Sunnanfari - 01.05.1894, Blaðsíða 4

Sunnanfari - 01.05.1894, Blaðsíða 4
84 sama sem dáin börn. Glamrið í gullinu og skrölt- ið í vinnuvjelunum lætur vel í eirum þegar frá því er sagt. En hið sanna er, að peningarnir og vinnuvjelarnar í riku löndunum eru orðin versta svipa i höndum auðkífínganna og alþíða manna geingur með bogið bak undir harðstjórn millj- ónamansins. Eg hef verið svo fjölorður um Vesturferðirnar og afleiðíngar þeirra af því þar er um alvörumál mikið að ræða. En hér er ekki rúm til að lísa öllu því, sem bókin segir frá og ræð ég mönnum að kaupa hana og lesa það þar. Að itra áliti er bókin alt annað en ásjáleg: pappír óvandaður, litlar spássíur og kápan þunn og illa lit. Bókin er tileinkuð löndum í Ameríku, en ekki eitt blaði undir tileinkunina, heldur er hún prentuð öðrumegin á titilblaðið. þetta væri illbrúkandi frágángur á ómerku riti eftir óþektan mann, en þegar hann kemur fram á riti eftir einn hinn allramerkasta og kærasta rithöfund þjóðarinnar, þá er hann til skammar og óþolandi. Mun nokkur önnur þjóð lesa níjar bækur eftir uppáhaldshöfunda sina þannig útlítandi? Hefði bókin átt að vera svo út gefin að sæmdi förinni og séra Matthíasi sjálfum, átti hún að vera með mindum og þá að prentast hér í Höfn úr því ekki er kostur á slíka heima. þótt hún hefði við það orðið dirari var eingin hætta á að hún ckki seldist. Jxjrsteinn Gíslason. Um ritdóma og ni kvæði. iii. Eg hef sagt að Hannes væri »realisti« þ. e. irði talinn til þess flokks skálda, er svo ncfnast í útlöndum. Þau vilja lísa náttúrunni og mannlífinn cins og það er, hvorki fegra né líta, cn láta fólkið sjá sig og tíð- arandann í spegli og dærna sjálft kostina og lestina. Hve sannar lísíngar og réttar mindir þau hafa gefið skal ég láta ósagt. En þau hafa mjög gefið sig við að sína fram á galla þá og bresti sem á eru þjóð- félagsskipuninni, dæmt fordómana, tíðarandann og einstaka strauma í honum. Þessi einkenni srealist- anna« koma lítt fram hjá Hannesi. Menn vcrða litlu fróðari um það af kvæðum hans hvcrja skoðun hann hafi á lífi og hugsunarhætti þjóðarinnar, scm hann irkir firir, eða hvern þátt hann taki í kjörum hennar. Skal ég nú nefna þau kvæði, sem helst lúta í þessa átt. Það eru ádeilukvæðin tvö frá Hafnarárunum, Kvæðið »Strikum ifir stóru orðin« er ort móti »frelsis- glamrinu« heima, líklega eins og það hefur lcingi komið fram í blöðunum, og er höf. sárilla við það. En að kvæði þessu er megnasta blaðagreinabragð, og ef stórirði og glamur er ekki í því þá er það ekki til á íslensku máli. Því skildu menn annars ekki mega tala og skrifa um frelsi og framfarir meðan menn bcijast firir hvorutveggju. Kvæðið »Úr bréfi« er betra. En öllum, sem lesið hafa kvæði Ibsens: »Dc siger jeg er blevet konservativ« mun detta það í hug, er þcir hafa lesið þctta kvæði. »Lofkvæði til hcimskunnar« cr skemtilcgt kvæði og vcl ort, en ekki get ég séð, að það sé »óviðjafnanlegt«. »Sann- lcikurinn og kirkjan« er gott kvæði, og »Við Gcisi« er eitt af betri kvæðum í bókinni, en það er náttur- lísíngin, sem hjálpar því. Sumir lesa út úr kvæðum Hannesar brcnnandi frclsisþrá og ættjaróarást, og það jafnvel kvæðum eins og »Við Valagilsa« og »Oveður«, cn þau kvæði eru náttúrlísingar og gætu cins vel verið kvcðin af manni, sem hataði landið eins og öðrum, sem elskaði það. I aungri kvæðabók, sem út hefur komið á þessari öld frá okkar betri skáldum, ber minna á ættjarðarást ncma hjá Einari Hjörleifssini einum. Kvæði Hannesar »ísland« er lítt merkilegt. Það er mjög dást að ferðakvæðum Hanncsar, og satt cr það að gömlu ferðakvæðin, þau sem stóðu í »Vcrðandi« forðum, cru góð. Best er »Við Vala- galsá«, »Undir Kaldadal« og »Þar sem háir hólar«, en öll eru þau lagleg; »A Vatnsskarði« er daufast; hefur það þó verið hafið til skíjanna, en hversvegna get ég ekki séð. Ég finn þar aungar hugsanir, aungar mindir, scm ckki hafa verið síndar í íslenskum kvæð- um oft og margsinnis laungu áður. Sumt í því skil ég ekki t. d. »mcðan Rán með rauðum vörum rólega kissir fjörðinn sinn«. Varir Ránar orðnar rauðar, »fátt er ljótt hjá Baldri.« Það higg ég og að fáir muni geta séð það með Hannesi, að Héraðsvötnin bliki lfkt og men á milli meijarbrjósta, cða hitt: »mótar firir meijarbijóstum, mótar firir dökkri brún.« Þessar samlíkingar eru eitthvað svo lángsóttar og illa til fundnar. Að setja þetta kvæði á bekk með feg- urstu náttúrulísingum í íslenskum kveðskap, svo sem þá »Gunnarshólma«, er vitleisa. En lesi menn nú síðari ferðakvæðaflokkinn. Er ekki grátlegt að sjá hve manninum hefur farið aftur? I þeim flokki er ekkert gott kvæði, og ckki fæ ég betur séð, en að höf. hcfði vel mátt sleppa kvæðinu »Upp að Hólnun«. Við efnið í því kvæði er ckkcrt og formið er leiðin- legt. Mér virðist skáldið þar lemja fótastokk á Pegasus gamla án þess nokkurntíma að fá spor úr klárnum nema ef vera skildi í endanum, líklega af því, að klárinn fær þá auga á kaplahópnum prestsins. Hannes er auðsjáanlega einginn fcrðamaður framar. Fir kvað hann: »Vér þurfum á stað þar sem stormurinn hvín og , steipiregn gerir hörund vott, svo þeir geti skolfið og skammast sín, sem skjálfa vilja, það er þeim gott.« Nú: »Til vinar að kveldi að koma af ferð og kveikja í pípu að afloknum vcrð og skrafa um alt ncma skammir og kíf við skál og »út súpra«, er það ekki líf?« Er ekkí annað hljóð i strokknum? Fir var hugurinn á fleigiferð mcð storminum og í bardaga yið höfuðskepnurnar, nú sveimar hann í kríngum

x

Sunnanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sunnanfari
https://timarit.is/publication/140

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.