Austri - 30.11.1891, Blaðsíða 2

Nr. 12.
A U S T R I
46
eins og Oddeyri er, par sem Glerá
rennur), og séu svo smáar spunavél-
ar hér og par, á bæjum í sveitunum
i kring, svo að menn geti sjálfirunu-
ið að spunanum lieima lijá sér, og á
pann hátt notið sem bezt hagsmun-
anna af umbótunum.
En spunavél er óparflega dýrt
verkfæri fyrir hvern einn hónda og
getur unnið meira en liann hefir ]>örf
iyrir; væri pví rc'ttast að nokkrir
hrendur legðu saman t. d. einir 8—10
í eina vél, hæfilega stóra, og pær sem
spinna 15 præði eru að minni ætlan
hentugastar hjá oss, eptir pví, sem
víðast hagar til húsrúmi og fieiru.
J>essi vél ætti að spinnn. 40—50 pd.
nf ull fyrir hvern peirra yfir vetur-
inn ef hún ynni stöðugt og kembing
væri í góðu lagi og æfður spunamað--
ur stvrði vélinni.
Iválægt einu rokkverði pyrfti Iiver
peirra að leggja i fyrstu eða, 15—18
kr. pess ntan kaupa mann til spun-
ans 2 vikna tima og borga kembingu
með 10—12 kr. á liver 40—50 ullar-
pund. Með pví að eiga nú pennan
liluta í pessari litlu vél, gæti hver
hóndi haft einni'vinnukonu færra yfir
vcturinn, og fækkað við sig íleirum
en einum rokk og paunig komist hjá
peinj útgjöldum senv peir heimta. En
pó að menn aldrei spöruðvv sér kaup
á áhöldum og legðu færri saman,
mundi samt fyrirtækið vel , horga sig.
f>að er næsta mikið varið í pað, að
geta framleitt mikinn vinnnkrapt af
tiltölulega ódýrum hlut, pann sem
annars pyrfti rnenn til; og er bágt
til pess að vita, hve skammt vér Is-
lendingar erum komnir áleiðis í peirri
kunnáttu.
f>essi litla vél myndi nú vinna
eins rnikið og 10 spvvnakonur með 10
rokkum, væri hún látin spinna stöð-
ugt, og sparaði hún pá fæði 9 kvenn-
manna yfir heilan vetur, pví að einn
kvennmaðurinn parf stöðugt að starfa
við hana.
Gjörum nu ráð fyrir að spuna-
konur vinui að vetrinunv fyrir fæði —
sem pó mun ekki vera. og sanuast
pcgar leyst verður vistarhandið — og
að fæðið kosti á dag 33 au, pá verð-
ur fæði peirra 9 sem verða óparfar
yið spunann 540 kr. yfir vetúrinn. það
sem vélin gæfi eigendunum eptirfyrsta
veturinn, ætti pví, að frádregnum
kemhingarlaunum 100—125 kr. fyrtr
400—500 ullarpund, að vera 415—440
kr.; en kostnaðinn við að senda
með ull og sækja aptur lopa er
c'gi hægt að áætla. Er pá ljóst
að eptir pessu væri vélin ekki
lengi- að horga sig, pegat hún
upphaiiega kostar ekki yfir 150 kr.
en yiðhald^á henni langt lrá pví að
vera kostnaðarsamt.
|>essi samanburður getur nú raun-
ar ekki orðið svo nákvæmur að engvv
skeiki. Bæði eru spunakonur ærið
misjafnar, og svo hefir pvi víst of-
sjaldan verið veitt nfvkvæm eptirtekt,
hve mikiðj] kvennmaður spinnur upp
og ofan af præði og ívafi, sitji hún
við allan veturinn; en mér er næst að
fullyrða að meðal spunakona, sem
kembir sjálf handa sér, spinni ekki
meira en fullar 2 hespur á dag práð
og ívaf, af t. d. 5 lóða verki, eða alls
150 virka tetrardaga 320 hespur úr
50 pd. af ull; eg ætla lielzt að hún
nái ekki pessari upphæð, evi setjurn
samt svo. En ef spunavélin gengi stöð-
ugt jafnlan; ar tlviia, og spiuni 28
hespur á diig ; f m liyiigd — sem
vel er sennilegt væri r„ ingin í góðu
lagi og æfður spunamaður. J>að hafa
t. d. verið spunnar á pessa einu vél.
sem hér er til af pessari stærð; úefni-
lega 15 pr. 38 hespnr af ívati á dag;
en j práð er talsvert seinlegra að
spinna — Mundi hún spinna 4200
hespur úr 656 pd. af ull og er pað
eins mikið og liggja mundi eptir 13
kvennmenn á 13 rokka, Er pá aug-
I jóst að eg hefi eigi lagt hina fyrri áætl-
un mína vélinni í hag, par sem eg
gjörði ráð fyrir, að hún ynni móti að-
eins 10 konum og spinni aðeins frá
400—500 pd.
,.Kvennfólkinu verður ekki vært
i landinu, pegar ekki fær nema 13.
hver peirra atvinmv allt árið, eu hin-
ar allar svijitar henni helming ársins
að minnsta kosti. f>ærfara til Ame-
ríku, ef p;er geta, en annars á sveit-
ina“ •— kynni nú einhver að segja.
Ekki er alls ósennilegt að petta
myndi draga úr vetrar atvínnu kvenna
en pó að litlum inun og litla stund
aðeins. að mirmi hvggjvv ; pví að ekki
pari að gjöra ráð fyrir að vélaspuni
á allri ull sem unnin er. verði tekinn
upp allt í einu á öllu landinvv; pá
yrðnm vér ótrúlega hreyttir frá pví
sem er og verið hefir, ef vér yrðum
pannig allir í senn samtaka og npp
til handa og fóta að aðhyllast Jiessa
nýhreytní.
Og eptir pví sem tóvinnan ykist
og tæki meiri framförum — og pað
parf húu að gjöra — mundvv menn
brátt sjá haginn við að vinna sjálfir
úr sem mestu af ullinni sinni, en til
pess að framleiða meira og meira
purfa við að bætast nýir og nýir vinnu-
kraptar, ekki aðeins vinnandi yél.ar
heldur og vinnandi menn, og mundi
pá ekki síður, nema fremur væri,
spurt eptir konum en körlum.
J>egar savvmavélarnár voru fundn-
ar vvpp, ætluðu allar saumakonur óg
peirra vinir að ganga af göflivnum af
pvi. að með péssu yrðu pær atvinnu-
lausar púsundunv saman í hverju lándi;
petta póttust menn pá sjá fyrir eips
og heilar. hendur sínar. En hvað
skeði svo er reynzlan kom til sög-
unnar? |>ó að sáumavélar séu nú til
í heiminum ekki púsundum saman
heldur miljónum^ saman, pá hafa að
sögn fleiri atvinnu við saumahúheld-
ur en meðan engin vélin var til.
Svona aukast parfirnar og pörfin á
viunnni.
Á svipaðan hátt mundi fara hér
hjá oss, pörfin fyrir vinnu kvenna
mundi fremur vaxa en mínnka, og
einmitt, ef tilvill við tóskapinn sjálfan,
pá atvinnugrein sem pær óttuðust pó
fiestar að missa.
En — gætu pá konur ekki haft
ofanaf fyrir sér rneð neinu öðru, en
eingöngu með pví að spinna, og spinna
eingöngu á gömlu rokkana? Er hvergi
handa peim autt rúm, sem pó parf
að skipa, óunnið nauðsynjaverk, sem
pó parf að vinna og vinna helzt af
peim? Eg hefi hér ekki rúm til að
svara til hlítar pessum spurningnm,
en vil pó stuttlega drepa á fátt eitt.
Er fatasauinur hjá oss í svo góðu
lngi að eigi purfi að bteta haiín ? og
hverjir eiga að hafa pann starla á
hendi? Ekki karlniennirnir, pað er
ekki of margt. heldur of fátt at peim
hjá oss. Eu fatasaumur var og er
mjög ófullkominn og parf að taka
umbótuin. Vér erunj, að eg vona,
hættir við að kalla pað tómt „mont“
að ganga vel til fara? Ekki pað
eitt að vera í einhverjum fötum úr
góðu efni, heldnr vel saumuðnm föt-
um, vel sniðnum og haganlegum fyr-
ír líkamann og allar hreyfingar hans
og fötin eiga að fara vel, fegurðar-
tilfinningin krefst pess. J>etta er allt
amiað en að „elta móðinn11. Tílpess
útheimtist pví, meiri kvenna vinna og
meiri tími.
Er prifnaður og hirðirigj i torf-
bæjunum okkar í svo góðu lagi að
fullnægjandí sé fyrir heilsu og lif barna
og iullorðiuna? Ef næstamikið skort-
ir hér á. er pá ekki sönn lífsnauðsyn
að hæta vvm prifnaðinn til nð varð-
veita heilsu og líf'? J>etta nauðsyuja-
verk tekur nveiri tíma og meiri vinnu
en varið hefir verið til pess hingað
til, og sú vinna ienti á kvennfólkinu.
Eru pað karlmenn einir semhæfir
séu til að vera kennarar barna og
unglinga í sveitunum? Eg a>tla síð-
ur en svo; konur með jafuri pekkingu
niundu reynast eins vel, ef ekki betur
td pess starfs. Og ef mT fræðsla
harr.a og uiiglinga hjá os parí óum-
ílýjanlega og bráðnauðsynlega aðvaxa,
]>:i er hér enn autt rúm og óskipað
lianda komim að vetrinum til.
J>urfa eigi konur neitt að mernit-
ast meira en par hingnð til hnfa ver-
ið menntaðar ? J>ví hefir opt verið
svarað í ræðum og ritum. Til pess parí
tíma og til pess gengi auðvitað vetr-
artíminn.
Auðvelt væri að halda héráfram
ef rúmið leyfði; en petta fáa má nægja
til pess að sýna að ekki parf flest
kvennfólkið á landinu að standa iðju-
laust eða fara á sveitina, pó að upp
komi nokkl'ar spunavélar.
* *
*
' Höfundurinn á heima á Stóru-
völlum í Bnrðardal. Hann hefir sjálf-
ur smíðað spunavél pessa að öllu
leyti, sett liana upp og látið vihna á
hana með góðum árangri. Til hans
geta peir sem vilja útvega sér pví-
líka spunavél snúið sér.
Ritstj.
Frá útlöndum.
5? "
SilfurbrulJanp. Alexander III.
Rússakeisari og dröttning hans Maria
Feodorowna (Dagmar) héldu pann 9.
p. m. sílfurbrullaup sitt suður á
Krim i Livadia, par sem keisarinn &
skrautlega höll og situr opt. Var
fjöldi frœnda og tengdafólks viðstatt
í silfurbrullanpinu og par á meðal
konungur vor og drottning. Sýnir pað
vinsældír keisarahjónanna að gipting-
ardagur peirra hefir um allt hið
víðlenda Rússaveldi verið hátíðlegur
haldinn með niikilli viðhöfn, endaverð-
ur pví eigi neitað að hagur r.'kisins
hefir stórum hatnað á pesSum tíu rik-
isárum, er liðin eru síðan Alexander
III. settist, að völdum. Hann tókvið
ríkjum eptir föður sinn rnyrtan undír
mjÖg svo örðugum kringumstæðuni.
Gjöreyðendur höfðu niyrt föður liaus
og óðu uppi til og frá í rikinu, fjAr-
hagur mjög puiigur eptir Tyrkjnstrið-
ið, landherinn og flotinu i óstaudi, og
álit rikisins hjá öðrum pjóðum minnk-
andi að pvi skapi som vegur J>ýzka-
huids vnr í miklnm uppgangi. J>etta
heflr allt snman tekið miklum hótnin
á pessum tíu nra stjórnarnrum Alex-
anders keisnra. Kú her litið á gjör-
eyðnnda flokki á Rússlandi, og nð
aðrar pjóðir beri nú fullt traust td
fjnrhags Rússa sýna hezt Iiinar n-
gætu undirtektir, er lTnsbón peirra
hin mikla fékk nýlega víðsvegnr í út-
löndum. Keisaranum hefir og tekizt
að koma betra fy rlrkomulagi á í liern-
um og bæta herflotaun; svo erlendir
hershöfðingjar, er hafa verið við hin-
ar stórkostlegu hersýningar pnr í
landi, hafa lokið lolsorði á framfar-
irnar. Friði hefir verið ákornið [í
Miðasin eptir að Rússnr hafa par
eignast stór lönd og nálgast svo Ind-
land suður á bógiun nð Englending-
unv pykir nóg uin. Við fráfall 'föður
Alexanders keisara stóð Rússland
nokkuð einsamalt og gáfu Austur-
ríkismenn og hinir voldugu J>jóðverj-
ar pví engan veginn gott auga. Eu
nú í sumar hefir gjörztalldátt nveð peim
og Fiökkum við heimsókn Frakka í
St. Pétursborg og nú síðnst við liin-
ar ágætu undirtektir við lánið í Par-
isarhorg, svopríríkjasnmhandinu stend-
ur fullur stuggur nf. Loks hefir á
pessum fáu ríkisárurn Alexandars keis-
nra verið veitt stórfé til eflingnr land-
búnaði, sem or aðal atvinnuvegur
pessa víðlendasta r'kis heimsins og í
ár licfir keísarimi gefið ógrynni fjár
nf eigin fé. til peirra nauðstöddu á.
Rússlandi ^og^skipað svo fyrir, að í
vetur skyldi engar veizlur eða dans-
leika halda’við liirð hans en allí pnð
míkla fé er til peirra er ætlað á ári,
skuli ganga til pess að létta neyðina
meðal vegna lmns. J>að er til pess
tekíð, livað keisarinn sé ljúfur oglíti-
látur við alpýðu eins og drottning
hans, sem að er sögð hans önnur
hönd í ráðum öllum, enda bæði vitur
kona og skörungur mikill eins og
Lov ;'sa drottning móðir hennnr.
Lars Oftedal. 1 Stafangri í Nor-
egi varð pað hneykzli snemma í p.m.
að presturinn Lars Oftedal neyddist
til að segja af sér prestskap sökum
hrots eða brota gogn skírlifi.
Hefir petta vakið niikinn storm í blöð-
unum um alla Skandinaviu, pví mað-
urinn var hinn mikilhæfasti afbrags-
klerkur og hínn siðavandasti — við
aðra. — Oftedal hefir og tekið mik-
inn pátt í pjóðiuálunj. var stórpingís-
nvaður og hafði töluverðan flokk á
pingi, er „kenndi trúna hreina“.
Oftedál var vinstri maður í fyrstu
og hinn stækasti mótstöðuniaður ráða-
neyti Selniers,. Enpá er tillagan
um að veita skáldinu AlexanderKjel-
land skáldlaun kom til umræðuistór-
Jinginu, pá skildist hann og hann og
hans rétttrúuðu liðsmenn við frjáls-
lyndisflokkinn á pingi og gaf atkvæði
með apturhaldsmönnum gegn fjár-
veitingunni af pví Kjelland væri ekkí
rétttrúaður, og hefir Oftedal síðan
fylgt liægrí mönnum, sem niissa ágæt-
an liðsinann par sem talið er sjálf-
sagt að hann verði líka að segja af