Lögberg - 16.07.1959, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. JÚLÍ 1959
Lögberg
Gefið Qt hvern fimtudag aí
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manltoba
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
“Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized a« Second Class Mail, Post Office Department. Ottawa
WHitehall 3-9931
Fagurt safn hugþekkra minninga
Eftir prófessor RICHARD BECK
Fyrir níu árum kom út á vegum Bókfellsútgáfunnar í
Reykjavík ritgerðasafnið Móðir mín, þar sem 26 menn og
konur rituðu um mæður sínar. Var hér um að ræða einstætt
rit að efni til, enda hlaut það svo almennar vinsældir, að
það var með öllu uppselt á stuttum tíma.
Síðastliðið haust gaf Bókfellsútgáfan út nýtt safn slíkra
móðurminninga undir sama heiti, og annaðist Pétur Ólafsson,
er sá um útgáfu fyrsta safnsins, einnig um útgáfu þessa nýja
safns. Er skemmst frá að segja, að hann hefir leyst það verk
af hendi með mikilli prýði, bæði um höfundaval og að öðru
leyti.
Hann fylgir bókinni úr hlaði með gagnorðum formála,
og verður efni bókarinnar eigi betur lýst í stuttu máli heldur
en í eftirfarandi inngangsorðum hans:
„Sá, sem les greinarnar í þessari bók, hlustar um leið á
nið sögunnar í vorleysingum ofanverðar 19. aldar. Okkur,
sem lifum nú, aðeins rúmri hálfri öld síðar, þykir undravert,
þegar við gerum okkur grein fyrir því, hversu hlutir, eins og
t. d. ein lítil eldavél, fengu breytt miklu um hagi manna,
sem bjuggu aðeins á næsta leiti við okkur. Að ekki sé talað
um heila skilvindu eða prjónavél.------
Um það atriði efnahagsþróunarinnar, að hér er sagt frá
tímabili fyrstu skilvindanna, fyrstu viðleitni til skipulegrar
kvennafræðslu, m. a. í matargerð og hannyrðum, fyrstu átök-
unum að auknum og bættum húsakosti, eru allar greinarnar
svipaðar að efni, hvort sem sagt er frá mæðrum í vestur-
bænum í Reykjavík eða konum norður á Ströndum, í Breiða-
fjarðardölum, í Svarfaðardal eða austur á fjörðum.
En að öðru leyti bera greinarnar hver sinn svip, auðvitað,
liggur mér við að segja, þar sem hér skrifa 23 menn og
konur, fædd og uppalin víðsvegar á landinu við misjöfn kjör
og ólík viðhorf. Þótt greinarnar séu um mæður höfunda fyrst
og fremst, þá eru þær að sjálfsögðu ekki síður um starfsvið
þeirra, heimilið, og því öðrum þræði um feður og systkini.“
Sem inngangur að móðurminningunum er prentað hið
gullfagra kvæði Davíðs Stefánssonar „Segið það móður
minni,“ og var ekki unnt að velja fegurra upphaf að slíku
minningasafni sem þessu, svo snilldarlega túlkar skáldið
þar djúpa ást og innstu hugarhræringar sonar til móður. '
í meginmáli þessa nýja safns eru síðan, eins og þegar er
getið, greinar eftir 23 höfunda, meðal þeirra tvær konur; en
efnisröðin er sem hér segir:
Þóra Ásmundsdóttir eftir Ásmund Guðmundsson; Ragn-
hildur ólafsdóttir eftir Guðrúnu Pétursdóttur; Helga Guð-
brandsdóttir eftir Harald Böðvarsson; Sigríður Jónsdóttir
eftir Jón Sigurðsson á Reynistað; Guðrún Runólfsdóttir eftir
Steingrím Matthíasson; Steinunn Kristjánsdóttir eftir Krist-
ján Albertsson; Guðrún Þorvaldsdóttir eftir Jón Árnason;
Þorbjörg Magnúsdóttir eftir Magnús Gíslason; Hólmfríður
Þórarinsdóttir eftir Árna Óla; Kristín Björnsdóttir eftir
Sigurbjörn Á. Gíslason; Unnur Benediktsdóttir Bjarklind
eftir Benedikt S. Bjarklind; Jóhanna Pálsdóttir eftir Sigríði
J. Magnússon; Vilhelmína Gísladóttir eftir Jakob Thoraren-
sen; Kristjana Guðbjörg Kristjánsdóttir eftir Svein Víking;
Málfríður Júlía Bjarnadóttir eftir Bjarna Snæbjörnsson;
Guðrún Guðmundsdóttir eftir Þorstein Þorsteinsson; Anna
Sigríður Björnsdóttir eftir Snorra Sigfússon; Ólafía Ólafs-
dóttir eftir Grétar Félls; Kristín Ásmundsdóttir eftir Sigurð
Kristjánsson; Anna Pétursdóttir eftir Einar Ásmundsson;
Sigurlaug Guðmundsdóttir eftir Magnús Magnússon; og Ingi-
björg Jónasdóttir eftir Jónas Sveinsson.
Eru greinarhöfundar yfirleitt svo kunnir, að ég tel eigi
þörf að segja deili á þeim, en þeir eru, að minnsta kosti
margir í hópnum, tengdir Islendingum vestan hafs ættar-
eða vinaböndum, og ósjaldan hvort tveggja.
Það liggur í augum uppi, að hver sá, sem færist það í
fang að skrifa um móður sína, hefir tekið sér á hendur mikið
vandaverk. Þetta hefir höfundum þessara móðurminninga
sýnilega verið vel ljóst, og taka það fram, sumir hverjir,
beinum orðum.
Minningarorð
Þann 9. apríl 1959 lézt á
sjúkrahúsi í Foam Lake, Sask.
bóndinn Árni Sigurðsson. —
Hann var fæddur 21. október
1896. í Mjóafriði á Islandi.
Foreldrar hans voru Sigur-
finnur Sigurðsson og Sesselja
Árnadóttir. Hann kom til
Canada ásamt foreldrum sín-
um 1911 og dvaldi eitt ár 1
Spy Hill, Sask. Frá Spy Hill
fluttist fjölskyldan til Árborg
og dvaldi þar þangað til 1920,
að hún fluttist aftur til Spy
Hill. Þar dó Sigurfinnur 1923.
Árið 1934 fluttist fjölskyldan
til Leslie, Sask. og dvaldi þar
í sex ár. Árið 1940 keypti Árni
bújörð skammt frá Foam
Lake í félagi við Guðjón yngri
bróður sinn.
Árið 1946 kvæntist Árni
eftirlifandi konu sinni, Krist-
ínu, dóttur hjónanna Sigurðar
Eiríkssonar Hólm og Guðrún-
ar Jónsdóttur frá Árborg,
Man. Auk konu sinnar skilur
hann eftir sig háaldraða móð-
ur, Sesselju, og eina systur,
Sesselju, Mrs. John Goodman,
Leslie, Sask.; ennfremur fjóra
albræður: Sigurfinn í Leslie,
Sask., Björgvin í Banff, Alta.,
Olgeir í Fort William, Ont. og
Herman í Whitehorse, Yukon,
og einn hálfbróður, Einar Sig-
urfinnsson í Vestmannaeyj-
um.
Árni reyndist foreldrum sín
um prýðisvel og var aðalfyrir-
vinna heimilisins frá því að
kraftar leyfðu þar til yngri
bræður hans gátu farið að
hjálpa til. Faðir þeirra var
mjög heilsutæpur um langt
skeið.
Það var margt sem ein-
kenndi Árna. Hann stóð mjög
framarlega í öllum félagsskap,
sem að hans áliti starfaði til
heilla fyrir samferðamenn
hans. Hann var svo eindreginn
samvinnumaður, að með sanni
mátti segja að samvinnu-
hreyfingin væri samgróin lífi
hans, enda lagði hann henni
af frjálsum vilja alla krafta
sína, sem stefndu til uppbygg-
ingar mannfélagsins í heild
sinni.
Hann var forseti Credit
Union í Foam Lake, þegar
hann lézt. Einnig var hann í
mörg ár forseti “Foam Lake
Co-operative Assn.” og var
heiðursforseti þess félagsskap-
ar, þegar hann féll frá. Hann
var um tímabil forseti “Leslie
Beach Co-operative Associa-
tion.” Hann var með fyrstu
„Mér er vandi á höndum. Ég hef verið beðinn að skrifa
um móður mína, en treysti mér ekki til að gjöra það svo,
sem vert væri.“ Með þeim orðum byrjar dr. Ásmundur Guð-
mundsson, þáver. biskup Islands, hina fögru minningu um
móður sína, en sú grein skipar öndvegi í safninu. Aðrir höf-
undanna slá á sama streng í málsbyrjun, svo sem Kristján
Albertsson, er farast þannig orð:
„Það er vanda bundið að skrifa um móður sína svo vel
fari, líka góða móður. Flestum mun þykja skylt, að í slíkri
lýsingu sé orðum stillt í hóf — en svo er hins að gæta, að
myndin verði sem réttust. Margir þekktu móður mína, og
ég ætla að hætta á að segja það sem ég veit sannast, og
minnugur þess sem Snorri Sturluson taldi, að ósatt lof væri
ekki lof, heldur háð.“
Þetta er vel mælt og drengilega. Og þótt greinarnar í
safninu séu eðlilega mismunandi að bókmenntalegu gildi,
þá fæ ég ekki betur séð, en að þær séu 1 heild sinni prýðilega
í letur færðar, að höfundarnir hafi komist mjög vel frá þeim
vanda, sem þeir tóku sér á herðar, lýst mæðrum sínum af
einlægri sonarlegri ást og aðdáun, en jafnframt hispurslaust
og hreinskilnislega án allrar hvimleiðrar væmni, sem oft vill
svipmerkja slíkar ritsmíðar.
Eins og safnandinn gefur réttilega í skyn í formálsorðum
sínum, þá eiga þessar minningar mikið sögulegt gildi, því að í
þeim er margháttaðan fróðleik að finna; þær bregða, í fáum
orðum sagt, upp mörgum og glöggum myndum af menningu
og lífsbaráttu þjóðar vorrar á seinni hluta 19. aldar.
Mest er þó um það vert að kynnast mæðrunum íslenzku,
sem hér er lýst, sér um svip og skapferli, en allar lifandi vitni
þess, að séra Matthías Jochumsson hafði rök að mæla, er
hann sagði í vísunni sinni alkunnu:
Víðar en í siklings sölum
svanna fas er prýði glæst;
mörg í vorum djúpu dölum
drottning hefir bónda fæðst.
Og vafalaust finnst mörgum góðum syni, er les þessa
bók (jafn prýðilega um ytri búning sem innihald) eins og
hann lesi þar maklega minningu um sína eigin móður. En
skuldina við hana hefir enginn skilgreint betur eða sannar
heldur en skáldið andríka, sem fyrr er vitnað til, gerir í
þessum fleygu ljóðlínum:
— Enginn kendi mér, eins og þú
hið eilífa og stóra, kraft og trú,
né gaf mér svo guðlegar myndir.
mönnum að gjörast meðlimur
hveitisamlagsins í Saskat-
chewan 1923 — Sask. Co-
operative Wheat Pool — og
1953 gerðist hann fulltrúi
(Delegate) þess félagsskapar;
því embætti hélt hann til
dauðadags.
Margan annan félagsskap
mætti nefna, en allt stefndi að
sama marki, að gjöra þennan
heim að betri vistarveru fyrir
þá, sem eru hér alla reiðu og
eins fyrir hina, sem á eftir
koma.
Árni var sérstakur reglu-
maður á öllum sviðum, glað-
lyndur, orðheldinn og hvers-
dags prúður í framgöngu. —
Hann var stefnufastur og hélt
eindregið fram skoðunum sín-
um hver sem 1 hlut átti.
Jarðarförin fór fram frá
United Church í Foam Lake
13. apríl og var með þeim allra
fjölmennustu, sem þar hafa
sést. Þar var fólk af mörgum
þjóðflokkum, trúarskoðunum
og pólitískum stefnum, en
allir voru þeir á einu máli um
það að þeir væru hér að
kveðja mann, sem hafði á-
unnið sér traust, jafnt hjá
þeim, sem höfðu fylgzt með
honum í lífsskoðunum og eins
hinum, sem ekki litu á hlut-
ina frá sama sjónarmiði.
ísland hefur gefið Canada
marga mæta syni. Árni var
einn af þeim. —Vinur
BETELCAMPAIGN
$250,000.00
Make your donaiions io ihe
"Beiel" Campaign Fund,
123 Princess Slreel,
Winnipeg 2.
Heimsins bezta
munntóbak