Sunnanfari - 01.05.1893, Page 4

100
í Ormagarðinum ymur
Ylfinga riddara danz.
Agndofa allir blása (Fageolet).
ormarnir sama lag,
hafa þeir saungnum svása
samtaka sporðaslag.
Slattarlok (Pianissimo).
Slátturinn dvín og dofna
dvergmál í streingja skjálf,
en — ormarnir allir sofna
og Atlamóðirin sjálf1).
Satt er það gígjan geymir
öfuga meyjar sál;2)
slaugar hefir Heimir
hörpunni gefið mál.
___________ Gr. p.
Brynjólfnr biskup ritar um svall og drykkju-
Skap. þó mönnum hætti stundum við að halda,
að sá tími sem liðinn er, sé betri en liðandi tími,
er óþarfi að bregða því, að drykkjuskapur hafi
verið minni á fyrri öldum á íslandi en um vora
daga. Jafnvel beztu menn landsins voru brenni-
vinsbelgir og drykkjurútarar. Torfi í Klofa drakk
sig í hel á Fíflholtaþingi (litlu eptir 1504). Egg-
ert lögmanni Hannessyni (d. skömmu eptir 1580)
þótti svo góður sopinn, að það er tekið fram i
sumum gjörningum hans, að hann geri þá með
fullu ráði og »ódrukkinn i þetta skipti«, og
eingu bindindissamari voru menn á 17. öld. Bæði
Oddi biskupi og Gísla biskupi syni hans þótti gott
að fá sér neðan í því og næg rök eru til þess að
ýmsir klerkar, jafnvel hinir betri, drukku sig blind-
fulla að staðaldri. Og eingu betur var veraldlegu
embættismönnunum farið. það hefir verið alvani
að sýslumenn og jafnvel lögmenn þinguðu fullir. I
erfiljóðum um Gísla lögmann Hákonarson (1614—
1631) er þess getið sem furðu, að hann hafi »á
þingum, sem er vel hent, aldrei [verið]
drukkinn af víni«, enda bar Gísli að allri hátt-
prýði langt af öðrum mönnum í þá daga. það er
því líklegt að Brynjólfi biskupi, sem var siðavandur
maður, hafi þótt nóg um svall manna, þegar hann
tók biskupsdóm í Skálholti (1639) og hafi viljað
ráða bætur á því og því samið ritgjörð þá, er hér
fer á eptir. Brynjólfur félck og sjálfur að kenna á
drykkjulátum i mönnum, þó ekki væri nema þegar
hann var að vísitera einu sinni undir Eyjafjöllum
og Amundi lögréttumaður þormóðsson í Skógum
(forfaðir Torfhildar) rogaskammaði biskupinn fullur
í Skógakirkju. En ritgerð þessa höfum vér fundið
í kver i einuí safni Arna Magnússonar3), sem ritað er
') Sbr. Gunnarsslag. 22. v. (Rasks Edda bls. 276).
a) Sú sögn gekk um Paganini, að hann hefði töfrað
sál framliðinnar unnustu sinnar inn í fiðluna.
a) Nr. 67. 8vo bl. 100—102.
á Helgafelli um daga Brynjólfs biskups (1664) og
þykir oss það hlýða vel að láta þessi.orð birtast hér
einmitt nú, þegar verið er í óða önn að reyna að
útrýma ofdrykkju á Islandi. þeim mun fremur ger-
um vér það og sem þau eru snjallari og lýsa rit-
hætti þess manns, er bezt kunni íslenzku og mestur
var skörungur á Islandi um miðbik 17. aldar. En
ritgjörð þessi er svo, og kallar kverið hana »[Sam-
setning M(agister) Brynjólfs um svall og
dry kkjuskapct1):
»Hvað leiður, Ijótur og andstyggilegur löstur
að ofdrykkjan sé er auðvelt að skynja bæði af hei-
lagrar ritningar greinum og svo af sjálfri skynsem-
inni. Ofdrykkjan var tilefni bölvunar og útskúf-
unar Cains og hans sonar Canaans og þeirra allra
eptirkomenda, er bannfærðir voru og svo sem í útlegð
útskúfaðir frá öðrum sonumNohah. Ofdrykkjan vartil-
efni og orsök blóðskammar Loths og ótilheyrilegsleg-
orðs með tveimur hans dætrum. Hin sama ofdrykkja
forréð Amnon Davíðsson í veizlu þeirri, sem hans
bróðir Absalon honum tilreiddi og lét síðan mitt
í ölværðinni vopn á hann bera. Af ofdrykkjunni
sofnaði Holofernis svo fast að hann varð aldrei
við var tiltækis og hálshöggs, sem Judit honum
veitti, fyrr en i Helju. Sínum kennimönnum fyrir-
bauð guð almáttugur að birtast eður dirfast að
koma fyrir sig af víni luktandi, þegar þeir skyldu
fremja kennimannlega þjónustu i hans tjaldbúð.
Hans h(eilagi) sancti Páll reiknar ofdrykkjuna
meðal annara holdsins verka í pistlinum til Galat.
6. kap. leggjandi þar á slíkt ályktunarorð, að þeir
sem þvílíkt drýgja erfi ekki guðs riki. Sjálfur
Kristur spáir á meðal annara glæpa og guðleysis
muni menn á síðustu heimsins timum, eins og á
dögum Nohah, eta og drekka ugga og andvara-
laust, það er i ofáti og ofdrykkju fram fara hirð-
andi ekki um neina hluti fyrr en sá siðasti dagur yfir
dettur. þar með segir hann, að sá ráðsmaður
sem legst í svall og ofdrykkju með lausingjum og
portkonum muni sundurhlutast, þá hans herra til
kemur og eignast hlutdeild að með hræsnurum.
þar fyrir áminnir hann svo opt og frekt, að menn
skuli með sparneytni vaka og biðja og búast svo
við tilkomu mannsins sonar og heimsins ending.
því ítrekar hinn heilagi Páll þar hann öllum tilsegir
að vera sparneytnum og vaka, því að þeirra mót-
standari djöfullinn gangi um kring sem grenjandi
l.jón sækjandi eptir þeim hann upp svelgi, og í
einu orði að segja: öll ritningin er full með því-
líkum greinum, sem drykkjuskapinn fordæma og
við má honum trúlega vara, og að sönnu, sé hann
með heilskygnum augum álitinn, þá er hann einna
ljótasti og leiðasti glæpur. því hvað er manneskj-
unni lánað ypparlegra og dýrðlegra en vit og skyn;
i því einu yfirgaungum vér skynlaus dýr, og í þvi
sem af vitinu og skynseminni uppsprettur, sem að
eru allskonar dygðir og mannkostir, sé rétt á
) inni í sjálfu kverinu er ritgerðin eingum eignuð, en
í registri við það með sömu hendi stendur þessi fyrirsögn.