Alþýðublaðið - 06.08.1960, Qupperneq 13

Gylfi Þ. Gíslason, menntamál arábhe
600 sóttu mótið
í HúsafelIsskógí

trú
Þegar Jóhannes Kjarval
sýndi málverk sín í Oslo
fyrir skömmu, birtist eftir-
farandi formáli eftir Gylfa
1». Gíslason, menntamála-
ráðherra, í sýningarskrá.
Á SÍÐ ASTLIÐNUM hundrað
árum hafa íslendingar smám
saman verið að eignast aftur
það iand, sem þeir höfðu áður
verið að glata í aldir. Það hef-
ur ekki orðið með þeim hætti
einum að þjóðin varð sjálf-
staeð. Fiskibátur og botnvörp-
ungur, vél og plógur, kaupskip
og flugvél háfa stutt litla þjóð
norður við héimskaut til góðra
og jafnra lífskjara. En sjálf-
stæði og velmegun einungis
hefði aldrei getað gefið henni
það fsland, sem hún þráði að
eiga. Þcss vegna var það gæfa
hennar, að hun eignaðist lista-
menn, sem bundu þau bönd
miíli lands og þjóðar, í kvæðr
um og sögum, í litum og tón-
um, að ísland varð hluti af Ís-
lendingum.
Jóhannes S. Kjarval er einn
þessara listamanna^ sem gefið
hafa íslendingum Island. Lík-
iega er hvort tveggja jafnnauð
Jóhannes S. Kjarval.
náttúru til þess að njóta mál-
verka hans til hlítar og að
að skynja íslenzka náttúru til
iullnustu. Enginn maður hef-
ur séð jafnvel og hann það,
sem er íslenzkast í íslandi,
hvort sem það er í hrikalegu
hrauni eða mjúkri mosató,
veðurbörðu fialli eða grænum
dal, enginn málari er jafnein-
lægur vinur allra ósýnilegra
vætta í holti og hól sem hann,
énginn slíkur túlkandi þeirra
óræðu töfra, sem skær birta
langs dags og svart myrkur
langrar nætur seiðir fram úr
landslagi og þjóðtrú langt norð
ur í hafi. Sjálfur er hann þann-
jg, að ef tíl’ vill finnst honum
allt hégómi iiema listin og sú
lotning, sem henni ber. En í
beztú verkum hans birtist það
undur, sem er ekki af þessum
heimi og er einkenni allrar
mikillar listar.
íslendingar telja Kjarval
einn fremsta listamann, sem
land þeirra hefur alið. Þeim
er það þess vegna mikið á-
nægjuefni, að honum skuli hafa
verið boðið að sýna verk sín
þjóð, sem er þeim sérstaklega
_____ _______________________________________ „„___hugstæð sökum frændsemi og
synlegt: að þekkja íslenzkalþekkja málverk hans til þess vináttu.
UM verzlunarmannahelgina
héldu bindindismenn mót í
Húsafellsskógi. Mótið var sett
síðdegis sl. laugardag. Var þá
kominn þangað mikill fjöldi
fólks hvaðanæva af landinu og
á öllum aldri,
Fólk þetta hafði' reist sér
tjaldbúðir við Selagil, en þar
hafði mótsstaðurinn verið val-
inn í fögrum hvammi. Aðal-
tjaldborgin var norðan við
Kaldá, en einnig var tjaldað á
syðri bakka árinnar. Göngubrú
var sett á ána meðan á mótinu
stóð, og var það til mikilla þæg
inda. Allt hátíðasvæðið var fán-
um skreytt.
Á laugarda2 fóru ýmis dag-
skráratriði fram. M. a. var um-
hverfið kynnt, farið var með
ýmsa skemmtiþætti og sungið.
Dansað var á laugardags- og
sunnudagskvöld og varðeldar
kyntir á laugardagskvöld.
Á sunnudaginn fóru hátt á
annað hundrað manns í Surts-
helli og 40 manns gengu á Bæj-
arfell. Mótinu var slitið á mánu
dagsmorgun.
Veður var gott mótsdagana,
glampandi sól á sunnudag, og
skemmti fólk sér hið bezta. Um
gengni mótsgesta var með ágæt
um. 5—600 manns sóttu mótið
frá Keflavfk, Hafnarfirði, Rvík,
Akranesi, Kópavogi, Stykkis-
hólmi, Akureyri' og víðar, og
var almenn ánægja með mót
iþetta, sem fór fram með ágæt-
um
Hæstu vinn-
ingar fóru til
Reykvíkinga
í GÆR var dregið í 8. fl.
Vöruhappdrættis SÍBS. Út voru
dregnir 1115 vinningar að fjár-
hæð alls kr. 1138 000,00. Hæstu
vinningarnir félluá eftirfarandi
númer:
Kr; 200 000 nr. 64295, umboð
Austurstræti 9.
Kr. 100 000 nr. 19474, umboð
Grettisgata 26.
Kr. 50 000 nr. 40903, umboð
Hrísey
Kr. 10 000 nr. 2030 692716791
20734 21828 23239 26269 43926
45631 50676 50891 55845 57763
Kr. 5000 nr. 3160 6563 17640
17734 21278 22623 24738 28811
29607 36678 48174 48623 50012
56441 60184 64249 64985 60891
urvemd
Framhaíd af 4. síðu.
ast alls staðar upp úr grjót-
inu við Dettifoss).
En mikið hefur sjálf nátí-
úran „puntað upp á“ Ásbyrgi
eftir að Jökulsá var gerð þar
útlæg. Og hví skyldi ekki
mannanna börnum leyfast að
leggja móður náttúru lið við
skreytingu Ásbyrgis? Þannig
mætti ef til vill spyrja. Per-
sónulega mundi ég telja, að
varlega ætti að fara í bað, og
• að t. d. í innsta hluta Ásbyrg-
- is ætti alls ekki að gróður-
setja barrtré, né annan að-
fluttan - gróður, enda mun
það ekkriiafa verið gert.
En— að bannlýsa barrtré
innan alls þess svæðis, sem .
Skögrækt ríkisins hefur frið-
að í Ásbyrgi kynni að vera ó-
þarflega ströng „náttúm-
vernd“.
Afstöðu dr. Finns til gróð-
ursetningar_barrtrjáa í Þjóð-
garðinum í Þingvallasveit
tel ég öfgakennda. ÓkunnUgir
kynnu að halda að „Þjóðgarð-
urinn á Þingvöllum“ ,væri
eitthvert sérstætt svæði, land-
fræðilega eða sögulega—af-
markað, og því mætti þar ekk-
ert skerða og engu breyta. En
þessu er ekki þann veg farið.
„Þjóðgarðurinn á Þingvöll-
um“ er 30- -40 ferkílómetra
stór landspilda í Þingvalla-
sveit, sem var girt fyrir rúm-
um 30 árum, samkvæmt lög-
uni sem samþykkt vom á Al-
þingi árið 1926 um friðun þess
arar landsspildu.
Stofnun „Þjóðgarðsins á
Þingvöllum“ er einn vottur
um endurvakningu íslenzku
þjóðarinnar, vottur þess, að
henni munar .. nokkuð á
leið.“ En ræktun nýrra skóga
er vottur hins sama og verð
ur því ekki séð, að það.sé nein
goðgá, nema síður sé, að skapa
þarna fegurri og verðmætari
gróður en þann sem nú .er á
þessu svæðiy- sem, áður en
girðingin var—sett upp og
svæðið”hlaut nafnið Þjóðgarð-
ur, var venjulega kallað blátt
áfram Þingvallahraun.
- Ráða má í bað, að ekki sé
dr. Finnur mjög'li'iJSðúr á að
skógrækt megi takast á þess-
um slóðum, því að hann segir.
um gamla furulundinn norð-
austan við Öxarárfoss, að
hann verði.__„hvort sem er
aldrei annað en æpandi
smekkleysa í miðjum þjóð-
garðinum“, og því telur hann
„meira að segja“ að höggva
beri furulundinn.
Gegn þessum ummælum
mætti tefla fram öðrum spá-
dómi. Það mætti spá því, að
innan Þjóðgarðsgirðingarinn-
ar muni „þegar aldir renna“
rísa fagur skógur, þar sem
munu skarta fura og greni,
lerki og lauftré. Ef til vill
fremur aðrar tegundir en
þær, sem eru ráðandi í gamla
furulundinum. Og það kynni
svo að fara, að gamli furu-
lundurinn við Öxará yrði
„settur undir náttúruvernd11,
eins og dr. Finnur kemst að
orði, sem fyrsti vísir að hin-
um vænu og hávöxnu furu-
og greniskógum í Þjóðgarð-
inum á Þingvöllum.
En þótt ég sé ósammála dr.
Finni varðandi skógrækt inn-
an Þjóðgarðsgirðingarinnar
almennt, þá er ég hjartanlega
sammála honum um það, „að
á sjálfum Þingvelli, hinum
forna þingstað, og í næsta ná-
grenni við hann, beri ekki að
skerða gróður, né planta þar
nýjum trjágróðri, og að barr-
trjáplöntur, sem þar hafa ver-
ið gróðursettar, eigi þar ekki
heima“, eins og komist er að
orði í fundarályktun, sem
"samþykkt var á aðalfundi
Skógræktarfélags íslands á
Hólum í fyrrasumar.
Hins vegar hljóta allir skóg
ræktarmenn, svo og fuglar
himinsins, að stórhneykslast
á orðum þessa fuglavinar,
þegar hann segir um trjá-
. plöntur, að þeim skuli „eytt
sem hverju öðru illgresi“!
’Varðandi barrtrjáplönturn-
ar á Þingvöllum, sem við dr.
Finnur báðir teljum að beri
að fjarlægja, vil ég nú leyfa
mér að leggja til eftirfarandi:
Skógræktarfélagi Árnes-
inga, sem hefur keypt jörðina
Snæfoksstaði í Grímsnesi, og
leggur þar stund á skógrækt,
verði veitt aðstoð til þess að
taka upp (með hæfilegum rót
arhnaus) allar þær barrtrjá-
plöntur á Þingvöllum, sem
ekki eiga þar að vera, flytja
þær suður að Snæfoksstöðum
og gróðursetja þær þar í sér-
stakan reit, sem gjarnan
mætti t. d. gefa nafnið Þing-
vallalundur. Þetta væri ekki
svo mikið fyrirtæki. Væntan-
lega væri enginn vandi að
„hervæða“ nógu marga sjálf-
boðaliða til þess að fram-
kvæma þetta verk, meðlimi
Skógræktarfélags Árnesinga
og e. t. v. aðra unnendur skóg
ræktar og Þingvalla. Til þess
að geta gert þetta, þyrfti
Skógræktarfélagið að njóta
stuðnings Skógræktar ríkis-
ins, Þingvallanefndar og Nátt
úruverndarráðs.
Jafnframt því sem þetta
væri gert, þyrfti Þingvalla-
nefnd að fastákveða takmörk
þess lands, þar sem gilda skuli
sérstakar reglur varðandi
hvers konar framkvæmdir,
með tilliti til náttúruverndar
innan hinnar fomu þinghelgi
og í næsta nágrenni við hana.
Fyrir um það bil einu ári
birtist í tímariti norska verk-
fræðingafélagsins, Teknisk
Ukeblad, grein um náttúru-
vernd og tækni eftir dr.
philos, Knut Frægri við Há-
skólann í Björgvin (Naturen
og teknikken, T. U., 9. júlí
1959).
Þar er að vísu ekki rætt um
verndun sögulegra minja, að
öðru leyti en því, að minnst
er á friðun gamalla stórra
trjáa, en í greininni er komið
víða við, og þess getið, að síð-
ustu 10—15 árin hafi orðið
gjörbylting varðandi viðhorf-
ið til náttúruverndar („den
filosofiske bakgrunn for not-
urvem“). Áður fyrr hafi róm-
antík og kannske nokkur til-
finningasemi („sentimentali-
tet“) verið áberandi þáttur
hjá náttúruverndurum, en á
þessu hafi orðið nokkur breyt-
ing.
Ég minnist á þessa tímarits
grein hér, sökum þess, að þar
er lögð áherzla á mikilvægi
náttúruverndar, en einnig
sökum þess, að við lestur
hennar og náttúruvemdar-
greinar dr. Finns Guðmunds-
sonar kemur lesanda til hug-
ar, að náttúruverndarar megi
vara sig á því að láta sig daga
uppi með úrelt sjónamiið, svo
að úr verði nátttröll.
Reykjavík, 2. ágúst 1960,
Guðmundur Marteinsson.
Alþýðublaðið — 6. ágúst 1960 £3
JBES