföður þinn“.
„Ætli ég hafi ekki átt inni fyrir því og kannske
meira“.
„Já, nú gengur fram af mér. Þú varst gerð svo
illa úr garði eða hitt þó heldur og svo skólagangan.
Og svo þykistu eiga inni í búinu. Mér er nú ekki
ókunnugt um allar sendingarnar héðan til þín“.
Svo var hún rokin út á tún með hrífuna, léttfætt
eins og stelpa. Flestir litu nú reyndar á hana smá-
um augum og tóku sér dómsvald yfir henni.
Líklega væri bezt að fara að hugsa til heim-
ferðar. Það var ekki verra að jagast við Fúsa
greyið en að ónotast við það hér. Það var víst út-
séð um, að hún riði víst ekki sérlega feitum hesti
héðan, þó að hún hefði ætlað sér það. Hún kenndi
Elínu Bárðardóttur um það, hvað fólkið var eitt-
hvað fálegt við sig. Reyndar höfðu fósturforeldrar
hennar tekið henni vel, það máttu þeir eiga, en
svo var það ekki meira. Á heimilið vildu þau hana
ekki. Það þýddi sjálfsagt ekkert að tala við Jakob.
Hann væri nú líklega eins og fyrri, sæti og stæði
eins og faðir hans vildi.
Um kvöldið, þegar allir voru komnir inn frá
vinnunni, kallaði Jón hreppstjóri á hana inn í
svefnherbergi þeirra hjónanna. Hann tók spari-
sjóðsbók upp úr skrifborðinu og rétti henni. „Þetta
er gjöf frá Borghildi til þín“, sagði hann.
Það hýrnar yfir Dísu. „Ég þóttist vita, að hún
hefði munað eftir mér“, segir hún og leit í bók-
ina. „Tvö þúsund krónur. Lílega hefur hún nú
átt heldur meira en þetta eftir öll þessi ár, eins
og hún hafði góð kjör hér á þessu heimili“, segir
hún hálfgremjulega.
„Náttúrlega átti hún mikið meira, en þetta er
áreiðanlega nóg handa þér, ef þú getur ekki þegið
það með þakklæti. Svo varstu ekki svo auðsveip
við hana, eftir að þú fórst að stækka, að þú eigir
meira skilið“, segir hann og hún sér, að hann
reiðist á ný.
„Já, það er víst vel gert af henni, eins og allt
annað“, segir Dísa og slær svo upp á spaug: „Svo
líklega fæ ég nú eitthvað eftir þig. Það gerðu
víst foreldrar þínir, minnir mig að ég hafi heyrt“.
„Ég vonast til að njóta reytanna minna nokkur
árin ennþá og er ekki farinn að ráðstafa þeim
neitt. Óvíst hvort þú lifir mig. Og ekki skaltu
gera þér mjög háar vonir um, að þú fáir neitt
sérlega mikið úr þeirri átt. Ef ég léti eitthvað til
annarra en Jakobs míns, vil ég helzt að þeir njóti
þess, sem þiggja það með þakklæti, en heimta það
ekki sem sjálfskyldu".
„Mér datt nú í hug, að þú vildir kannske hjálpa
okkur til að byggja yfir okkur — bærinn er orðinn
ómögulegur“, heldur hún áfram. „Þú hefur sjálf-
sagt hjálpað Sigga Daníels til að byggja yfir sig“.
„Nei, hann gerði það af eigin rammleik. Ég
hjálpaði honum ekkert. Sjómennirnir geta byggt
yfir sig alveg eins og bændurnir“. Hann skellti
aftur skrifborðinu og fór fram, án þess að svara
henni öðru en þessu. Þá sá hún, að Jakob hafði
staðið í dyrunum. Henni sýndist hann horfa á sig
með lítilsvirðingu.
Næsta dag ætlar hún að kveðja dalinn. Hugur-
inn er farinn að leita heim til rauðhærðu krakka-
skinnanna. Hún er búin að eignast ekki svo lítið
utan á þá og sig sjálfa. Fóstra hennar hefur glatt
hana myndarlega eins og oft áður. En Dísa vogar
sér ekki að tala við fósturföður sinn um bygging-
una í annað sinn. Hann er orðinn svo hræðilega
uppstökkur, að það er ómögulegt við hann að
eiga. Hún spyr Kristján Pétursson eftir, hvar
Jakob sé að finna. Hann bjóst við, að hann væri
niðri í kjallara. Þangað gengur hún talsvert hnarr-
reist. Hún getur varla kallað að hún hafi talað við
hann orð þessa daga, sem hún hefur verið um
kyrrt. Hann situr við að tinda hrífu. Hún býður
góðan dag og bætir við í kjassandi málróm: „Ert
þú nú orðinn heimilissmiður hérna, Jakob minn?“
„Ég er að minnsta kosti að reyna það“, segir
hann. „Nú er ekki Þórður lengur til að tinda
hrífurnar eins og í gamla daga. Nú er hann bóndi
í Seli“.
„Ójá, hann fór að kvænast Línu eftir allt saman.
Þá varð ég hissa“, segir hún. „Hann segir aðeins
eitt já. Svo kemur þögn. Hún veit ekki, hvað hún á
að segja til að lengja ræðuna, því að ekki er hann
líklegur til að tala. Ertu ánægður með búskapar-
baslið?“ spyr hún og brosir vandræðalega.
„Já, ég er það og yfir höfuð með lífið“, svarar
hann.
„Það er meira en ég get sagt“, segir hún. Svo
kemur þögn. „Það er erfitt að vera fátækur“,
bætir hún við hikandi.
„Líklega er það svo. Samt sýnist mér margir
vera ánægjulegir, sem eru ekki ríkari en þú“,
segir hann.