Lýður - 26.03.1889, Síða 2

Landsmenn vorir í YesturheimL
Af blöðum peirra sézt að hagur peirra stendur m j ö g
v e 1 — þegar allt er rétt skoðað og athuga^, enda eru blöðin
eigi ein til frásagnar, heldur fjöldi sendibréfa, einnig nokkur
til vor. Uppskera varð par víða óvenju-góð, en hveiti stóð í
einhverju pví hæsta verði, jafnvel 1 doll. bushelið (kvartilið).
Eigi erum vér samt svo fróðir um petta fólk vort og byggðir
pess, sem vera pyrfti, pótt vér nokkuð þekkjum afstöðu byggða
og héraða. Tala peirra manna par, sem síðan 1874 liafa alfarnir
flutt vestur, ætla menn að sé töluvert yfir 11 þúsundir, svo
að ef par fædd börn landa vorra væru talin með, mun mál
vort bráðum verða talaðþaraf 12 þúsundum eða meira. Helztu
stöðvar peirra eru hið mikla Canada-hérað Mauitoba, enda
eru par 4 byggðir peirra, fyrst Nýja-íaland sjálft, par næst
höfuðborgin AVinnipeg, (par búa nú nálægt 3000 íslenzkra
manna), svo hinar vestlægu nýbyggðir: þ>ingvallabyggð og
Arygll-byggðin. |>á eiga peir allmiklar og blómlegar byggðir
suður í Pembina, í hinu víðlenda Dacotaríki. f>á búa eigi
fáir landar vestur í Minnisóta, öðru stórfylki Bandaríkjanna,
er liggur suður og austur af Dacot-a. J>á hafa eigi fáir tekið
bólfestu í öðrum ríkjum liins mikla sambandsveldis, t. d.
í Wisconsin. J>ó munu flestir peirra hafast við í borgunum
Milwaukee (eða á ey einni par nærri) og Chicago, og enn
búa eigi svo fáir i New-York. í austur fylkjum Canada eru
og fáeinir, og loks skal geta pess, að ný.lega hafa peir numið
sér dálitla byggð vestur við Kyrrahaf, í Columbíu. Vestur í
Utah búa enn íslendingar. en með pvi allur porri peirra eru
Mormónar, höfum vér lítið af þeim að segja, hin fáránlegu
trúarbrögð pess flokks svæíir allt þjóðerni. J>essi mikla
sunduidreifing landa vorra par vestra gjörir nú samtök þeirra
og félagsskap mjög svo torveldan. J>ví fremur furðar oss (og
eflaust alla, sem pað athuga) á þeim proska og þeirri fram-
kvæmd, sem þeir í heild sinni leiða oss fyrir sjónir. Vitaskuld
er að lönd pessi, sem flestir peirra búa í, eru góð og auðsæl,
en pegar pess er gætt. að flestar byggðirnar eru nýnumdar af
félitlu, ókunnugu fólki, verðum vér fyrir vort leyti að játa
að oss er afkoma peirra nærfellt óskiljanleg. Sjálfsagt.
er pað, að langbezt, að tiltölu, standa sig bændurnir, og eink-
um peir, sem hveitilöndin eiga, en pað eru fieiri atvik. sem
styðja; skulum vér 1 petta sinn *ðeins benda á pað. að margir
landsmenn hafa í sjálfu sér verið fiatnfaramenn og vel viti
bornir, og peir setjast að i lai di, sem peim er að sönnu ó-
kunnugt, erfitt og tortryggilegt, en landi, sem er frjálst, fullt
með dugnað, fé og framkvcemd, — peir komu að landi, sem
vekur krapta og keppni, enda launar ríkulega. Millíónir
manna og kvenna nota eigi helming krapta sinua. lívers-
vegna? Af pví samkeppni, sem launar ómakið, vantar. J>að
er og segin saga, að Ameríka er heimsins bezta fóstra fyrir
olnbogabörn og örverpi, lán- og dáðleysingja liins gamla heims.
Land og pjóðlíf, enda sjálft frelsið, þar vestra hcfir
stóra annmarka og mý-margan voða, en parer sú deiglan,
sem gullið írá soranum hreinsar, par er sá skólinn, sú eld-
raunin, sem kröptunum kemur í ljós. Hið bezta, og líka sumt
hið versta, gengur par berserksgang, svo gjörir allt líf, allir
skapsmunir. |>ar er mönnum eigi leyft að liggja í ösku
sem kolbítir, par er letinginn neyddur til að standa á fótun-
um, sjálfs sins fótum, og lionum gjörðir tveir kostir, að berj-
ast með drengskap, eða falla með skömm. Stórmikið má pað
gleðja oss, og mikið eigum vér Guði að pakka, að pessir vorir
fáu og félitlu landsmenn. sem í pvílíkt ógnarland hafa inn-
flutt, skuli pegar hafa borið gæfu til, að hrynda ámæli bæði
af ser og oss með ráðvendni drengskap og dugnaði. Nú er
þeim borgið. Haldi þeir nú að eins rétt í horli! Nú eru
peir, o: porri þeirra, orðnir ílendír par, orðnir sjálfbjarga,
hafa sigrað í hinni fyrstu atlögu, og fengið gott orð. Haldi
peir nú að eins réttu horfi! En ,— eiga peir að freista að
geyina pjóðernis síns og tungu? Já, meðan auðið má verða!
J>vi úr pví þeirra (vort) pjóðerni stóðst hina fyrstu eldraun
— úr 'p'ví vér érúm, pegar áreynii', eigi orðnir meiri ættleraf
feðra vorra en pað. að antiarhvor óvalinn sveitarlimur frá oss
getur rutt sér par til sætis með gáfum og þreki: þá mun
einsætt að gæta sem lengst og bezt slikra þjóðmenja, sem
þeir með sér tóku. Norðmenn hrósa því, að fáar pjóðir gæti
jafn vel þjóðernis síns í Ameríku sein peirra menn, enda
hrósa peir og jafnframt hinu, að.allar sínar framfarahvatir á
pessum tímum o’g langbeztu lögeggjanir fái peir frá löndurn
sínutn í Vesturheimi. auk stór-auðæfa i peningum. Eins ntun
verða með tímanum hér á íslandi. En til pess að hugsanlegt
sé að ísl. þjóðerni geti varizt í Atneríku, hljóta samgöngur
og viðskipti milli vor og þeirra að halda áfram, og nokkrir
flutningar héðan pangað — því við flutningi hingað pað-
an parf síður ráð að gjöra — sí og æ að vara Við. Og —
umfram allt parf hið fyllsta bróðerni og liluttekning frá
hvorratveggja hálfu ávalt að vera og viðhaldast.
Kvennaskólinn á Laugalándi.
Formaður forstöðunofndar Laugalandsskólans, sýslum
í Eyjafjarðarsýslu, heíir sent oss grein með ávítur f'yrir grein
vora í síðasta blaði »Lýðs» um nefndan skóla, og par með
leiðréttingar við nokkur rttnghermd atriði. Hánn segir með-
al annars pannig:
fForstöðukona skólans borgar alls ekki aðstoðarkennara,
heldur fær hún laun sin frá forstöðunefndinni (350 kr.).
Rúmfatnaður og öll matar-ilát eru eign skólans, svo forstöðu-
konan parf eklti að leggja neitt pesskonar til nema eitthvað
skemmist eða farist fyrir vangá eða illa meðferð. Húsið, sem
er eign skólans, erog á skólans ábyrgð. Oll aðgjörð (og hún
kemur fyrir meiri og minni á ári hverju) er kostuð af skóla-
stjórninni, og áhöld, bæði rúmfatnaður og annað, endur-
nýjuð eptir pörfum*.
Einnig tekur sami herra fram, að samkvæmt reglu-
gjörð skólans geti forstöðukonan heimtað fæðíspenínga fyrir
námsstúlkurnar af skólasfjórninni, og pað sé hennar eigin
sök, að hún sjálf semur utn og innkallar pá peninga.
Fljótfærni vora og missagnir utn pessi atriði, biðjuin vér
lesendur vora afsökunar á, enda er aðalefnið óhrakið enn, sem
var það, að vekja athygli altnennings á skóla þessum, benda
á galla og fátækt stofnunarinnar, skerpa skyldurækni og ár-
vekni stjórnarinnar, og benda jafnframhá ýmsar vantanirskólans,
sem máske eru jafnmargar og vér tókum fram (þótt nokkrar
falli úr), nema fleiri séu. — Er pað utn skör fram, að vér
t. d. bendum á, að óviðurkvæmilegt sé að frú Valgerður
leggi skólanum til eldivið og ljós? Er það um skör fram,
pó að sú kona, sem heldur slikann skóla, hefði leigufría abúð ?
Er það um skör fram, að hún sem heldur skólann, fái sjálf
að taka og semja við stúlkur pær, sem á hennar skólaganga?
Eða er pað um skör fram tekið fram, að húsið sjálft purfi
fyllri eptirlita, og að stofnunin sé sárfátæk af flestum hlut-
nm, sem efla og prýða alla skóla ? Og loks: Er pað um
skör fram sagt, að lífsskilyrði pessa sem allra skóla á landi
voru, sé lifandi áhugi bæði stjórnendanna og almeunings ?
Fatt er of vandlega liugáð.
J>að var fallega gjört af bókmenntafélaginu, að gefa út á
árunum 1887—1888 tvö rit til minningar um Eask, stofn-
anda sinn. Er önnur peirra nákvæm útgáfa af hinu elzta
íslenzka sagnariti, íslendingabók Ara fróða jporgilssonar, búin
tif prentunar af dr. Finni Jónssyni. Að hann hafi leyst pað
verk vel af hendi, er víst óefað, en það bryddir á ymsurn
einkennilegum skoðunum hjá honum, sem mér finnst ekki
mega ganga pegjandi fram hjá. í formálanum gjörir hann
grein fyrir mörgu, er bók pessa snertir, par á meðal helztu
æfiatriðum Ara, og segir meðal annars, að líklegast sé, að
Jri hafi lifeð áSuðurláfídi frá 1088 til þess er hann dó 1148,