Austri - 20.11.1891, Blaðsíða 2

i\rr. 11.
42
A ll S T R 1
innar. Einlivor attjarðarástnrvisir
cr í rícðum stúdcnta og ljóðum skálda,
i gremjugrcinuin Llaðnmaniia við stji'rn-
ina, Dani og aðra útlenda, scni finna
að við oss. En livort vísir þessi
proskast og ber ávöxt eða eigi, skal
cg ósagt láta.
Ættjarðarástarvísir getur verið í
mótmælum pjóðmálamanna gegn „há-
1 a u n u ð u m 1 a n d s ó m ö g u m “.
En hvert vísir sá vcrður að þeim
ávexti sem heitir : „Hálaunaafsal ein-
bættismanna peirra sem fátækir bænd-
ur bafa klakið upp og kostað tilnáms11,
pað pekki eg eigi!
„En ættjarðarastin er einmitt í
peim sem geta fnrið af landi burt,
en fara pó livergi“. Ekki er pað nú
víst. Fjöldi inanna situr heima af
pví hann heldur að liann geti betur
komist af liér enn erlendis. J>egar
einhver heldur pað, parf hann enga
ættjarðarást til að kyrsetja sig. Fyrst
pegar maður sá, sem er eins viss um
að geta komizt áfram í Ameríku eins
og hér og haft eins mikla ánægju af
að vera par og hér, situr kyr vegna
ættjarðar sinnar, fyrst pá, segi eg,
er föðurlandsástin veruleg.
Margur situr pví heima af tómri
sérgirni.
En eru pá allir vesturfarar sér-
gjarnir eða hirðulausir um ættjörðu
sína ? p>að væri tjarska ranglát tor-
tryggni að halda pað.
Margir peirra hafa sent ié fá-
tækum frændum og vinum heima. Og
rit séra Jóns Bjarnasonar og
heiri vesturfara bera pað með sér, að
peir ennpá unna ættjörð sinni og
reyna til að efla hag hennar.
Aðfinningar peirra eru auðvitað
stundum á litlum rökum byggðar. Og
ekki hafa peir heiðurinn af að hafa
fyrstir komið með pær.
Aðfinningar v'ð vort andlega líf,
einkum trúarlífið deyfð pess. mótsagn-
ir pess og alvöruskort hafa peir M.
Jochumsson og A. Olafsson
einnig „N o r ð a n f a r i“ 1 8 8 3 og
optar komið með. En af pví pær
voru hæglátari og ef til vill „purr-
skynsamari“ en aðfinningar vestur-
fara, hafa pær vakið minna uppnám,
en ef til vill, verið eins hollar.
En samt skal pað játa að vest-
urfarar hafa vakið hugi raargra til
góðs bæði hér á landi og vesturfrá.
„Sameiningin11, kirkjupingið, fyr-
irlestrarnir og sunnudagaskólarnir
peirra eru í mörgu góðar fyrirmynd-
ir og leiðarstjörnur vor allra.
En detti nú nokkrum í hug að
pakka Ameríku fyrir petta, pa gæt-
um pess, að forsprakki vorra amerík-
önsku framfaramanna, séra Jón, hefir
fengið mesta menntun sína hér lieima
og borið með sér andlegt líf og ljós
til Ameríku. Hinir hafa einnig feng-
ið mest af sínu andlega ljósi við hér-
lendar ognorrænar menntastofnanir.
Oætum pess lika, að peir tveir
íslenzku nútíðarmenn sem liklega hafa
vakið, og vonandi vekja onnpá nicst
og bezt andlegt líf pjóðar vorrar,
sem sé: scra Matthías ogséraAaldi-
mar Bricrn hafa aldrei Ameríku séð
og par á ofan fengið alla skólamennt-
un sina á Islandi —!
Jpegar vér sjáum ómenntaða ung-
linga i'ara til Ameríku pá dettur oss
í hug : Ætli peim fari ekki likt og
hinum glataða syni. að pvi leyti sem
liann yfirgaf foreldra og barnæsku-
heimili og lagðist í óreglu?
En vörumst samt að lnvlda, að
meginhluti peirra vesturfara, sem
hingað til hafa farið héðan fari í hund-
ana. Að vísu er nú Ameríka að
mörgu leyti réttnefnd ruslakista pjarfa
og prjóta sem aðrar pjóðir ekki vildu
hafa. Og er pví opt hætt við að
landar vorir lendi í leiðum solli og
spillist ýmislega. En fari peir að
heiman með óspillt hjörtu, sjálfstœða
pekking og líisskoðun og verklega
kunnáttu, pá skulum vér vona að poir
standist freistingarnar.
Nefndar framfarir vestnrfara
styrkja von pessa.
Og allar tilraunir peirra til að
viðhalda pjóðerni og tungu við par
vestra. skulum vér heiðra og reyna
að styrkja pá í pessu einsogvið get-
um. Vér viljum pví lifa í sátt og
samvinnu við pá, og læra af peim og
kenna peim til skiptis. En vér vilj-
um ekki að margir fleiri fari liéðan
af landi pangað. Vér óttumst fyrir
að peim verði par ofaukið vegna
prengzla.
Vér viijum gjöra lífið hér heima
svo aðgengilegt að menn hætti að fýsa
vestur. Bætum pví bæði landsstjórn
og hússtjórn vora. Eflum atvinnu og
menntun, trúarlíf og mannúð. Ef vér
gjörum petta, pá verður hér betraað
vera en víðasthvar erlendis.
Neyðarvörn.
Herra ritstjóri!
Eptírfarandi bréf til amtmanns í
Norður- og Austramtinu leyfi eg mér
að mælast til, að pérljáiðrúm í blaði
yðar. J>að er um mál, sem af stað
fór opinberlega, enn hefir, síðan próf
var haldið, farið í kyrrpey hinn em-
bættislega skýrsluveg til hærri staða,
sem eg veit ekkert um. J>að er
pví nauðsynlegt að eg eigi hér í op-
inbert orð líka, einkum pegar eg get
gefið yfirvaldinu svo parfar upplýs-
ingar um málið, sem bréf mitt vottar.
Til
Amtmannsins í Norður-og
Austuramtinu.
Hávelborni herra !
Samkvæmt skipun yðar hélt sýslu-
maður Norðurmúlasýslu, 20. okt. í
fyrra haust, opinbert próf á Seyðis-
firði, um pað : —
„Hvort hæfi væri fyrir fregn þeirri,
sem amtinu hafði borizt, að, „eg“, á
veitingahúsi, annaðhvort á Vestdals-
eyri eða Búðareyri. hefði í haust „o: í
fyrra hau3t“, átt i margra manna á-
heyrn“ að liafa sagt, að „réttast væri
að skera á háls þá konunginn, ráðgjafa
íslands og landshöfðingja, og senda þá
s i ð a n til Helvítis11!!!
Við próf petta sannaðist ekkert
nnnftð efrpað, uð peir, sem yfirlieyrð-
ir voru, voru ekki pcir heyruurvottar
sein sögumaður aintsins gat átt við.
En pctta leiddi beinlinis af pví. að
fyrirskipun amtsins var ckki eins á-
kveðin og hún skyldi verið hafa. Sýslu-
manni var skipað að halda próf, scm
ómögulegt var að sannað gæti nokk-
urn hlut mér til sektar eða sýknu,
eða sögumanni amtsins til ábyrgðar.
Skylda yðar, réttvísinnar og laesae
majestatis vegna, var, að skipa fyrir,
að prófið skyldi hefja, samkvæmt regl-
um rannsóknar-réttarins og heilbrigðri
skynsemi, á capite calumniae, sögu-
manni amtsins sjálfum. Hann eiun
hlaut pó amtið fyrst og fremst að
ætla að gæti gjört sýslumanni skil
fyrir pví, sem hann hafði lauslega frætt
amtið um, og nafngreint pá heyrnar-
votta er „fregn“ hans vitnaði til. Með
pví einu móti varð sýslumanni mögulegt
gjört, að bera opinberlega á mig eða
af mér penna glæp, sem eg af amts-
ins hálíu var vændur um opinberlega
og sem eg sannarlega átti liegningu
skilið fyrir, ef hann sannaðist á mig,
og eg jaiu sannarlega átti skilið að
verða opínherlega lýstur sýkn af ella.
En af pví, að prófsfyrirskipun yðar
hvorki nefndi sögumann né nokkurn
heyrnarvott á nafn, varð engu form-
legu prófi víðkomið; eg varð hvorlci
sekur gjörr né sýknaður, og ekkert
varð átt við sögumann amtsins, sem
pað skýldi undir hlíf nafnleys-
isins. Hið fyrirskipaða og fram-
kvæmda próf pýddi pví ekkert ann-
að en f r u s tr at i o j u s tit i ae af hálfu
amtsins sjálfs, sem eg, að minu leyti,
frábið mér í alla staði.
Prófið um pað, hvort eg hafi gjört
mig sekan í crimen laesae majesta-
tis eða ekki, er pví óhaldið enn, og
aðdrúttun amtsins stendur par, sem
hún stóð, áður en hið svo kallaðapróf
frá 20. okt. f, á. var haldið.
Mér pykir pað bæði eðlilegt og
embættisskyldu yðar fullkomlega sam-
kvæmt, að pér skylduð láta hefja próf
um annað eins mál og petta er, ef
pér trúðuð pvi. Enn að pér tryðuð
pví, hlýtur að hafa leitt af hinum
vanalegu skilmálum fyrir trú vand-
látra embættismanna í tilfeílum af
pessu tagi: yður hefir pótt nafn sögu-
manns gild trygging fyrir trúverðug-
leik hans og atvik sögunnar, eins og
hann gekk frá peim, hafa yður virzt
trúleg; pví ella gátuð pér náttúrlega
ekki skipað að heíja próf. En vel
megið pér hafa pekkt sögumann að
ráðvendni og sannsögli, og undir
sögu hans hafa hlotið að renna óvana-
legar gildar stoðir sennilegleika, er
pér skylduð geta lagt trúnað á að e g,
eða enda nokkur maður með snefil
af sómatilfinningu, hefði getað sekur
gerzt í jafn svólalegu og glæplegu
andvaraleysi sem pví, er hér um-rædd
orð lýsa.
Nú, enn með pví að pér trúðuð
sögunni, pá leiddi náttúrlega par af,
að sögumaður var liinn fyrsti, er
yfirheyrður skyldi vera. því hvernig
ætlið pér að fá sönnun fyrir sögu, sem
pér trúið, að geti verið sönn, ef pér
látið eigi leita peirrar sönnunar á
pann eina liátt sem mögulegt er að
komast að henni með? Eg krefst
pess pví einart og alvarlega, að pér
látið hefja að nýju löglegt og form-
legt próf í máli pessu, pví eg hefi
fastráðið að liggja ekki, nema dæmd-
ur fyrir rétti, undir pessari embætt-
islegu aðdróttun yðar,
Enn með pvi nú að, prátt fyrir
trú yðiir, alhir likur cru fyrir pví, að
eínhver misindismaður. hatursmaður
yðar. eigi síður enn minn, hafi skot-
ið „fregninni11 að amtíim til pess. að
hafa yður að «111)10, — pér vitið
náttúrlega liver hann cr, pví ómö’gu-
legt verð eg að telja pað, að öllu ó-
reyndu, að pér hafið farið eptir nafn-
lausri ,,fregn“ —• pá skal eg. til
pess að létta undir með yður pað,
sem eg get, hæta við hið framanrit-
aða eptirfarandi upplýsingum og par
við studdum bendingum.
Eg var á Seyðisfirði í fyrra haust
frá kvöldi liins 4. til kvölds liins 5.
sept. Á pessum tíma eiga pú um.
rædd orð að liafa verið töluð. Hvort
sem „fregniir* barst amtinu í bréfi
eða munnlega, pá ætti bún að hafa
farið af Seyðisfirði norður eptir 5.
sept: pví meðan eg var á Seyðisfirði
varð engin ferð norður í land paðan.
„Fregnin11 hefir hlotið að berast amt-
inu annaðlivort sjóleiðis eða landveg,
Engin slík ferð vita menn til á Seyð-
isfirði að hafi orðið paðan eptir 5.
sept. svo. að„fregnin“ gæti verið i amts-
ins hönd í tíma til pess að pað gæti
gefið út prófskipun sina, og sent liana
frá Akureyri með „Laura“ 7. okt.,
pví til sýslumamis kom hún með
„Laura“ er á Seyðisfjörð kom 11. okt.
f. á. Með pví nú að engin ferð varð
af Seyðisfirði norður á Akureyri cpt-
ir 5. sept., sem flutt gæti amtinu opt-
nefnda „fregn“ innan pess tíma, sem
amtið fékk hana, pá eru pegar feng-
nar allgildar líkurfyrir pví, að eitt-
hvað só bogið við pað, hvernig liún er
tíl orðin.
Nú, enn degi áðnr, eða tveimur,
enn eg kom í Seyðisfjörð varð ferð
paðan norður á Akureyri, pá lagði
norðurlandspóstur paðan af stað, og
liann fór norður um Fljótsdalshérað
sama daginn sem eg fór niður um
pað til Seyðisfjarðar, og kom eg
sjálfur bréfum norður í land á hann
á Héraðinu. J>etta atvik er í sjálfu
sér nokkurnveginn sennileg ástæða
fyrir pví, að engin ferð liafi útgerð
verið af Seyðisfirði norður á Akur-
eyri að pósti nýförnum. I ferð með
pósti síóust fulltrúar hluthafenda
Gránnfélagsins, er sóttu ársfund pess
á Eyjafirði, en peir hafa víst ekki, ef
fregnin var bréfleg! flutt amtinu bréf
sögumanns utanpósts — nú, enn
með hvaða ferð amtið fékk „frognina11
vitið pér náttúrlega bezt sjálfur. Skyldi
nú málið vera pannig úfað, að íregn
sögumanns befði borizt amtinu hréf-
lega oða munnlega með ferð septem-
berpósts að austan, pá hefir hinn ó-
vari sögumaður sent amtinu orðin sem
liann eignar mér áður enn eg gat
hafa talað pau. — En petta er
ekki allt. Eg á að liafa talað hin um-
ræddu orð „í margra manna áheyrn,
annaðhvort á Yestdalseyri eða
Búðareyri11 Fjarlægð pessara staða
hvors frá öðruin, er ríf fjórðungsmíla
dönsk. Á Yestdalseyri kom eg aldrei
í pessari ferð. Hvernigeiga »ú hoyrn-
arvottar mínir að liafa verið svo sljóv-
ir á minni, að geta ekki staðhæft með
vi s s uáhvo r um staðnum poir heyrðu
rnig tala orðin, pegar auðsætt er, að
pau, til pess að getaborizt amtimi pá,
er pau bárust pvír urðu nauðsynlegai