Austri - 29.09.1896, Blaðsíða 1

Kemur út 3 á rn&nuðí eða
36 bl'óð til nœstanýárs, og
lcostar hér á landi aðeins
3 erJendis 4 lcr.
Ojalddagí V. júJí.
TJppsögn sJí'riflég biaulin við
áramót. Ógild nema kom-
in sé til ritstj. fyrir 1. olctó-
ber. Auglýsingar 10 aura
línan, eða 60 a.hverþuml.
dállcs og liádfu dýrara á 1.
síðu.
VI. ÁR
AMTSBÓKASAFNIÐ á Seyðisfirði
er opið á langard. kl. 4—5 e. ra..
SPARISJ ÓÐUR Seyðisfj. borgar
4°/0 vexti af innlögura.
CU% sem skulda mór andvirði
blaðsins á Suðurlandi, eru vinsam-
lega beðnir, að borga J>að, nú í
haust, inní reikning minn við verzl-
un H. Tk. A. Thcmsen i Reykjavik,
og H. P. Duus í Keflavík.
Seyðisfirði 29. september 1896.
Skapti Jósepsson.
Herra ritstjóri!
í yðar heiðraða blaði Austra VI.
árg. nr, 16. (12. júní í ;ir), befir Einar
nokkur Einarsson á Garði í pistilfirði
ritað grein um kirkjumál og presta,
sera einkennir sig með svo frekum
öfgum, gifuryrðura og örökstuddum
sleggjudómura, að lesendum með heil-
brigðri skynsemi getur eigi dulizt, að
greinin sé rituð, ef ekki af persónu-
legum óvildarbug til peirra manna,
sem höf. sérstaklega snýr sér að með
ámæli sínu, pá að minnsta kosti með
svo mikilli vanstiliingu eða hugaræs-
ingu, að hún fari í verulegum atriðum
all-langt frá sannleika og réttsýni.
Engu að síðui' álít eg rétt vera. að
senda yður fáeinar leiðréttingar við
nefnda grein, með peim tilmælum, að
pér birtið pær í blaði yðar, með pví
að einbverjir af lesendunum ella kynnu
að festa trúnað á siimum hinum frek-
ustu fullvrðingum, sem við engin rök
eiga að styðjast.
Höf. segir, að „litlar umbætur muni
til skainms tíma vera orðnar á kennsl-
unni á prestaskólannm; par fái liver
heimskinginn og óregluseggurinn inn-
göngu, og kenningar peirra séu petta
sífelda ,.,,bamb““, svo lcallað guðsorð,
langt fyrir utan og sunnan daglegt
lif og kjör ínanna. Og svo muni ann-
ars lítið eptirlit vera baft með pi-est-
um yfit' liöfuð11. Eg leyfi mér að segja
— og skýt pví óhræddui' til allra rétt-
sýnna manna, sem skyn bera á mál-
efnið, hvort eigi sé rétt á litið —- að
allt petta sé svo mikil fjarstæða og
svo staðlausir sleggjudómar, að ósæm-
andi sé lieiðvirðum mönnum að láta
slíkt frá sér fara, án minnsta snefils
af sönnunum.
Hvað veit höf. um kennsluna á,
prestaskölanum eða uin pað, liverra
umböta hún hafi purft? Mér er næst
að halda: alls ekki neitt, enda játar
hann pað óbeinlinis sjálfur með pessu
oinkennilega ,,mun“, að hann sé að
dæma ötilkvaddur um mál, sem liann
ekki pekkir. En pessi vöntun réttrar
p ekkingar aptrar honum pó ekki frá
SEYÐISFIRDI, 29.
að reyna að kasta bletti eða óvirðingu
á pá stofnun, sem ^haim ræðir um.
Annars er lionum pað að segja, að eg
veit ekki til að keiiiislan á prestaskól-
anum liafi að efninu til purft sérlegra
umböta við, pað sem bún liefir getað
til náð. Keimararnir, sem par hafa
verið og eru: Pétur biskup, Sígurður
Melsteð, Helgi Hálfdánarson, Eirikur
Briem, pórhallur Bjarnarson og Jón
Helgason eru allir svo vel knnnir menn,
að peir eru luifnir yíir ámreli og dylgj-
ur liöfundarins. Hvaða meiningu liann
leggur í orðið „bamb“, veit eg ekki,
en margir geta um pað dæmt,; hvort
prédikanir og hugvekjur Péturs biskups
og Kristileg siðfræði síra Helga, sem
nýlega er komin á prent, eigi skilið
slíkan dóm: að vera nefiit „svo JcalJað
gvðsorð, langt fyrir ntan og sunnan
daglegt líf og kjör manna“. En að
pví er til námstimans kemur, pá er
liöf. vorkunnarlaust að vita, úr pví
hann finnur livöt hjá sér til að kveða
upp ömildan dóin um prestaskólann,
að námstiminn hefir síðastliðið ár verið
lengdur um 1 ár, einmitt til pess að
geta bætt við nýjumog áríðandi kennslu-
greimim og gjört kennsluna í íiokkrnm
liinna fyrri staðbetri og fullkomnari.
'jþað ámæli á prestaskólinn ekki einn,
lieldur sameiginlega mcð öllum peim
menntastofnunum, sem eg pekki, svo
sem háskólum erlendis, að liann getur
ekki við pví spornað, að einllver „heimsk-
ingi eða óregluseggur" nái par inn-
göngu, ef hann annars fullnœgir settum
skilvrðum um undanfarandi lærdóms-
próf. Nokkru getur prestaskólinn aptur
á móti um pað ráðið, hvort slikir meim
nái par einbættisprófi, og peir sem
pekkja til, geta um pað borið, hvort
„liver heimskingimi og óregluseggurinn“
hafi að minnsta kosti um mörg síðustu
árin, náð paðan útgöngu með embætt-
isprófi.
Að lítið eptirlit sé yfir liöfuð haft
með prestum, leyfi eg mör blátt áfram
að lýsa ósannindi. Prófastar visitera
árlega eða annaðhvort ár í umdæmum
sínum og grennslast eptir hegðun og
embættisfærslu 'prestanna, sem peir
að öðni leyti optast nær pekkja tölu-
vert til á amian liátt og skýra biskupi
frá ef eitthvað ber útaf. Héraðsfundir
eru viðast livar árlega lialdnir, og er
eitt af verkefnum peirra að grennsl-
ast eptir liinu sama;par eigaaðmæta
fnlltrúar allra safnaða, svo eigi er
eríitt að koma fram kærum eða kvört-
unum yfir prestum, ef peir gefa ástæðu
til pess. Auk pessa lieíi eg á siðustu
7 árum farið embættisferðir ytir fullan
lielming landsins, og við hverja ein-
iistu kii'kju gjört mér allt far mn að
kynnast seni bezt ástandinu, að pví
er kirkjn, kristindóm og presta snert-
ii’, og eg get vitnað pað til allra liinna
mörgu, sem verið hafa við pessar
visituziui’ mínai', livoi't eg lieíi latið
pað afskiptalaust, lrafi eg komizt að
SEPTEMBER 1896.
einhverju vítaveiðu í fari prestanna.
par að auki befi eg eðlilega mikil
persónuleg kynni af mörgum prestum,
par sem eg hefi ekki enn visiterað, og
pað hlýtur að vera mörgum kunnugt,
að eg læt pað ekki afskiptalaust, ef eg
utan visitaziu fæ áreiðanlega vitneskju
um eitthvað í hegðun presta, sem á-
stæða er til að finna að. Yfir höfuð
pori eg hiklaust að segja, að pvert á
nióti pví, sem liöf. gefur í skyn, sé
fullt svo mikið eptirlit liaft með prest-
um sem með lækuum og' sýslumönn-
um, pessum lielztu embættisstéttum
hér á landi.
En allt petta sem enn er komið, er
aðeins inngangur til pess, sem á eptir
kemur lijá böf. og sjálfsagt er tilefnið
til greinarinnar. það er „prófastur
einn norðan Jökulsár í Axarfirði11,
sem liöf. parf að liella yfir skálum
reiði sinnar og gremju, og sparar
bann par sízt stóryrðin, enda lætur
hunn kirkjustjórnina og sérstaklega
mig ekki lieldur fara varliluta afpessu
góðgæti. Af ýmsum orðatiltækjum í
greininni pykist eg fara nærri um,
hver pessi prófastur er. Höf. segir,
að pótt sýslumaður strax í vor sem
leið, epiir þrí sem sagt er, grefi bisk-
upi tilkymiingu um, í livaða efni væri
komið fyrir prófasti, pá sé svo að sjá,
sem biskupi liafi ekki fundizt mikið til
um slikt lítilræði (kœru fyrir grip-
deild eða pjófnað), og sinni bless-
unarhendi fiafi lfann lialdið yíir pró-
fasti og ölluni lians aðgjörðum jafnt
eptir sem áður“.
Eg verð að segja, að mig stórfurðar
á annari eins ósvífni í áburði og get-
sökum einsog Iiér kemur fram. Eptir
pví, sem liöf. farast orð, skyldu memi
balda, að sóknarmenn pessa prests
væru búnir hvað ept-ir annuð að kæra
hann fyrir kirkjustjói'iiinni fyrir mörg
afglöp og ósóma og öska að losast við
liann, en að pessum kærum luifði eng-
inn gaumur verið gefijin, fremur en
tilkynningu sýslumanns um sakamáls-
höfðnn gegn honum. En sannleikurinn
er, að eJcJci ein einasta Jceera eða Jcvört-
un Jieflr tiJ mín Jcomið yfir presti
þessmnfrá neinum sólcnarmanni hans;
og pegar eg 1892 visiteraði í þing-
eyjarsýslu ogýtarlega spurði viðstadda
söknarmenn um embættisfærzlu og
liegðun pi estsins í öllum greinum, þá
Jcovi eJiJci ein einasta Jcœra eða Jcvört-
un yfir honum Jrarn. Hvar voru pá
liinir óánægðu? og hvi báru peir pá
ekki fram kærur sínar? Eða yíir
hverju átti kirkjustjórnin að lýsa ó-
gleði sinni, pegar ekkert kom fram?
Og livaða endileysa er svo petta rugl
uin að eg liafi haldið og haldi enn
blessunarliendi yfir prófasti pessum og
öllum hans gjörðum fyr og síðar? —
Hégómi og illkvittni ein, liggnr mér
við að segja. — Sömuleiðis eru pað
lirein og bláber ósannindi sem sagt er
um skýrslu sýslumaiins eða tilkynninga
NR. 26
lians. Hún Jiefir alls ekJci átt sér stað.
Hvorki frá landshöfðingja, amtmanni
né sýsluinanni hefi eg allt til pessa
dags séð nokkurn staf í pá átt sem
böf segir. |>að er nieira en lítil bí-
ræfni að koma fram með önmir eins
ummæli, eins niðrandi áburð og penn-
an, byggjandi allt í lausu lopti, og pað
stoðar lítið pó höf. skjóti inní orðun-
um eptir þrí sem sagt er, pví hann
hefir eins fyrir pað ábyrgð á að hlaupa
á liundavaði með ósannan áburð frammi
fyrir öllum almenningi.
Frekari orðum pykist eg ekki purfa
að eyða að pessari merkilegu grein,
sem nanmast mun ofsagt um, að sé
ein loldeysa — ef ekki annað verra —
frá upphafi til enda; og m.ig furðar,
satt að segja, á pvi, að pér br. rit-
stjóri, scm pó pekkið mig ofurlítið,
skylduð lileypa henni inn í lilað yðar.
Eg get að lyktum fullvissað höf. um,
að mér muni alveg óhætt við „hixta“,
liversu opt eða hversu li'itt sem haim
eða aðrir „bændur austan Jökulsár“
kuuna að syngja vers pað úr Passíu-
sáliiiunum, sem bann misbrúkar, með
pví að linýta pví aptan í grein sína,
pví pað er hvorttveggja að eg hefi
engin stðr né hættuleg völd — og öska
pess ekki lieldnr, — og liitt, að eg
hefi góða samvizku fyrir pví að gjöra
ekki eða hafa gjört liina minnstu til-
.rnun til að „skýla nokkrum skálk í
skugga maktar minnar“.
Roykjavik 2. september 1896.
Hallgr. Sveinsson.
* *
ífí
Útaf iimmælum herra* biskupsíns um
upptöku greinarinnar í Austra, pá
væntum vér, að liann sé svo sanngjarn,
að setja sig í vor spor sem ritstjóra,
og verði pá að játa, að vér gátum cigi
synjað lengur grein Einars Einarsson-
ar um upptöku í blaðið.
Yér rákum greinina hvað eptir ann-
að aptur, par tíl vér höfðum fengið
vottfasta skýlausa vfirlýsingu höfundar-
ins um að liann bæri alla ábyrgð á
greininui; og með pví petta niál var í
hámæli um allan nyrðri bluta Austur-
lands og austari part Norðurlands,
mundum vér sem ritstjóri, hafa legið
undir livers manns ámæli, hef'ðam vér
lengur neitað greininni um upptöku,
og Austri og vér liaft vanvirðu af.
Álitum vér og að gjöra öllum pægt verk
með að petta skraf meðal manna kæmi
opinberlega fram, svo málsaðilum gæf-
ist kostur á að lirekja p'ið.
Kú hefir lierra hiskupinn gjört alveg
lireint fyrir sínum dyrum. svo hver
sanngjarn maður verður að játa, að
liann sé alveg vitalaus í pessu máli;
enda er mömmm kunnur lians lofsverði
áhugi með að bæta siðferði og hegð-
un prestastéttarinnar, og er liann sjálf-
ur prestum landsins fögur fyrirmynd
í siðprýði.