Austri - 26.10.1895, Blaðsíða 1

jVnitslbokasaf JlÍð á Seyðisfirði er | Sparisjoðui* Seyðisfj. borgar4°/0
opið á laugard. kl. 4 e. m. | vexti af innlögum.
iiérincð íll"lgiýsist,að í>ann 1. okt. s. l.flutfc i
stórkaupmaður TllOr E. TlllÍllÍUS til HilVllC-
gade 4 Ejabenliavn K.
Sögnkennsla
eliir gáfur og siðgæði.
(A&sent)
•—o—
Sögukennslan eflir andlega
liæfiiegleika rnanna; liún er ör-
uggasta ráöið til a& bæta úr
þeiin brestum, sem kallaðir eru
eintrjáningsskapur og [iröngsýui.
En það er eintrjáningsskap-
ur, aö mæla allt og alla á sömu
stiku, það er þröngsýni, er inenn
dæma alla eptir sjálfurn sér, ept-
ir liögum þeirra sjálfra. Sagan
er minnug og margfróð, bún
færir út takmörk liins andlega
sjöndeildarlirings, kennir mönn-
um aö bera saman tímabil,
Jtjóbfélög og einstaka menn,
livort sem þaö er líkt eða ólíkt.
Hún gjörir menn glögg ærri;
þeir sjá orsakir og afleiðingar
viðburðanna, og það er einmitt
ijósasti votturinn um verulega
menntun.
Sögukennslan eykur inarm-
þekkingu. Sá, sein notið hefir
góðrar sögukennsju, hann liefir
eins og ferbast um heiminn og
séð allfc með sjálfs síns augum
eins og hinir víöförlu forfeður
voxir gjörðu. enda kváðu þeir;
Sá einn veit,
er víða ratar
ok hefir fjfifil nm farit,
liverju geði stýrir
g'umna hverr,
sá er vitandi er vits“,
Með sögukennslunni á að
skýra athafnir og hagi einstakl-
inganna svo Ijóst og lifandi fyrir
nemendum, að þeim finnist eins
og þeir liafi gjört það sjálfir og
reynt þab sjálfir.
Sögukennslan vekur tilfinn-
ingn fyrir öðrum mönnum í
i>rjóstumnemanda. Hversu margt
tækifæri gefst ekki sögukennar-
anum, ef harnl er mannvinur, til
að vekja hjá nemendum tilfinn-
ingu fyrir kjörum hinna lágu og
smáu, liinna þreyttu, þjáðu og
undirokuðu, sem andvarpa eins
og Pólverjar.
„Drottinn! gef Polen misstar
feðrafrægðir,
fold láttu blómgast. senr af
liarðstjórn máist.
Leið til vor aptur friðarnáð
og nægðir!
Nóg liöfum þolað, Sjá livað
fólkið þjáist.
Guð lieyr vort óp, er grættir
þig ver biðjtrm,
gef oss vort land, og frelsa
það úr viðjum“.
Sagan er mikilfenglegur
sorgarleikur í óteljandi þáttum.
það lrelgar hjörtu rremendanna,
að vorkenna þeirn, sem ratað
hafa í raunir, hvort sem þeir
raunamenn hafa sjálfir verið vald-
ir að böli sínu eins OiX sact er
umPólverja, eða aðrir hafa steypt
þeim í eymd og volæbi.
En engir þættir sögurmar
eru eins vel fallnir til að vekja
beigar tilíinningar i brjóstum
nemenda eins og æfisögur þeirra
manna, sem hafa borið föður-
land sitt fyrir brjóstinu og
gleymt sjálfs síns hag, en lagt
lífið í sölnrnar fyrir þjób sína.
þessir þættir sögumurr eru ský-
lausir og skorinorðir siðalærdóm-
ar, það er uppeldisfræði sög-
unnar. það eru hin göfugustu
dæmi, sera sagan getur sýnt.
það ríður á að imrræta þessi
dærni börnum og ungnm möun-
um, að þeir taki Jiað eptir, enda
eru þeir margir sem orðið iiafa
þjóðræknir rnenn og mannvinir
einnritt af því, ab þeir hafa ver-
ið dæmafróðir í þessum skiln-
ingi.
það er sagt, að margir hafi
mmið göfugt verk og gott, fórn-
að sjálfum sér, en þó iuifi það
að engu haldi komið. En þetta
er ekki sannleikur. Ef einhver-
sem lítið hefir samið sig a.ð sið-
um góðra rnanna,, vinnur göfugt
mannlegt verk, þá er eins og
liann með því verki verði hand-
genginn því, sem gott er; hann
ber nreiri virðingu fyrir sjálfum
sér en áður, og félagsbræður
hans taka líka að virða lrann
meira en áður. Hann minnist
þessa fremdarverks jafnan síðan
og þab aptrar honum frér rang-
læti. Alveg eins má fmna göf-
uglegan þátt í sögu einlrverrar
þjóðar; hann vekur hjá lienni
virðingu fyrir pjálfri sér og
nágrannaþjóðirnar virða hana
lika fyrir það, ab hún á þann
helgidóm til í eigu sinni.
„þennan vér mætan eigum arf;
minningu fræga, fegurst dæmi,
svo niðjum hraustra í liuga
kæmi
að örva lmg og efla starf“.
Sögukennslan eykur lrug-
myndagnótt og ímyndunarafi
nemandanna.
Sá, sem kennir sögu, ætti
að gefa sér ráðrúm til ab lýsa
athöfnum manna með fjöri og
nákvæmni, svo að allt væri eins
og uppmálað fyrir hugskotssjón-
um nemendanna; en ekki erþaö
rétt, ab lieimta af nemendum,
að þeir muni hvert einasta at-
vik, setn hann lrefir sagt þeim
eða í bókunurn stendur; nóg, að
þeir geti gjört grein fyrir aðal-
atriðnnum. j>að ofþyngir síður
minni þeirra og þeir eiga hægra
með að segja frá þvi, senr þeir
hafa farið yfir, þegar fyrirfram
er biiið að útlista hvern náms-
katla fyrir þeinr, þegar þeir
fyrir fram eru eins og búnir að
take ljósmyndir í huga sér af
mönnum og viðburðum, er sagan
greinir frá,
| >að er eðli sögunnar, að
hútr lærist bezt af samtali eba
af munnlegri frásögn. j>á íer
hún í alþýðufötin sín; þá er
hún í þeim biiniiigi, sem fiestum
geöjast bezt. f>að er margur
sem segir: „Meira garnan hefi
eg af því að sögurnar séu lesn-
ar fyrir mig, en að lesa Jusr
sjálfur; en skemmtilegast af öllu
er að heyra jiær vef sagðar<£.
Listina J>á, að segja vel sögu,
Jrarf hver sögukennari aó kunna,
annars verður sögukennslan hans
svo Jmr og leiðinleg,, að þar
kem’ir, að allir ljúka upp ein-
um muntii um það, að sagan sé
leiðasta kennslugrein í slcólan-
um,
„Fregna ok segja
skal fréiðra hverr,
sá er vill heitinn horskr“,
var gamla reglan og með þoim
hætti urðu til hinar inndælu,
Jtjóðlegu fornsögur vorar.
Ef þær liefðu ekki gengiS
í alþýbrrmunnieinsog Jiatr gjörbu,
þá htífðn þær verib allt Jnrrrari
og ósögulegri. En xneð munn-
legri frásögn hjúpuðust þær
Jiessum ódáinslijúpi, sem aldrei
fyrnist.
í sanra búning á hver sögu-
kennari að búa söguna handa
lærisveinum sínum í skólarium.
í stuttu skrifuðu ágripi er
einatt hlaupið yfir hið smáleg-
asta, einmitt Jiab, sem nemend-
um þykir skemmtilegast; einkan-
lega er opt slepþt einkennileg-
um orðtökuin manna, sem þó ef
til vill, lýsa Jieim betur en lreil
blaðsíða, J>ar sem talin eru upp
verk þeirra. Yerkin sýna merk-
iri, segja menn, verkin sýna,
liver maðurimi er, hvað hann
hefir liugsað og viljað; Jiað er
að vísu satt, en opt er Jiaö, að
fá orð eru opt sannari spegill
liins innra manns, en margar
nthafnir. j'etta hafa líka for-
feður vorir fundið, jiab má sjá
af skapferlislýsingunr Jieirra, sem
einatt eru settar um leið og
einhver er nefndur fyrsta sinni
og svo því, ab þeir tilfæra ým-
isleg einkennileg orðtök þeirra,
sern opt eru svo vaxin, að með
þeim má eins og sjá niður til
gálarbofns, ef svo mikið mætti
segja, lijá þeiru marmi sein kefir
talað i au.
Æfisögur einstakra raanna
eru bezt fallnar handa börnum
af J>ví börn hafa enga hugmyi.d
um þjöðiélög og þjoðlíf; þau
Jiekkja ekki nema einstaka menn,
tilfinningar þeirra og hagiþeirra
sem J>au lifa saman við; J)au
miba allt við sig sjálf og jiá
litlu Ju’kkiiigw, seni Jrau hafa
af umheiminum.
Opt er yfir Jiví kvartað, að
ekki sé gaman að ýmsum þátt-
uin sögunnar, af því að Jiað „fari
svo iila í þcim- eða þar sé svo
b