Austri - 11.02.1893, Blaðsíða 2

4
A U ri T E I
14

IV .iíTldWEiaCMfcii-:’-

]>egar nilklð liey er niidir. f>á eiga
sillir að vinna af fremsta megni með-
íin dagur endist; |>á kemur sér vel,
að fólk sé moð iullu fjöri og liafi
dáð í sér til að vinna kappsamlega.
J>á standa ]>eir betur að vígi. sem
liafa liaf't luefilegan
Imí'a pá. prek til
íið sinum parti.
lan engiaslátt er lifeíilecur vinnn
að vinna ósiéitulega
tímí 12 st.. enila er pað sem nœst
pvi. er tíðkast í sveitum, par' sem eg
pekki til.
Vrið moldssrstörf er eigí ástæða
til, sið vinna meir en 11 st. á dag.
, ’
]>að er erfið vinna, svo að liver sá,
sem vinnur slórlaust 11 st. að lienni,
Iiefir lokið sæmilegu dagsverki, og er
verður, að fá Iivild og góðar náðir
um sinn.
Kæniist þessi ákveðni vinnntimi ]
á lijá oss, ]>á væri tvennt unnið við
]>að: fvrst, íið eins mikið vrði unnið :
iceð söinu kröptum, en miniií tíma;
ítnnað, að penna tíma mætti nota í |
parfir vorar á gagnlegan liátt — eins
og fé, sem sparað er, ntá gjera arð-
lierandi •—- nieð pvi, ao verja lionum
til pess. að lesa nytsamar bækur, eða
læru undirvísun i einhverju þarflegu
til handanna, eu sein væri pó eigi um
of prevtandi.
Að framan hefir verið minnzt 4
ýmislegt, sem ln’isbændur eíga að
láta lijúunum i té, t. d. að peir séu 1
notalegir og lcmpnir við pau, gjaldi I
peini hæfilcg laun, iiafi lireina reikn- t
íriga við pau, og láti pau luifa hæíi-
legan vinnutiina; en petta er pvi að
eins inögulegt, að hjiiin leggi sinn
skerf til, séu trúir og góðirpénarar.—
jþað á sífellt að vaka tvrir lijúinu að
uppfylla samniiiginu að sfnuni pnrtí.
ineð ])ví, að vinua verk sitt með trú-
mennsku og ósérplægni, hngsandi uim
að gjöra liúsbændunum sem mest
gagn, vitandi að með pví tryggír pað
sér vinnu og laun í samastað, sem er
beinasti vegurinn til auðsafns og nota-
Jegrar afkomu.
Mér íinnst vera óhrekjandi reynsla.
fyrir pví, að lijú, seni eru spök i góð-
um vistum, og sem eru reglusöm,
verða Avallt efnaðri en pau, sem eru
á sifeldum hrakningi úr einni vist i
íiðra. þetta ættu hjúin nákvæmlega
nð atliuga.
Öll sanngírni mælir með pvi, nð
lijúiu taki pátt i almennu gaugverði
hvað kaup snertir, pö kanphæðin sé
iniðuð við peninga. Eins og fiski-
maðurinn í sjóplássum ræðst opt upp
á part úr físki þeim, sem afiast kann
á vertiðinni, og tekur pannig tiltölu-
lega pátt i atvinnuuni, svo að hanu
hefir eina vertíð 200—300 kr, í Ketto,
en aðra að eins 80—100 kr., eða
minna, pannig ætti og sveitahjúið, að
arvcrðið 60 aurar. Eg geteigi með
nrntun bezta vilja betur séð, en að
þetta sé mjög saungjarnt, þegar pjalda
verðnr kaupið að mestu eða öliu leyti
í þessum gjaldaururo. Auðsætt. er,
að bóndaaum er eins erfitt að gjalda
vinnutima, og ] lægra kaupið, þegiír verzlunardeyfð
og kröggur steðja að á allar liliðar,
eíns og hærra kauþið þegar vel árar.
H.ið rýmilega er, að hjúin taki tiítölu-
lega þátt, i harðænnu, að öorum kosti
er búnaðirmm liætta búin.
Vinnu má skoða sem vöru. er
gengur kaupum og sÖlum millum
manna; liún á að metast eptir pví,
sem a'furðir hennar ganga, en eigi
eptir ósanngjarnri venju.
Eg voua, að bændur og vinnuhjú
athugi petta nú, par sem verzlunnr-
deyfð og stirð afkonia ógna búnaðin-
iim. Eg. vona að þeir semji þannig
um laun hjúamia, að hvorutveggja,
megi við una og geti undir risið. Sem
betur fer, eru mörg lijú sanngjörn í
kröfum síriuro, og meta eigi siour
nærgætni og notalegheit, en hátt kaup-
gjald.
Vonandi er, að húsbændur og
hj.ú seinii enn sín á milli nieð þeirri
sanngirni, or búuaðiuum er fyrir beztu,
svo að vandræði úr pejrri átt prýstí
eigi á eina hlið afkomunnar i pessum
yfirvofandi harðindum. — Vér liöi'um,
pess utan, nóg ópægindi aðkljást viö.
E.
b;úkað AllIMT.
Utgefandi H. Jónsson.
Sjöt.ta úr. Keykjavik 1892.
Hitið hefir að færa 6 ritgjörðir.
Hin fyrsta er „Um búnaðarkennslu,‘,
optir Torfa Bjarnason. Hefrfig ekki
neitt að atliuga víð hana, en tel
heppilegt fyrir laiidið að búnaðar-
kennslu væri hagað likt og Iiaim
hendir á. Sérstaklega vil eg ráða
olluni þeim til að lesa ritgjörð þessa
með atliygli, sem láta sig að nokkru
skipta, hvernig húnaðarskólaniálinu
verður ráðið til lykta á næstkömandi
þingi. og hvernig landsfé er varið í
parfir menntastofnana landsins.
Onnur ritgjörðin er „Um húsa-
bætur‘, eptir Björn Bjarnarson, sem
er ýtarleg og lremur vel skrifuð.
líeyndar get eg eigi að öllu leyti
fallizt á skoðun höfundar, hvað sam-
byggingu á fénaðarliúsum og bæjar-
hústini viðvíkur, pví eg verð að álita
pað aðalhugniynd höfundar, pö liaun
sjálfur segi í eptirmálanum bls. 71:
,.Eir eg hygg .að hver maður, sem les
ritgjörð inina með umhugsun, hljóti
að sjá, að það er engin „aðalhug-
mynd“ að liafa ö 11 liús sambyggð“ . ..
roiíða kauphæð sína eptir gangverði gg hef lesið ritgjörðina og get ekki
land-afurðanua, svo að ]>að tæki hlut-
failslega þátt í verðlækkun og verð-
liækkun peirra.
Tökum t. d. mann, sem heílr 100
hr. i kuup, pegar fullorðinn sauður
gengur 18 kr. og ullarpundið ÖOaura.*
Bé farið eptir gangverði, þá ætti pessi
samí niaður, að liafa 66.67 kr. ikaup,
þegar sauðarverðið er 12 kr. og ull-
l'm fóður er síður liægt að tala
í pessu sambandi, pví vaninn heíir
sk'apað þvi ákveðið verð í hverju
hyggðarlagi fyrir sig hvernig sem
gengur; eðlilegast er að vérð a lóðri
stígi upp og niður eptir atvikuni.
Að jaínaði mun skaði fyrir bænd-
ta ;;ð lalia f'óður.
lesið Iiana eða slcilið öðruvísi. en það
sé aðalhugmyndin að hafa öll húsin.
sem eru á jörðinni, sambyggð, en pví
neita eg ekki, að böfundur bendi á
það, að út af þessu megi breyta, ef
purfa þykir vegna heyflutninga eða
beitar. Sambygging fénaðarhúsa og
bæjar- eða íveruhúsa finnst mér ekki
eiga vel við, af því þesskonar fyrir-
komulagi lilytu að fylgja nokkrir
ókostir, t. d. eí kviknaði í eldhúsinu,
yrði lítt mögulegt að verja því að
eldur kæmist ekki í lilöðuna og ]>aðan
i öll fénaðarliúsin. Einnig yrði að
brúka meira hreinlæti og reglusemi
en almennt tíðkast, ef loptgott ætti
að vera í íbúðarhúsumim og lireinj
og þrifalegt lieima við. Hætt væri
víð pvi að túnið skemmdist og tneð-
ist þegar gripír væru reknir að og
frá húsunum o. s. írv.
Aætlunin við húsabygginguna á
bls. 59—60 íinnst mér nokkuð lág. en
svo er að gæta pess. að trjáverð,
vinnuverJ o. fl. er miðað við pað. sem
bægt er að fá það fyrir á Suðnrlandi,
en ómögulegt er það, fyrir jafnlitla
peninga upphæð, að byggja þessháttar
byggingu hér á Austurlaudi, jafn-
vel þótt aðflutningur sé hægur og
aimað eíni, tort og grjót o. il., sé við
hendina. Hvað uppdrættinum víðvik-
vikur. pá sýnir hann glöggt luisa-
skipun þá. sem höfundur heldur fram,
en betur lieíði mér pótt við eiga að
mælikvarði hefði verið á uppdrættin-
nra, sem pliigglega lief'ði sýnt stærð
liúsanna í rninnkuðu hlutfalli. Auð-
vitað er lysiug nf iippdrættinum og
skýringar á töluni hans og stöfum á
68. og 69. Lls., en pess kyns upp-
drætti beyrir pað beinlínis ti), að á
honum sé mælikvarði og helzt skýr-
ingar. Að öðru leyti set eg ekki
heinlínis út á uppdráttinn, pó hann
sé. eins og útgeiaudi segir. „eigi
prentaður á sem æskilegastan hátt —
niun upjidrátturínn lialda óraskaðri
þýðingu sinni“, eu pað gefur liatin
pvi að eins, að ekki vanti á liann
sumt pað sem ætti að vera. t. d.
þakrennur. „þakskegg11, hvernig und-
irviðum og bindingi er liáttað o. s.
frv.
Ef eg liefði átt að dæma um rit-
gjörð pessa Iivort liún væri launaverð,
svo Pefði eg — prátt fvrir ]>etta —
aæmt liölundi hennar verðlaun, vegna
pess, að eg álit að liann liaíi stigið
verulegt spor frainávið til þess. að
konia almenningi til að liugsa uin
liaganlegri og betri húsagjörð en nú
á sér almennt stað, pvi fyrster hwgs-
uuin, svo orðin og framkvæmdin.
p>riðja ritgjörðin er um „Óskil-
ríki og vanskil i viðskiptum“, eptir
r.—n. tlefir liún við mikínn sann-
leika að styðjast og er mjög pörf og
getur verið lærdömsrík tii hins betra.
fyrir pá sem vilja hagnýta sér hinar
liollu bendingar, sem ritgjörðin liefir
að geyma.
Fjórða ritgjörðin er „Uin doða
og lækningatilraunir við honum“,
eptir Jónas Jónasson, og niá pessi
ritgjörð liejta gúð hending, ef nieðal
pað. sem höfundur telur óyggjandí.
reynist eins og lionum segist íra.
Eimmta ritgjörðin er ,I m sjúlc-
dóma húsdýra j'orra11, eptir síra
Stefán Sigfússon. 1‘egar þessi rit-
gjörð er lesin með eptirtekt, verður
ljóst fyrir lesandanuni, að höfundur-
inu hefir glögg skil á efni pví, sem
hann ritar um. J>að er ekki oflof. þó
eg telji ritgjörðina meðal hinna pörf-
ustu, sem komið Iiafa ívt á prenti
þetta ár, pví öllnm ætti að vera pað
ljöst, sem búpening eiga. liversu afar
nauðsynlegt það er að balda honum
hreinum frá lcláða og lús, en það er
nú einmitt það, sem menn gjöra e lc k i
almeinit. Jjesið bændur góðir þessa
ritgjörð og lærið af henni að halda
búfé yðar hreinu og þrifalegu. Gelið
gaum að hinum mörgu ráðleggingum
við þessuin skaða og skaðvænu sjúlc-
dómum, og látið þá ekki ná að pró-
ast. Bezta ráöið til pess, er að baða
lömbin áður peim er sleppt a ijall,
úr hinum svonefnda: „AValz legi“,
sem er hið bezta bað-lyf a sauðlé og
cykur mjög vöxt ullariKnar. L'm
Walz-löginn. og tilbúning á lionum,
talar liöíundur i ritgjörð sinni, bls.
124.
Sjötta ritgjörðin er ýmislegs inni-
halds „arið 1891“, seni er gagnlegt
og íróðlegt, en ekki mun vera rétt
á 185 bls., ]>ar sem talað er um tíð-
arfarið. um liaustið og yeturinn, að
„góð tíð hafi verið fram til áramóta
og hagar alstaðar nógir“, pví hér
fyrir austan var vond tíð og jarð-
bönn mjög viða.
Eg enda svo umsögn mína um
„Búnaðarritið“, og tel pað í heild
sinni góða og þarflega bók, sem liver
búaiidi máður á laudinu ætti að
kaupa.
Iiitað í deseinber 1892.
J. E.
B R E F K A F L I
úr Barúaslraridiirsýshl, 4. jan. 1993.
> eðl'átta var alltat frá maíbvrjiin
fram að 6. júní nijiig kild. opt með
7—8 stiga frosti á nóttum og sífeldir
norðannæðingar. Frá 6. júní t.l pess
20. s. m. var heldur hlýviðri. Eu þá
tóku aptur við þurkar og frost á
nóttum, og mér er óhætt að segja að
pað liafa ekki verið 8—10 nætur á
öllu sumrinu, sem frostlaust Iiafi
verið til fjalla og náttúrlega miklir
lculdar í bvg'gð. [>:ir af leiðandi var
mikill ‘grasbrestur, einkum á túuuni,
■og urðu þvi töður hér innsveitis í'r.á
priðjuugi og allt að heliningi niinni
en í méðal-Ari, en útheyisfengur varð
allt að pví í meðallagi, pó komu tölu-
verðir óþurkar í september og lirökt-
ust hey pá til rauna. Af pessuin ástæð-
um puriti alnienningur að lóa tnls-
verðu af skepnum síuum í liaust,
einkum íiautpeningi.
I olctöbermánuði var ágæt tið og
gengu kýr víðast úti fast fram að
vetri, en aptur var növember lieldur
liarður. og 2. desbr. áhlaups lirið og
urðu pá töluverðir ijárskaðar í Dala-
sýslu.
Yerzimin er bér sem annar-
staðar í ár hér á landi mjög bágbor-
in og prísar liáir á aðíiuttri vöru,
en láir á innlendri. Menr. glöddnst
mjög við afnám innflutningsbannsins
á fénu til Englamls og gjörðu
sér liáar vonir um stigandi prísa á
lifandi i'é, og pöntuðú pví i ineira
lagi til heiinilisparfa lijá pöntunarfé-
laginu, sem menn voru mjög ánægðir
yfir að lcomst Iiér á.
En svo félck félagið mjög litið
eins og aðrir fyrir l'éð, enda var pað
í rýrasta lagi undau svo köldu vori
og siunri, svo jiöntunariélngið slculd-
ar nú stórlcostlega og nijög óvíst. að
pað haldi áfram; sízt pá nema í
íuiklu smærri stíl,
SjsívarutTcgurinu liefir aptur
gengið bér í Ar ágætlega, bæði a opn-
um báttun og pilskipum, sem lielzt
eru úr Arnartirðí á vegum lcaup-
manns P. J, Thorsteinssons lcaup-
manns á Bildudal. Skip hans hafsi
vist fengið hvort frá 40—60 púsuml
í suniar, og svo var á Arnarfirði í
liaust ákafur þorslcaíli, þetta ira
4—9 þúDund á bátinn; og er það
milcill og góður fengur fyrir þá, sem
þess njöta.
Jarftcplauppskcra brást nær
pvi alveg, svo að peir sem vanir liafa
verið að fá petta 20 tunnur, fengu
nú að eins 2 — 3 tunnur.