Austri - 21.03.1894, Blaðsíða 2

KI! S
Ai'S T R f.
:>0

t*ða seinna, livort sen' vér sem
nú lifmn liöfutn dui>' o«>- fram-
o
kvæmd ti! fiess að stofna liann.
Austfirðinffnr.
Ilvernig: <‘r gjort út a
Sf-yúisíiiúi?
i.
|>egar ræða er um einhver fyrir-
tæki, Is’andi til hagnaðar, pá er pví
optast horið við, að landið sjálft sé
svo fátækt og félaust og svo ófrjóft
og óarðberaudi, að ekki sé mögulegt
að koma á fót nokkrum peim stofnun-
nui, sem að áliti hagfræðinga hafa
orðið til að upphefja önnur lönd til
framfara og velmegunnr. .Já, pað
stvandar allt á peningunum, segja
menn, og peir eru ekki til hér i pessu
]» ndi.
Hér mætti auðvitað ýmislegt um
segja. — Vér höfum nokkur rit og
ritgjörðiv, — einkum Búnaðarrit Her-
manns .íónasonar, er benda oss pó
á, að töluvert meiri auðlegð megj
framleiða í landinu sj'dfu með pví að
vrkja og rækt-a landið sjj'dft- meira en
gjört hefir verið. Og enn aðrir álíta. að
fiskiveiðar í kringum Islandsstrendur
sé sú auðsuppspretta fvrir landið, sern
aldrei verði uppausin. — Að hér í
felist sannleikhr, kemur mér ekki til
hugar að efa; pvi pegar um arð af
sjávarútvdgi er að ræða, pi er pað
auðsætt að hnnn gæti orðið töluverð-
ur, ef réttilega er borið sig ejitir hon-
um; en til pess að pað verði gjört í
lyllsta- stíl, purfa landsmenn að eiga
pilskip sjálfir. með innlendum mönn-
um og útbúnaði öllum í bezta standi.
Ef vér Islendingar gætum komið sjávar-
útvegi vorum í pað borf, pá er öll
von til, að vér, ekki síður en Frakk-
ar og Englendingar. gætum borið
meiri arð úr býtuin af sjávarútvegin-
um, en átt hefiv sér nlmennt stuð til
|)OS8íl.
En pess ev engan veginn að vænt.i
að pilskipaútvegur geti orðið hér að
góðum notum, meðan bátaútvegurinn,
er sumstaðar hér a svo lágu og óhag-
kvæmu stigi. að peir sem gjöra pá
(bátaim) út. geta engan veginn lifað
af peim arði, sem útvegur pessi geíur
af sér. Eg hefi liugsað mér, að fvrst
pyrfti bátaút veguri 1111 að verða i
svo göðu lagi, að liann freintir auðg-
aði en féflet’ti útyegsbóndann; pá íyrst
víi‘i'11 tiltök fyrir íiann (útvegsbóndann
eða útvegsbændurna) að álíta sig
færan um að stjórna pilskipa íitvegi,
sér í hag.
Yrði útvegsbæiulum pannig auðið
að safna dálitlu fé, af arði bátaút-
vegsins, ættu peir að smá íæru sig að
mnrkinu, pilskipaútveginum. Meðan,
og par sem bátaútvegurinii er í hinu
óhagkvæmasta og fávizkulegasta fyrir-
komulagi, hef eg ekki trú á að pil-
skipaútvegur yrði að tilætluðum not-
um, pví pað liggur í augum uppi, að
purti bátaútvegurinn hagsýnilegt fyrir-
komulag til að verða arðherandi, pá
niuni pilskipaútveguriim ekki síður
purfa pess, og pað pví freinur, sem sá
útvegur er bæði umfangsmeiri og dýr-
ari.
Enda pó eg hallist að pilskipa-
íitvegi, og skoði hann sem einasta
og hezta veginn fvrir oss I.slendinga
I
'til að nálgast auðlegð pá, sem fiski-
veiðar á fiskigrunni íslands gætu oss
í té látið, pii er pað pú ekki í petta
sinn meining mín með pessum migleið-
ingum að ætla mér, aðfara að benda á
fyrirkomulag pilskipaútvegs, pví par
til vantar mig að miklu leyti pá pekk-
ingu, sem til pess útkrefst. Bátaút-
vegurinn liggur nær að minni hyggju.
Eg skal ekki fará úrsveitis til að
leita uppi dæmi, er sýna pað, að báta-
útvegurinn er og liefir verið um nokk-
ur ár í liinu aumkunarverðasta ólagi.
Og bvar er pað? — f>að er við
Seyðisfjörð.
]>að er skoðu-n mín; og eg veit að
pað er skoðun nokkurra fieiri sjávar-
útvegsbænda hér í svcdtinni, að fyrír-
komulag sjávarútvegsins liér við Seyð-
isfjörð megi ekki og geti ekki, haldið
áfram að vera eins og pað hefir verið
«m nokkur undaufarin Ar, — ef vel á
að fara fvrir peim sem útveginn eiga.
Hvað sem sagt iiefir verið um
framfarir Seyðisfjarðar, pá er pess
pó — til allrar ólukku — enn pá ó-
getið. að Seyðisfjarðarveiðistöð skort-
jr mjiig svo mikið á við aðrar veiði-
stöðvar landsins í pví að haga svo til
sjávarútveginum og kostnaðinum við
hann, að útvegsbændurnir verði svo
mikils aðnjótandi af arði pess útvegs
er peir kosta sjáifir, að peir geti
staðizt kostnaðirm.
Eg liefi reynt tii að grafast ept-
ir, livort útvegsba'ndnr í nokkurri
annarri veiðistöð en við Seyðisfiörð.
kösti sjómenn sína (sem ekki eru árs-
hjú) að mat. rúini, pjónustu og hús-
næði. allt fyrir ekki neitt. þaða.n
sem eg liefi getað fréttir fengið, eru
pær allar 'til að sanna, pað, að Seyð-
isfjörðnr er sii eina veiðistöð, í hverri
að ekki er tekin nein bórgun afiilut-
armönnum fvrir neitt af pessu. Yið
Eyjafjörð er tekin borgun, fyrir mat-
inn, eður hlutarmenn fæða. sig sjálfir.
Hringinn í kring U’ii Eaxaflóa hafa sjó-
nieim idut sinn og fæða sig sjáifir að
mestu leyti; peir fá par auðvitað
vökvun, en borga fyrir hana og hús-
næði 2 ftska á iandsvísu um vikuna.
Eg liefi um nokkur ár haft sjömenn
frá ýmsum Faxaflóa-sjóplássum, og
liafa peir allir j 'tað petta satt vera,
og kváðu jafnframt suma sjómenn par
liafa 1/., hlut, og pá.annað frítt. Á
Eyrarbakka, Landeyjum og í Ycst-
mannaeyjum leggja ■ sjómenn sér til
inatinn sjálfir (Jða borga eittbvað á-
kveðið fyrir liann. I Austurskapta-
fellssýslu er lítill sjávarútvegur og
ekki stundaður sjórinn nema síðari
liluta, vetrar, og lítið fram á vorið,
og par er pó siður a.ð iilutarmenn
ieggi til matinn. Á Keyðarfirði og
Fáskrúðsfirði verða sjómenn að ein-
hverju leyti að kosta sig að mat. Á
Mjóafirði borga hlutarmenn eitthvað
ákveðið fyi’ir fæðið um daginn.
Hví skyldum vér Seyðfirðingar
ekki haga kjörum sjómanna vorra
nokkuð úpekkt og gjört er í pessuni
tilfærðu veiðistöðum? Hví skylclum
vér fieygja frá oss peim hagnaði sem
vér el’um réttbornir til að njóta sam-
kvæmt peirri sanngjörnu venju er
tíðkast í öðrum — líklega öllum —
veiðistöðum landsins? Hví látum vér
útlendinga, og inenn úr fjarliggjandi
Iiéruðnm landsins, fara með allan
„netto-á(/óðannu af sjávarútvegi vor-
uni, meðan vér með nauminduin og
nit'sta sparnaði, höngum við að stand-
a.st kostnaðinn pegár bezt lætur í ári,
en alls ekki pegar mis-æri kemur.
Auðvitað er pað, að sumir af
pessura vermönnum. sem hingað leita
sér atvinnu, eru fátækir og pvi með-
tækilegir fvrir pað kaup sem 8eyð-
firðingar gefa peim; en hver vogar að
segja og sanna. að seyðfirzkir útvegs-
bændur —- sem ekki stunda, annað en
sjóinn — séu rikir? Hver porir að
ábyrgjast að peir geti borgað sjó-
mönnum sínum pað kaup sem peir
borga peim árlega? Hver vill takast
á hendur. að verða. svo sannsýnn að
rökfæra pað, að ekkert sé sennilegra.
en að útvegsbóndanum beri að borga
allan pann kostnað er af öthim iilut-
unum orsakast, er á bátinn konm,
eins peim hlutum, sem liann ekkert
á í?
p>að væri pokkaleg hagfræði, ef
einliver liéldi pví fram, að petta, ætti
svona að vera. eptir eðli sinu.
Auðvitað er petta bagfræði sem
Seyðfirðingar hafa búið sér til sjálfir.
og likloga, er sú uppfyndiirg ekki of-
góð handa peim, en eg get gizkað á.
að pað iiafi orðið í ógáti, pvi að sbk
hagfræði er illa Iiugsuð, og beint fram
röng, og engum boðleg — og Seyðfirð-
ingtim varla. heldur.
J>að skyldi pá veraeintóm niiskun-
semi við fátæka sjömenn, að vér bít-
um pá fara. með allan bagnaðinii af
útvegi vonirn, on sitjum sjálfir eptir
með bila.ða Iiáta, eyðiiögð net, ónýt
iínuslitur og nægar skuldir, eður pá
pegar bezt lœtur, slétta reikninga.
Að bagnaður eigi sér pó sta.ð, af
bátaútvegnum, — pó útvegsbóndinn
verði hans ekki aðnjótandi — skal eg
síðar í grein pessari sýna fram á,
sem og hverjir njóta pess hágnaðar.
(Ei’amh.)
Bréfkafli
frá Arna héraðslækni Jónasyni
3. marz 1894.
Inflúenzan befir enn ekki komið
hingað, enda hefir samgöiigubanniiiu
bingað til verið hlýtt — f>að befir
enga pýðingu, hvort Infiuenzan er að
eins „contagiös11, eða „miasmatisk-
eontagiös11, hvort sem ev, getur him
eigi hingað komizt nema með sani-
göngum. — Auk pessa er kenningin
um „miasma11 gömul „hypothese" sem
ekki er hægt að taka til greina nema
að hafa hana á bak við evrað eins
og merin komast að orði. Vegna
pess, að svo ýmislega er dæmt um
söttvarnir ókkar í Vopnafirði og ýms-
ir álíta pær pýðingarlausar af pví lú’r
sé um „miasma" að ræða en eigi
„contagium11, vil eg leyfa mór að til-
færa orð J)r. E. Israels í „mndicinsk
Aarskrift 1891“ um Infiuenza: „Xogle
mene at Sygdommen er miasmatisk,
de Fleste antage den for contagiös,
en Anskuelse som ogsaa de hjemlige
Erfaringer stötte. Trods ihærdige
Undersögelser er man endnu ikke
naaet til Paavisning af Sygdoms-
vækkeren11. ]>ó eg hafi eigi fyrir
hendi neitt að leggja fram pvi til
sönnunar að Influenzan so bakteriu-
sjúkdómur eins og t. d. Cholera, er
eg samkvæmt vísindunum skyldugur
til að álíta að svo sé og hegða mér
par eptir. það hefir ög enga pýðingu
pö Influenza sé svo störkostlega næm
og fljút að dreyfast út-, að varnir
móti henni geti ekki átt sér sta.ð í
störum og péttbvggðum löndum, pví
bér eru öll pau skilyrði fyrir liendi,
er purfa til að geta varnað henni
inngöngu í mitt liérað, par’sem paðev
lukt af fjöllum og öræfuni á 3 vegu
og samgöngur að mestu leyti óparfar
um penna tíma. Eg býst eigi við, að
hægt verði að verja liéraðið allt árið
ef Infiuenza vofir allt af yfir, en liæði
er pað övíst og svo betra að taka á
móti henni pegar tíðin batnar og fén-
aður maniia getur verið úti. Auk
pess getnr tnfiuenza gengið ojitar en
einusiniii sama árið og engin bót er
pað tyrir neitt hérað, sem hiin heiin-
sækir, að liafa nýlega haft liana.
Broiðafii'ái 1. jamínr 1894-
l ppá fornan kunningsskáp ætla
eg nú pennan fvrsta dag Arsins að
taka rögg á mig og'senda pér, Austri
minn, nýárskveðju okkar vestanmanna.
Engar sérlegar nýungar hefi eg samt
að flytja pér, og verður pú pvi að
gjöra pér að góðu pessa vanalegu rétti;
seni bornir eru gestum og gangandi.
Tíftarfar iiér á Breiðatírði í suin-
ar er leið, var talið með góðu betra
móti og kannske rneð bezta móti.
[>a,r á móti iiefir imustið og pað sem
af er vetrar, verið ærið örðugt við-
fangs. Framnnaf sifelldar rigninjrar
og stormar og ejit.ii' ;ið á ieið, snjóar
og frost. Mjög sjaldan iiefir kornið
vel góður dagur eptir ;ið fram ;i
baustináimðina færðist. Mest hefir
frostið orðið tii evja 15—17° R. da.g-
ana 28.—30. nóvember. Framanaf
desember og.til poss 13., voru 10—13°
frost
Heylcysi kvarta ménri ekki um,
enda er skepnuhald iiér til eyja ekki
í stórum stíl og útibeit alloptast
mest af vetrinum.
Hátaafii ev taiinii að iiat’a verið
ága'tuv. Annars er sjávarútvegur liér
á Breiðafirði lítið stundaðuv af bát-
um.
pilskipantli iiefir einnig verið
fremur góður um allt Vesturland.
Flateyjar-fiskiskipin 3 að töiu, hafa
afiað 100,000 fiskjar eða ca. 490 skji.
paraf mest stórt og er pað að tölu
og vænleika talið í betra meðallagi.
þessi prjú skip hafa, haldið út að
meðaitali iiðuga 4 inánuði hvert og
rneð 10—11 menn hvert að jafnaði
allan t maiin. Árið sem leið var
aðeins eitt pilskip frá verzlan J Guð-
inundssonar (hin frá kaupmanni Eyj-
ólfi .Júhanssyni og liændum), en nú i
sumar hætast við 3 pilskij) frá peirrí
verzlan, svo alls ganga pau pá sex
frá Elatey. »
Vcrzlun má víst teija, i betra
iogi, eptir pví sem hérJendis gjörist,
í Elatev höfuðkauptúni okkar eyjar-
manna. Helztu nauðsynjar útlend-
ar og innlenda varan reyndár rneð
líku verði og betra móti annarstaðar,
en kramvaran ajitur á raóti með betra
verði, en almennt í verzlunum, enda
seljast, að siign, feiknin af pví t.agi
pegar á „Specfilantstúra11 er farið og
Jier pað ijósan vott urn, að annaðhvort
eða hvorttveggja er kramvaran frá
Fiatey betri eða ódýrari en föik á að
venjast kring um sig. Kramvörukaup-
um er nú reyndar ekki að fagna, en
meðan pau eru eins óumflýjanleg og
nú virðist, pá klappa peir pó lofi í
löfa seni komast að beztu kaupunum.