Austri - 02.10.1894, Blaðsíða 1

Kemur út 3 á mánnðí eða
36 blöð til næsta nýárs, og
kostar hér á landi aðeins 3
'kr. erlendis 4 kr. Gjalddagú
1. júlí.
Up])6("gn sV: i i.fle.tr bniulin
við áramót, Ogild nema
komin se til ritstjórans fyrir
1. október, Augiýsingar 10
aura línap eöa 60 nura hver
þuml. dálks og kálfa dýrara.
á íýrstu EÍðu,
IV. Au.
SEYÐISFIRÐI, 2. OIvTOBEll 1894.
Nb. 27
(
ériueð Mð eg yinsamlega
alSa I>á, er skulda mér fyrir
peiinaii, eða jafiiYel fyrir liina
fyrri árganga Austra, að
borga mér amlvirði Maðsins
ii ii í liaustkauptíð.
Seyðisfirði 18. septeniber 1894-.
Skapti Josepsson.
„EfKristurkœmi til Ciiieago“.
Hinn alkunni W. Q. Steail
(stedd), ritstjöri i Lundúnum, lét
prenta bök meö þessum titli i
vor, sein leið, og liefir liún nú
borizt mér i hendur. Mun eng-
an furöa, sem hana les, |)ó aö
Irún hafi vakib eptirtekt og í
almæli sé ab ýmsir þeir menn í
Chicago, sem fiett er þar ofan
af liaíi viljaö Inúta höfundinum,
jafnvel meö hverri upphæö, sem
vera skyldi, ef hann vildi brenna
liandrit sitt eða geyma j»aö aö
minusta kosti í skúffunni. En Mr_
Stead gengur sína götu og hirö-
ir livorki um heiptir eöa mútur.
En frægð vill hann’fá, og j)6 fyrst
af öllu : framfarir. Mr. Stead er
fámn mönnum likur. Hann er
.fyrst stórvilur maður og hver-
vetna lieima, leikinn og læröur
á allar þær listir, sem stórblaða-
maöur nútímans jiarf að kunna.
Hann er allra manna einarðast-
ur og berorðastur, ákafamaöur
hinn mesti og hirðir lítt um
hver hlut á aö máii. Haturs-
inenn hans og allir andskotar
segja-, aö l ann sé síöur en ekki
einhama eöa með öllmn mjalla
í skömmum sínurn og ofsöknum,
onda sá hégöma- og lofgirni hans
svo brennandi, aö hún eintöm se
nög til aö æra hann. En hið
sanna er, aö maðurinn er ham-
jileypa, og störmenni og logar
allur af kristilegri sannleiksást
og ri'ttlætisákefö. ]>ví Mr. Stead
er trúmaöur hinn mesti, Jiótt
hann hinsvegar liati manna mest
kreddustapp og vanakristindóm.
j’aö var Stead, sem settur var
í fangelsi eöa betrunarhús hér
Um áriö, fiegar blaö hans Pall
M a 11 G a ze 11 e kom upp kvenn-
vána mnlinu mikla. Varö haim j>á
heivnsfrægur. N,ú stýrir hann
Hmaritinu fræga, ..Iteview of
Reviews,“ og ööru, sem hann
kallar „Borderland“. Hiö fyr-
nefnda færir m inaðarfréttir alls
heimsins í skorpu og margfróö-
legu yfirliti, og tilfærir klausur
úr ótal blöðum og ritum og ræð-
um. Er það ómissandi „organ“
við liönd að liafa — ekki sízt
ritstjúrum hér á lay.di. Border-
landiö ,,diskutérar“ drauma,
fyrirburði, og alla dulspeki, sem
nöfnum tjáir aö nefna, lofar
blaðiö kaupendum sinnm, aö
sanna „vísindalega“ ódauöleik
sálarinnar og sarnband lifenda
og framliöinna. j >ví Mr. Stead
er ákafur dulspekingur. Segja
mótstöðumenn hans, aö Jvar sjái
menn bezt svart á hvítu, hvílík-
ur Æru-Tobbi liann sé. EnStead
kærir sig kolaðan, semsagt. Bók
hans „IfChrist came toChicago“,
er árangur af dvöl hans og starf-
seini sem mannvinar og nútima-
postula í Chicágo i vetur er leiö.
þar kennir margra grasa. Eyrst
dregurhöfundurinnengan skugga
á hinn furðalega auð og upp-
gang borgarinnar, kapp og stör-
hug ibúanna og hinar ótrúlegu
o o o
m enni n garfraanfarir þeirra í
mörgn lagi. En liins vegar og
jafnframt sýnir liann og sannar,
hversu gisin og götótt sú menn-
ing sé, hversn græn og hráblaut
hún sé undir niöri og í öllmn
samfellum og samskeytuvn. Menn
trúa jiar ekki á Guö heldur á
dollara — segir Stead. Kirkjan
er jiar, sem viöar, oröin hjöm og
hræsni og nær livergi verulega
til, enda spilla, íiokkadrættir
f)ví gúða, sem hún enn geymir.
Kajiólska kirkjan, sem nær y fir
fullan þriðjung borgarinnar, fær
beztan vitnisburö, og hún ein
! (og Gyöingar) orkar að sjá um
sína fatæklinga. »
Mr. Stead grandskoðaði
hvern krúk og kima í Oh. og
lýsir öllu, flettir ofan aföllu, og
virðist vera ötr.ilega óhlutdræg-
ur, enda rökstyöur liann hvaö
eina, sem sakargiptir með sér
ber. Mest er'spillingin þar sem
tekur til allrar stjcrnar á al-
mannafé og i einkaleyfum og
í atkvæðisgreiðslu. J>ar er allt
einn óþrotlegur vefur af mútum,
pretturn og svikurn. Yröi of-
langt raál aö skýra þaö nieö
dærnum. Lýðveldið (Demokrata-
v^aldið) ameríska er í mörgu
heiðið barbari, og j)ó — segir
Mr. Stead — þaö stjörnarform,
sem. er öumflýjanlegt og lrlýtur
aö lraldast
: inn fer jafnréttur heirn i sitt
j hús — þó hann sé einn sekrrr í
því, sem konunni varð á.
Til smekks skal ’ eg J)ýöa
ræöustúf sem Mr. Stead hélt á
í ríkustu
þangað til fólkið ! félagsfundi lielztu
kvenna í Chicago eptir áskorunj
frá þeim. Hafði hann þá
nokkra daga verið ofsöttur, svo
jafnvel lífi hans var lrætt, fyrir
beryrði sín á öðrum frúafundi.
En í stað þess aö biðja fyrir-
gefningar fyrir beryrði sín atíö
hinar voldugu blómarósir, beit
hann enn betur úr nálinni og
gaf Jreini svofelda ádrepu:
„Til e-ruverri rnenn í heim-
inum en ránfuglar auðsins*.
þegar maðnr er að ræna náunga
sína, er maður J)ö eitthvað verk
að vinna. það er nær J)ví
skárra að vinna illt verk en
ekkert. Iðjulaus auðmaður!
1 gær minnti maðrrr
mig á hið
en með
segir: „Hvenær,
stillist, menntast og jafnast
því hér er allt á ferð og flugi
og í fossaudi og fljúgandi fram-
sókn, enda hefir Jiessi frístjórn-
arháttur aðrar hliðar, sem bæði
eru góðar og máttugar og lofa
þó langt um meiru í framtíðinni.
þessi góðu öfl komu glæsilega
fram í vetur leið, þ.egar hun.gr-
ið var fyrir dyrum og ótal þús-
undir manna voru bjargþrota.
Hvað gjörðu menn þá? A fám
vikum var öll neyð liorfin. Á
fárrm dög’um höfðu menn géng-
ið í ótal nefndir og sópað burtu
öllum sulti, vinnuleysi og vand-
ræðurn. Ríkismennimir buðu
stórfé, en nefndirnar vildu ekki j
fuggja, létu almenninginn borga
sumt með samskotum, en verk-
leysingjana sjálfa útvega hið
mes-tá með vinnu sinni. Slik
framkvæmd, sem þar er fyrir
hendi þegár nxpm vilja og vakna,
er ókunn annarstaðar í heimin-
um.
Lýðveldið elur ekki tóma
bófa heldur líka — og fleiri —
góða menn og skörunga. þetta,
að þekkja rnitt og þitt, Jtað er
einna erviðast viðfangs í slík-
um mannfélogum, og svo hinir j
arfbornu hleypidömar, sem inn- I
an um frelsið Jrjóta upp og
tútna út einsog belgir og. gor-
kúlur, meðan .heimska.n og frekj-
an er svo rik og stjórnlaus.
„Hvergi ser maður súrgrætileg-
ar — segir höfnndurinu ?—■ en-
í Ch. hvernig garnla máltækið
Sannast: „Stelir þú lambinu af
arinenningiium,skaltu hengdur,en
stelir þú almenningnum frá j
lambinu, verður Jnr meiri mað- j
ur‘“. Að stela, svikja og ræna j
þar sem a’lir éiga hlut í, —það
er mennlegur breyskleiki, en
að leggjast á liinn einstaka, það
kostar ærii og lif — ef það er
í smáum stil. Af því að konan
er enn þá meiri * lítilmagni en
karlmaðurnm jerður han að *) Höf. var áður MRr.ö tala
leggj0, œru °S ^' sohnnai: ef íun j ura SpP]ingu ríkisixi^nnaaiia^ þettaen
lirasar, eða er svikin og áreitt j Agrip eða útfliÁttur úr iYrirlestyi
uiis Irún Iirasar, en karlmaðttr- i Steads,
öttalega orðtæki Itans Ruskins
gamla: „Hver maður.er eitt af
tvennu: verkmaður, maður, sem
gjörir eittlrvað, ellegar mann-
drápari“. Yerkmaður eða maim-
:ú! Carlyle sagði sarna,
3gari orðnm; hann
sem þú sérð
mannshönd, som ekki hefir hrær-
anlegan hlut fyrir stafni, hittir
þú liönd, sem búin er til aö
hnuplá og stela“. Iðjulaus auð-
kýfingur! Hvað liefir frelsað
Clricago þrátt fyrir öll hennar
bæjarráð? ]>að cr jretta, að
lringað til hafið þér verið frá-
bærlega lángefnir í því að vanta
bæði tíma og tækifæip til þess,
að ala upp iðjularrsa ríkismenn.
Sakir ófriðarára, brennutjóns og
annars voða, hafa yðar auðmenn
haft ærið að vinna. En nú eruð
J)ér að klekja þei'm út; enda er
j)að jtví einu aó þakka að yður
er lífs von, að jioir eru ekki
enn úr eggi skriðnir til fulls;
en þó verðið J)ið að gæta vel
að þegar í stað, að viðkoman
ekki vaxi. það er i sannleika
erfitt að koma orðrrtn að jieirri
háðung, viðurstyggð og vesæl-
mennsku, sem særir maxm þegap