Austri - 03.10.1892, Blaðsíða 2

N‘; 27
A ö Ö T 11 I
ÍOG
að ritstjóri Boitomt sé settur unclir
0|3inbera ákæru af málfærslumanni
ríkisins.
*
* *
Vér höfðum beðið hinn heiðraða
vísindamann og rithöfund, sem hefir
ritað þetta, að skrifa nokkrar leið-
beinandi línur fyrir „Austra“ um
konsúlamálið, sem er svo mikilsvarð-
andi fyrir samkomulag sambandsríkj-
anna og ræður máske fyrir framtíð
bræðraþjóðar yorrar, Norðmanna. jpví
komist ekki lag á pað mál bráðlega,
pá er hætt víð að úti sé urn vin-
áttu peirra Norðmanna og Svíanna,
og eigi gott að segja um, hver
endir par á verður. En varla mún
hann góður.
Kitstjórinn.
Um að sameina ekki hina
niiYeraíidí húnaðarskóla'á
íslanfli.
Kptir
Jónas Eiríksson.
III.
(Niðurl.)
(Ef lesendur greinar pessarar eru
eigi pegar preyttir á að lesa pað sem
komið er af ritsmíði pessari, bið eg
pá í fljótu bragði að líta yfir penna
priðja og síðasta kafia).
jpað var nefndarálitið, pingskjal
429 i C. deild alptið., sem eg vildi
minnast á lítið eitt nákvæmar.
J>að er mitt álit gagnvart nefnd-
arálitinu, sem eg leyfi mér að skrifa
um. Hr. Torfi í Ólafsdal hefir sagt
sitt álit og fellur mín skoðun saman
við hans, en „sjaldan er góð vísa of
opt kveðin“.
Eg byrja pá á sömu orðum eins
og nefndarálitið.
Eins og kunnugt er, hefir hið lög-
gefandi alþingi átt heiðarlegan pátt í
stofnun búnaðarskóla peirra, sem nú
eru á íslandi, rneð pví að veita lán
viðkomandi sýslufélögum og ömtum.
er skólarra hafa stofnað. fannig veitti
pingið að minni ætlan 1883, 17000 kr.
lán úr landssjóði sýslufélögunum í
Múlasýslum, mót borgun á rentu og
höfuðstól (árl. 1020 kr.) á 28 árum
til pess að koma á fót búnaðarskól-
anum fjá Eiðum, níi. til að kaupa
„Eiðaskólann og áhöfn eða bú á skóla-
jörðina“.
J>ótt hið löggefandi alþingí hafi
haldið pví fram sérstaklega ping ept-
ir ping, að pað væri nauðsjnlegt skil-
yrði fyrir vexti og viðgangí landbún-
aöarins hér á landi, að hafa marga
búnaðarskóla, líklega minnst eínn í
hverjum landsfjórðungi, leyfir þingið
1891 eða hinháttvirtanefndsér að segja,
að pað hafi aldrei haldið pví fram, og
pað enda þótt áð paö engum mót-
mælurn sætti á pingi 1879 að stofua
búnaðarskóla eða iýrirmyndarbú í
hverri sýslu á landinu.
Að alpingi hafi vorið búnaðar-
skólúnum velviljað og álitið pá parf-
ar stofnanir, sannast bezt á hinurn
árlegu fjárframlögum til pessara skóla,
auðvitað af þeirri einföldu ástæðu au
pingmenn úr hverjum la'ndsíjórðungi
liafa álitið sína búuaðarskólastofnun
nauðsynlega og vcrið lienni velv ljað*
ir með að koma styrkfé til hennar
inn á fjárlögin, sem ski’yrði fyrir pví
að s'ofnuuin gæti haldízt við og orð-
ið ;u) notu:a. jj>að er |pví slcoðun ruín
að alpingi hafi átt míkíim og öflugan
pátt í stofnun og viðhaícli hinna nú-
verandi búnaðarskóla; pví ef pingið
hefði verið fráhverft pessiun skólum
með öllu, pá væri að líkindum enginn
búnaðarskóli til á landinu,
Samkvæm't pessu, og einnig pví,
að búnaðarskólarnir voru stofnaðir að
vílja hlutaðeigandi sveitafélaga, sýslu-
félaga og amtsráða, verð eg að álíta
að stofnun pessara skóla hafi verið
upphafíega hyggð 4 yfirlýstum vilja
pings og þjóðar. J>að er pví mjög
svo eðlilegt að eg verð að vera á þeirri
skoðun eins og ping og pjóð hefir ver-
ið, að þeir 4 húnaðarskólar, sem nú
eru á landiuu, séu nauðsynlegar stofn-
anir. Að sameina pessa skóla í
2 eða jafnvel 1 alisberjar húnaðar-
skóla, sýnist eigi hyggilegt vegnapess
að 4 búnaðarskólar munu betur svara
pörfum vorum pegar tímar líða, ef
þeir hafa meiri fjárstyrk enveriðhefir
og hagfeldara fyrirkomulag. J>essu
til sönnunar leyíi eg mér að tilfæra
eptirfylgjandi ástæður:
1. jýegar pað er athugað nákvæm-
lega, pá eru námsgroinar pær, sem
kenndar eru á búnaðarskólunum, svo
almennt menntandi, að full nauðsyn er
á að hver almúgainaður læri pær,
nærfellt að segja í hverja sem helzt
stöðu nemandinn ætlar sér að komast
í á eptir, og hvern pann, sem lært
hefir á búnaðarskóla. sem hefir feng-
ið í góðu meðallagi vitnisburð, má á-
líta talsvert menntaðan, og ef har.n
heldur áfram lærdómi að hann hafi
fengið töluverða undirbúningsmenntun,
Búnaðarskólana má pvi álíta nauð-
syníega alpýðuskóla hér á landi, sam-
hliða pví, sem peir veita bændaefnum
pekkingu í þeirn greinum, sem ómiss-
andi eru fyrir búnaðinn. j>að va>ri
því alls eigi rétt ráðið að sameina
þessa skóla i einn alls'nerjar búnaö-
aðarskóla, pví pað má segja með á-
reiðanlegri vissu, að hann yrði ekki
eins vel sóttur eins og hinir 4 hún-
aðarskólar, sem nií eru á land-
inu.
Jöegar nú alpýðumenntunin og
menning hændastéttarinnar er undir-
staða undir öllunBpjóðprifurn og .bú-
sæld í fiestu tilliti, hví skyldi þá fækka
þessum skólum, sem vinna að pessu
verki, og gjöra þannig ðrðugra fyrir
að afia sér pc-ssarar menntunar? |>essu
til styrkingar inætti færá pað dæmi,
að ef Eiðaskólinn yrði iagöur niður,
mundu peir piltar verða færri, sem
færu tii náms héðan að austanábún-
aðarskóla suður á land. |>að er alls
ekki líklegt að námsmenn úr fjarlæg-
um fjórðungum landsins sæktu slíkan
skóla. t. d. eins vel og lærða skó.lann
— en af hverju? — af pví að þeir
fengju að líkindum enga ölmusu eða
féstyrk við skólanám sitt, og ekkert
embætti pegar náminu væri lokið.
2. Eins og til hagar hér á landi, pá
eru búnaðarhættir og veðurlag mjög
breytilegt, enda svo að veður getur
verið liarla ólikt í sömu sveit ef víð-
lend er. Af pessu leiðír, að petta og
hitt getur verið breytilegt í búnaði
manna, petta á við á öðrum staðnum,
sem ekki á við íí kinum o. s. frv.
j>egar pað er nú ætlunarverk bún-
aðarskólanna, að bæta búnaðarháttu
manna og draga í eina heild pað erbezt
á víð í pví héraði eða landsfjórðnr.gi,
sem skóiinn ér í.og einnigað forðast pað
sem illa á við og parf að varast; enn-
frmnur pað að útbreiða verklega pekk-
ingu, gefa gott eptirdæmi bæúdum í
grennd við sig og framkvæma ýmsar
jarðabætur, svo hændur í peim lands-
fjórðungi eigi kost á að sjá þær á
skólanum, pá liggur pað Ijóst fyrir, að
búnaðarskóli er alveg nauðsynlegur í
hverjum landsfjórðungi. Yæri einn
búnaðarskóli á öllu landinu, mundi
hann verka minna út frá sér og draga
of mikið saman á einn stað pá
menntun, sem flestir bændur á land-
inu ættu að afla sér.. .j>etta verð eg
að taka fram sem mjög þýðingarmik-
il og mikilsver atriði, er auðsjáan-
lega mæli með pví, að skólar pessir
séu nauðsynlegir minnst 4 á- landinu.
3. Eg iinu sérstaka ástæöu til, að
vekja athygli hinna lieiðruöu lesenda
á pvi, að í öllurn peim löndum, sem
veruleg menning og framfarir eru farn-
ar að ryðja sér til rúms í, láta menri
sér einkanlega vera. umhugað um að
bæta sem bezt alla aðal-atvinnuvegi,
svo þeir geti orðið hverjum einstökum
og pjóðinni sem arðsamastir. j>að má
svo segja að nágrannaþjóðir vorar, i
Engiendingar, Norðmenn, Svíar o. fl. j
hafi ekki sparað fé til peSs að bæta
kjör peirra stétta er reka aðalatvinnu-
vegi peirra, eu þó einkanlega bænda-
stéttarinnar, sem þeir hafa stofnað
stórkostlegar menntastofnanir fyrir,
og veitt henni ýms réttindi. Hvaða
augnamið hafa nú þessar pjóðir haft
fyrir augum? Jú einmitt það, að pær
hafa séð nauðsyn á að hlynna sem
bezt að þeirri stétt er var fjölmenn-
ust, sem peir sáu að bar mesta hyrð-
ina og greiddi mest fé tii almennra
parfa og þjóðmenningar. Mérvirðist
pví liggja næst fyrir oss íslendinga
að breyta að dæmi þessara pjóða,
pað er að segja, halda í söniu átt og
pær, pó vér séum Of fátækir til að
íramkvæma pað í eins stórurn stíi.
Yér höfum nú 4 búnaðarskóla og hef-
ir landið og pjóðin þeirra fyllilega
pörf, pó fámenn sé, samkvæmt peim
ástæðum er eg hefi tilfært pessu máli
til stuðnings.
4. Til pess að styrkja enn betur
pá skoðun, að sameina ekki hina nú-
verandi búnaðarskóla, ieyfi eg mér að
tilfæra kafla úr fyrnefndri ritgjörð
eptir séra Sigurð alþm,*
„Eptir núgildandi fjárlögum er
öllum búnaðarskólum 4 til samans,
veittar 10 pús..kr. úr landsjóði á ári.
Eptir sömu lögum eru veittar liðugar
60 pús. kr. til einbættismanna — skólr
anna [presta- lækna-og lærða skólansj
og 86 pús. til éptirlauna og styrktaí-
fjár lianda uppgjafa embættismönnum
og ekkjum peirra. Til þess að mennta
bændastéttina, sem er stoðin undir
aðalatvinnuveg landsins*), kostar lands-
sjóður einum sjötta liluta móts við
pað, sem hann leggur til enibættis-
mannaefna sinna, og tæpum einum
áttunda hluta móts við pað, sem hann
leggur uppgjafaembættismöiinum. j>að
sézt á pessu sem fieiru, að Island er
freinur embættismanna en atvinnuvega-
land“------
j>að er ómögulegt að skrifa sann-
ara en þetta. Eg er séra Sig. St.
þakklátur fyrir penna kafla i- ritgjörð
hans, pó hann sé — ef eg má svo
að orðí komast — sorglegur sann-
*) „j>jóðv. ungi“ 19. tbl. pessa ðrs.
2) Hefði mátt vora : „aðal-atvinnu-
veguni landsins11, pví bændastéttin er
stoðin undir öllum atvinnuvegum hér,
par sein hún stundar kvikfjárræktina,
fiskiveiðarnar og að nokkru verzlan-
ina óbeiulínis, m. tl.
leikur, sem í vægasta máta er óhffitt
að segja um, að ekki sé hyggileg til-
högun, pví svo aðeins getur lands-
sjóður sýnt hið rétta gjaldþol, að hann
sé látinn hlynna. eptir beztu fönguni
að búnaði landsins ogpeirri stétt, seru
rekur aðalatviunuvegí pess, og á mest-
an pátt í að landssjóður er til; pessi
stétt er bændastéttin, og sannast hér
á landi sem annarstaðar, að „bóndi
er bústólpi og bú er landstólpi“-
j>enna stólpa þarf hið löggefandi al'
pingi og landsstjórnin að gjöra seffl
öflugastan með pví að styrkja búu-
aðarskólana einn í hverjum iands-
fjórðungi, veita til þeirra árlega úr
landsjóði, minnst 20 pús. kr. og koinu
föstu skipulagi á skóla pessa með
lögum, er snertir fjárfrainlög tíl peirra
og annað fyrirkomulág. j>að kanu
suuium að virðast of tiltekið að leggj*1
helfingi meira fé til búnaðarskólanna
en verið hefir, en það er ekki að nu'nni
ætlan, af pví pað er meira santrænii
meiri jöfnuður í pví, a> einum priðjn
hiuta í samanburði víð pað fé, seiu
landssjóður ver til að mennta embætt-
ismannastéttina, só varið til að menntn
bændastéttina.
Margur kann að iiugsa að eg hafi
alveg gleymt Möðrnv.skólanum, Elens-
borgarskólanuni, kvenna- og barna'
skólununi. sem landssjóður kosti sunia
alveg og hina að nokkru leyti. j>ess-
ir skólar mennti einnig bændastéttina,
bæði beinlinis og óbeinlínis. Já, eg
játa pað, að pessir skólar gjöra petta
og að þeir eru nauðsynlegar stofnan-
ir, sem standa opnir þjóðinni ogmennta
liana yfir höfuð, en pó kostnaður til
pessara skóla sé tekinn með að nokkru
leyti, verður misinunur samt mikill á
fjárframlögum til hinna æðri og lægri
skóla, sem svo eru kallaðir.
5. Eins og eg hefi tekið fram, eiga
bændaofni landsins hægari og greið-
ari aðgang að búnaðarskólunum, þeg'
ar einn peirra er í hverjum lands-
fjórðungi, og áhrif þeirra og gagn
búnaðinuin viðvíkjandi verður almenn-
ara.
Komi alpingi föstu skipulagi á
pessa skóla með lögum, með hagfeldu
fyrirkomulagí og hæfiiegum fjárfraiU'
lögum, þá verða skólarnir öflugri,
betur sóttir og ná pví íremur tilgang1
sínum.
Eái búnaðarskólarnir nægilegt fé
árlega, geta peir látið námspilta sína
stunda jarðabætur og önnur jarðyrkjn-
störf hæfilegan tíma af sumrinu, pil
yrði verklega kennslan á skólunum
fullkomnarí og nemendur yrðu betui'
menntaðir i verklegu tilliti og yrðu
par af leiðandi duglegri bœndur.
Gætu búnaðarskölarnir unnið að
jarðyrkjustöri'um og öðrum verkleguin y
framkvæindurn meiri liluta sumarsins,
sumar eptir sumar, pá í fyrstu gætn
skólarnir sýnt sig í verklegu tilliti-
j>á fyrst gætu bændur i hlutaðeigandi
skólaumdœnii haft veruleg not af skól-
anum, þeir mundu fúslega senda sonn
sína á slíkann skóla og koma pang'
að opt sjálíir til að sjá framkvæmdir
hans. j>að gætu bændur gjört uin
leið og peir færu á sýslufundi, kjör-
fundi og aðra héraðsfundi, sem másk0
yrðu haldnir í grennd víð skólaun og
súmir utan funcía án pess að leggj11,
mikið í ferðakostnað.
Varnarreglur
gegn
kóleni-sýkiiini.
Til að forðast sóttnæmið ættu nienn
helzt að liafa scm minnst niök við
hinu kóleruvcika, eca menii pá, seni