Austri - 29.04.1895, Blaðsíða 2

1str 12
A U S T H I .
46
l
Ing verður nefnt, er almennum mál-
nm sé framavænlegra en árlegt ping.
J>að heldur áhuga raanna á peim sí-
vakandi, en af aívakandi áhuga einum
er að búast við hyggilega ráðnum
ráðum, við skynsamlegri ráðstöfun
pings- og pjóðmála.
Nú, nú, og auka-pingskostnaður-
inn pá? eða rettara, alpingiskostnað-
ur yfir liöluð? Hvenær er hann ó-
bærilegur? pá. einungis, pegar brigð-
lyndi og heigulskapur pingmanna
kemur í spilið og peir myrða sín eigin
börn með pví að fella síðar um koll
pað, sem pe>r reistu ári eða tveim áð-
ur með samtaka sannfæringu um að
pað, sem pá var reist, stóð á grund-
velli hlutarins eðlis og stiuldist við
lög gu's og náttúrunnar. J>á. er eig-
in virðingu farið, en utan að tekur
alpingi á hönd sfer athlægi heimsins
og fyrirlitning stjórnarinnar.
Hafa monn, yfir höfuð, ekkert
annað en tóman kostnað upp úr auka-
pingum, som sampykkir stjórnskrár-
hreytingu er stjórnin neitar? Menn
liíifa pað uppúr peim, sem gull fær
seint vegið upp: virðingu heimsins fyr-
ir pjóðlega staðfestu við mál — lífs-
spursmál •— sem k sannleika, rétti
og pegulegum jöfnuði hvílir: virðingu
pjóðarinnar fyxúr sjálfri sér og pingi
sínu fyrir pað, að standa staðfastlega
við hvað hún veit að hún vill af pví,
að hún vill hvað hún veit.
5. Nú fyrst kostnaðurinn við
,,árangurslans“ aukaping er alls eng-
in ástæða, frá pjóðarinnar sjönarmiði,
gegn pví, að stjórnarskrármálinu sé
staðfastlega haldið áfram ping af
pingi unz stjórnin sannfærist — og
að hún sannfærist, pegar um ekkert
er að sannfærast nema rétt og jöfnuð,
er sjálfsagður hlutur — pá virðist
pað sannarlega hart aðjvera, ef ping-
menn tækju upp hjá sjálfum sér að
bindast í lag við mótstöðumcnn stjórn-
skrárbreytingarinnar til að fella
hana árið eptir að peir hafa reist
hana; pað væri hart fyrir pjóðina, rð
ala slíka menn á blóðfátækt sinni, til
að gjöra sér sjálfri hlygðun, og beyja
sér óvina fagnað og fyrirlitnmgu! pví
annað gæti slikur pólitískur slæpings-
skapur ekki pýtt.
6. Gæti maður nú að, hvað pað
J>ýðir, að fella, t. a. m. nú á pingi
stjórnskrármálið af pví að kostnað-
ur rið auka-ping sfe svo mikill, pá
liggur spurningin heint fyrir: Meina
menu, að stjórnskrármálinu skuli
aldrci hreyft optar, af pví, að ef pví
sé haldið til streitu, pá pýðir pað, að
aukaping verður að halda? Ef mein-
ing peirra er nokkuð annað en hljóðið
tómt, pá verða peir að svara spurn-
iugunni með j á i. J>ví að pað hljóta
rnemi pó að viðurkenna, að ekki er
aukaping dýrara árið 1896 en ái’ið,
t. a. m., 1900. Og peir sem telja
aukap.ng of dýrt nú, eða yfir höfnð
of dýrt pangað til menn hafa vissu
fyrirfram að stjórnin sampykki breyt-
inguna, pað eru menn, sem gtafa vilja
sjálfstæði og framfarir lands síns í
(ijúpum allra ókomiuna alda; heldur
en að vera að leggja á sig ónæðið, að
íá stjórnina sannfærða um réttlæti
málsstaðar síns. J>ví lengi mega peir
hiða pess, að stjórnin bjóðist til, að
fyrra bragði, að bæta stjórnskrá
íslands. Nú vita allir, að ísland er
einsftertumað borga aukapingsrerkning
1896, eins og pað yrði hvert anitað
ár sent til er nefnt; en án aukapinga
fær ísland aldrei neina stjórnskrár-
bót; pað er gefið. Halda menn pá að
hún fáist heldur með slæpingslegttm
hvíldum heldur en með staðföstu á-
framhaldi? heldur með pví, að gjöra
sig og pingið að athlægi og fyrirlitn-
ingu, en me'ð pví, að gjöra pað virt
og beiðrað af öllum?
En pó eg mæli pannig, get eg
varla ætlað annað, en að grunnr pinn
hljóti að vera of bráður á sér. f>að
er til hlutur sem heitir pingmat.nleg
sómatilfinning og pingmannlegt metn-
aðarskap. Sannfæringin í stjórnar-
skrármálinu er nú einusinni búin að
ná peirri festu meðal landsmanna, að
enginn maður verður fi ping kjörinn,
sem ekki skuldbindur sig til að halda
pví máli fram; enginn verður endur-
kosinn, sem einusinni bregzt kjósend-
um í pvi. Á eg að trúa pví, að tiýt-
ir pingmenn, sem búizt geta við langri
pingsetu og látið af sér standa gagn-
sælt starf, ef peir ekki bregða trygð
og trúnaði við kjósendur sína, taki
upp á slíku brigðlyndi einmitt í pví
máli, er kjósendur peirra og alla pjóð-
ina tæki sárast, og pað á pann hátt,
sem pingmönnum sjálfum yrði að æfi-
víti? |>að samvizkuleysi, sem par til
parf, hélt eg ekki að væri orðin bœnda-
ejgn enn á Islandi úr höfðingjaeign.
Kyennaskólamálið.
„Hálfnað er verk pá hafið er“.
f>en»a málshátt á vel við að tilfæra
pegar í upphafi pessarar greinar, og
heimfæra til hans hina góðu byrjun I
pessa merka velferðarmáls fyrir alla
íbúa Austurswntsins, sem er kvenna-
skólamálið.
Eins og kunnagt er, var pessu
máli hreift 1 8. tbl. Austra f. á., og
svo tekið upp aptur með góðri og
greinilegri ritgjörð í kvennblaðinu
„Framsókn“ 3. tbl. p. á. Síðan lögð
fram áskorun frá útgefendum pess
blaðs fyrir sýslunefnd Norðurmúl .sýslu
6. marz síðastliðinn. Undirtektir sýslu-
nefndarinnar ern pegar kunnar af 7.
tbl. Austra p. á. Má par sjá hve
vel og með hve mildum áhuga nefridin
tekur málinu. Tillögur pær, sem
sýslunefncfín sampykkti eru nauðsyn-
legar til framkvæmda málinu, pó sum-
ar af peim megi álíta eins og nokk-
urskonar bráðabyrgðartillögur, t. d.:
„að skölinn verði settur að Eiðirm“
og „að sýslunefndir pær er kosta
búnaðarskólann á Eiðum taki lán, til
pess að stofna skóJann sem fyrst“.—
Hvað pví viðvíkur að kvennaskólinn
verði settur á Eiðum 1 samband við
búnaðarskólann, pá veit eg til pess,
sem heyrandi á ræður um málið, að
sýslunefnd Norðurm.sýslu er pað ekki
kappsmfil, og mun pað koma í Ijós
pegar sameinaður sýslufundur verður
haldinn um málið, enda er pað fleira,
sem mælir móti en með að hirm fyrir-
hugaði kvennaskóli Austuvamtsins verði
settur á stofn k Eiðum. Ástæður
fyrir pví »ru í stuttu máli, óhentug
bújörð fyrir svo stört bú, er pyrfti
fyrir háða skólana, örðugir aðflutning-
ar á öllum nauðsynjum, kostnaðarsamt
hestahald o. fl. Viðvíkjandi pvf að
sýslunefndirnar taki lán til pess að
koma skólanum upp sem fyrst, pá
lugði sýslunefnd Nms. aðal áherzluna
h pað á fundinum að fc yrði safnað
með samskotum um allt Austuramtið,
og taldi víst að menn rnundu hvervetna
tuka drengilega undir pað mál og í
bróðurlegri einingu gefa til pessa parfa
fyrirtækis, og pað jafnvel svo mikið
að ekkert lán pyrfti að taka.
Nefndia er kosin var, til að hafa
k hendi framkvæmd í kvennaskólamál-
inn fyrst um sinn, ótti fund með sér
18. marz næstl. að Hjaltustað. Á-
sarnt öðru er nefndin hafði til með-
ferðar á fundinum málinu til stuðnings,
skiptu nefndarmenn með sér að skrifa
ýrnsum helztu mönnum amtsins, að
gangast fyrir samskotnm til skölahúss-
byggingarinnar. Væntir nefndin góðra
undirtekta og ræður pað af pví, hve
vel menn talca undir pað að styrkja
fyrirtækið með samskotafé í peim
sveitum, sem nefndarmennirnir eiga
heima í, nefnl. í Jökulsárhlíð, Hjalta-
staða- og Eiðapinghfi. Eg get með
ánægju getið pess hér, sveitnngum
mínum til verðugs hróss, að peir tóku
pví almennt mjög vel að gefa til hins
fyrirhugaða kvennaskóla, pegar eg
leitaði til samskota við pá, og konm
saman nálægt 140 krónur, sem er á-
litleg upphœð pegar tillit er teldð til
pess, hve sveitin or mannfá og ekki
hefir enn verið leitað samskota á
nokkrum bæjum. Sé nú pessi upp-
hæð lögð til grundvallar, og gjört ráð
fyrir að úr hverjum hrepp í Austur-
amtinu verði gefin eigi minni upphæð
en 140 krónnr, til kvennaskólahúss-
byggingarinnar, pá yrði pað að upp-
hæð 4340 krónur (140+31 = 4340);
en par eð Eiðapinghá er með mann-
færri sveitunum í amtinu. má gjöra
ráð fyrir að samskotin verði nokkru
meiri, svo fyrir pað fé m tti byggja
sæmilegt kvennaskólahús, án pess að
taka lán, á einhverjum hagkvæmum
stað fyrir allt Austuramtið.
J>ess er ekki pörf, að skýra pað
frekar ’nversu áriðandi pað er fyrir í-
búa Austuramtsins að kvennaskóli
komist sem fyrst á föt í pví. J>að
nægir að vísa til áskorunar kvenna-
skólauefndarinnar, som prentsð er í
7. og 8. tölubh Austra og í 4. tbl.
Framsóknar, sem ber „pað traust til
allra hinna beztu manna og kvenna i
sveitunum, að peir gjörist forg'óngu-
menn pessa máls“ — pví ,.s'ónn
kvennmenntun er bezta undirstaða
sannrar þjöðmenntunav11—. Að skól-
inn kenni sanna kvennmenntun, er að
miklu leyti á valdi stofnenda hans,
pannig að fyrirkomnlag hans verði
sem fullkomnast ®g aðal áhersla verði
lögð á pað, að mennta námsstúlkurn-
ar pannig, að pær verði sem allra
færastar í öllum húsmóðurstörfum og
öðrum nauðsynlegum störfum sem kon-
ur purfaað gegna, eptir að pær kóma
af skólunum.
Til pess að sanna pað, hversu
afarnauðsynlegt pað er að konur séu
vel roenntaðar, sérstiklega í pví er
snertir peirra verkahring, rná tilfæra
orðtækið forna: „Eyði maðurinn, brenn-
ur hálit búið, eyði konan, brennur
pað allt“, og að pví mætti snúa við
og segja: Ef maðurinn er sparsamur,
græðir búið mikið, en ef konan er
sparsðm, græðir pað helmingi meira.
Af pessu sést Ijóslega, að sönn kvenn-
mennturr er hin bezta uudirstaða sannr-
ar pjóðmenntunar og menningar.
Eiðum 16. apríl 1895.
Jónas Eiríksson.
Ú T L E N D A R F R É T T I -R.
Daninörk. Ríkisþingi Dana var
sagt upp seint í f. m., og kvatt pegar
til nýrra kosninga pann 9. p. m., og
pykir vinstri mönnum sá frestur of
nauraur til pingmálafunda og segja
peir að stjórnin og „miðlararnir" hafi
eigi porað að gefa pjóðinni lengri
tíma til undirbúnings og umhugsunar,
pví pað hafi verið peim ljóst, að pví
verri nmndi peirra hluti vorða, sem
pjóðinni gæfist lengri koster á að í-
huga atgjörðir stjórnarinnar og „miðl-
aranna“ á hinum umliðna kjörtíma.
Korn, sfi er eretið er um í 10.
tbl. Austra að hefði skotið sig, var
áður en hann varð yfirnmður hins
heimulega lögregluliðs, æðsti umsjón-
armaður siðgæzluliðs Kaupmannahafn-
ar og mjog vel látinn maður, bæði af
alpýðu manna og undirmönnum sínum
og kom pví sjálfsmorð hans mjög flatt
upp ■ borgarbúa, o<; urðu pví ýmsar
tilgtáur urn, hvað komið hefði honum
til sjálfsmorðsins.
En riú pykir pað fullsannað, að
Korn, sem var giptur og átti börn,
hafi „haldið" lauslætiskonu eina og
fitt líka hörn með henni, og par að
auki brúkað stöðu sína til pess að í-
vilna ýmsum ósiðsemiskonum rrtfeð pví
að útvega peim fallegar ungar stúlk-
ur, er pær græddu offjfir á og nrðu
pær svo að borga pessum dyggðar-
verðil riflega póknnn fyrir velvild
hans og uppáhjálp. Með pví að und-
irmönnum Korns var eigi ókunnugt
um petta ráðlag hans, pá gat hann
eigi tekið hart á pví. pó peir hefðu
líkanokkuð nppúr kunningsskapnum við
kveunfólkið, og gjörðust féhirðar pess,
og er dæmi til að fátækur bóndapiltur,
sem fyrir nokkrum árum kom allslaus
til höfuðborgavnutar, lét eptir sig um
hundraðpúsundir króna, er hann hafði
allar grætt á pesshúttar umsjón moð
lauslætiskonum í stöðu sinni sem em-
bættisinaður í siðgæzluflokki! lögreglu-
stjórnarinnar.
J>vilíkt er siðgæði Kaupmanna-
hafnar; nokkurskonar háskólil í sinni
röð, en eigi sem hollastur fyrir uuga
menn og óreynda útlondinga.
J>íiun 28. f. m. hengdi sig rikis-
dupsmaður W. Dinesen, á dyralöminni
í gistingaherhergi sínu í Kaupmanna-
höfn; D nesen var hermaður í fyrstu,
og nú stórbóndi og vel látinn vinstri-
maður.
Nýlega hefir doktor Edvard
Brandes samið leikrit er hann kallar
„Ásgerði", og er efnið tekið úr Njálu,
og pykir leikrit petta hafa tekizt vel.
Fyr í vetur kom út mikíð leikrit
eptir eitthvert hezta núlifandi skáld
Dana, Holger Drachmann, er hann
nefnir „Yölund smið1', og pykir ágæt-
lega ort, og skáldinu Iiafi furðanlcga
vel tekizt að ná feg irð og krapti forn-
kvæðanna, og gefi að minnsta kosti
ekkert eptir samskonar skáldritum
Adarns Dhlenschlægers.
Hin mörgu lestrarfélög lands vors
ættu að kaupa þessar bækur.
Bccjarstjórnarkosningarnar, er
minnst er á í 11.- tbl. Austra, gengu
heldur vinstrimanna flokki 1 vil, en
pó er ennpá meiri hluti bæjarráðsins
í Kaupmannahöfn úr hægrimanna-
hópnum.
Priuzessa Maria er fyrir nokkru
heim komin með góða heilsu sunnan
úr Fralcklaudi, pangað sem eiginmað-