Austri - 27.04.1893, Page 1

AiutsbðkasafnW aatóa**
Sevðisf. «r opinil á rasð-
8paSlSj()0Ul viUikL kL 4J5 e. tiu
(Aðs>ent).
(NiiWl.) Höfundur þessarar Austra
greinar tilnefnir sera sannanir
fyrir þeitn framburöi sínum að
komnr nái rninni andlegum þroska
en karlmtítin, þaö að s«gan nefn-
ir iengar konur., er jaímst vié þá
Tlrales, Sókrates, Plató og íleiri
ágætis menn, er k.ann nefnir og
siðasta þeirra þá Pasteur og
Jídisou. f>aö er satt, að sagau
nefnir hvexgi lconur, er kornist
til jafns við slíka tnetin. ög
ftlíkar konur liafa sjálfsagt eini
ekki verið til, jafnvel þótt full
ástæba sé til að ætla, ab konur
hafi afrekað meira í andans ríki
en sagan getur um. Hverjir haía
skráð söguna? Karhnenn en ekki
komu’. íSvo uð liætt er við, að
vitnisburður sögunnar sé eklci
allstaðar áreiðuniegur og óvil-
liallur, þab er til kvenna kemur
og þess er þær liafa afrekað.
Sagan liefir, því iniður kvenn-
arinnar vegna, átt marga
xnenn meb líkum hugsunarhætti
sem höfundur Austra greinarinn-
ar virbist hafa. Ab draga út af
vitnisburði sögunnar þá ályktun,
að ltonur hafi liaft upphaflega
minna andlegt atgjörfi en karl-
meiui, er ramskakkt. Vér ís-
lendingar þvkjuínst vera gæddir
góðum andans liæfilegleikum fylli-
lega á borð við frændþjöðirnar.
Og samskonar vitnisburð höfuin
vér fengið hjá útlendum mönn-
um, er óvilhalla má telja. En
hvaba framúrskarandi inenn liöf-
um vér átt? Eða getur sagan
um nokkra rnenn hjá oss, er
iiefna, megi meb Thales, Sókrates
. . . og Edison? Nei, alls euga.
Og mætti þá af þessu álykta, að
vér íslendingar hefðum minna
nndans atgjörfi, n eð enn minni
andlegum þroska en aðrar þjóð-
ir? Nei, orsökin til þess, að vér
Islendingar eigum enga menn,
er sagan kullar merka og fræga
i samanburði við hina ágætustu
rnenn heimsins, er sú að vér
erum smáþjoð. Einungis stærri
þjóðirnar eignast framúrskarandi
beimsfræ
>ga menn.
Og livers-
vegna? Af því að lijá stærri
þjóbunum eru margfalt fleiri
vegir til að komast hátt og
verða inikill. Hjá smærri þjób
unuin vantar opt mögnlegleikana
til þess. Margur andans neisti
kafnar hjá lítilli þjóð, sem hefði
orðið að björtu báli hjá stærri
þjóð. Iivað helði Gfunnlaugsen
orðið í útlöndum? Heimsfrægur.
Hvað lieiði Thorvaldsen orðið á
íslandi? Ekki neitt. Hvað hefði
Tliales orðið meðal Skyþa? Eða
Sokrates meðal Galla? iða Plato
meðal Kartaginga? Eða Pasteur
meðal Eskimöa? Eða Edison
meðal íslendinga? Að þessir
menn urðu það sem þeir urðii,
þnð er því ab þalcka, að þeir
kotnu fram hjá sinni eigin þjóð,
en ekki hjá einhverri annari ó-
siðaðri eða smærri þjóð.
jpegar eg heimfæri þetta til
kvennþjóðarinnar, þá segi eg:
konur hafa ekki orðið jafn heims-
frægar karlmönnum. af því að
þær hafa ekki haft mögulegleika
eða tækifæri til þess. Konur
liaf,i ekki átt eins og karlmenn
kost á því að stunda bökmentir
eða a ð ramisaka völundarhús
þekkiugarinnar. Á þessari öld
liinni 19., frelsis og framfaraöld
inni, er svo er kölluð, eru enn
fjölda margir, sem vilja neita
kvemiþjóðinni um tækifæri til
að menntast, komast áfram og
láta á sér bera að mun, og þeir
j hafa þá viðbáru að konan liafi
! ekki hæfilegleika til þess. Hefir
ekki þessi viðbáran dunað sýknt
og heilagt frá því fyrsta, livenær
er konur sjálfar eba einliver fyrir
þeirra hönd gerði tilraun til að
afla þeim meira frelsis. Er þá
nokkur furða, þót.t miidii minna
hafi á þeim borið í veraldarsög-
unni? Kei, mig furðar miklu
lieldur á því, að konur sem hafa
liaft svo litið tælcifæri til að
glæða vitsmnni sina, slculi vera
svo litlir eptirbátar karlmanna,
er þær eru settar til náms.
Höfundurinn minnist á nunn-
urnar í klaustrunum, og getur
þess, uð þar hafi þær haft tæki-
iæri til meuntunar eins og munk-
aniir, en aldrei hafi á því borið,
að nein fróðleiks löngun hafi
vaknað lijá þeini, svo að ávöxt
bæri. Sé það nú áreiðanlegt,
að nunnur liafi ekki gefið sig
neitt við bókmeimtum — þær
gátu gjört það, en karlmennirnir
svo seinna eignað sér verk
þeirra — þá niun það liafa
sprottið af því, að þeim liafi
verið fyrirmunað að fást við slíkt.
Mun ekki þá hafa þótt óliæfa,
eins og snmum þykir nú, að
þær stunduðu bókmenntir? Eða
hvernig stendur á þvi, að n ú
stunda konur vísindi víða erlend-
is og menntunar fýsn þeirra ber
ávexti í eptirlátnum ritum?
Er þá eðli kvenna orðið
alveg breytt frá því sem var?
Eg lield ekki. E11 tækifærið er
nú orbið annað og mögulegleik-
arnir fleiri til að fræðast og
menntast. í útlönduna þykir
ekki lengur óhæfa að konur
stundi nám sama sem karlmenn,
þótt þeim sé enn allviðast neit-
að um aðgang ti) embætta.
J>að er eiginlega ekki nema í
Vesturlieimi, landi frelsisins og
framfaranna, að lconur fái al-
mennt að ganga að opinbermn
störfum. E11 þar liafa þær í
ýmsum greinum sýnt þab, að
þær eru ekki miklir eptirbátar
karlmannanna í andlegu tilliti.
Sé þvi haldið fast fram, að
konur komist ekki eins langt í
andlegu tilliti sem karlmenn, þá
má finna þá ástæðuna til þess,
að þær hafa enn haft svo litið
tækifæri til að mennta anda sinn
og hressa skynsemina. J>að er
nl. áreiðanlegt og víst, að ef
einn ættleggur stundar þungt
nám, er mikla umhugsun þarf
til, mann fram af manni, bá verði
liinir síðari kvistir ættleggsins
gæddir meiri andans hæfilegleik
um af náttúrunni en liinir fyrri.
Saga grísku þjóðarinnar staðfest-
ir þenna sannleika. Hversvegna
framleiddi liún svo marga ágæta
vísindamenn og spekinga nema
fyrir það, að þar stunduðu betri
ættirnar kynslóö eptir kj-nslób
uð auðga og hressa andann og
styrkja og efia likamann. Yæri
þetta heimfært til kvennþjóðar
innar, mætti ætla, að eptir íieiri
ættlibu, er allir stundubu eflingu
sinna andlegu hæfilegleika, jafn-
framt því, að alvarlegt kapp væri
lagt á líkamlegar æfingar og allt
það er styrkti og efldi líkamann,
mundi konur ná karlmönnum og
verða allt eins færar til allra
andlegra starfa sem karlinenn. —
Hugarhurbur mun það vera, er
höfundur Austra gt'einarinnar
færir það sínu máli til styrktar,
að beztu mæður og húsfreyjur,
er hann hafi við talab, hafi verið
því algjörlega mótfallnar, ab
konur ynnu nokkur karlmanna-
verk, og ab lélega j; kvennfólkib
sé liarðskeyttast uieð kvenn-
frelsinu.
Um leið og eg enda lín ur þess-
ar, dettur mér i hug ein venja
lestamanna á Suburlandi; hún
var og kann enn aö vera sú, ab
þeir bundu sainan alllanga hesta-
lest; lestamaðurinn teymdi svo á
undan fyrsta hestinn, en á apt-
asta hestinuin sat drengstauli,
stundum bundinn ofan á kapal-
inn, átti hann að reka á eptir
og liotta á lestina. Hann köll-
uðu þeir kú-dera. Einn slíkur
andlegur kúderi finnst mér kvenn-
frelsisóvinurinn i Austra vera.
•jyi'jor.tcr.-
Á fyrsta sumardag.
Kom lieitur til míns lijarta, blærinn blíði!
Kom blessaður i dásemd þinnar prýði!
Kom lífs míns engill, nýr og náðarfagur
í r.afni Drottins, fyrsti sumardagur.
Vorgyðja ljúf í ljóssins Mýju sölum!
pú lífs vors lif í pessum skuggadölum,
öll skepnan stynur enn með liarðar hríðir
og bljóðar eptir lausnarstund um siðir.
Eg sé pig sjálfa. dísin dýrðar i’ríða!
Erá dyrum ljóssins sktn ptn líknar blí&a;