Lýður - 05.11.1888, Blaðsíða 3

15 —
ræknin, sem kom Englendingum af stað, sælti alla flokka
og deilur, og fyllti alla volduga og vesæla, og hverrar trú-
ar sem voru, ósigranda vígmóði og skörungskap.
1. S p á n n o g E n g I a n d.
Meðal óvina Englands var Eilippus II. á Spáni hinn
langríkasti ogheiptúðugasti. Hann hafði verið kvongaður Maríu
hinni grimmu, svstur Elisabetar, og taldi jafnvel ætt sína til
Jálvarðar liins III. þóttist því eiga tilkall til ríkis á Engl. En í
hans brjósti var páfatrúin aðalsökin, því, eins og kunnugt
er, var hanu steinblindur af trúarakefð. Hvervetna um riki
sitt lét hann Rannsóknardóminn (I n q u i s i t i ó n i n a) of-
sækja menn, fella og skelfa, fjölra og pína og á báli brenna,
og daglega skáru eyru Englendinga hinar miklu ofsóknarsögur
frá Niðurlöndunum, ftalíu og úr Ameríku, eigi siður en frá
Spáni. J>essi dómur var liahs önnur hönd og augasleinn.
þó vildi hann fyrst treysta á allan þann herafla á sjó og
landi, er hann átti kost á, skyldi hann ryðja veginn og vinna
vcldi Elisahetar að fullu í fyrstu atlögu. en fólkið scm eptir
stæði, skyldu brennudómarnir buga. Hann hafði lengi f.yrii-
búizt og skyldi nú skríða til skarar, skorti nú og ekkert, það
er hafa þurfti. því verður varla með orðum lýst, hve ójafnt
hin tvö óvinaríki stóðu þá að vígi. Floti Spánverja hafði
sigrað Tyrki (við Lepanto 1577) og réð síðan yíir öllum
höfum. Greifinn af Santa Cruz var höfðingi yflr llotanum
og þótti enginn hans jafningi. Galeiður Filupusar fóru um
öll heimsins böf, og faérðu hoiium lieim gull og gróða.
Svo segja enskir menn,að þá.væri Eugland margfallt fáuienn-
ara land en nú með milli 5 og 6 milíónir íbúa (nú nál. 30 mil,);
fjárhágur ríkisins ei'fiður mjög, en herflotinn lítill. Skotland
var ríki sér í þann tíma, og írland afskiptalaust af þessum
ófriði. í öðrum álfum áltu Englendingar þá nýlenduna Vir-
giníu og enga aðra. Og enga baudamerin áttu þeír nema
Hollendinga eina, cn þá voru þeir einmitt að losast við hinn
spánska harðstjóra eptir hið langa og blóðuga frelsis^trið.
Prótestantarnir á þýzkalandi lélu um þær mundir lítið til
sín taka, og á Frakklandi höfðu þe.ir lifið í höudunum. Belg-
ar böfðu uppgeíist fyrir Spánverjum og páfanum. Hinum slæga
Sixlari fimmta þótti sýnn sigurinn i öllum megin löndum
álfunnar. því var eigi að undra að Filippus þæltist þegar
að óreyndu hafa England í liendi sér,
2. V i ð b ú n a ð u r b e g g j a I a n d a.
Hin stjórnkæna droltning og ráðgjafar hennar sáu glög-
lega bina miklú ófæru, er fyrir dyrum vofði. Voru jal’nan
ráðstefuur haldnar, en. eigi hrapað að neinu. Helzti ráð-
snillingur drottningar var W a 11 e r R a 1 e i gJi. Hamr gaf
sama ráð Englendingum og jpemistokles forðuui gaf Grikkj-
utn, að land og lýð skyldi vérja með herskipum, Og þegai'
er það ráð var samþykkt, var tekið til starfa, enda málti þá
og eigi lengur svo búið standa. Voru nú saman kallaðir
allir hinir mestu sægarpar Iandsins og vorú sumir þeirra
rauðir vikingar, frægir fyrir hernað og slórvirki fyrir veslan
haf. ðjafnkenn dastir voru þeir Martin Erohi s h e r, er
kannað hafði fyrstur manna hin köldu norðurhöf; þá Jólui
Hawkins, sá er eldað hafði grált silfur við Portujjalsmcnn
í 20 ár, einkum víkinga er rændu Svertingjum, önda rænt
þeim og selt þá sjálfnr. Fékk hauú nú þarfari og beti'i
slarfa. jpriðji var hinn nafnkunni Frans Drake (dreki),
liinn frægasti allra farmanna um þær mundir. Hafði hann
hæði siglt kringum jörðina og barið Spánverja og Portúgals-
menn i ótal atlögum, stóð af lionum hinn mesti geigur.
Við nýár 1588 þötti fremur horfa til fri'ðar'. Mættu
sendiménn Engla og Spánverja á sættafundi að Ostenda.
Brátt koin þó upp að fundurinn vai' aí yfirvarpi gjörður,
enda varð eigi af sáttum. Beyndu hvorir um sig að fá Frakka
til fylgis, en þess var engi koslur sakir ófriðar í því landi.
í maímánuði spurðist að íloti Spánar væri allut' samau kom-
inn fyrir mynni Tagusfljótsins, fylgdi það með að svo væri
hánnmikilíög glæsilegur að eigi yröi með orðum lýst. Kallaði
Filippus hann sigurflota sinn, eöa ,,-hinn ósigranda", heíir
og það nafn við hann fest sig siðan. |>á andaðist Santa Cruz,
og var fráfall hans hið fyrsta óhapp Spánverja. Sá er tók
við stjórn flotans hét Medina S i d o n i a , rikur höfðingi,
en í flesta slaði eptirbátur hins, er frá var fallinn.
í flota (armada) Spanverja voru 139 herskip, en
kaupför og byrðingar að auki. Flotinn bar nál. 60 þúsund
smálesta. Skyldi liann og flytja landher eigi síður en sjó-
lið. Skyldi nú sigla beina le'ið, leggja beint uppí Temps-
ármynni og skjóta landliernum þar þegar á land öðruhvorn
megin. Auk 20 þúsunda landhei’s, sem með flotanum var
sendur, stóðu 30 þúsundír oinvalaliðs í Flandri til taks
undir forustu hertogans af Parma. Atti flotinn á leið
sinni að leggja að við borgirnar Dunkirk og Nieuport
bg taka þar herinn. Höfðu menn grafið sýki mikil innanúr
landi, svo korna mætti liðinn og farangri þess á dragskút-
um til sjávar. Búnaðnr og birgðir fiotans var cins og bezt
mátti kjósa: skorti þar ekki vistir né púður né neitt er til
hernaðar heyrir á sjó og landi J>ar voru og brýr og bát-
ar, kerrur, stigar og vígvélar, eykir, asnar og múlar.
Eigi heldur skorti þar skrín, líkneskjur eða aðra helga
dóma; þar voru kapellur og ölturn, róðukrossar og vígðir
fáuar. Áður en flotiuu létti akkerum sungu prestar yfir hon-
um og blessuðu hann í nafni allra dýrðlinga. Ejöldi klerka
og inunka fylgdi leiðangrinum og þar með höfðingjar
llannsóknarréttarins sjálfs með mildu föruneyti.
Nú er að segja frá Englendingum. Filippus hafði
því lengi treyst,- að hann og páfinn ættú marga vini á Eng-
íandi, mundi því þjóðin bfatt verða sundurþylck, ef til ó-
friðar kæmi, og öll sér óðara í greipar ganga. J>etta
fór á annan veg. Oðara en herör var skorin upp, lfljópu
upp allir vopnfærir menn og buðu sína þjónustu. Yar
sem allir liefðn eina trú og einn vilja; margir kaþólskir
höfðingjar og aðrir, sein voru í missætti við stjórnina, buðu
lið sitt eða herklæddust óboðnir. H o w a r d lávarður,
kaþólskur maður, var kjörinn höfðingi fyrir fíotanum.
Hófst nú fyrirbúnaðurinn, eins og fyr cr sagt. Skot-
virki voru gjörð um endilanga Tempsárbakka, lið beggja
vegna samandregið og sett til Varnar, fiotabrýr liafðar til
taks á fljótinu. Eloti ríkisins stóð albúinn. Yoru það 35
skip er báru 12 þúsund. smálestir — (hér um bil af íarmi
þeim, sem Austri hinn mikli ber nú einn).
En skjótt.óx og magnaðist lið þetta fyrir frjálsar
framlögur einstakra borga og ríkismanna. Allir urðu og
vel við áskorun drottiiingar. Hún bað Lnndúnamenn um
15 skip og 5 þús. menn, en þeir sendu 30 skip og 20 þús.
röskra manna. Að lokum voru sainan komin 191 herskip,
er til samans báru 32 þús. smálesta og höfðu 17,472
menn. (Framhald næst).
FjaHkonan á forundrunarstóli.
Einn segir þú sért; ástardís;
annar, að þú sért Paradís ;
þriðji, áð þú sért karlæg kerling,
kennd við margskonar eymd og hrelling.
Fjórði segir þú sitjir öfugt,
í suðrið snúi þín brjóst og kviður,
en fætur og hendur norður og niður.
Sá fimmti segir þn soflr höfugt.
Einu segir sólin sé allfcaf að kyssa þig;
annár, að hafísinn vilji ekki missa þig.
Einn segir þú sért guðunum gipt,
með gulllegan fald móti liimni lypt;
annar frá sínum sjónarhvoli
segir þú sért eins og J>orgeirsboli,
Og enn segir einn þú sért yndis-fögur,
en annar að þú sert ljót og mögur;