Sunnanfari - 01.05.1893, Side 5

101
haldið; að vitinu líkjast menn guði, samlagast
einglunum, aðhyllast góða og guðhrædda menn,
fylgja því góða, flýja hið vonda; með vitinu einu
stjórna menn bæði sér sjálfum og svo þeim skepn-
um, sem guð hefir manneskjunni í vaid feingið til
gagns og nytsemda, svo vitið er svo sem lög og
réttur, eptir hverri sú stjórn á fram að fara, enn
ofdrykkjan stríðir á og burttekur alt þetta vit, og
kastandi því undir fætur gerandi manneskjuna því
andstyggilegri en önnur dýr, sem vitið gerði hana
ypparlegra. því hvað er herfilegra að sjá enn æran og
vitstola mann Nú ber ekki á milli ofdrykkjunnar,
vitleysisins og æðisins, nema tímaleingdin, en báðir
æiast þeir i hvert sinn, utan ofdrykkjan varir
skemur, hvað guði er að þakka, en er við þann
mun því ljótari við æðið, að hún er mönnum i
sjálfsvaldi og samteyngd með þvi hinu svívirðileg-
asta óþakklæti, að maður virðir ei sitt vit meira en
svo, að hann snarar því burtu fyrir nokkra sopa,
sem þó er meira vert en frumgetning Israelis sona
þótti forðum, og þó var láð Esau, að hann héldi
sína frumgetning fyrir rauðan rétt. þetta og fleira
ilt færir með sér ofdrykkjan, þó vel sé með öl
farið og haft sem minst við að ærast, enn sem i
detta stórstefin þá verður manneskjan i allan máta
afskræmileg. Sé gott og glatt i sinni þá kemur
að ofsakæti, gikkaralegur leikaraskapur, skellihlátur
og annað þessháttar alvarlegum manni ósæmilegt;
sé þungt og ilt í sinni þá brestur upp agg og
deilur, þrætur og skammaryrði, hróp og brigzl,
högg og barátta og annað þessu verra, því hvað
sem að svifur í diykkjunni það verður i ofdrykkj-
unni mátalaust, svo mann hefir þar hvorki á taum
né stilling, heldur flýgur og fýkur svo sem fara
gerir í æði og ógangi. I ofdrykkjunni vex manni
hroki og drambsemi, svo einginn hefir þá svo litið
til að bera, að hann þykist þá ekki fullgóður, líka vel
sér betri mönnum; leggur þá aðra að litlu hjá sjálf-
um sér og þykir sér einginn á sporði standa mega.
þá koma fram minkunar og smánaryrði við hvern,
sem til jafns er við hann tekinn, dagdómar, spott,
og háðungar, enn aldrei verður hann svo lofaður,
að hann meini sig ekki vera öllum betri. þá þyk-
ist sérhver alt vita, hafandi þá tönn og tungu á
öllu og sérhverju, sem fram kemur; öll blygðun
og hæverska víkur þá langt í burtu, en ofdirfð og
blygðunarleysi kemur þá inn í staðinn og upp-
fyllir bæði brjóst og tungu. þá fyrirverður maður
sig ekki að gera það og tala, sem hann getur
ekki heyrt nefnt ódrukkinn, jafnvel þó kosti líf og
háls. þá hreifast ótérlegar og lostasamar athafnir,
fordjarfanleg útsóun, svall og eyðsla, því fáir eru
svo snauðir, að ekki þykist þá meir en nóg til
hafa, kvíðandi hvorki elli né féleysi. þá lofa
menn því sem þeir geta aldrei haldið, þá heita
þeir því, sem þeir eru aldrei menn að framkvæma,
svo endir þessara allra óláta verðnr þá bezt tekst
til aðhlátur, [þar meður1) skömm og iðrun, en
') [þá meður, hdr.
annars skaði og óbætanleg fordjörfun, svo eg held
að ef nokkur vildi uppmála andskotann í manns
líki, þá mundi hann ekki nær komast en mála
hann eptir drukkins manns mynd, því allir lestir
sýna sig á drukknum manni í blóma sinum, þeir
helzt sem hann er mest hneigður til; að nú sé
ekki talað um þann skaða, sem ofdrykkjan likam-
ans heilbrigði gerir. þar af kemur höfuðsundli eða
riða, minnisleysi fyrir tímann og augna krím, dynur
fyrir eytun, máttleysi, mattregi eður leiði, magans
fordjörfun, óværð af riðum og skruðningi fyrir líf-
inu, liðasóttir, handa og fóta mein. andfýlur af for-
brendri lifur og feygðum maga, enn hið innara
angursemi, illnagandi samvizka; hið ytra minkun
og forsmán hjá öðrum mönnum, eyðsla og for-
sómun bæði tímans, gagns og embættis og að síð-
ustu eymd og fátækt, yfir hverju þó einginn rétti-
lega sig aumkar, þar í sjálfræði var við að gera
og skorður að reisa, með því og drykkjurútarinn1)
hefir gert sig þrálega meðan betur gekk leiðan og
óvinsælan við betri menn með margmælgi og til-
hlutsemi, svo fáir kunna bót að mæla.
þessa og þvílíka ávexti færir af sér óhófið og
ofdrykkjan gerandi manneskjuna því nær sem
holdgaðan djöful«.
Valtýr og Flateyjarbók. það, er tii var getið
i síðasta blaði »Sunnanfara«, að Dr. Valtý mundi
ekki þykja mikið gaman að því, að hætt væri við
að senda hann og Flateyjarbók til Chicago, hefir
nú ræzt öllum vonum skjótar svo átakanlega sem
verða mátti, þvi Valtýr hefir nú sezt upp sjálfur í
ísafold (XX, 16) og kveðið sinn »harmagrút« út
af þessu, og er það ekki nema náttúrlegt og má
láta það standa óátalið. En það er svo mart
annað í þessari grein, sem reka þarf ofan í Dr.
Valtý minn, að i þetta skipti er ekki hægt að láta
hann reka alveg undan. Er það þá fyrst að alt
það, er stendur í Sunnanfara um Flateyjarbók og
för Dr. Valtýs með henni, er algerður sannleikur
og alt það sem Valtýr þykist vera að leiðrétta,
eru eingar leiðréttingar, heldur þvaður. það var
hverjum alkunna hér og almæli að prófessor
Wimmer hefði stungið uppá Valtý i þessa för og
þýðir Dr. Valtý ekkert að vera að bera það til
baka, enda ætti þeir báðir Wimmer og Valtýr að
geta verið fullsæmdir af þvi, þótt satt væri, og
gat vel staðið svo á að það hefði einginn sletti-
rekuskapur verið af Wimmer að mæla fram með
Valtý; mart getur i tal borið ; að Justizráð Bruun
hafi orðið þvi samþykkur má vel vera, og hefir Sunn-
anfari aldrei vænzt ens gagnstæða. það getur vel
verið satt sem Valtýr segir að Wimmer sé eingin sletti-
reka, og væri betur að slíkt mætti og segja með
sanni um Valtý sjálfan. Hægilegur hégómaskapur er
það, þar sem Dr. Valtýr ætlar að fara að reyna að
breiða yfir það, að bókin og hann eigi ekki að
fara eptir alt saman, og segir að ábyrgðarmaður
') svo, hdr. og mun rétt.
L