Austri - 02.09.1893, Blaðsíða 1

1
TTppsíjo'ii skí’ifleg') bjn'i-
in við áialnöt. O^rild uenn
komin sé til ritstyirans fvrir
), oktöl ei. Ar.oKsinpjii- 10
a\u*ii 1 íi11 u. eilíi («) sura liver
þml. dálks og hálin djrara á
f.rstu siéii.
III. Ar.
SEYÐISFIRÐI. 2. SEPTBE. 1803.
Nr 23
Kemiir ót 3 á mánmV, cða
a(i biiið til næztn. Iiýárs, og
kostnr hér éi Iamli aðeins 3
kr.. erleuiiis t kr. G'jakidagi
1. júli.
Amtsl)ókasaíiiíö
ít SevAisf. cr opíA ú
lauoard. kl 4—5 e.m
8parisjóðm*
Sevðisf. ev opirm á miiV
vikud. kl: 4—S e. in.
ísýjustii íróttir.
Seint ttm kvöltl þatm 30. ágúst
kom hér snöggvast við á ferð sinni
írá Reykjavík til Engiands með liestti-
farm, gufuskipið .,Siamford“, skipstj.
Gjemre. Með því komu hingað kaup-
iuaður Jón Yhlalíu með frú sintii og
svo alpingismennirnir prófastur S'/ff-
nrðtir Qtinnarsson á V alþjófstað, síra
Eínar Jóíissoh á. Kirk;ubro og Jón
Jónsson frá Múla. og cand med. &
cliir. Jón Jónsson. sonur sira Jóns
(Juttormssonar í Hjarðarholti í Dala-
sýslu, setn landsliöfðingi hetir sett
tii þess að 'þjóna 14. læknishéraði í
stað Kjerúlfs heitins.
Áipingi iiafði verið sagt upp
laugardaginu 26. ágöst.
Stjórnarlögiu sampykkt i b.iðum
þingdeildum.
Gilfusni])aféiágið dansliCi hefir .
fengið ferðirnar milli landa, nn-ð sama 1
fyrirkonmlagi og-var 1890—91 (timm j
ferðir norður og vestur fyrir land). j
íýrir 18000 kr. á ári; en skipstjóri J. |
Íiandulff strandferðirnar kringum land
alit, fyrir 25,000 kr. á ári.
Alþingi hefir samþykkt að Seyð-
isfjörður fái kaupstaðarréttindi.
— Tíðarfar rigningasamt og kalt
2'eint í ágústmánuði, eti brá til blíð-
viðris uni mánaðamótin,
Hiaðafti á suðurfjörðunusn og gi’tð-
ur afli hér nyrðra, er gofur. Sild tölu-
verð á öllum Austtjörðum.
Frd útlöndum er sagt ófriðarlegt
með Frökkuni og Siainsbúum á Aust-
urludlandi.
Stórþingi Korðmanna sleit með
fullum fjandskap við konung og bæði
sina eigin stjórn og Svía.
Útlit á sauðasólu heldur betra
en i íyrra. en þó varlti stóruin nnm j
betra að pví skapi, seiu fé mun nú |
vera vænua.
f Hallnr Eiiuu’SSOU, óðalshóndi
:t llangá í Hróarstungu, andaðist
þann 12. ágúst eptir langa sjúkdöms-
iegu, um sjötugt að aldri.
Hallur Einarsson var með betri
bændunt í Iléraði, hinn mesti gestrisnis-
og hjálpsemdarmaður við alia sem til
lians leituðu. Og í öllum hörðum ár-
um bjargaði hann íjölda ijár frá hor-
f'elli, því luinn var bæði ráðdeildar-
maður og góðsamur og yfir höí'uð eiu-
stakt valmenni.
(ÍJAFSÓKNIE.
Jafnréttis- og frelsishugmynd-
ir vorra tíma krefjast fess, au
allir borgarar þjóbfélagsins séu
jafn réttháir og eígi jafn hægt
með að leita réttar síns fyrir
dómstólnrmm, liver sem í nrióti
er. — A fyrri tímum var það
ailt óöru máli að gegna og hinn
mesti ójöfnuöur meöal borgara
ríkisins i þessu et'ni, þar sem
lög og siövenja áskildi aöli, nafn-
bótmn og tign ýms mikilvæg
réttindi einnig fyrir dómstólun-
um. En nú inælir 60. grein
sé á móti unda. G0. gr. stjórnar- | er litiö er til fátæktar lanclsins,
skráritmar, og bmi því að breyta j og þeir eru menntunar sinnar
sern fyrst, og aö veifa ekki kirkj- j vegna leikmönnum miklu hæfuri
utn gjafsókn neina því aö eins
aö ntáliö viimist, ella skuli si
bera allan málskostuaö fvrir öll-
j til þess aö standa sjálfir fyrir
i málutn síuum, svo að þeir ættu
efnahagsins vegna síöur aö íá
stjórnnrskrái' vorrar svo fyrir:
.. <jil sérstaldecj réitindi, er Vóffin hafa
biutdið viö aðal, nafnbœtur og tign,
sJcitlu rera aftelciu“.
Samkværnt anda þessarar
greinar stjórnarskrár vorr-
ar ætti engin stétt, stofnun
eða sveituríélag aö Ir-tfa sjálf-
sagða gja.fsókn úppá landssjóðs
kostnaö í þeim máhim, er þeim
jóknaÖist að höfða gegu ein-
staklingnum, hvers jafnrétti er
mjög haett viö aö liallist við
gjaí'sóknina, því f.u'r oru þeir
einstakiirígar er geti þreytt íjár-
f'ratnlög viö þaö opinbera og rek-
iö í’éttar síns frá rétti til réttar
unz yfir Jýlcur í hæstarétti niðarí
Dantnörku. jþannig hafa kirkjur
og að.iar opii.borar stofnanir átt
visa gjafsökn gegn bændum, þó
þau hafi loksins ot'ðið málalokin,
að hæstiréttur hefir komizt aö
þeirri niðurstöðu, aö kirkjan hafi
haft rangt mál aö verja, en
böndinn rétt, og ltann unnið sitt
mal að loktunim, en þó gengiö
opt félaus úr þeiin málarekstri,
setrt hefir '.tunduin — að meö-
töldurn heitnvísunardómum — staö-
iö yfir rrieir en tug ára og kost-
aö einstaklingiim ærna peninga
og tíma, jánnklu tneira ettdeilu-
efnið vat' virði i fyrstu, því sú
róttarvenja er þvi miður of íöst.
otðin, aö dætna eigi nærri ætið
þeim sem vinnur málið að lok-
mtt, nnilskostnað hjá þeitn sem
tapar því. jjþannig Itefir lokiö
mörgn landamerkja- og rekamáli,
að bóndiim ltefir veriö orð-
inn öreigi, er tnáli hans ltefir
veriö lokið i hæsta rétti, jafnvel
þó hann liafi unniö það þar.
Aér getum eigi betur séö,
en það sé gagnstætt jafnréttis-
hugtnynd vorra títna. að veita
svona kirkju gjafsókn af lands-
fé skilyröislaust, en neita bónd-
attum og bóndaeigninni ttm gjaf-
sókntna í langfiestum tilfellum.
jjþetta getum vér elcki séð að sé
annað en óheppilegar leyfar af
fornum einkaréttindum þeirra
guðsmannanna og kirknanna, sem
utn réttmn sem um gjafsóknina
sækir fyrir hönd kirkjutmar, því
þá mundu menn hæt.ta að hefja
löng og stór mál af þrætugirni
og um smámuni, svo setn um
einhverja tvísýna kerlingargjöfina,
ítadö eöa rekapartinn, sem opt
hefir afklætt bændur innaö
skyrtu, þó þeir liafi ti endanum
unnið máliö.
þá er aö rainnast á þær
gjafsóktnr, er embættisnienn eru
vissir meö að fá, ef þeim þókn-
ast að fara. i mál útaf meinttnn
móðguuum einstakra manna, og
sem þeitn stundum er skipað af
yfirboðurum þeirra, og þeir jafn-
vel neyddir úti tnálaí'erli, sem
þeir annars hefðu ekki ætlað sór.
Og þö hefir svo farið og mun opt
fara unt þvílik mál, einsog kirkju-
niáliigað embættismennii'nir vinna
þauhvergi nærri ætíð, en þreyta
þaujaínan alla leið til hæstaréttar
og balca þar með einstaklingn-
um .afarmtkinn kostnað, en þurfa
sjálfir engum eyri til að kosia.
Aresalings Iandssjóður f'ær vana-
lega að bera alla byrðiua ef mál-
iö tapast gjörsamlega, en annars
að hálfu leyti, er „málskostnaö-
ur“ — sem þaö svo heitir — „fell-
ur niður“. En þetta niðurfall
málskostnuðar hefir opt í hæsta-
réttarmálum hlaupiö fyrir hvorn
málspart uni sig, svo þúsundum
króna hefir skipt — og þetta
þrátt fvrir j að þó einstakling-
uringurinn só að öðru leyti sýkn-
aður af ákæru embættismannsins.
En einkuin hleypir };að tnáls-
kostnaðinum fjarslcalega upp, ef
setudómari liefir þurft að dæma
í málinu. Munu dæmi til þess,
að þvílíkur kostnaðarreikningur
setudómara í einu einasta máli
hafi hlaupið á þúsundum krona,
sem annaðhvort gengur úr land-
sjóði eða. vasa sakborningsins eða
þá beggja. En setudómara þarf
opt að hafa í þvílíkum málum.
jþetta fyrirkomulag virðist
vera mjög svo öfugt og ósann-
gjarnt. Embættismenn vorir
mega heita fremur vel launaðir,
gjafsókn og fyrirrnenntunar sak-
ir sjálfir að geta rekið mál sín.
pab virðist, því engin síimr
gjörn áetæða mæla rneð þvi, að
embættismönnum sé fremur < ör-
um boi'gurum þjóðfélagsinsveittur
opinber fjárstyrkuv til þess að
vernda æru sína og gott nuimr
orð.
Enn er sá galli á þessnm
gjafsóknúm ernbfettismanna, að
sú freisting liggur mjög nærri
fyrir þá, að verða alit of hörunds-
sárir f'yrir hinum minnstu aðfinn-
ingum við gjörðir þeirra og á-
líta jafnvel hinar hógværustu út-
ásetningar meiðandi fyrir sig og
rjúka svo strax í málsökn gegn
einstaklingnum, þar þeir þurfa
engli til að kosta, þar eð þeir
eiga gjafsókn’na visa.
Og þó þeir ekki sjálfir vilji
fara í mál, þá getur verið að
þeira verÖi skipaö það af yfir-
boöuru'n þeirra og þeir neyddir
tii þess, vilji þeir ekki baka sér
ón íð þeirra og máske afsetn-
ingu. — Gretur það hæglega
komið fyrir, að gjafsóknin verði
að ofsókn gegn einstökum mönn-
uin, sem eigi eru í náðinni hjá
háyfirvöldunum. Einkum er hætt
við því, að þvílíkar gjafsóknir
geti OL’ðið að of'sóknum gegn
ritstjórum blaoa og öðru illþýði,
er leytír sér að finna að gjörðum
embættismanna og balda uppi
rétti jafnt einstaklingsins sem
almennings gagnvart mögulegri
misbrúkun embættisvaldsins eða
öðrum göllum í embættisfærsl-
unni. Gæti þar dável komið ab,
með upptektasamri embættisstétt
og málagjörnum yfirboðurum
þeirra, að gjafsóknir embættis-
mmina vrbu ofboð handhægar
til«þess að taka fyrir kverkarnar
á því leiða prentfrelsi og að 54.
grein stjórnarskrár vorrar yrði
svo sen þýðingarlaus, hvað ein-
bættismenn og þeirra aðgjörðir
snertir. því það má þreytahinn
þrautseigasta ritstjóra á sifelld-
um málaferlum, sem næstum
ætíð eru samfara töluverð fjár-